Аслида қарз бериш савобли иш. Қарз беришнинг савоби садақа беришникидан кўпроқдир. Чунки, садақа муҳтожнинг ҳам, муҳтож бўлмаганнинг ҳам қўлига тушиши мумкин. Аммо қарз фақат муҳтожнинг қўлига тушади.
Лекин афсуски, қарз олиб бермаётганлар кўпайиб бормоқда. Киши қийин аҳволда турганда дўстидан қарз олиб, ишини битиради. Аммо қарзни қайтариш вақти келганда, турли баҳоналар билан бермаслик йўлини ахтаради, қочиб юради. Баъзилар эса очиқчасига олган қарзидан тонади. Бу Аллоҳ таолодан қўрқмаслик, ўта кетган пасткашлик, ориятсизликдир.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай марҳамат қилган:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ
“Эй иймон келтирганлар! Бир-бирларингизнинг молларингизни ботил йўл билан еманглар...” (Нисо сураси, 29-оят).
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда “Бойнинг (қарзни тўлашга имкони бор кишининг) (зиммасидаги ҳақни) бермай, чўзиб юриши зулмдир” дейилган. Бешовлари ривоят қилишган.
Демак, пулни қайтармаётган кимса бировнинг молини ўзлаштирган, унга зулм қилган бўлади. Қолаверса, ўртадаги дўстлик, биродарлик риштасига футур етади.
Баъзилар “Агар ўлиб қолсам, қарзимни ўғилларим қайтаради” деб хотиржам юришади. Тасаввур қилинг, сиз ўлдингиз. Ҳамма сизни дафн этиш билан оввора. “Отамнинг қарзлари бор эди. Меросни тақсимлашдан олдин ўша қарзни узиб қўяйлик. Қани, отамнинг дафтарчаларига қарайликчи, кимдан қанча қарз олган эканлар?” деб бирорта фарзандингиз айтадими? Шундай дейишига кўзингиз етадими?
Агар қарзни бермай ўлиб қолсангиз, фарзандларингиз ҳам сизнинг қарзингизни беришга ҳаракат қилмасалар, қиёмат куни ўша ҳақдорга сизнинг савобларингиздан берилади. Агар савобларингиз тугаб қолса, у ҳолда ҳақдорнинг гуноҳларидан сизнинг устингизга юкланади. Бу жуда оғир ҳолат. Ўзи сиз ўша пайтда битта сажданинг савобига муҳтож бўлиб турасиз. Аммо барча савобларингиз бошқаларга ўтиб, бошқаларнинг гуноҳлари сизнинг зиммангизга юкланади. Ўта оғир вазият бу.
Шунинг учун қарздорлар кўзларини очишлари, ҳақдорларни рози қилиш чорасини кўришлари керак. Чунки, охиратда ҳақдор кечирмагунча Аллоҳ таоло кечирмайди.
Биттаси дўстидан қарз олган. Қайтариш вақти келганда, сўраса, “Пулим йўқ. Имконим бўлиши билан бераман” деган. Аммо ўша қарздорнинг тагида ласетти машинаси бўлган. Бу жуда пасткашликдир.
Агар ўша қарз олган кимса Аллоҳ таолодан қўрққанида, машинани сотиб, жигули олиб минса ҳам ортган пулни қарзига тўлаган бўларди.
Аллоҳ таоло барчамизга қарздан нажот берсин! Қарзни тўлашга имкони бўла туриб, бермай юрганларга инсоф берсин!
Нозимжон Ҳошимжон
