Зайн ибн Мунир бундай шарҳлайди: «Ҳадисда “жаннатда” деб айтилди, “жаннат учун” дейилмади. Сабаби, жаннатдаги мазкур дарвозадан кирганларга роҳат-фароғат борлигини ҳис эттириш, унга нисбатан завқ-шавқни оширишдир». .
“Раййон” лафзи ташналикнинг зидди – “чанқоқни қондириш” маъносини англатади. Демак, лафз билан маъно ўзаро уйғун. “Раййон” деб номланишига яна бир сабаб шуки, унда жуда кўп дарёларнинг мавжудлигидир. Яъни, дунёда ихлос билан тутилган рўза эвазига қиёматда рўзадорнинг чанқоғи қондирилади. Жаннатда эса салқинлик бардавомдир. Бу – очлик ва чанқоқлик азобидан қийналган рўзадорлар учун мукофот ҳисобланади.
“Раййон” лафзи “чанқоқни қондириш”ни ифодаласа-да, тўқликка ҳам ишорадир. Зеро, чанқоқнинг бостирилиши тўқликка ҳам далолат қилади. Шундай гап бор: “Рўзадорни кўпроқ очлик қийнайди. Чунки кўпчилик сувсизликка чидаши мумкин, лекин очликка эмас”.
Аллоҳ таоло рўзадорларга Раййон дарвозасини хосламоқда. Бу эса рўзанинг Парвардигор наздида қанчалик юксак мақомга эга эканини англатади. Набий алайҳиссалом ҳам буни янада ёрқинроқ ифодалаб: «“Рўзадорлар қаерда?” деб нидо қилинади. Бас, (рўзадорлар) ўрниларидан туришади. (Дарвозадан) улардан бошқа ҳеч ким кирмайди. (Барчалари) кириб бўлишгач, дарвоза беркитилади», деб башорат бермоқдалар. Яъни, қиёмат куни мухлис рўзадорларга нидо қилинади. Баъзи олимларнинг фикрига кўра, бу амал қилган инсонни улуғлаш, ҳурматлаш, эъзозлаш чақириғи бўлиб, амалларининг савоби буюк эканини билдириш учундир.
Рўзадорлар барчаси Парвардигор уларни хослаб, икром этган Раййон дарвозасидан киришади. Сўнгра дарвоза қулфланади. Шунингдек, жаннатнинг бошқа дарвозалари ҳам, аҳллари кириб бўлгач, ёпилади. Кейин Набий алайҳиссалом зикр этган иккинчи хурсандчилик юз беради: «Рўзадор икки хурсандлик билан суюнади: “Бири ифтордаги хурсандчилик, кейингиси Раббисига йўлиққанда рўзаси сабаб топган қувончидир”» (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).
Ўзгалар бошқа дарвозалардан жаннатга киришлари мумкин. Чунки ҳамманинг ўзига яраша турли яхши амаллари бор, жаннатга кириш имтиёзларига эгадирлар. Лекин Раййон дарвозаси орқали киролмайдилар.
Яхши амалларда пешқадамлар жаннатнинг барча эшикларидан чақирилишга ҳақли бўлишади. Фикримизни Набий алайҳиссаломнинг Абу Бакр Сиддиқ розийаллоҳу анҳуга башоратлари тасдиқлайди. Абу Бакр Сиддиқ розийаллоҳу анҳу: “Ота-онам сизга фидо бўлсин, ё Расулуллоҳ! Қиёматда нидо қилинганлар фақат битта эшикдан киришадими ёки ҳамма эшикдан чақириладиган бирон киши ҳам бўладими?” деб сўради. Набий алайҳиссалом: “Ҳа, бўлади. Сиз ўшалардан бўлишингизни умид қиламан”, деб жавоб бердилар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).
Ихлос билан тутилган ҳар бир рўза – ибодат, қурбатларнинг улуғи, солиҳларнинг одати, муттақийларнинг шиорларидир. У нафсни покловчи, хулқни гўзаллаштирувчи, тақво мадрасаси, ҳидоят манзилидир. Рўзани ихлос билан, саодат умидида тутган ҳар мўминга дунёда нажот топиш, охиратда эҳтиромга сазоворлар қаторида туриш насиб бўлсин!
Юлдуз КОМИЛОВА
тайёрлади.
“Ҳидоят” журнали 3-сонидан олинди
