Ғайридинлар билан ҳамжиҳат бўлиб яшашда мўътадил  ва мутаассибона ёндашув орасидаги  фикрлар 

Бугунги кунда турли экстремистик гуруҳлар муқаддас динимиз номидан амалга ошираётган хунрезликлари сабабли муқаддас Ислом динимиз мусулмон бўлмаганлар назарида тор доирадаги қолоқ дин сифатида баҳоланмоқда. Газета, журнал ва турли ахборот  воситалари орқали Ислом динига қарши турли кўринишларда бўлган глобал аксилташвиқотлар тарқатилмоқда. Экстремистик оқимлар келтириб чиқараётган оқибатларни муҳокамаси учун халқаро анжуманлар ўтказилмоқда. Айрим халқаро анжуманларда инсониятни ҳалокат  ва қирғинлардан муҳофаза қилиш шиори остида мусулмон жамиятларида бўлса-да, мусулмонликка ёт бўлган дастурий чораларга тарғиб қилинмоқда. Айрим ёшларини динимиз ҳақидаги  билимлари юзаки бўлгани боис мутаассиб ғоялар қаршисида иккиланиб қолмоқдалар. Чунки уларнинг назарида гўё ушбу экстремистик оқимлар асл мусулмонлардир. Айримлар Ислом динига адоватда бўлдилар ва Исломга терроризм ва жоҳиллик тамғасини қўймоқдалар. Муқаддас динимизга ушбу ёлғон тамғани босаётганлар Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламни ғайридинлар билан ҳамжиҳат бўлиб яшашга доир амалий суннатларини бутунлай назардан қочирмоқдалар.        

Муқаддас динимиз бизни ғайридинлар билан нафақат ҳамжиҳатликда яшашга, балки, улар билан ислоҳотлар ўтказиш, ўзаро манфаат ва фикр алмашинувларида ҳам ҳамкорлик қилишга чақиради. Мусулмонлар ва мусулмон бўлмаганлар орасида набавий суннат ўлароқ  жорий бўлиб келаётган ушбу жараён Ислом динининг нурли тонги отган замонларданоқ  бошланган эди. 
Шу нуқтаи назардан биз ушбу баҳсларимиз орқали бугун кўпчилик одамларни қизиқтираётган мазкур муҳим масалаларни Китоб ва Суннат асосида  атрофлича чуқур ўрганамиз. Воқеликда кўп учрайдиган – мусулмонлар қандай қилиб  ғайридинлар билан ҳамжиҳатликда яшаган, қандай қилиб турли дин эгалари орасида тинчлик ва хотиржамликни таъминлаган, бугун биз етиб келган жорий ҳолатимизнинг сабаби нимада? – қабилидаги саволларга жавоб топамиз.       

 Юқоридагилардан келиб чиқиб бу мавзудаги маълумотларни уч фаслга бўлиб ўрганамиз. 

1.  Мусулмонларни мусулмон бўлмаганлар билан ҳамжиҳат бўлиб яшашида  набавий суннатнинг тутган ўрни.  
2.  Экстремистик оқим аъзоларининг мусулмон бўлмаганларни қатл қилишдаги даъволари.  
3.  Экстремистик жамоаларнинг қилмишлари ортидан юзага келаётган вазият. Уларни жамиятнинг бошқа аъзолари билан муросага бормаслиги.

Дарҳақиқат, Ислом дини ўзининг шонли тарихи давомида мусулмонларни ғайридинлар билан бир жамиятда ҳамжиҳат бўлиб яшаши асосини ўрнатди. Шунинг учун ҳам мусулмонлар жамиятида, улар билан бирга тинч-тотув яшаб келаётган кўплаб ғайридинларни учратишимиз мумкин. Қуръони Каримда   айни шу ҳукмга далолат қиладиган бир қанча оятлар нозил бўлган. Жумладан, Ҳужурот сураси 13-оятида шундай дейилади; 
“Эй одамлар! Биз  сизларни бир эркак ва  аёлдан яратдик ва сизларни ўзаро танишишингиз учун халқлар ва қабилалар қилиб қўйдик. Албатта, Аллоҳнинг ҳузурида энг ҳурматлигингиз энг тақводорингиздир”.
Аслида ушбу ҳамжиҳатлик ва маданий алоқалар бутун инсоният  тарихи давомида мустаҳкамлаш учун уриниб келаётган энг олий ҳақиқатдир. Айни мазкур масалада мусулмон одам Ислом дини кўрсатмаларига мувофиқ ҳатто, ғайридин бўлган қўшниси билан ҳам яхши муомалада бўлган, унга зарар етказмаган. Гарчи унинг дину-диёнати бошқа бўлса ҳам, унга дўстона муносабатда бўлган. Ислом ўзининг дастлабки давридан бошлаб, аниқроғи, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам оламларга раҳмат пайғамбари бўлиб келган даврдан эътиборан худди шу услубни бошлаб бердилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этганларидан кейин эса у зотнинг саҳобалари Расулллоҳнинг ушбу  амалиётлари, суннатларини  изчил давом эттирдилар. Улар улкан мамлакатларни фатҳ қилар эканлар, ўзга дин вакилларидан бирортаси мусулмонлар ҳукми остида яшашдан оғринмади. Чунки улар мусулмонлар жамиятида яшаган пайтларида ўзларининг иззат-нафси, аҳли оиласи, мол-мулклари тўлақонли ҳимоя остида эди.   Ғайридинлардан бўлган бирорта фуқаро ўзи билан бирор мусулмон шахс орасида юзага келган келишмовчиликдан  мусулмонлар маҳкамасига даъво билан чиқса-ю, ҳақиқат у томонда бўлса, маҳкама қозиси ҳеч бир  тараддудсиз ғайридин фойдасига ҳукм қилар эди. Бу каби оламшумул воқеаларга тарих кўп бора гувоҳ бўлган. Натижада ғайридинларнинг айримлари мусулмон бўлар, хоҳлаганлари  эса ўз динида бўлса-да эркин, ҳур қолар эди. Мусулмонлар томонидан уларга нисбатан зулм ва тажовуз қилинишига, уларни обрўсизлантиришга асло йўл қўйилмас эди. Муборак ҳадиси шарифларда “инсонни инсонга қул бўлиши йўқдир. Чунки уларнинг оналари уларни ҳам ҳур ҳолатда туққандирлар” дейилган олий инсоний меъёр мусулмонлар ҳаётида ўз ифодасини топган эди.   
Имоми Аҳмаднинг “Муснад”ларида Абу Умомадан қуйидаги ҳадиси шариф ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен Аллоҳ Таолони ёлғиз деб билган, хулқда олийжаноб, бағрикенг бўлган дин билан жўнатилдим”, дедилар”. 

Қуръони каримдан далиллар

Китоб ва суннатда бу  масалаларга оид яна кўплаб далиллар мавжуд. Жумладан:
  1.  “Динга мажбур қилиш  йўқ. Батаҳқиқ, ҳақ ботилдан ажради”. ( Бақара, 256 ) 
  2.  “Шунинг учун ҳам Бани Исроилга “Ким бир жонни ноҳақдан ёки ер юзида фасод қилмаса ҳам ўлдирса, гўё барча инсонларни ўлдирган бўлади. Ким уни тирилтирса (ҳаётини сақлаб қолса) гўё барча инсонларни  тирилтиргандек бўлади”- деб ёздик”. (Моида, 32).
3. “Албатта,  Аллоҳ  сизларга омонатларни ўз аҳлига етказишларингизни ва агар  одамлар орасида ҳукм қилсангиз, адолат билан ҳукм қилишни амр қилур. Аллоҳ сизларга қандай ҳам яхши  ваъз қилур! Албатта, Аллоҳ ўта эшитувчи ва кўрувчидир”. (Нисо, 58).
 4. “Эй, иймон келтирганлар! Аллоҳ учун ҳақда туринг, адолатли  гувоҳ  бўлинг. Бир қавмни ёмон кўришингиз  сизларни уларга нисбатан адолат қилмасликка олиб бормасин. Адолатли бўлингки, ана шу иш тақвога энг яқин ишдир. Аллоҳдан қўрқинглар. Албатта Аллоҳ қилаётган ишларингиздан ўта хабардордир” (Моида, 8).
5. “Аллоҳ сизлар билан диний уруш қилмаган ва сизларни ўз диёрларингиздан қувиб чиқармаган қавмларга яхшилик қилишдан, уларга адолат кўрсатишдан сизларни  қайтармас. Албатта, Аллоҳ адолат қилувчиларни яхши кўради”. (Мумтаҳана, 7).

Ушбу ояти карималардан маълум бўлишича, Ислом шариати том маънода жамиятда адолатни талаб қилади. Одамларни  диний эътиқоди ва ижтимоий келиб чиқишидан қатъи назар,  ҳаммага бирдек айни талабни қўйилиши Исломнинг улуғворлигидир. Оятларни чуқурроқ ўргансак, бир инсоннинг ўлими ҳатто, умумбашарият ўлими, унинг ҳаётининг сақлаб қолиниши эса умумбашарият ҳаётини сақлаб қолинишига тенглаштирилмоқда. Бошқа динлардан фарқли ўлароқ, ушбу Қуръоний кўрсатмалар фақат мусулмонларгагина хос қилинмади. 

 Инсофли тарихчилар томонидан ёритилишича, мусулмонлар китоб ва суннати набавия келтирган нурли манҳажда яшаган даврлар ҳар томонлама  тараққиёт даври бўлди. Бугунги кунимизда атайлаб  Ислом динига боғланаётган халқаро терроризм ва вайронкорликларни динимиз  бутунлай қоралайди. Уларнинг ҳаммаси очиқ-ойдин  динимизга туҳматдир. 

Бугуннинг манзараси  

Бугунги кунда дунё саҳнасига чиқаётган янги авлод орасида бир турфа жамоалар пайдо бўлди. Улар жамиятларни вайрон қилиш, мусулмон ва ғайридинлар орасига низо уруғини сочиш билан банд бўлмоқдалар. Афсуски улар ҳар қандай ишга ҳам рухсат бераверадиган, ҳар қандай яхшиликдан  кўз юмиб кетадиган, ҳар қандай қабиҳликни ҳам қилаверадиган  экстремистик гуруҳлар бўлиб шаклланди.

Уларнинг асосий даъволаридан бири дин ва ақидада ўзларига мухолиф бўлган томонни душман деб билишдир. Шунинг учун ҳам улардан кўпчилиги ўзларига эргашмаган мусулмонларни кофир деб уларнинг молу жонларини ўзларига ҳалол қилиб олмоқдалар.  Улар Ислом жамиятлари ва мусулмонлар ҳақида шу каби ҳукм чиқарганидан кейин  ғайридинлар ҳақида қандай йўл тутиши ҳаммага маълум. 

Улар ўз ҳаракатлари билан  асри саодатдан бери давом этиб келаётган – мусулмонларни ғайридинлар билан ҳам бир жамиятда  ҳамжиҳат бўлиб яшашидек буюк исломий манҳажни ўзгартириб юбордилар.  Оқибатда  жамият аъзолари орасида ўзаро душманлик кайфияти вужудга келди. Бир вақтлар икки хил диёнат эгалари орасида ўзаро узилиш ва ҳеч қандай адоват бўлмаган аслий фитрат ўзгариб кетди. Мусулмонлар ўз зиммаларидаги ғайридинларнинг қўшничилик ҳақларини ҳам эсдан чиқардилар.  Мусулмонлар ҳатто гўзал мавъиза, чиройли даъват устига қурилган Қуръоний кўрсатмаларни-да назардан қочирдилар.   
“Роббингни йўлига ҳикмат ва чиройли панду насиҳат билан даъват эт. Улар билан энг гўзал услубда мунозара олиб бор”. (Наҳл, 125)
Ҳозирда экстремистик оқим намоёндалари ўзига мухолиф бўлган мусулмон ва мусулмон бўлмаган жамиятлар орасида турли теракт амалиётларини уюштирмоқда. Мусулмон бўлмаган давлатларда чет эл элчихоналари ва черковларни портлатиб юбормоқда. Америка ва Европа давлатларида кемаларни гаровга олмоқда. Давлатлараро кенг қўлланиладиган ўзаро  ишонч ва ҳамкорлик ришталарини узмоқда. Бугунги кунимизда мусулмон бўлмаганлар уларни қилмишларини кўриб, гўё Ислом дини мана шундай вайронкор  ва зўравонлик дини деб тушунмоқдалар. Турли экстремистик оқимларнинг бу кирдикорлари Қуръони карим оятларига мутлақо  хилофдир. Яъни аслида улар инсонни молу мулки, иззат-нафси, қони, қўшничилик ҳақи ва ҳурриятини муҳофазасига қаратилган Ислом асосларига хилоф иш қилмоқдалар.
(Давоми бор)

 “Экстремистик ғояларни  инкор қилишда шаръий далиллар” китобидан Тоҳир Воҳидов таржимаси