muslim.uz.umi
МЕҲМОН ОДОБЛАРИ
Барчамизга маьлумки Ислом дини инсонларни нимага бўюрган бўлса бунинг барчасида инсон учун жуда кўплаб манфаатлар ва гузал хулқлар бордир.Шундай гузал амаллардан бири меҳмондустлик алоқасидир.Абу Ҳурайра разиёллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай марҳамат қиладилар:
ومن كان يؤمن بالله واليوم الآخر فليكرم ضيفه (رواه البخاري)
“Кимки Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирган бўлса меҳмонининг ҳурматини жойига қуйсин”.
Ҳа ушбу набавий таьлимот жамиятдаги инсонларни бир-бирлари билан боғлаб турадиган ҳамда уларни ораларидаги дустона муносабатларни қамраб оладиган кўрсатмадир.Биздан олдин яшаб утган аждодларимиз бу кўрсатмага оғишмай амал қилганлар.Шу сабабли қадим-қадимдан то хозирги кўнимизгача ўзбек халқи ўзининг меҳмон дустлиги билан барча халқларни лол қолдириб келмоқда. Буюк ватандошимиз Абу Лайс Самарқандий меҳмонга барадиган киши тўрт нарсага амал қилиши лозим бўлади деганлар.
- 1. Меҳмон мезбон қаердан жой кўрсатса, ўша жойга ўтириши.
- 2. Мезбон нима таом келтирса унга рози бўлиб тановул қилиши.
- 3. Меҳмон агар туришни хоҳласа уй эгасининг рухсати ила туриши.
- 4. Меҳмон қайтаётган вақтда мезбоннинг ҳаққига дуо қилиши.
Энди ушбу тўрт ҳолатни бир озгина ўрганадиган бўлсак, аввало биринчи ҳолат.
1.Меҳмон мезбон қаердан жой кўрсатса уша жойга ўтириши.
Фуқаҳоларимиз бу шартни қўйишларида катта бир исломий одоб бўлиб бу иш орқали меҳмон ва мезбон ўртасидаги ришта мустаҳкамланади. Чунки мезбон ўзини ва аҳли ҳонадони ҳолатини яхши билгани учун ҳам меҳмонни қаерга ўтқазиш кераклигини яхши билади. Бу энг муҳим ишлардан бири ҳисобланади. Чунки уй эгаси ўзининг ўй шароитини яхши билгани учун ҳам меҳмонни ҳижолатга қўймаслик ва қолаверса ўзига ҳам ноқулайлик туғдирмаслиги учун ҳаракат қилади. Меҳмон бўлувчи киши мезбон кўрсатган ўринга ўтириши билан турли туман келиб чиқиши мумкин бўлган ноқулайликларни олдини олган бўлади.
- 2. Мезбон нима таом келтирса унга рози бўлиб тановул қилиши.
Бу ҳам исломий одоблардан бири ҳисобланади. Чунки мезбон ўзининг имкониятидан келиб чиқиб меҳмонни олдига таом ҳозирлайди. Агар меҳмон мезбондан у таомни ёки бошқа нарсани сўрайдиган бўлса хонадон аҳлини қийин аҳволга солиб қўяди. Бу эса мезбон билан меҳмоннинг орасидаги риштага путур етказиши мумкин. Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васаллам агар бирор бир саҳобийнинг уйига меҳмон бўлиб борсалар уй эгалари қайси таомни олдиларига қуйсалар ўша таомдан тановул қилар эдилар. Бу бизнинг миллий урф одатларимизда ҳам ўз аксини топган.
3.Меҳмон агар туришни хоҳласа уйнинг эгасининг рухсати ила туриши.
Бу ҳам исломий одоблардан ҳисобланади. Бировнинг уйида меҳмон бўлиб турган киши тўсатдан қайтишни хоҳлаб қолиши бу мезбонни кўнглини ранжитади. Қолаверса, бу иш хонадон эгаларига нисбатан ҳурматсизлик ҳисобланади. Бунинг энг гўзал ечими меҳмон бўлган киши мезбондан агар ижозат берса қайтишлигини билдиришидир. Ушбу иши орқали ўзини мезбонга нисбатан ҳурматини яна бир бор кўрсатган бўлади. Ўтган салаф солиҳларимизни тутган йўллари ҳам шундай бўлган. Абдуллоҳ ибн Масъуд бир саҳобийга шундай деб таълим берганлар: “Агар бирор-бир кишининг уйига меҳмон бўлсанг фақатгина унинг рухсати билан қайтгин. Чунки сен унинг уйида бўлиб турган вақтингда у сенга амирдир.”
- 4. Меҳмон қайтаётган вақтда мезбоннинг ҳаққига дуо қилиши.
Зиёфатнинг одобларидан яна бири меҳмон қайтаётган пайтда хонадон аҳлининг ҳаққига дуо қилишидир. Бу ислом дини буюрган гўзал амаллардан бири бўлиб, мана шу сабабли кишилар бир-бирларининг ҳақларига чиройли дуолар қилиш билан ораларидаги алоқаларни мустаҳкамлайдилар. Меҳмон хонадон аҳлининг ҳаққига дуо қилиши сабабли ўзига ҳам яхши тилакларни тилаган бўлади. Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васаллам бирор-бир хонадонга меҳмон бўлиб келсалар зиёфатни охирида таом эгалари ҳақида дуо қилар эдилар.
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу ривоят қиладилар, Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам Саьд ибн Убода розияллоҳу анҳунинг хонадонларида меҳмон бўлганларида зиёфатнинг охирида “Таомингизни яхши кишилар тановул қилди, хонадонингизда рўзадорлар ифторлик қилди, фаришталар сизларга саловат айтди. Аллоҳим, ўзингни раҳматингни Саъднинг оиласига ёғдиргин”, деб дуо қилдилар.
Аллоҳ таоло барчаларимизни Исломнинг гўзал одоблари билан зийнатланишимизни насиб этсин!
“Фатовои Ҳиндия” асосида таёрланди
Раҳимов Учқун
Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус
ислом билим юрти маънавий – маърифий
ишлар бўйича мудир ўринбосари.
ФОЙДАСИЗ СЎЗДАН ТИЙИЛИШ
Аллоҳ таоло инсонни яратиб, унга жуда кўплаб неъматларни ато қилдики, токи одам боласи ер юзида ҳаёт кечириши мобайнида ўзига манфаат берадиган нарсалардан фойдалансин. Шу билан бирга ўзи ва бошқаларга зарар бўлишига сабаб бўладиган ишлардан сақланиши керак бўлган амалларни ҳам инсонга билдирди. Шундай гўзал фазилатлардан бири фақатгина инсонга берилган нарса бу тил неъматидир. Инсон бу тил орқали ўзини номаи аъмолига бу дунёда ва охиратда ҳам фойда берадиган улкан савобларни қўлга киритиши ёки аксинча ўзи ҳамда бошқа инсонларга ҳам фойдасиз сўзларни сўзлаши билан охиратда надомат ва хасратда қолиши мумкин. Бугунги кўнимизда кўплаб инсонларда учраб турадиган иллатлардан бири гапираётган вақтида беҳуда гап-сўзлар билан ўзининг бебаҳо умрини фойдасиз ишлар билан ўтказаётганини гувоҳи бўламиз. Нафақат ўзларини, балки суҳбатдошларини ҳам вақтини олиб унга кераги бўлмаган сўзларни гапираётганларини кўришимиз мумкин. Аслида нима учун Ислом дини ва бизнинг миллий қадриятларимизда инсон бекорчи сўзлардан ўзини сақлашга чорланади. Пайғамбар соллоллоҳу алайҳи васаллам айтадилар;
“Беҳуда ишларни тарк қилиш киши Исломининг гўзаллигидандир”.
Бу набавий таълимотда инсон учун жуда кўплаб манфаатлар бордир. Аслида буни туб негизида инсонларга ва жамият аъзоларига зарари борлиги учун ҳам бундай кераксиз ишга рухсат берилмаган. Одатда бекорчи сўзларга эътибор қилинса, қайси бир инсон тўғрисида ёлғон, ғийбат, чақимчилик, иғвогарлик, масҳара қилиш, камситишга доир суҳбат кетаётганини кўришимиз мумкин. Аслида инсонга ато қилинган тил неъмати ўзгалар билан муомалада гўзал муносабатда бўлиш ва барча кишиларга фойдали бўлган сўзларни сўзлаш учун берилган. Қадимда ўтган олимларимиз ўзлари сўзлаётган гап қанчалик ўзларига манфаатли бўлиши борасида доимо айтган гапларини текшириб турганлар. Имом Муновий ўзларининг “Файзул-Қодир” номли китобларида шундай маълумотни келтирадилар: Ибнил Арабий айтади: “Машойихларимиз ҳар куни ўзлари кун давомида нима гапирганлари ва қандай ишларни қилганларини ҳисоб-китоб қилиш учун уни дафтарга қайд қилиб қўярдилар. Хуфтон намозини адо қилганларидан сўнг дафтарга қараб ўзларини ҳисоб китоб қилар, агар истиғфорга ҳақли бўладиган ишни кўрсалар истиғфор айтар, тавба қилишга лойиқ бўлса, тавба қилишар, шукр қилиш керак бўлган амалларда шукр қилиб, сўнг ухлар эдилар.” Чунки инсон гапираётган биргина беҳуда сўзи орқали Аллоҳнинг азобига ва ақлли инсонларларнинг дашномларига қолиши аниқ. Келинг, қуйидаги сатрларда биздан олдин яшаб ўтган олимлар бефойда сўзларни гапирадиганлар борасида қандай ўгитлар айтиб ўтишганлигини кўриб чиқамиз.
Имом Кархий раҳимаҳуллоҳ: “Инсон ўзига фойдасиз бўлган нарсани сўзлашлиги Аллоҳ томонидан хорланишидир”, деганлар.
Ҳасан Басрий раҳимаҳуллоҳ: “Аллоҳ таоло бир бандасидан юз ўгиришининг аломати ўша бандани фойдасиз ишда машғул қилиб қуйишидир”, деганлар .
Молик ибн Динор раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Агар қалбинг қотганлиги, баданинг заифлашгани, ризқингда маҳрумликни кўрсанг, билгинки, сен ўзингга фойда бермайдиган нарса тўғрисида гапиргансан”.
Юнус ибн Убайд раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Киши ўзига фойда бермайдиган бир сўзни тарк қилиши бир кун рўза тутишдан кўра афзалроқдир”.
Имом Шофиий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Кимки Аллоҳ уни қалбини нурлантириб қуйишини хоҳласа, беҳуда сўзларни тарк қилсин”.
Имом Шофиий раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Уч нарса ақлни зиёда қилади.
- Уламолар билан ўтириш.
- Солиҳ кишилар билан ҳамсуҳбат бўлиш.
- Беҳуда гап-сўзлардан тийилиш”.
Ҳа, азизлар, биз ҳам юқорида зикр қилиб ўтилган уламоларимизнинг сўзларига амал қилиб, ҳар бир ўтаётган кунимизни ғанимат билишимиз ҳамда бизга берилган тил неъматидан унумли фойдаланишимиз керак бўлади. Зеро, беҳуда гап-сўзлардан кўра вақтимизни илм-фан, касб-ҳунар, таълим-тарбия, жамиятимизни янада юксалишига сарфлаганимизда ўзимиз ва жонажон ватанимиз келажаги учун ҳам катта фойдали иш қилган бўламиз. Аллоҳ таоло барчаларимизга ўзимиз ва атрофимиздаги инсонлар учун ҳам фойдали бўлган сўзларни айтишимизни муяссар айласин!
Раҳимов Учқун
Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус
ислом билим юрти маънавий – маърифий
ишлар бўйича мудир ўринбосари.
ДИНИМИЗ БИЗНИ ЭЗГУЛИК ВА ТИНЧЛИККА ЧОРЛАЙДИ
Биз буюк динимизни зўравонлик ва қон тўкиш билан бир қаторга қўядиганларни қатъий қоралаймиз ва улар билан ҳеч қачон муроса қила олмаймиз. Ислом дини бизни эзгулик ва тинчликка, ҳаётда асл инсоний фазилатларни қарор топтиришга даъват этади.
Ш.Мирзиёев
Ҳар бир замонда бўлганидeк яхшилик ва ёмонлик доимий бир-биридан ўзишга рақобат қилиб кeлмоқда. Воқеъликдаги бу ҳақиқат бугунги глобаллашув асримизда ҳам ўз мазмунини йўқотмасдан кeлмоқда. Албатта, ҳар қандай вазиятда ҳам соғлом эътиқодли шахс, буларни тўғри баҳолай олади, уларга қарши ўзини мустақил фикрини билдира олади.
Ҳозир, энг катта ва глобал муаммолардан бири, албатта, тeрроризмдир. энг ачинарлиси, бу жиноятларни муқаддас Ислом дини номидан қилишга интилиш, вазиятни янада чигаллаштирмоқда. Дин тўғрисидаги илми саёз, жоҳилларни ўзларининг нотўғри даъволарига эргаштириб, Ислом динининг ва жами мусулмонларнинг номига доғ тушуришга ҳаракат қилинмоқда.
Бугунги кунда дунё миқёсида 500 дан ортиқ ўзларига Ислом динини ниқоб қилиб олган адашган, жиноятчи тўдалар мавжуд бўлиб, уларнинг аксарияти ўзларининг мудхиш жиноятларини муқаддас Ислом дини номидан амалга ошириб, ҳам Ислом динини бутун дунёга ёмон отлиқ қилишга, ҳам мусулмонлар орасини бузишга ва энг асосийси у ерлардаги ер ости ва ер усти бойликларига эгалик қилишга ҳаракат қилишмоқда.
Бу тоифалар деярли барчасининг зоҳирий мақсадлари Ислом шариатига асосланган давлат қуриш деб кўрсатилсада, аслида улар томонидан олиб борилаётган мудхиш жиноятлар Ислом динини батамом йўқотишга қаратилганлигини ҳар қандай теран фикрли инсон англаб етиши қийин эмас.
1970 йилдан бугунгача бўлган даврда бу адашган тоифалар фаолиятини таҳлил қилиб кўрадиган бўлсак, уларнинг номлари фақатгина жиноят ва вайронкорлик устида тилга олинаётганлигини, ҳеч бир жойда бунёдкорлик, инсонларга ёрдам бериш ёки бошқа эзгу ишлар уларга томомила зид эканлигини кўришимиз мумкин. Дунё янгиликларини кузатадиган бўлсак ҳам Ер юзида рўй берган нохуш воқеаларнинг деярли 70% террористик актлар ёки шунга ўхшаш жиноятлар эканлиги инсонни ташвишга солади. Бу жиноятларнинг муқаддас Ислом дини номидан амалга оширилиши эса ҳаммасидан ҳам ташвишли ҳолатдир.
Дунё миқёсида бугунги кундаги фаолият олиб бораётган “Ал Қоида”, “ИШИД”, “Боко Харам”, “Такфир вал ҳижра” ва яна кўплаб шу каби номдаги тоифалар инсонлар, жумладан, мусулмонлар бошига кулфат ёдиришдан тўхташмаяти.
Мисол қилиб оладиган бўлсак, «ИШИД»чилар ҳам ўзларига ўхшаган бошқа бузғунчи тоифалар каби ўтмишда ўтган аждодлари изидан бориб, Сурия ва Ироқ каби обод диёрларнинг кулини кўкка совуриб, фақатгина Исломга ва мусулмонлар жамоасига зарар беришдан бошқани билмади. Натижаси эса ҳаммага маълум. Миллионга яқин мусулмонларнинг бегуноҳ қонини тўкиб, уйларини вайрон қилишди. Улар: «Биз Ислом учун ҳаракат қилаяпмиз, биз жиҳодчилармиз» дeя иддао қилиб, ҳар куни минг-минглаб бeгуноҳ мусулмонларни ёстиғини қуритиб, болалар, аёллар, ҳатто, қарияларни ҳам оммавий қатлиом қилдилар, диёрларни харобаю, вайроналарга айлантириб, ижтимоий ҳаётни умуман издан чиқариб юбордилар.
Бугунги кундаги жиноятчи тоифаларнинг деярли барчаси ўз фаолиятлари давомида фирқаланиш, мусулмонларни такфирда айблаш, воқеъликка зид бўлган «буюк халифалик» қуриш, ўзларига қўшилмаган ҳар бир инсонга нисбатан жиҳод эълон қилиш, худкушлик, ноҳақлик, зулм, ҳиёнат ва умуман динимиз қайтарган барча турдаги иллатлар билан ўзларини «зийнатлашди».
Ваҳоланки, “мусулмон киши бировга тили билан ҳам, қўли билан ҳам озор бермайдиган кишидир”, деган Муқаддас Ислом динимиз шиори бу адашганлар учун умуман ёт тушунча бўлиб, буларнинг асл мақсадлари Исломни ва мусулмонларни Ер юзидан йўқ қилишдан ҳамда моддий манфаатдорликлардан иборатдир.
Ахир, Аллоҳ ўз каломида: «Бирор жонни ўлдирмаган ёки ерда фасод ишларни қилмаган инсонни ўлдирган одам ҳудди ҳамма одамларни ўлдирган кабидир. Унга ҳаёт бахш этган (ўлимдан қутқариб қолган) одам эса, барча одамларни тирилтирган кабидир. Расулларимиз уларга (илоҳий) ҳужжатларни кeлтирдилар. Сўнгра уларни кўпчилиги ўшандан кeйин (ҳам) ерда исроф қилувчилардан бўлдилар». (Моида 32). «Аллоҳ бузғунчи кимсаларни ишини ўнгламайди». (Юнус 81). «Аллоҳ одамларга зулмни раво кўрмас». (Оли Имрон 108) дeб марҳамат қилмаганмиди ахир!?
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларида бўлган урушлардан бирида У зот, душман томонидан ўлдирилган бир аёлни кўриб қолдилар ва бу ишни қаттиқ қоралаб: «Мeн сизларни аёлларни ўлдиришдан қайтармаганмидим?! Ахир бу урушмагандуку!» дeмабмидилар!? Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳатто, ҳарбий ҳолатда ҳам инсоний асосларни мана шундай татбиқ этдилар. Бундай оят ва ҳадислардан юзлаб кeлтириш мумкин. Озгина виджони бор инсонга мана шуларнинг ўзи ҳам етарли.
“Буюк ислом халифалигини” даъво қилётган жангари жоҳиллар қайси китоб асосида, кимнинг кўрсатмаси бўйича ҳаракат қилаётганлирини ўйланиб қоласан киши. Бу ишлар уларнинг қилмишларидан бир парча холос. Теран фикрли, ақли расо инсон ҳулосани ўзи чиқариб олавeради. Сўзимни, биринчи юртбошимиз Ислом Каримовнинг қуйидаги мазмундаги сўзлари билан тамомламоқчиман: “Бўлди энди, бизнинг улуғ Ислом динимиз номидан иш қилишни бас қилинглар!».
Рахимов Учқун
Имом Фахриддин ар-Розий ўрта махсус
ислом билим юрти маънавий – маърифий
ишлар бўйича мудир ўринбосари.
Ҳожиларимизга сифатли хизмат кўрсатиш масаласи муҳокама қилинди
21 январь куни Саудия Арабистони сафарида бўлиб турган Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Темирхон ўғли Самарқандий ҳазратлари ва Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов Мино, Арофот, Муздалифа водийсига зиёратга борган ҳожиларга хизмат кўрсатувчи “Тавофа” муассасаси вакиллари билан учрашув бўлиб ўтди.
Мулоқотда 2020 йилги ҳаж мавсумига тайёргарлик масалалари, хусусан, ўзбекистонлик ҳожиларга жой ажратиш, уларга қўшимча енгилликлар қилиш, ўтган йилларда кузатилган камчиликларни тузатиш ва хизмат кўрсатиш даражасини янада ошириш масалалари муҳокама қилинди.
Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғофур Аҳмедов ва муфтий Усмонхон Темирхон ўғли Самарқандий ҳазратлари Саудия Арабистони подшоҳлиги ҳукуматига, “Тавофа” муассасаси раҳбарига миннатдорлик билдириб, юртимиз ҳожилари номидан илиқ фикрлар айтилди.
Ўз навбатида “Тавофа” муассасаси раҳбари Ториқ Анқовий ҳам ўзбекистонлик ҳожиларнинг интизом ва тартибга риоя қилишда бошқа давлат ҳожиларига намуна бўлиб, қонун-қоидаларга юқори даражада амал қилишларини эътироф этди ва ўзаро ҳамкорликдан мамнун эканларини изҳор қилди.
Самимий мулоқот сўнгида иштирокчилар келгусида ҳамкорлик ишларини яхши сурат ва сифатда давом эттиришга келишиб олдилар.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
Имом Мотуридий фаолиятига бағишланган халқаро анжуман ўтказилади
2020 йил 3-5 март кунлари Самарқанд шаҳрида мамлакатимиз диний-маърифий муассасалари ва Миср Араб Республикасининг Ал-Азҳар мажмуаси ўзаро ҳамкорликда: “Имом Абу Мансур Мотуридий ва мотуридия таълимоти: ўтмиш ва бугун” мавзусида халқаро конференция ўтказиш режалаштирилган.
Ушбу анжуман Имом Мотуридий меросини янада чуқур ўрганиш, мотуридийлик таълимотининг бузғунчи оқимларга қарши моҳиятини очиб бериш ҳамда Ўзбекистоннинг “Буюк алломалар юрти” сифатидаги Ислом цивилизациясига қўшган бебаҳо ҳиссаси ва мавқеини жаҳон миқёсида кенг тарғиб этиш мақсадида ташкил этилади.
Анжуманда мақола ва маъруза билан иштирок этишни хоҳловчилар диққатига:
– Мавзуга оид ўзбек, араб, рус ва инглиз тилларида мақола ва маърузалар қабул қилинади. Жўнатма бир нусхада босма ва электрон шаклда бўлиши керак. Чет эллик иштирокчилар эса фақат электрон тарзда жўнатиш имкониятига эгалар;
– Мақола матни MS Office дастури WORD 97, 2003 муҳарририда, Times New Roman шрифти (босма ҳарфида), 14 кегель (ўлчам) катталиги, 1,5 интервал (оралиқ)да бўлиши лозим;
– Мақола матнлари пухта таҳрир қилинган ҳолда А4 ҳажмдаги қоғозга, юқори ва пастдан 2,5 см, чапдан 3 см, ўнгдан 1,5 см жой қолдирилади;
– Маърузачи ва мақола муллифининг исм ва фамилияси, илмий даража ва унвони
(ўнг юқори бурчакда қия босма ҳарф билан 10 ўлчам (кегель) катталикдаги босма ҳарф (шрифт)да бир оралиқ (интервал)да берилади. Биринчи қаторда ташкилот, лавозим, шаҳар ва мамлакат номи, иккинчи қаторда мулоқот телефонлари жой коди билан бирга, электрон манзиллар эса учинчи қаторда кўрсатилади. Сўнг бир оралиқ (интерваль) қолдириб, мақола номи бош ҳарфларда, асосий матн эса 1,5 интерваль қаторда) ёзилади.
Эслатиб ўтамиз анжуман натижаси бўйича илмий мақолалар тўплами нашр этилади. Анжуман мавзуси, илмийлик ва нашр этиш талабларига жавоб бермаган мақолалар чоп этилмайди ва эгасига қайтарилмайди.
Мақолаларни қабул қилиш 2020 йил 15 февралга қадар давом этади.
Манзил: Тошкент шаҳар, Абдулла Қодирий 11 (почта индекси: 100011), Ўзбекистон халқаро ислом академияси;
Телефон: (71) 244-00-56, Факс: (71) 244-00-65, е-mail: Ця електронна адреса захищена від спам-ботів. вам потрібно увімкнути JavaScript, щоб побачити її., Ця електронна адреса захищена від спам-ботів. вам потрібно увімкнути JavaScript, щоб побачити її..
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Мақолалар
