muslim.uz.umi

muslim.uz.umi

Четвер, 16 Январь 2020 00:00

Ҳақиқий савдогар қандай бўлади?

Савдо ҳақида шариатимиз кўрсатмалари, савдогарлик масъулияти ва фазилатлари, бугунги кунда бозорларимизда кузатилаётган айрим ношаръий масалаларнинг фиқҳий ечимлари ҳақида муштарийларимизга маълумот бериш мақсадида “Имом Термизий” жоме масжиди имом-хатиби Исҳоқжон БЕГМАТОВ билан суҳбат уюштирдик.

Муҳтарам устоз, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Савдогарлик қилинглар, халқнинг ризқлари 10 қисмдир, 9 қисми савдогарликда, яъни сотмоқда ва олмоқдадир”, деганлар (Имом Абу Нуъайм ривояти). Ушбу ҳадиси шарифдан халқ рисқининг кўп қисми савдода экани, савдогарликнинг муҳим касблиги англашилади. Шунга кўра суҳбатимизни шариатимизда бу борада келган оят ва ҳадислардан бошласак.

— Бисмиллоҳир раҳмонир раҳим. Ислом дини инсонлар ўртасидаги муносабаталарда адолатли, инсофли, ҳалол бўлишни талаб этади. Булар орасида савдо-сотиқ ҳам алоҳида аҳамият касб этади. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Аллоҳ савдони ҳалол, рибони ҳаром қилди” (Бақара сураси, 275-оят).

Савдо илмини чуқур эгаллаган, ўз даврининг катта тижоратчиси бўлган Умар (розияллоҳу анҳу) айтади: “Динда фақиҳ бўлмаган, савдо конун-коидаларини билмаган киши бозорда савдо қилмасин” (Имом Термизий ривояти).

Ушбу ҳадисда кишилар савдога тегишли бўлган қонун-қоида, яъни ҳалол ва харом, шубҳали нарсалар сингари шариат илмларини билмасдан туриб савдо қилмасликлари қатъий айтилмоқда. Сабаби илмсиз савдогарнинг мақсади фақатгина моддий манфаат кўриш бўлиб, бунинг учун ёлғон гапириш, киши ҳақига хиёнат қилишдан ҳам тоймайди.

– Устоз, савдогар маҳсулотини турли “йўллар” билан чиройли кўрсатиб, харидор зарарига бўлса-да сотиши мумкинми?

– Баъзида бозорларимизда айрим “ишбилармонлар”нинг майизни турли химикат ва ранглар, ҳатто кул, цемент каби инсон организми учун зарарли воситалар билан бўяб сотаётганига ёки ҳўл меваларнинг устини артиб, харидорга идиш тагидаги – сифатсизидан бераётганига гувоҳи бўламиз.

Муқаддас динимизда савдогар ўз мафаатини кўзлаб, харидорга зарар етказиши мутлақо қораланади. Шунингдек, савдогар маҳсулотининг сифатлисини мақтаб, сифатсизини сотиши мумкин эмас. Ҳар қандай ҳолатда молининг айбини айтиб сотиши керак. Харидор ўзига ёққан молни олиши керак. Аммо ҳўл мевани сотиш жараёнида артилган ва артилмаганлариини фарқли нархларда сотиш мумкин.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Эй мўминлар! Бир-бирингизнинг молингизни ноҳақ йўллар билан еманг. Ўзганинг молини фақат рози бўлиб савдо қилиш билан олгач, ейишингиз мумкин” (Нисо сураси, 29-оят).

Уламоларимиз шариатга хилоф бўлган барча йўлни ноҳақ (ботил) йўл дейишган. Бунга жумладан, фирибгарлик, қаллоблик, тарозидан уриш, судхўрлик, зўравонлик, қароқчилик, манаполия қилиб олиш каби иллатлар киради.

Бу борада жаноби Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) умматларига бир ибратни кўрсатганлар. У зот (алайҳиссаллам) бир куни бозорда айланиб юрганларида буғдой сотиб турган кишининг буғдойига муборак қўлларини тиқиб кўрсалар, унинг таги нам экан. Шунда: “Бу қандай бўлди?” деб сотувчига эътироз билдирдилар. Сотувчи эса: “Ҳозир ёмғир ёғиб ўтган эди, шунинг учун нам текканини тагига қўйган эдим”, деб узр айтди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) унга: “Нам теккани устида туравермайдими? Ким хиёнат қилса, биздан эмас!” дедилар.

Савдо ниҳоятда масъулиятли иш. Ёмғир ёғиб ўтганда усти очиқ идишдаги буғдойга ёмғир теккану бироздан сўнг чиққан қуёш бирпасда буғдойнинг устини қуритган, таги эса нам бўлган. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) савдогарга ана шуни ҳам кўрсатиб қўйишини айтдилар.

– Кўпинча савдогарларнинг харидор ёки танишларига: “Манави молни олиб кетаверинг пулини топганда берасиз”, “Атаганингизни бераверинг” деган гапларини эшитиб қоламиз. Молни насияга ва номаълум нархга сотиш масаласи ҳақида ҳам айтсангиз?

– Шариатимизга кўра сиз таъкидлаган биринчи ҳолат, яъни насияга савдо қилганда мол нархи аниқ ва муддатли бўлиши зарур. Аксинча бўлса савдо боғланмайди. Бунда савдогар қисқа, харидор эса чексиз муддатни тушунади. Натижада ўртада ихтилоф келиб чиқиши мумкин. Шунингдек, бозорларда ўзаро танишлар ўртасида тез-тез қулоққа чалинадиган иккинчи ҳолат – кўнглингиздан чиқариб беринг, дейиш ҳам нотўғри. Бундай ҳолатда харидор маълум миқдордаги пулни савдогар қўлига тутқазиб розилигини олиши лозим.

– Савдогар харидорнинг ташқи кўринишига қараб молига хоҳлаган нархни қўйиб сотиши мумкинми? 

– Фиқҳий жиҳатдан савдогар харидорни алдамасдан молига истаган нархни қўйиб сотиши ҳалол, аммо бу ҳимматга тўғри келмайди.

Халқимизда: “Инсофи борнинг баракаси бор”, деган нақл бор. Харидор молни рози-ризолик билан олса, ҳам савдогарни дуо қилади, ҳам унинг доимий харидорига айланади.

Уламолар: “Савдогар моли устига узоғи билан ўн фоиз миқдорида нарх қўйиши мумкин”, деб айтади.

Баъзи савдогарлар молини бой одамга қиммат, камбағалга арзон нархда сотади. Харидорнинг молиявий ҳолатини эътиборга олиб нарх-навони ошириш ёки камайтиришга шариатимиз рухсат беради. Негаки, бой киши учун мол нархининг аҳамияти йўқ, балки сифатли бўлса, кўнглига ёқса харид қилаверади. Камбағал учун эса ўша мол эҳтиёж воситасига айланган.

Савдогар харидорнинг кўнглини олиш, молига нисбатан ишончини ошириш учун хушомад қилиши мумкин. Аммо ёлғон ишлатмасин.  Мисол учун, Туркияда ишлаб чиқарилган молни бошқа жойники демасдан мақтаб сотаверсин.  

Бугунги кунда кўплаб хизмат кўрсатувчи корхона ва фирмалар харидор кўнглини олишга катта эътибор билан қарамоқда. Мисол учун, улар харидор дўконга кириши билан яхши жойга ўтириш учун таклиф қилинади. Кофе ёки чой дамлаб берилади. Хизматчилар харидорга керакли нарсаларни унинг олдига олиб келади ёки барча харидни ўзлари қилиб беришади.

  • Савдогарларнинг ҳиммат фазилатлари ҳақида ҳам гапирсангиз...

Байрам кунлари имкон қадар мол нархини арзонлаштириш, қурб етса эҳтиёжмандларга нарсаларидан бепул улашиш савдогарларга хос фазилатлардан. Шу ўринда бир мулоҳаза. Савдогарлар оддий халқ доимий эҳтиёжи бўлган маҳсулотларни арзонлаштириб, бойлар истеъмол қиладиган нарсаларни қимматроқ нархда сотавериши мумкин. Бу шариатимизга тўғри келади. Мисол учун, нон, шакар, ёғ каби кундалик эҳтиёж учун зарур бўлган озиқ-овқат маҳсулотлари нархини тушириш, икра, киви, банан каби четдан келадиган маҳсулот ва меваларнинг нархини кўтариш мумкин. Чунки ҳамма денгиз маҳсулотлари ёки четдан келадиган меваларни истеъмол қилиши шарт эмас. Шунда оддий турмуш кечирадиган кишиларга янада енгиллик бўлади.

– Кишилар турли салоҳиятга эга. Бир кишининг пули ёки моли бор, аммо уни сотиш ёки сотиб олишга уқуви йўқ. Айрим одамлар гапга уста, сотиш қобилияти бор. Бундай ҳолатда воситачиларга эҳтиёж туғилади. Шу ўринда даллолик касби ҳақида ҳам тўхталсангиз...

– Даллоллик – ҳалол касб. Аммо даллол ишига ёлғон аралаштирмаслиги, сотувчи ва харидор ўртасида холис бўлиши лозим.

Халқимиз маънавий меросида афанди образи билан боғлиқ кўплаб латифалар бор. Уларнинг таг замирида шариат ҳукмлари яширинган. Жумладан, бир латифада афанди сигирини сотиш учун бозорга олиб боради. Бозорда унинг ёнига бир даллол келиб, сигирингизни ўзим сотиб бераман, дея афандининг розилигини олади ва ундан ҳеч нарса сўрамай туриб, бу сигир фалон зотли, ҳар йили эгиз туғади, кунига фалон литр сут беради, сутининг фолон қисми қаймоқ бўлади, деб мақтаб кетади. Шундан сўнг уларнинг атрофида харидорлар кўпайиб, сигирнинг нархи ошиб кетади. Афанди даллолнинг гапларини эшитиб, савдони тўхтатади. Сигиримнинг бундай яхшилигини билмаган эканман, уни сотмайман, деб уйига қайтариб олиб кетади.

Бу латифани зоҳиран тушинган одам афанди даллолнинг ёлғон гапирганини билмадими, дейиши мумкин. Йўқ, у ҳамма нарсани билиб турибди. Афанди савдога ёлғон аралашиб, ботил (ноҳақ) бўлгани, агар бирор харидор даллолнинг гапига ишониб сигирни олса савдо фосиқ бўлишини билиб, дарҳол бунинг олдини олди. Бу ерда афанди фақҳ, билувчи образ. 

– Домла, шариатимизда ҳалолликни шиор қилган, савдо илмини яхши ўзлаштирган савдогарнинг мартабаси қандай?

– Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ростгўй, омонатли тижоратчи набийлар, ростгўйлар ва шаҳидлар билан биргадир”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Ростгўй, омонатдор савдогарларнинг даражаси пайғамбарлар, ростгўй ва шаҳидлар билан тенг экан. Динимизда савдогарлик одамларга кўп манфаат етказадиган касб сифатида мақталади. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом) ҳам савдо билан шуғулланганлар. Ҳазрати Усмон (розияллоҳу анҳу) ўз даврининг энг катта савдогари бўлиб, у кишининг мақсади молу дунё орттириш эмас, балки уни Аллоҳ йўлида сарфлаш бўлган. Масалан, Мадинада очарчилик юзага келган пайтда Аллоҳдан савоб умидида катта карвондаги молини халққа бепул тарқатади. Улуғларимиздан ибрат олиб савдогарлар тижоратидан фойдаланиб, икки дунёси учун хайрли иш қилиб қолишлари лозим.

– Устоз, мазмунли суҳбатингиз учун ташаккур. Аллоҳ таоло динимиз ривожи учун яна узоқ йиллар хизмат қилишингизга Ўзи муваффақ айласин. 

– Омин. Ниятларингиз ўзингизга ҳам ҳамроҳ бўлсин. Яратган эгам барчамизни ҳидоят йўлида собитқадам, рисқу рўзимизни ҳалолдан топишда ёру мададкор бўлсин.

Баҳриддин ХУШБОҚОВ

суҳбатлашди.

Четвер, 16 Январь 2020 00:00

Саудия чўллари қорга бурканди

Саудия Арабистонининг шимолий-ғарбидаги чўлларга қор ёғди. Ҳаво ҳарорати эса нол даражадан ҳам пастга тушди. The National нашрининг ёзишича, Табук шаҳрининг атрофига, айниқса, кўп қор ёққан.

Совуқ об-ҳаво саудиялик ҳайдовчилар учун бир-мунча қийинчилик тўғдирди. Аммо маҳаллий аҳоли бундан жуда ҳам хурсанд. Улар қордан турли шакллар ясаб, қор бўрон ўйнашмоқда. Эсдалик учун қорга бурканган туялар билан ажойиб суратларга тушишмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

 

Фарзандга турмушнинг, тарбиянинг муҳим қоидаларини ёшлигидан ўргатиш, унинг қалбига бунёдкорлик туйғуларини сингдириш ота-она ва мураббийларнинг  ҳамиша долзарб вазифаси бўлиб келган. Фарзанд Ислом динимизнинг асосий қоидаларидан бири бўлган яхшиликка буюриш ва ёмонликдан қайтаришни одат қилиши лозим.

Инсонлар ичида фақат пайғамбарлар гуноҳдан покдирлар. Зеро, Парвардигор уларни гуноҳдан пок фитратда яратгандир. Пайғамбарлардан бошқа барча инсонлар гўзал одоб-ахлоқли бўлиш билан бир қаторда, гуноҳ ишлар ва хатоларга йўл қўядилар. Ислом дини гуноҳ амалларни очиқ баён қилган ва мўминларни бундай ишлардан сақланишга буюрган. Бу амрга бўйсунган киши ўзини ҳалокатдан сақлайди ва Аллоҳнинг суюкли бандасига айланади. Мусулмон кишининг вазифаси фақат ман қилинган ишларни қилмаслик билан кифояланмайди. Балки гуноҳ иш қилаётган биродарини у йўлдан қайтариб, тўғри йўлга солиши ҳам муҳимдир.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай деганлар: “Қайси бирингиз бирор мункар ишни кўрса, уни кўли билан қайтарсин. Агар қўли билан қайтаришга қодир бўлмаса, тили билан, агар унга ҳам қодир бўлмаса, мункар ишни қалби билан ёмон кўриб қўйсин, мана шу охиргиси имоннинг энг заиф даражасидир”. Ҳар бир инсон ҳаётда маълум мақсад сари интилиб яшайди. Жамиятнинг одоб-ахлоқ билан зийнатланиши учун ҳаракат қилиш ва одамларнинг турли муаммоларига дардкаш бўлиб, ўзини эзгу ишларга масъулиятли ҳис этиш мусулмон кишининг мақсади бўлиши лозим. Шундагина мўмин киши ўз манфаати учун эмас, бутун жамият фаровонлигига куч-ғайрат сарфлаган бўлади. Бундай инсон тўғри йўлдагиларни қўллаб-қувватлаб, адашганларни ҳидоятга чақиради. Зеро, жамиятнинг гуллаб-яшнаши ҳам, фалокати ҳам ҳар бир кишининг тақдири билан боғлиқ. Чунки кема сувга чўккан пайт, гарчи уни кема остидагилар тешган бўлса ҳам, кема устидаги бу ишга умуман алоқасиз сайёҳлар ҳам сувга ғарқ бўлади.

Демак, ҳаётда баъзи бир хатоларга йўл қўйган кишини тўғри йўлга солиш мўминга хос бўлган хислатдир. Шунинг учун кишига хатосини ўз вақтида англатиш ҳам муҳим. Бундай ҳолатларда Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) тутган йўллари биз учун юксак намунадир. Ул зот биринчи навбатда кишининг хатосини юзига солмасдан, уни тўғрилаш йўлларини шахсиятига тегмаган ҳолда ширинсуханлик билан тушунтирганлар. Зеро, Аллоҳ таоло томонидан Мусо билан Ҳорунга (алайҳиссалом) Фиръавнни динга даъват қилиш буюрилганида: “Бас, унга юмшоқ сўз айтингиз! Шояд, у эслатма олса ёки (ҳалок қилишимдан) қўрқса”, (Тоҳо, 44) дейилган.

Бу ояти каримада гуноҳ ва хато иш қилганларга нисбатан қандай муносабатда бўлиш аниқ баён қилинган.

Ҳаётда баъзи кишиларнинг билиб-билмай гуноҳ ёки хато иш қилаётганларига тез-тез гувоҳ бўламиз. Бизлардан, аввало, ўзимизни бундай ишлардан сақлаш, бошқаларнинг нотўғри ишларини Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кўрсатиб берганларидек ва Парвардигоримиз буюрганидек тушунтириш талаб қилинади.

Мураббийлар фарзанд қалбига жасурлик, шижоатлилик ва тўғри сўзли бўлишни ҳам сингдириши, Исломнинг эзгу тушунчаларини дилига жойлаб, Аллоҳ йўлида хайрли ва савобли ишларни кўп қилишни ўргатиши лозимдир.

 

Яхшиликка буюриш ва ёмонликдан қайтариш

Ислом дини барча умматларга жинси, миллати, ирқидан қатъи назар, бир-бирларидан ажратмасдан яхшиликка буюриш ва ёмонликдан қайтаришни фарз қилди. Бу муҳим вазифани адо этишда белгиланган қоидаларга амал қилинади.

Аллоҳ таоло бундай дейди:

وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتُ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٖۚ يَأۡمُرُونَ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَيُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَيُطِيعُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ سَيَرۡحَمُهُمُ ٱللَّهُۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ٧١

«Мўминлар ва мўминалар бир-бирларига дўстдирлар: (одамларни) яхшиликка буюрадилар, ёмонликдан қайтарадилар, намоз(лар)ни баркамол адо этадилар, закотни берадилар ҳамда Аллоҳ ва (Унинг) Расулига итоат этадилар. Айнан ўшаларга Аллоҳ марҳамат кўрсатур. Албатта, Аллоҳ қудратли ва ҳикматлидир» (Тавба, 71).

Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) саҳобалардан қийинчилик ва енгилликда итоат қилишга, қай ҳолатда бўлса ҳам, тўғри сўзлашга ва сабрли бўлишга аҳд олдилар.

Убода ибн Собит (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади.

“Саҳобалар Расулуллоҳга (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қийинчилик ва енгилликда, ихтиёрий ва мажбурий амалда итоат қилишга, ўзидан бошқани афзал кўришда, жўяли сабаб бўлмасдан бирор киши билан тортишмасликка, доим тўғри сўзлашга ҳамда Аллоҳ йўлида сабр қилишга аҳд қилдилар”.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) жамиятдаги ҳар бир кишининг ҳаётини битта кемада кетаётганларга ўхшатдилар. Шунинг учун ҳар бир кишининг хатти-ҳаракатида салбий ҳолатлар сезилса, мусулмон киши уни тартибга чақириши лозим бўлади.

Амру маъруф ва наҳйи мункар Ислом умматига вожиб ва ҳар бир мусулмон кишининг белгиланган тартибда уни адо этиши улкан вазифадир.

Амру маъруф ва наҳйи мункар эркак, аёл, ёш ва кекса, катта-кичик мусулмонга вожиблиги ҳақида Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сўзлари бор.

Ҳузайфа (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади. Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Нафсим измида бўлган Зотга қасам, албатта, яхшиликка буюриласизлар ва ёмонликдан қайтариласизлар ёки Аллоҳ сизлар устиларингизга азоб юборади. Сизлар дуо қиласизлар, бас, дуоларингиз қабул қилинмас”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Ибн Ҳиббон Ойшадан (розияллоҳу анҳо) ривоят қилади.

Пайғамбарнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) юзларида маҳзунликни кўрдим. У киши таҳорат қилдилар, бирон кишига гапирмадилар. Мен Ул зот нима деганларини билиш учун ҳужра деворига яқин келдим. У киши минбарга ўтирдилар. Аллоҳга ҳамду сано айтдилар ва: «Эй инсонлар, Аллоҳ таоло сизларга: “Менга дуо қилишдан олдин яхшиликка буюринглар ва ёмонликлардан қайтаринглар. Акс ҳолда мен дуоларингни қабул қилмайман. Мендан ёрдам сўрайсизлар, ёрдам бермайман”, деди», дея минбардан тушдилар.

Амру маъруф ва наҳйи мункарнинг ҳамма қабул қилган қоидалари ва шартлари бор, уларни мураббийлар ўзлари ўрганиб, болаларга ўргатишлари лозимдир. Бола бу қоидаларни тушуниб етсин, шу қоидаларга кўра ҳаракат қилсин.

 

Амали сўзига мос бўлсин

Аллоҳ таоло айтади:

يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفۡعَلُونَ٢ كَبُرَ مَقۡتًا عِندَ ٱللَّهِ أَن تَقُولُواْ مَا لَا تَفۡعَلُونَ٣

«Эй имон келтирганлар! Сизлар нега ўзларингиз қилмайдиган нарсани (қилдик ёки қиламиз деб) айтурсиз?! Сизларнинг ўзларингиз қилмайдиган иш­ни (қиламиз, деб) айтишингиз Аллоҳ наздида катта нафрат (боиси)дир»  (Саф, 2-3).

Усома (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади.

Мен Расулуллоҳдан (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қуйидаги ривоятни эшитганман: «Қиёмат куни бир киши дўзахга ташланади. Шунда: “Эй фалончи, сенга нима бўлди? Яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтармасмидинг?” дейдилар. У: “Ҳа, яхшиликка буюриб, ўзим уни қилмас эдим ва ёмонликдан қайтариб, ўзим уни қилар эдим”, дейди», (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

 

Ёмонликдан қайтариш босқичма-босқич бўлиши

Кишини ёмонликдан ҳикматли ва чиройли сўзлар билан қайтариш лозим. Иложи борича хатога йўл қўйишдан сақланиш керак.

 

Ёмонликдан қайтарувчининг яхши хулқли бўлиши

Инсонларни яхшиликка чорлаш ва уларни ёмонликдан қайтариш учун киши қалби мулойим, гўзал хулқли ва шу каби яхши сифатлар билан йўғрилган бўлиши шартдир. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) шундай бўлишга буюрдилар.

Амр ибн Шуайб (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким яхшиликка буюрса, бас, ўзи яхши бўлсин”, дедилар Байҳақий ривояти.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Албатта, мулойимлик бирон нарсада бўлса, уни зийнатлайди. Агар у бирор нарсадан суғириб олинса, шармисор қилади”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

“Албатта, Аллоҳ гўзалдир ва гўзалликни яхши кўради” (Имом Муслим ривояти).

Расулуллоҳнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мулойимликдаги ўрнак олинадиган жиҳатлари жуда кўп мисолларда мужассамдир.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади.

Бир киши масжидда бавл қилди. Одамлар уни қаттиқ уришмоқчи бўлди. Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Унга ташланманглар, нопок жойга бир челак сув тўкинглар. Сизларга енгиллик қилиш учун юборилдим, сизларга қийинчилик қилиш учун эмас”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Абу Умома (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади.

Муовия ибн Ҳакимдан ривоят қилади.

“Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) билан намоз ўқиётган эдим, бир киши акса урди. Мен: “Ярҳамукаллоҳ”, дедим. Кишилар менга ғалати қарашди. Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) намозни ўқиб бўлгач, менга ғазаб қилмадилар. У киши: “Бу намоз, бунда одамлар сўзи дуруст бўлмайди, бунда тасбеҳ, такбир ва Қуръон ўқиш бўлади”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Бир нотиқ Абу Жаъфар Мансур ҳузурига кирди. Унга қўпол гапирди. Шунда Абу Жаъфар: “Мулойим бўл, Аллоҳ таоло сендай яхши кишини мендай ёмон кишига юборди, Аллоҳ Мусони Фиръавнга юборди ва унга айтди:

تَنزِيلٗا مِّمَّنۡ خَلَقَ ٱلۡأَرۡضَ وَٱلسَّمَٰوَٰتِ ٱلۡعُلَى٤

«Бас, унга юмшоқ сўз айтингиз! Шояд, у эслатма олса ёки (ҳалок қилишимдан) қўрқса» (Тоҳо, 44).

Шунда нотиқ қилган ишидан ҳижолат бўлди ва у Мусодан (алайҳиссалом) афзал эмаслигини билди ва Абу Жаъфар Фиръавндан ёмон эмаслигини англади.

Аллоҳ таоло Пайғамбарга (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) одоб бериб:

فَبِمَا رَحۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ لِنتَ لَهُمۡۖ وَلَوۡ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ ٱلۡقَلۡبِ لَٱنفَضُّواْ مِنۡ حَوۡلِكَۖ فَٱعۡفُ عَنۡهُمۡ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لَهُمۡ وَشَاوِرۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِۖ فَإِذَا عَزَمۡتَ فَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَوَكِّلِينَ١٥٩

«Аллоҳнинг раҳмати сабабли (Сиз, эй Муҳаммад,) уларга (саҳобаларга) мулойимлик қилдингиз. Агар дағал ва тошбағир бўлганингизда, албатта, (улар) атрофингиздан тарқалиб кетган бўлур эдилар. Бас, уларни афв этинг, (гуноҳлари учун) кечирим сўранг ва улар билан кенгашиб иш қилинг! (Бирор ишга) азму қарор қилсангиз, Аллоҳга таваккул қилинг, зеро, Аллоҳ таваккул қилувчиларни севар» (Оли Имон, 159), дея марҳамат қилган.

 

Ёмонликдан қайтаришда азиятга сабр қилиш

Луқмони Ҳаким ўғлига бундай васият қилган:

يَٰبُنَيَّ أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ وَأۡمُرۡ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَٱنۡهَ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَآ أَصَابَكَۖ إِنَّ ذَٰلِكَ مِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ١٧

«Эй ўғилчам! Намозни баркамол адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда ўзингга етган (балолар)га сабр қил! Албатта, мана шу пухта ишлардандир» (Луқмон, 17).

Саъд ибн Абу Ваққос (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади.

“Ё Аллоҳнинг расули, қандай одамлар қийинчиликларга кўп дучор бўлади?” дедик. У зот: “Пайғамбарлар, сўнгра уларга яқинлар, сўнгра уларга яқинлар. Киши динига қараб мусибатланади. Агар динида мустаҳкам бўлса, мусибати оғир бўлади. Агар динида бўш бўлса, Аллоҳ уни динига яраша мусибатлайди”, дедилар.

 

Сабр билан насиҳат қилиш

Кишиларни тўғри йўлга чорлашда сабр билан насиҳат қилиш лозим. Аллоҳ таоло бундай дейди:

«Аср билан қасамёд этурманки, (ҳар бир) инсон зиёнда (бахтсизликда)дир! Фақат имон келтирган ва солиҳ амалларни қилган, бир-бирларига ҳақиқатпарвар бўлишни тавсия этган ва бир-бирларига сабрли бўлишни тавсия этган зотларгина бундан мустаснодирлар» (Аср, 1–3).

Мураббий мазкур жиҳатларни тарбиялашга алоҳида эътибор қаратиши лозимдир. Бундай тарбия ҳаёт ҳақиқатлари билан Ислом динининг ҳамоҳанглигини тўғри тушунишга ёрдам беради. Бу ҳамоҳанглик дин билан дунёни ва руҳ билан жисмни, ибодат, саховатнинг барчасини уйғунлаштиради. Шунингдек, ақида, имон ва тақво, эҳсон, намоз, рўза, яхшилик, мулойимлик, сабр, тўғрисўзлилик, вафо, яхшилик, дўстлик, сахийлик, азм, тинчлик, кечиримлилик ва бағрикенглик фазилатларини инсонда  мужассамлаштиради.

 

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

Ёши улуғларни қадрлаш;

Ёши улуғлардан кейин;

Ҳурмат кўрсатиш;

Кутиб олиш;

Ҳаёли бўлиш;

Середа, 15 Январь 2020 00:00

Солиҳа аёл

- Бегим, Аллоҳ таоло иккимизга гўзал бахт берсин, барча ибрат олиб ҳавас қиладиган саодатли оила бўлишимизни насиб этсин!

- Бегим, таҳажжудга туринг! Турмасангиз, юзингизга сув сепаман.

- Бегим, бомдодгача дам олинг!

- Бегим, бомдодга туринг!

- Бегим, ишга кеч қоласиз.

- Бегим, нонуштангиз тайёр. Ўтиринг, бирга нонушта қиламиз.

- Бегим, ҳамма кийимларингиз тайёр.

- Бегим, ишга яхши бориб келинг! Ҳалол бўлинг! Пул топаман деб ҳаромга қўл урманг! Мен очликка чидайман. Аммо охиратда дўзах оловига чидолмайман! Аллоҳга омонатсиз! Ўзи паноҳида асрасин!

 

*****

 

- Эй Роббим, эримни Ўзинг асра! Куч-қувват бер! Қилаётган ишларини мусулмонлар учун манфаатли қилгин! Эсон-омон келишларини насиб этгин!

 

*****

 

- Ва алайкум ассалом. Хуш келибсиз, бегим! Сизни соғ-омон кўрсатган Роббимга шукрлар бўлсин! Яхши келдингизми? Мана уй кийимларингиз. Унгача чой дамлаб тураман. Келинг, бегим, бирга овқатланамиз.

 

*****

 

Бегим, дуо қилинг. Аллоҳ таоло еганларимизни ибодатга қувват қилсин!

 

*****

 

Бугун сизга кеча вазифа қилиб берганингиз - Юсуф сурасининг бошидан 1 бетни ёддан топшираман.

 

*****

 

"Олтин Силсила" китобидан ҳадис ёдлаймиз дегандингиз. Бугундан бошлайлик! Мана китоб! Биринчи ҳадиснинг арабий матнини ўқиб беринг!

 

*****

 

Дарсларимизни қилиб олдик. Энди дуо қилайлик!

 

Нозимжон Ҳошимжон таёрлади

Середа, 15 Январь 2020 00:00

ТЎҒРИ ЙЎЛДАН АДАШГАНЛАР ҚИСМАТИ

Ўқийман, ишлайман, элга, одамларга наф келтираман деган киши учун юртимизда барча шароит муҳайё қилинган.

Зеро, ингичка игна ҳам, йўғон мих ҳам кўзга кирса, кўр қилиши мумкин бўлгани каби, Ватан манфаатининг бир заррасига хиёнат қилиш ҳам оғир гуноҳдир. Ватанга хиёнат. Бу сўзни эшитишнинг ўзиёқ инсон юрагига оғриқ солади. Вужуд-вужудингни титратиб юборади. Ахир киши ўзига, оқ сут берган онасига, қўлига нон тутган отасига, уни азизлаган элига, халқига, ота-боболари амал қилган дин-эътиқодга хиёнат қилиши мумкинми?

Ана шуларни ҳисобга олган ҳолда давлатимиз раҳбари Шавкат Мирзиёев “Ижтимоий барқарорликни таъминлаш, муқаддас динимизнинг софлигини асраш — давр талаби”, “Парламентимиз ҳақиқий демократия мактабига айланиши, ислоҳотларнинг ташаббускори ва асосий ижрочиси бўлиши керак” ҳамда “Жисмоний ва маънавий етук ёшлар — эзгу мақсадларимизга етишда таянчимиз ва суянчимиздир” деб номланган маърузаларида тегишли соҳалар вакилларига ижтимоий-маънавий муҳитни яхшилаш, ёшларни турли таҳдидлардан асраш, тузалиш йўлига кирган кишиларни соғлом ҳаётга қайтариш чораларини кўриш муҳим вазифа эканини таъкидлаб, шундай деди: “Адашган ёшларни тарбиялашимиз, керак бўлса, жазони ўташ жойларига ҳам бориб, улар билан гаплашишимиз лозим. Чин дилдан тавба қилиб, ота-онаси, оиласи бағрига, тўғри йўлга қайтишни ният қилган одамларга амалий ёрдам беришга мен давлат раҳбари сифатида доимо тайёрман”.

Шундан келиб чиққан ҳолда вилоят ҳокимлиги, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар, Мусулмонлар идорасининг вилоятдаги вакиллиги масъул ходимлари, давлат ва жамоат ташкилотлари вакиллари иштирокида нотўғри йўлдан қайтган, адашганини англаб етган диний экстремизм ва терроризмга алоқадор шахсларни тезкор ҳисобдан чиқариш бўйича вилоят, туман (шаҳар) доимий комиссиялари ташкил этилди.

Айни пайтда комиссия томонидан диний экстремистик оқим аъзоси сифатида махсус рўйхатга олинган шахслар билан индивидуал иш олиб борилмоқца. Ҳар бир шахснинг дунёқараши, фикри, адашиб нотўғри йўлга кириб қолганидан пушаймонлиги, оиласи, фарзандлари ҳамда Ватан олдидаги бурч ва масъулиятлари ҳақида батафсил мулоқотлар ўтказилмокда. Ишчи гуруҳ хулосасига кўра, айни кунда ўз айбига чин дилдан иқрор бўлган 265 нафар (25 нафари хотин-қизлар) диний экстремистик оқим аъзоси сифатида ҳисобга олинган шахслар махсус рўйхатдан чиқарилиб, соғлом ва тўғри ҳаёт сари йўлланмоқда. Зотан, Президентимиз айтганидек, “Буюк маърифатпарвар бобомиз Абдулла Авлоний “Олижаноб кишилар узрни қабул қилур”, деб таъкидлаган эканлар. Халқимиз — мард ва олижаноб халқ. Ким чин дилдан узр сўраса, тавба қилса, албатта, гуноҳидан кечади. Шунинг учун ҳозирги кунда қанча адашганларни кечириб, тўғри йўлга соляпмйз. Бирини ўқишга, бирини ишга, бирини касбга қайтаряпмиз.

Шуни ҳам таъкидлаш лозимки, махсус ҳисобга олинган фуқароларнинг турмуш шароити, ижтимоий-иқтисодий аҳволи, муаммоларини ўрганиш, ушбу тоифа шахслар нега радикаллашиб кетганининг сабабларини ҳар томонлама чуқур таҳлил этишга алоҳида эътибор қаратилмокда. Бундай оилалардаги фарзандлар билан бевосита ишлаш, уларни фан, спорт тўгараклари, турли тадбирлар, кўрик-танловлар, соғломлаштириш оромгоҳларига жалб қилиш бўйича тизимли ишлар амалга оширилмоқца. Албатта, билдирилган ишонч, берилган имконият кишини янги орзу-мақсадларга, келажакка ёруғ назар билан боқишга ундаши шубҳасиз. Бу ҳақиқатни ҳис қилган, ўз танлаган йўли, қилмиши нотўғри эканини англаб етган юртдошларимиз эртанги кунни катта орзулар ила қарши олмокда.

“Айрим кишилар ўз бошига ўзи кулфат сотиб олади, десак хато бўлмайди. Биздаги мавжуд ёмон, ёвуз иллатлар, салбий характерлар ва улкан жо^иллигимиз туфайли кўпинча ўзимиз ҳам, бошқалар ҳам азият чекишга мажбур бўлишади. Агар биз ўз вақтида ақлимизни, илмимизни, виждон ва инсофимизни, қалб кўзимизни ишга сололганимизда эди, бугун нотўғри ва ношаръий деб билган қандайдир оқим учун бебаҳо, бетакрор умрнинг олтинга тенг даврини панжара ортида ўтказмаган бўлардилар.

Барчамизга маълумки, бизнинг давлатимиз кўп миллатли ва кўп конфессияли давлат. Бугунги кунда мамлакатимизда 130 дан ортиқ миллат ва элат вакиллари бир оила фарзандларидек аҳил ва иноқ яшамоқца. Бунда, ҳеч шубҳасиз, халқимизга азалдан хос бўлган бағрикенглик анъаналари муҳим роль ўйнамоқда. Азалдан шундай бўлиб келган. Демакки, экстремистик, радикал қарашлар бизга мутлақо ёт, бегона. Биргина улуғ ватандошимиз, калом илмининг султони дея эътироф этиладиган Абул Муин ан-Насафий ҳазратлари “Табсират ал-адилла” асарида ёт оқимларга қарши курашиб, уларнинг сохта даъволарига раддия берган эдилар. Бундай мисолларни кўплаб келтириш мумкин.

Тўғри, адашиш — инсонга хос. Шундай экан, энди юртимиз равнақи, янада гуллаб-яшнаши учун тинмай меҳнат қилиш, шу билан хатоларни ювиш керак. Аслида юртга наф келтиришдек бахт дунёда йўқ.

Президентимиз айтганидек, бир боланинг йўлдан адашиши — бу нафақат бир оила, балки бутун жамият бошига тушган кулфат. Бундан аввало шу боланинг ота-онаси, ака-укалари, яқинлари жабр кўради. Бундай пайтда уларга ёрдам бериш керак. Агар биз битта болани тўғри йўналтирсак, йўлдан адашган чоғда дарров душманга чиқармасдан, уни ўзимизнинг фарзандимиз, деб билсак, унга бутун қалбимиз, юрагимиз билан ачинаётганимизни билса, аниқки, унинг ҳам қалб кўзи очилади, тўғри йўлга қадам қўяди. Ҳамкорликдаги ишларимизни ана шу тамойил асосида олиб борсак, ўйлайманки, бу борада кутилган натижаларга эришишимиз шубҳасиз.

А.Абдримов

Янгиариқ тумани “Муҳаммад саид” масжиди

имом-хатиби

Мақолалар

Top