Аҳли сунна вал жамоанинг ақидасига кўра, Аллоҳ таоло макондан ҳолидир. Бирор жойдан бошқа жойга кўчиш, умуман, маконга муҳтожлик Аллоҳ таолога асло хос эмасдир. У зот Осмонлар-у Ернинг яратувчиси бўлса, қандай ҳам Ўзи яратган нарсага жойлашиб олсин?!
لا يشبه شيئا من الاشياء من خلقه و لا يشبهه شئ من خلقه
Аллоҳ Ўзи яратган нарсалардан бирортасига ўхшамайди, яратганларидан бирортаси ҳам Унга ўхшамайди. (Абу ҳанифа. Фиқҳул акбар. Ақоид матнлари. Тошкент 2006. Б- 21)
Ақида уломалари шундан келиб чиқиб: Аллоҳ таоло бирир маконда бўлишдан ҳолидир, чунки маконда бўлиш яралмишларнинг сифатидир, деганлар.
Яна бир ҳанафий олим Сирожиддин ал-Ўший роҳимаҳуллоҳ ўзларининг “Бадул амолий” манзумаларида
و ربّ العرش فوق العرش لكن، بلا وصف التمكّن و اتصال
Аршнинг Роббиси Аршдан юқори, бироқ,
Жойлашиш, ўрнашиш васфидан йироқ
Дея бу борадаги эътиқодимиз қандай бўлишини баён қилган.
Афсуски, баъзи илм аҳллари аҳли суннат ва жамоатнинг кўпгина иттифоқий гапларидан ва бутун Ислом умматининг ижмў қилган масалаларидан кўпчилигига қарши чиқиб бугунги кунда ваҳҳобий, салафий ва зоҳирий каби номлар билан номланаётган Ибн жамоасини иккиланишларга мусулмонларнинг эса адашувига сабабчи бўлди. Аслида, бундай нотўғри эътиқоднинг асоси мужассималик ва мушаббиҳалик фикрлари билан тўлиб-тошган, аҳли суннат ва жамоат таълимотидан мутлақо узоқ ривоятлар билан тўлдирилган асарлардан олинган.
Ваҳҳобийлар бу асарни Имом Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳининг ўғли Абдуллоҳ раҳимаҳуллоҳ ёзган, деб даъво қилиб ҳам нашр этганлар.
أنا أشعرى أعتقد أنّ القرآن معنى قائم بذات الله و هو صفة من صفات ذاته القديم و هو غير مخلوق و ليس بحرف و لا صوت و أنّ قوله الرحمن على العرش استوى ليس على ظاهره و لا أعلم كنه المراد به بل لا يعلمه الا الله و القول فى النزول كالقول فى الإستواء Мен ашъарийман! Қуръонни Аллоҳ таолонинг зотида қоим ва Унинг қадимий сифатларидан бири деб эътиқод қиламан. Қуръон яратилган эмас. У ҳарф ҳам, овоз ҳам эмас. Аллоҳнинг: “Раҳмон Аршга “истиво” қилди”, деган гапи зоҳирига қараб ҳукм қилинмайди. Унинг асл маъносини билмайман. Балки уни Аллоҳ таолодан ўзга ҳеч ким билмайди. “Нузул” (“Тушиш”) ҳақидаги гап ҳам худди “истиво”да айтилгани кабидир!”. (Ибн Ҳажар ал-Асқалоний. ад-Дурар ал-комина фий аён ал-миат ас-сомина. 1-жилд. – Байрут: Дор ал-Жийл, 1993. – Б. 148).
Аллоҳ таоло инсонга тавфиқ берсин экан. Акс ҳолда, илм-ирфон, тақво ва парҳезгорлик, ихлосли амал инсонни нотўғри ақидадан қутқара олмас экан.
Афсуски, мазкур ақидага нисбат берилган кишининг асоссиз ва ботил ақидасидан ҳамда мужассималик ғавғосидан қайтганлиги ва тавба қилганига эътибор бермасдан, аниқроғи, унинг ана шу гап-сўзларини ҳам, тавбасини ҳам оммадан яширган ҳолда ана шу асоссиз ва ботил ақидаси ҳамда мужассималик ғавғосини кўтариб юрганлар кейинги даврларда пайдо бўлаверди. Аҳли суннат ва жамоатнинг ҳаққоний олимлари: “Аллоҳ таоло бирор макондан ўрин олмайди ва Унда бирор замон ҳам жорий бўлмайди”, деган қатъий ақидада барқарордирлар!
Бу эътиқоднинг тўғри эканига “Саҳиҳ ал-Бухорий”да келган:
كان الله تعالى و لم يكن شئ غيره
“Аллоҳ таоло бор эди, ундан бошқа ҳеч нарса бўлмаганди”, деган ҳадиси шарифни келтириш мумкин (Бухорий ривоят қилган, 4/3191).
ТИИ талабаси 403- гуруҳ
Анварова Моҳигул
