muslim.uz

muslim.uz

Четвер, 23 июль 2020 00:00

Қурбонликка оид масалалар

Масала: Балоғатга етмаган болалар нисобга етадиган молни мерос сифатида олсалар, ўз номларидан қурбонлик қилишлари вожиб бўлмайди (41).

Масала: Қурбонлик қилишда ўзидан бошқасини вакил ва ноиб қилиш жоиздир. Агар бир киши бошқа одамни қурбонликка вакил ёки ноиб қилса, жониворни сотиб олиш ва сўйиш вақтида вакил ёки ноиб қурбонликни ният қилиши кифоя қилади (129).

Масала: Сафардаги киши бирор юртда ўн беш ёки ундан ортиқ кун муқим бўлиб қолиб, телефон ёки бирор восита орқали ўз юртидаги кишини мени номимдан қурбонлик қилгин деб вакил қилса, вакилнинг қурбонлиги унинг номидан ўтади(130).

Масала: Вафот этган киши қурбонлик қилишни васият қилган бўлса, бутун бир ёки еттидан бир ҳиссани қурбонлик қилишлиги вожиб бўлади ва қурбонлик гўштини барчасини фақир, мискинларга садақа қилиб юбориш ҳам вожиб бўлади (36).

Масала: Нисоб эгаси қурбонлик кунларида жонивор сотиб олишга нақд пули бўлмаса, қарз олиб қурбонлик қилиши зиммасига вожибдир(131).
Масала: Бир киши бир нечта қурбонлик қилса, улардан биттаси вожиб қурбонлик, қолганлари эса нафл қурбонлик бўлади(37).

Масала: Агар аёл кишини тақинчоқлари ва уйдаги кераксиз нарсалари нисоб миқдорига етадиган бўлса, аёл кишининг зиммасига қурбонлик қилиш вожиб бўлади (46).

Масала: Одамлар қурбонлик мақсадида бозордан сотиб олмай уйда боқаётган қўйларини қурбонлик қилишни хоҳласа, улардан биттасини тайин қилиб қурбонлик қилишни ният қилади ва унинг бу нияти билан ўша жониворни қурбонлик қилиши лозим бўлиб қолмайди. Уни сотиб юбориб, ўрнига бошқасини қурбонликка сотиб олиши жоиз бўлади, яъни кимни мулкида аввалдан қўй-моллари бўлиб, уларни қурбонлик қилишни ният қилсада, уларни қурбонлик қилиш лозим бўлиб қолмайди (47).

Масала: Бой одам қурбонлик кунлари ичида қурбонлик қила олмаса, бир қўй ёки эчкини қийматини садақа қилиши вожиб бўлади. Агар қурбонликка жонивор сотиб олган бўлса, ўша жонворни тириклигича садақа қилиши вожиб бўлади. Агар билмай қурбонлик кунлари ўтиб кетган бўлса ҳам сўявераман деб сўйиб қўйган бўлса, гўштини ўзи емай фақирларга садақа қилиши вожибдир(57).

Масала: Фақир одам қўй сотиб олаётган пайтда қурбонликни ният қилмай сотиб олгандан кейин қурбонлик қилишни ният қилса, ўша жониворни қурбонлик қилиши вожиб эмас(58).

Масала: Бир неча киши ўртага пул ташлаб бирор тижорат ёки ишлаб чиқариш қилса ва уларнинг барчасини ўртадаги пули нисобга етса, лекин ўртадаги пулдаги ҳар бирининг улуши нисобга етмаса, бирортасини зиммасига қурбонлик қилиш вожиб бўлмайди (62).

Масала: Бир кишини учта ёки тўртта ўғиллари бўлиб, улар билан биргаликда тижорат қилсалар ва уларни еб-ичиши, турар жойлари бир жойда бўлса, асл мол отаники бўлиб, фарзандлар отага ёрдамчи бўлсалар, бундай ҳолатда отанинг зиммасига қурбонлик вожиб бўлади. Фарзандларга эса, қурбонлик вожиб бўлмайди. Агар фарзандлари нисоб эгалари бўлсалар, уларнинг зиммасига ҳам қурбонлик қилиш вожиб бўлади (62).

Масала: Қурбонлик қилувчи киши қурбон ҳайитини ўқиб, қурбонлик қилганидан кейин сочи ва тирноқларини олиши мустаҳаб бўлади (63).

Масала: Вожиб бўлган қурбонликни ўзгалар томонидан қилишлик учун уларнинг ижозати зарур. Акс ҳолда уларнинг қурбонликлари адо бўлмайди. Агар ака-укалар йўқлигида бири бошқаси томонидан қурбонлик қилиб қўйиш одати бўлса, ижозат беришидан олдин қурбонлик қилиши жоиз бўлади. Ўзгалар томонидан нафл қурбонлик қилинаётган пайтда уларнинг ижозатини сўрашлик шарт эмас. Тирикларга ва ўликалар номидан нафл қурбонликлар қилиш жоиз. Уларнинг ижозатлари шарт эмас. Чунки, қурбонликнинг эгаси ҳайвоннинг эгаси бўлиб, у бошқаларга савобини бағишламоқда(78).

Масала: Бир неча кишилар битта ҳайвонни қурбонлик қилаётганларида сўювчи ҳаммаларини номма-ном санаб фалончи ва фалончилар номидан деб тилга олиши шарт эмас. Лекин, улар томонидан сўйилаётганини қалбдан ўтказилади(82).

Масала: Бир неча киши шерик бўлиб, қурбонлик қилинаётган суратда судхўр ва шу каби ҳаромдан мол топгувчиларни шерик қилинса, ҳеч бир кишининг қурбонлиги дуруст бўлмайди. Лекин улар бирортасидан ҳалол пул олиб шерик бўлсалар, жоиз бўлади. Шунингдек, шериклардан бирортаси гўшт арзон тушиши мақсадида шерик бўлса, бирортасини ҳам қурбонлиги жоиз бўлмайди(91).

Масала: Ҳозирги кунда жуда кўп аёллар тақинчоқ ва ортиқча нарсалари ҳамда ўлик моллари ҳисобланса, нисоб соҳибига айланадилар. Гарчи закот бермасаларда, уларнинг зиммаларига қурбонлик қилиш вожиб бўлади. Ўлик молларга уламоларимиз уч сидра кийимдан ортиқчасини ҳам ҳисобга олганлар. Ундан ташқари уйда ишлатилмай турадиган идиш-товоқлар, сувенирлар нархи 85 г тилло 612 г кумушнинг қийматига етса, зиммаларига қурбонлик қилиш вожиб бўлади(96).

Масала: Кўпчилик бўлиб қурбонлик қилинаётган суратда шериклардан бири ўтган йилни қазосини ният қилса, шерикларнинг қурбонлиги адо бўлади. Лекин, қазони ният қилган кишининг қурбонлиги нафл бўлиб, қазо қурбонлик ўрнига ўтмайди ва жониворни гўштини ҳаммасини садақа қилиб юбориш вожиб бўлади. Қазо қурбонлик эвазига бошқа қурбонлик қилиши вожиб бўлади(133).

Масала: Нисобга эга бўлган киши маҳбус бўлса, зиммасига қурбонлик қилиш вожиб бўлади. Хоҳ ётган жойида бўлсин ёки ташқарида бўлсин. Ташқарида бўлган суратда ўзидан бошқасини вакил ёки ноиб қилади(133).

Масала: Агар маҳбус ўз юртидан ташқарида сафар масофасича узоқликда бўлса, зиммасига қурбонлик вожиб бўлмайди(133).

Масала: Нисобга эга бўлган киши қурбонлик кунлари қурбонлик қилишдан аввал вафот топса, зиммасидан қурбонлик соқит бўлади ва меросхўрлар мулкига жонлиқ ўтиб кетади. Агар меросхўрлар ичида балоғатга етмаган болалар бўлмаса ва оталари номидан фарзандларқурбонлик қилишга ижозат беришса, оталари номидан қурбонлик дуруст бўлади. Агар меросхўрлар ичида балоғатга етмаган бола бўлса, унинг ижозати эътиборга олинмайди ва ўша ҳайвонни қурбонлик қилиш жоиз бўлмайди(98).

Масала: Нисобга эга бўлган киши қурбонлик қилишидан олдин ва қурбонлик вақти чиқишидан олдин фақирга айланиб қолса, зиммасидан қурбонлик соқит бўлади(99).
Масала: Қурбонлик қилиш фақат закот берувчиларнинг зиммасига эмас, балки садақаи фитр вожиб бўлган кишиларга ҳам вожибдир(99).

Масала: Нисобдан деб ҳисобланмайдиган нарсалар ҳожати аслиялар деб номланади. Улар: еб ичадиган, уч сидра киядиган кийим, яшаш жойи, хунармандларнинг асбоб-анжомлари, миниб турган улови, фабрика-заводларнинг станоклари кабилардир. Улардан ташқарисининг қиймати ҳисобланиб, нисобга етса, қурбонлик вожиб бўлади(100).
Масала: Шериклардан баъзиси қурбонликни ва яна баъзиси ақиқани ният қилиши жоиздир(102).

Масала: Аксарият кишилар вафот этувчилар томонидан қурбонлик қилаётганларида фотиҳага келганлар таомланиб кетсинлар деб ҳайт намоздан аввал ёки арафа куни жонлиқни сўйиб қўядилар. Бу суратда сўйилган ҳайвон қурбонлик ўрнига ўтмайди(105).

Масала: Нисобга эга бўлмаган киши қурбонлик қилганидан кейин қурбонлик кунлари чиқиб кетишидан аввал бой бўлиб қолса, яна бошқа қурбонлик қилиши вожиб бўлади(107).

Масала: Нисоб эгаси бўлмаган киши қурбонлик қилиш ниятида ҳайвон сотиб олса, уни қурбонлик қилиши вожибдир. Лекин, қурбонлик қилишдан аввал жонивор йўқолиб ёки вафот этиб қолса, вожиб зиммасидан соқит бўлади. Ўрнига бошқа олиб қурбонлик қилиши вожиб эмас. Йўқолган жонивор кейинчалик топилиб қолса, қурбонлик қилиши зиммасига вожиб бўлади.

Масала: Қурбонлик оқил, болиғ, муқим, закот ёки мулкида ҳожати аслийсидан ортиқча 85 г тилла ёки (612) 595 г кумуш қиймати баробарида нарсаси бор кишиларга вожиб бўлади. Ҳожати аслийдан ташқариларга яшаб турган ҳовлисидан ташқари ҳовлилар, пулни банд қилиш учун сотиб олинган уйлар, уловлар, тижорат моллари, астатка таврлар барчаси кириб кетади. Шунингдек, нисобга эга бўлганига бир йил тўлиши ҳам шарт эмас.

 

Манба fiqh.uz сайти

Абу Саъид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: Ростгўй, омонатдор тижоратчи набийлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан биргадир (Имом Термизий ва Имом Ҳоким ривоятлари).

Ушбу ҳадисдан маълумки, ростгўй ва омонатли тижоратчи набийлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан бирга, лекин бу мақомга етиш осон эмас. Балки инсон кўз олдида оладиган фойдаси бир эмас, бир неча баробар бўлиб кўриниб, боз устига нафс ва шайтон васваса қилиб турганда ҳақиқий иймонли тижоратчи ўз ватандошлари, қўни-қўшниларини танг аҳволда ташлаб қўймайди. Шу ишининг мукофотига жаннатда пайғамбарлар сиддиқлар ва шаҳидлар билан бирга бўлади.  

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга илк ваҳий келган кунларда мушриклар мусулмонларга нисбатан қамални кучайтириб, Маккага келган ҳар қандай егулик ёки савдо молларини зудлик билан сотиб олиб қўйишарди. Оқибатда, мусулмонларнинг ҳоли танглашди, улар оч қолганликларидан барглар ва ҳайвон териларини ейишга мажбур бўлди. Ҳатто аёллар ва гўдакларнинг очликдан қичқириб йиғлаётгани эшитилиб турарди. Уларга фақат яширинча у-бу нарса келиб турарди. Қамалдагилар эҳтиёжларини бутлаш учун фақат уруш ҳаром қилинган ойлардагина ташқарига чиқа олар эдилар. Улар четдан келган карвонлардан нарсалар сотиб олишар эди. Бироқ Макка аҳли қамалда қолганлар сотиб ололмасин, деб атайин моллар нархини ошириб юборишар эди.

Бундай ҳолатлар тарихда ҳам бўлиб ўтган, лекин бу жоҳил ё мушриклар томонидан қилинган. Ўз миллатини ватанини севган инсон озиқ-овқат, дори-дармон ва инсонлар эҳтиёжи кўп тушадиган нарсаларни ошириб, бундай синовли кунларда диндошлар биродарларини, юртини оғир аҳволга солмайди. Зеро, ҳар бир қилаётган ишининг ажри Аллоҳ таоло зиммасидадир.

Имом Аҳмаднинг муснадларида шундай келтирилади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким мусулмонларнинг озиқ-овқатларини қиммат сотишни ирода қилиб қирқ кун иҳтикор-монополия қилса, у инсон Аллоҳ таолонинг ҳимоясидан узоқ бўлибди, Аллоҳ ҳам ундан узоқ бўлибди”, дедилар.

Демак, мусулмонларни моддий-молиявий қийинчилиги устига қурилган ҳар қандай савдо-сотиқ динимизда қаттиқ қораланган. Бу ишни қилган инсон Аллоҳ таолонинг ҳимоясидан узоқ бўлиб, шайтонга яқиндир. Айни дамда Аллоҳ таоло ундай инсонларга назар солмайди, уларни ўз ҳолларга ташлаб қўйгандир. Ким ўз ҳолига ташланган бўлса, ундай инсонларнинг охири войдир. 

Охират ғамида бўлган инсон яхшилик қилишга ошиқади, дунё ғамида бўлган инсон юртдошлари бошига келган оғир кунларда ҳам ўз шахсий манфаати йўлида виждонсизларча йўл тутади.

Азиз диндошлар, ватандошлар бу оғир синовли кунларда бир-биримизга ёрдам қўлларини чўзайлик, яхши амаллар қилишга шошилайлик. Зеро, бу кунлар ҳам ғаниматдир.

Ф. Хусанов,

Тошкент шаҳридаги “Ислом ота”

жоме масжиди имом-ноиби.    

 

ЎМИ матбуот хизмати

Бир инсонга хасталик, дард, муҳтожлик етди ёки моли ё жонига бало келди. Бу Аллоҳнинг тақдири. Аммо динимиз бизни муҳтож, ночор ва беморларга ёрдам қўлини чўзишга буюрган.

Дард чекаётган муҳтож беморга ўзгалардан келадиган бир сўм ҳам катта ёрдамдек кўринади. Чунки уламолар: “Садақа ва эҳсон ночорнинг қўлига етиб боришдан аввал Аллоҳнинг даргоҳига боради”, дейдилар.

Шу билан бирга, динимизда ўғриликнинг жазоси ўта оғирлиги маълум ва машҳурдир. Агар ўғри садақа ва эҳсон пулини, бўлганда ҳам оғир хасталикдан қийналган ночор учун қилинган хайрияларни ўғирласачи? Афсуски, жамиятимизда шу даражада нобакор, ҳаромдан ҳазар қилмайдиган кимсалар ҳам бор экан.

Эътиборингизга икки аянчли воқеани ҳавола этамиз.

Биринчи воқеа. Тасаввур қилинг: телеграм гуруҳларидан бирида бир нотаниш инсон ҳаммадан ёрдам сўрамоқда. “Азизлар ёрдам қилинг! Қизим оғир бетоб. Даволаниши учун катта миқдорда пул керак. Қўлингиздан келгунча оз бўлса ҳам ёрдам қилинг. Бугун унинг туғилган куни. Ҳеч бўлмаса бугун уни юзига табассум югурсин”.  

Жуда таъсирли қилиб ёзишга ҳаракат қилган. Сўнгра унга жавоб ёзасиз:

– Қизингизга, албатта, ёрдам берамиз. Инша Аллоҳ, шифо топади. Исми нима?

– .....

– Касаллик тарихини юборсангиз, илтимос. У касаллик тарихини юборди.

Унда қизчанинг жуда оғир хасталик ташхиси, сурати ҳамда шахсий маълумотлари ёзилган. Во ажаб! Не кўз билан кўрингки, қизнинг исми ва туғилган санаси ёрдам сўраган одам ёзганидан мутлақо фарқ қилиб турибди...

Ўзига қайта алоқага чиқиб вазиятни тушунтирсак, дарҳол бизни “қора рўйхат”га тиқиб қўйди. Демак, фирибгар.

Иккинчи воқеа. Вилоятларнинг бирида хайрия мақсадида очилган телеграм гуруҳида бемор юртдошимиз учун анчагина маблағ йиғилди. Аммо ҳали етарли бўлмагани учун хайрия давом этарди. Ахборот технологиялари мутахассислиги бўйича таълим олаётган йигит беморга қўнғироқ қилиб катта миқдорда эҳсон қилмоқчи эканлигини айтади ва: “Ҳозир сизга махсус код боради, шуни менга айтсангиз пул ҳисобингизга тушади”, дея ишончига киради. Табиийки, муҳтож биродаримиз яхши ниятда унинг айтганини қилади. Натижада эса ҳисоб рақамидаги мавжуд хайрия пулларининг барчасидан айрилади. Нақадар жирканчлик, ўта кетган фирибгарлик!

Афсуски, бундай ҳолатлар кейинги пайтда кўп бор такрорланмоқда. Энг ачинарлиси, яқинда пойтахтда қурилаётган масжид учун йиғилган хайрия пулларини  фирибгарлик орқали ўзлаштирмоқчи бўлган (Аллоҳнинг уйидан ҳам ўғирламоқчи бўлган фосиқ) “саховатпеша” ҳақида ҳам хабар топдик.

Хўш, бундай тоифадаги “одам”ларни нима деб аташ мумкин? Буларнинг ҳукми нима? Дунё ва охиратда ҳолати қандай бўлади?

Аввало, ҳар қандай важ-сабаби бўлмасин, улар ЖИНОЯТЧИ. Улар қаерга беркинмасин, давлатимиз қонунларига кўра, жиноятига муқаррар жазо берилади.                                                                                                                

Динимизда эса бундай йўл билан пул топиш қатъий ҲАРОМ қилинган.

Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримда бундай буюради: “Бир-бирларингизнинг молларингизни ботил йўл билан еманг (Нисо сураси 4-оят). Яна бир ояти каримада: “Мол (ва бойлик)ларингизни ўрталарингизда ботил (йўллар) билан емангиз! Шунингдек, била туриб, одамларнинг ҳақларидан бир қисмини гуноҳ йўли билан ейиш (ўзлаштириш) мақсадида уни ҳокимларга ҳавола этмангиз!” (Бақара сураси, 188-оят).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув ҳажида кўп нарсаларни васият қилдилар. Шулар қаторида кишиларнинг молини ноҳақ йўл билан ейишдан қайтардилар. Жумладан: “Огоҳ бўлинглар, албатта Аллоҳ таоло қонларингиз ва молларингизни бир-бирингизга ҳаром қилди”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Мусулмон кишининг қонини тўкиш баробарида унинг молини ҳам турли хил Аллоҳ ҳаром қилган йўллар билан ейиш ҳаром қилинди.

Бировнинг ҳақидан қўрқмай, қинғир йўллар билан мол-дунё топиш тўғрисида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Қиёмат кунида айрим кишиларни олиб келишади. Уларнинг Туҳома тоғича келадиган яхшиликлари бўлади. Улар келтирилгач, Аллоҳ уларнинг яхшиликларини тўзиган ғуборга айлантириб қўяди, ўзлари эса дўзахга улоқтирилади”. Шунда саҳобалар: “Ё, Расулуллоҳ, бундай бўлишининг боиси недир?” деб сўрашди.  Пайғамбаримиз: “Улар намоз ўқир, рўза тутар, ҳаж қилар эдилар, бироқ бирон-бир ҳаром нарсага дуч келсалар, уни олишар эди. Шу боис Аллоҳ уларнинг амалларини йўққа чиқарди”, деб жавоб бердилар (Имом Табароний ривояти).

Анас розияллоҳу анҳу айтадилар: “Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга: “Эй Аллоҳнинг Расули, мени дуоси қабул бўладиганлардан қилиб қўйинг”, дедим. У зот: “Эй Анас, касбингни пок қилгин, дуойинг қабул бўлур. Чунки бир одам оғзига бир луқма ҳаромни солса, қирқ кунгача дуоси ижобат бўлмайди”, дедилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ва Имом Насоий ривоятлари).

Фирибгар ва ҳаром йўллар билан пул топаётганларга хитобимиз: тавба қилинг ва Аллоҳга қайтинг! Бундай одам қандай тавба қилиши ҳақида қуйидаги ҳадисда таъкидланган: “Кимнинг зиммасида бир биродарининг обрўси ёки молига тегишли бирор ҳаққи бўлса, динор ва дирҳамлар ўтмайдиган (қиёмат) куни келишидан олдин ҳақини адо қилсин. Чунки у кунда бунинг яхшиликлари ҳақдорга олиб берилади. Агар яхшиликлари бўлмаса, биродарининг гуноҳлари унинг гуноҳларига қўшиб қўйилади” (Муттафақун алайҳ).

Саидаброр Умаров

Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

وَلَقَدْ آَتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

«Биз Луқмонга ҳикмат ато этдик (ва унга дедик): «Аллоҳга шукр қилгин! Кимки шукр қилса, фақат ўзи учун шукр қилур. Кимки ношукурлик қилса, бас, албатта, Аллоҳ беҳожат ва ҳамд эгасидир» (Луқмон сураси, 13-оят).

Луқмони Ҳаким ҳақида қисқача маълумот. Оятда таъкидланганидек, Луқмон – ҳаким бўлган доно бир шахс.  “Ҳаким” деб, сўзи ва ишида ўта аниқлик бўлган кишига айтилади. У зот Луқмони Ҳаким номи билан шуҳрат қозонган. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо) таъкидлашича, Луқмони Ҳаким ҳабаший қул бўлган. У хожасининг берган саволига жавобан: “Энг ширин гўшт ҳам, энг бемаза гўшт ҳам, юрак ва тилдир”, деб айтган ҳикматли сўзи ривоят қилинади. Отаси Боуро. У Озар (Торах) авлодидан бўлиб, Айюб (алайҳиссалом)нинг синглиси ёки холасининг ўғлидир. Луқмони Ҳаким минг йил умр кўрган. У Довуд (алайҳиссалом) замонигача яшаган ва у зотдан илму ҳикмат ўрганган. Луқмони Ҳаким Довуд (алайҳиссалом) пайғамбар бўлгунга қадар, муфтийлик қилган. У зот мингта пайғамбарга шогирд бўлган. Шунингдек, яна бошқа мингта пайғамбарга устозлик қилган. Қайси ҳунар билан шуғуллангани ҳақида ихтилоф бор: тикувчилик ёки дурадгорлик ёхуд подачилик. У зотнинг пайғамбар ёки валий экани борасида турли қарашлар бор. Жумладан, Имом Икрима, Суддий ва Шаъбий (раҳимаҳумуллоҳ) Луқмони Ҳаким пайғамбар бўлган, десалар, қолган уламолар у ҳаким бўлган, дейишган. Зеро, у зот тўғрисида Қуръони каримда ҳам, ҳадиси шарифларда ҳам, аниқ маълумот келмаган. Фақат Қуръони каримдаги бир сура у зотнинг номи билан аталган ҳамда айнан ўша сурада ўз ўғлига қилган насиҳатлари келтирилган, холос. Аллоҳ таоло айтади:

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ

«Эсланг, Луқмон ўғлига насиҳат қилиб, деган эди: «Эй ўғилчам! Аллоҳга ширк келтирмагин! Чунки ширк улкан зулмдир» (Луқмон сураси, 13-оят).

 يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ  يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ  وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ  وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ

(Луқмон яна деди): «Эй ўғилчам! Шубҳа йўқки, агар хантал (ўсимлигининг) уруғидек (яхши ёки ёмон амал қилинадиган) бўлса, бас, у (амал) бирор харсанг тош ичида ё осмонларда ёки ер остида бўлса, ўшани ҳам Аллоҳ келтирур. Зеро, Аллоҳ лутфли ва огоҳ зотдир. Эй ўғилчам! Намозни баркамол адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда ўзингга етган (балолар)га сабр қил! Албатта, мана шу пухта ишлардандир. Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин ва ерда керилиб юрмагин! Чунки, Аллоҳ барча кибрли, мақтанчоқ кимсаларни суймас. (Юрганингда) ўртаҳол юргин ва овозингни паст қилгин! Чунки овозларнинг энг ёқимсизи эшаклар овозидир» (Луқмон сураси, 16–19-оятлар).

Демак, мазкур ояти карималарда Луқмони Ҳакимнинг ўз ўғлига қилган тўққизта насиҳати келтирилган: “Эй ўғилчам,

  • Аллоҳга ширк келтирма.
  • Намозни баркамол адо эт.
  • Яхшиликка буюр.
  • Ёмонликдан қайтар.
  • Ўзингга етган (балолар)га сабр қил.
  • Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин.
  • Ерда керилиб юрмагин.
  • (Юрганингда) ўртаҳол юргин.
  • Овозингни паст қилгин”. 

Тафсир китобларида эса, у зотнинг ўз ўғилига қилган қуйидаги насиҳатлари ҳам келтирилган: “Эй фарзандим, 

  • Улуғ ва қудратли Яратувчи – Аллоҳни тани.
  • Кимга панд-насиҳат қилсанг, аввало унга ўзинг амал қил.
  • Сўзни ўз қадринга лойиқ гапир.
  • Одамларнинг қадрини бил.
  • Ҳамманинг ҳақ-ҳуқуқни англа.
  • Дўстни қийин кунда сина.
  • Дўстни фойда ва зиёнда имтиҳон қил.
  • Аблаҳ ва нодон одамлардан қоч.
  • Доно ва зийрак дўстни танла.
  • Яхши ишга қаттиқ кириш.
  • Аёлга қаттиқ ишонма.
  • Софдил ва доно кишилар билан маслаҳат қил.
  • Сўзни исботи билан гапир.
  • Ёшликни ғанимат бил.
  • Ёшликда икки дунё ишларини қилиб қол.
  • Ота-онани ғанимат бил.
  • Устозни отангдек азиз деб, бил.
  • Харжни киримга қараб қил.
  • Ҳамма ишда ўртача йўл тут.
  • Бировнинг уйига кирганда, кўз ва тилингга эҳтиёт бўл.
  • Либосингни ва баданингни тоза тут.
  • Жамоат билан ҳамдард бўл.
  • Фарзандингга илму адаб ўргат.
  • Тунда турсанг, оҳиста мулойим гапир, кундузи ён атрофингга эҳтиёт бўлиб сўзла.
  • Оз ейиш ва оз гапиришни одат қил.
  • Ўзингга ёқмаган нарсани бировга раво кўрма.
  • Ишни аввал ўйлаб, чора-ю тадбир билан қил.
  • Ўқимай устозлик қилма.
  • Хотин ва болага сир айтма.
  • Одамларни яхшилигидан тама қилма.
  • Пасткашдан вафо кутма.
  • Барча ишда андишасиз бўлма.
  • Бугунги ишни эртага қолдирма.
  • Ўзингдан каттага ҳазил қилма.
  • Ўзингдан каттага сўзни чўзма.
  • Омий одамларга ёмон кўринмасликка урин.
  • Ҳожатманд кишини ноумид қайтарма.
  • Ўтган жанжални эслама.
  • Одамлар яхшилигини ўз яхшилигинг билан аралаштирма.
  • Бойлигинг миқдорини дўсту душманга билдирма.
  • Қариндошни қариндошдан айирма.
  • Яхши одамни ғийбат билан тилга қилма.
  • Фақат ўзингни ўйлама.
  • Жиддий сўзни ҳазилга аралаштириб гапирма.
  • Бировни ҳеч ким олдида ҳижолат қилма.
  • Ўзингни ва яқинларингни одамлар олдида мақтама.
  • Хотинлардек ясанма.
  • Болаларинг нима деса, ўшани қилаверма.
  • Қошу кўзинг билан имлаб, чақимчилик қилма.
  • Айтган сўзингни яна такрорлама.
  • Бировни бемаъни кулдиришдан тийил.
  • Тилингни асра.
  • Иғвогар билан суҳбатдош бўлма.
  • Ўлганларни ёмонлик билан эсламаки, бунинг фойдаси йўқ.
  • Улуғлар синовини яхшилик билан эсла ва гумон қилувчи бўлма.
  • Ўз нонингни ўзгалар дастурхонида ема.
  • Мол-дунё топаман деб, ўзингни қийноққа солма.
  • Ишда шошқалоқликка йўл қўйма.
  • Ғазабинг келганда, сўзни ўйлаб ва танлаб гапир.
  • Қуёш чиққанча ухлама.
  • Катталардан олдинда юрма.
  • Одамлар сўзлашаётганларида гапларига қўшилма.
  • Меҳмон ҳузурида бировга ғазабингни сочма.
  • Меҳмонга иш буюрма.
  • Девона маст билан сўзлашма.
  • Маҳалла бошида бекорчи ва бебошлар билан ўтирма.
  • Фойда-ю зиёнингга ўзингни уриб, обрўйингни тўкма.
  • Манман ва такаббур бўлма.
  • Ўзингни ўта хор қилмасликка интил.
  • Хокисор ва камтарин бўл.
  • Худодан қўрқиш, халққа инсоф қилиш, улуғларга хизмат, кичикларга шавқат, дарвишларга саховат, дўсту ёшларга насиҳат, душманларга юмшоқлик, жоҳилларга сукут, олимларга тавозе қилиш билан яша. Бировнинг молига таъма кўзи билан боқма”.

ЎМИ матбуот хизмати 

Мақолалар

Top