Декабрь ойида Ўрта асрнинг буюк мутафаккири, нақшбандийликнинг йирик назариётчиси Маҳдуми Аъзам Даҳбедий таваллудининг 560 йиллиги нишонланади.
"Самаркандский вестник" нашрига кўра, Оқдарё тумани "Бозоржой" фуқаролар йиғини ҳудудида жойлашган ёдгорлик мажмуаси бугунги кунда нафақат маҳаллий, балки хорижлик сайёҳлар томонидан вилоятдаги энг кўп зиёрат қилинадиган жойлардан бири ҳисобланади.
Нима учун буюк мутафаккирнинг мероси ҳозирги даврда зиёратчилар орасида бу қадар катта қизиқиш уйғотмоқда?
Биринчидан, объектнинг қулай географик ўрни, "Самарқанд-Бухоро" марказий автомагистрали бўйлаб жойлашганлиги;
Иккинчидан, қулай иқлим; Учинчидан, бу ердан 10 километр узоқликда жойлашган Имом Ал-Бухорий ёдгорлик мажмуасининг вақтинча ёпилганлиги сабабали бу жой ўзига кўплаб зиёратчиларни жалб этмоқда.
– Ўрта асрнинг йирик дин арбобларидан Саййид Аҳмад ибн Саййид Жалолиддин Хожагий Косоний – Даҳбедий Маҳдуми Аъзамнинг мақбараларига ҳар куни уч юздан ортиқ зиёратчи ташриф буюради, – дейди мажмуа раҳбари Насрулло Исломов. – Ўз устозлари ёнига қўйишни васият қилган турли давлатларнинг ўттизга яқин ҳукмдор ва генераллари буюк дин арбобининг қабри ёнига дафн этилган. Мутафаккирнинг этагида 9 та қабр тоши бўлиб, улардан бири Регистон ансамблидаги Шердор ва Тиллакори мадрасалари каби жаҳонга машҳур меъморий ёдгорликларни бунёд этган Самарқанд ҳукмдори Ялангтўш Баҳодурга тегишли.
– Ўз даврининг кўплаб машҳур кишилари, жумладан, ҳукмдорлар Маҳдуми Аъзамни ўзларининг маънавий устози деб ҳисоблаганлар, – дейди тарихчи Комилхон Каттаев. – Улар орасида Амир Темур авлоди – шоир ва ҳукмдор Заҳириддин Муҳаммад Бобур ҳам бор эди. Мирза Муҳаммад Ҳайдарнинг "Тарихи Рашидий" китобида Бобур ва Маҳдуми Аъзам алоқалари ҳақида ёзувлар бор. Маҳдуми Аъзам Бобур ҳақида "Рисолаи Бобурия" асарини ёзган.
Суҳбатдошимизга кўра, машҳур мутафаккир ва диний арбоб шахсига бундай катта қизиқиш тасодифий эмас. Маҳдуми Аъзам ислом назариясини ўрганибгина қолмай, фалсафа, тарих ва адабиётга оид ўттизга яқин асар ҳам ёздики, улар бугунги кунгача ўз аҳамиятини йўқотмайди.
"Биз Маҳдуми Аъзам Даҳбедий каби улуғ аждодларимиз билан нафақат фахрланишимиз, балки унинг бебаҳо меросини ҳам ўрганишимиз ва тадқиқ этишимиз шарт, - дейди "Бозоржой" МФЙ раиси Шаҳодат Бобомуродова. – Шу мақсадда бу ерда ёшларнинг таниқли олимлар, маданият ва санъат намояндалари билан учрашувлари тез-тез ташкил этилмоқда.
Маълумот учун, Маҳдуми Аъзам 1461 йилда Наманган вилоятининг Косонсой туманида туғилган. Маҳдуми Аъзамнинг келиб чиқиши шахсан пайғамбаримиз Муҳаммад (сав.)нинг ўзларига бориб тақалади.
Маҳдуми Аъзам 1533 йилда Фарғона вилоятидан Қашқарга келган. Бу ерда у ислом ва нақшбандия тариқатини фаол тарғиб қилиш билан шуғулланган.
Маҳдуми Аъзам "халқ томонидан ҳурмат билан қабул қилиниб, Қашқар хонларидан бой мулклар берилган". Ўрта Осиёга қайтиб, 1542 йилда Самарқандда вафот этган.
Ўрта аср манбаларига кўра, йирик ҳарбий арбоб, шайбонийлар наслидан бўлмиш Жонибек Султоннинг ташаббуси билан у Миёнқол (Дарёлар орқалиғи) водийсига кўчиб ўтади. Бу ерда у умрининг охиригача, то 1542 йилга қадар яшайди. Ўрта аср манбааларида ёзилишича, янги жойга кўчиб келгач, Маҳдуми Аъзам биринчи навбатда ўнта мажнунтол дарахтини (“дахбет” сўзининг форс тилидан таржимаси “ўнта мажнунтол” маъносини англатади) ўтказади. Кейинроқ у 20 гектардан кўпроқ ерга жуда йирик боғ барпо этади. Зироатчи ва деҳқон бўлиб, у жуда камтарона ҳаёт кечирган.
1994 йил декабрь ойининг охирида Самарқандда буюк мутафаккир меросига бағишланган халқаро симпозиум бўлиб ўтди. Шу муносабат билан Даҳбедда Маҳдуми Аъзам мажмуаси тўлиқ таъмирланди.
Маҳдуми Аъзам нинг машҳур замондош авлодлари орасида Ўзбекистон халқ шоири, драматург, ёзувчи, тарихчи, таржимон, тележурналист Хуршид Даврон ва машҳур олим, тарихчи-тадқиқотчи, тасаввуф тарихи бўйича етакчи мутахассислардан Комилхон Каттаев бор. Шунингдек марҳум муфтий Усмонхон Алимов ва "Алпомиш", "Гўрўғли" эпик мавзуларида полотнолар цикли ва Ўзбекистонни мадҳ этувчи бир қатор ажойиб картиналарни яратган Ўзбекистон Халқ рассоми Муборак Йўлдошевлар Маҳдуми Аъзамнинг авлодлари ҳисобланган.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
