Атрофга назар ташлаган киши, хар турли инсонларни кўради. Уларнинг тушунчалари ҳам хар ҳил, дунё қарашлари ҳам бир бирлариникидан фарқли. Қаергадир шошиладилар, нималарнидир амалга оширишга ошиқадилар. Мувоффақиятлари ҳақида тўлқинланиб сўзлайдилар, ташвишлари ҳақида куйиниб гапирадилар. Буларнинг ҳаммаси ҳаракатда эканликларига далолат қилади. Аммо муҳими бу эмас, муҳими шуки, инсон ўзини холиқини таниб, уни амрларига бўйсуниб, қайтариқларидан тийилиб, гуноҳ ишлардан ўзини ва аҳли байтини сақлаб яшаб ўтмоқлигидир. Шунда у энг аввало ўзига ва оиласига ва қолаверса, бутун жамиятга фойдаси тегиб яшайди. Бундайлар ормизда кўп, албатта. Биз шундайларни

фалончи тақводор киши деймиз. Тақво ўзи нима?. Араб тилидаги تقوى  лафзини луғовий маъноси; сақланмоқ, тийилмоқ деган маъноларни англатади. Истилоҳий маъноси эса, Аллоҳдан қўрқмоқ, Аллоҳни ғазабини келтирадиган ишлардан тийилмоқ, гуноҳ бўладиган ишлардан сақланмоқ демакдир.

Аллоҳ тааъло каломи Қуръони каримда: يأيها الذين ءامنوا اتقوا االله "   "

Эй имон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар деб марҳамат қилди. Аллоҳга тақво қилиш ундан қўрқишдир. Гуноҳ бўладиган ишлардан тийилиш ва савоб бўладиган ишларни кўпроқ қилишдир. Бақара сурасининг  2- оятининг тафсирида  қуйидаги ривоят келтирилади. (Ибн Касир ) Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳудан, тақво ҳақида  сўрадилар. Шунда Убай ибн Каъб, Ҳазрати Умарга: Эй Умар р.а. Сиз бирор марта бўлса ҳам тиканакли ўт  (янтоқ) устида яланг оёқ юрганмисиз? дедилар, Ҳа юрганман, қандай юргансиз?. Почамни шимариб, эҳтиёт бўлиб, оёғимга тиканак кириб кетмасин, оғритмасин деб, сакраб - сакраб юрганман дедилар.  Шунда Убай ибн Каъб:    فذلك التقوى  -    Мана шу тақво дедилар. Бу дунё шунақа тиканаклардан иборат, хар-хил қийинчиликлардан иборат, синовлардан иборат. Ўшалардан эҳтиёт бўлиб ўтиш, гуноҳлардан сакраб- сакраб ўтиш, Аллоҳни ғазабини келтирадиган ишлардан тийилиш бу  тақводир. Яна Аллоҳ тааъло каломида марҳамат қилади:

إن الله خبير بما تعملون"  يأيها الذين ءامنوا اتقوا الله ولتنظر نفس ما قدمت لغد واتقوا االله "

Эй имон келтирганлар! Аллоҳга тақво қилинглар, ҳар бир жон эгаси эртанги кунга нимани ҳозирлаб қўйди, бир назар ташласин. Ва Аллоҳга тақво қилинглар, албатта Аллоҳ тааъло қилаётган амалларингиздан хабардордир. (Ҳашр сураси 18- оят). Эй имон келтирганлар деб, Аллоҳ тааъло ўзига имон келтирганларга хитоб қилмоқда, Аллоҳга иймон келтирган дегани, қиёмат кунига ва ҳисоб китобга, жаннат ва дўзахга, мусулмон киши имон келтириши керак бўлган барча нарсаларга имон келтирган деганидир. Шундай экан эртанги кун нима? Эртанги кун қиёмат куни, ҳамма бандалар қилган  

амалларига ҳисоб - китоб қилинадиган кунга қандай ҳозирлик кўриб қўйган, шуларга бир назар ташлаб қўйсин деб марҳамат қилмоқда.

Оятида Аллоҳ тааъло яна иккинчи бор  وتقوا الله  - Аллоҳга тақво қилинглар деб марҳамат қилди. Албатта Аллоҳ тааъло қилаётган амалларингиздан хабардордир. У шундай хабардорки, қоп-қора тунда, қоп-қора тошни устида, қоп-қора қумурсқа ўрмалаб кетаётган бўлса, ўшандан ҳам хабардордир деганидир.

   Аллоҳ тааъло каломида: إن أكركم عند الله أتقاكم "  "  Аллоҳнинг ҳузурида энг ҳурматлигингиз энг тақводорингиздир, деб марҳамат қилди. (Ҳужурот сураси, 13- оят).

 Бу ҳақда Пайғамбаримиз алайҳиссолату вассалламдан кўплаб ҳадислар келган.

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم "إن الله لا ينظر إلى صوركم و أموالكم ولكن ينظر إلى قلوبكم وأعمالكم" ( رواه مسلم)                                                                

Имом Муслим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда," Албатта, Аллоҳ суратларингизга ва молу дунёларингизга қарамайди, балки қалбингиз ва амалингизга қарайди". дейилди.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳуга: "Назар сол, сенинг агар тақвода ортиқлигинг бўлмаса, қизилдан ҳам, қорадан ҳам яхши эмассан", деганлар.

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال: سئل رسول الله صلي الله عليه وسلم أي الناس أكرم ؟ قال

" أكرمهم عند الله أتقاهم "                                                                         

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинди. Росувлуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: Энг ҳурматли одам ким? деб сўралди. Уларнинг энг ҳурматлиси уларнинг энг тақводорроғидир, дедилар.

Яна бошқа ҳадисда:

على أحد إلا بالتقوى "  " قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : المسلمون أخوة لا فضل لأحد

Росувлуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам: Мусулмонлар биродардирлар. Бирортасини бирортасига афзаллиги йўқ, фақатгина тақво биландир.

 Росувлуллоҳ айтганларидек, кимда ким бу дунёда ҳурматли бўлишни , охиратда эса, яхши манзилга эга бўлишни хохласа, тақво қилсин.

قال رسول الله  صلى الله عليه وسلم : من سره أن يكون أكرم الناس فليتق الله "       "

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам : Одамларнинг энг ҳурматлиси бўлиш кимни қувонтирса, тақво қилсин, дедилар.

Ким хохламайди дунёда ҳурматли ва охиратда обрўли ва шарафли бўлишни.

Аллоҳ тааъло каломи Қуръонда:

ومن يتق الله يجعل له مخرجا ويرزقه من حيث لا يحتسب " "

  Ким Аллоҳга тақво қилса, унинг йўлини очиб қўюр ва унга ўзи ўйламаган тарафдан ризқ берур.  (Талоқ сураси, 2-3-оятлар).

 Демак, ким тақво қилса дейилмоқда, шарти тақво қилиш экан.

 Агар тақво қилса, уни бошига тушган мушкилотдан чиқиб кетиш учун йўл топиб беради ва шу билан бирга уни хаёлига келмаган томондан унга ризқ бериб қўяди.

 Бир куни Ибн Аббосни олдиларига саҳобалардан бирлари: эй Ибн  Аббос , эй Ибн Аббос деб бақириб, дод - вой солиб келди. Нима гап?  дедилар. Энди нима бўлади?, энди нима бўлади?, деб бақирарди. Гапирсангчи нима гап? ўзи дедилар. Мен аёлимни уч талоқ қилиб қўйдим,  уч талоқсан деб айтдим, энди нима бўлади ? бир йўлини топиб беринг деди. Шунда Ибн Аббос бироз ўйлаб турдиларда, бас қил, бор кет хотининг талоқ бўлибди, Қуръонда Аллоҳ тааъло:

 ومن يتق الله يجعل له مجرجا    яъни, ким Аллоҳга тақво қилса, унинг йўлини очиб қўяди, уни бошига тушган мушкилотдан чиқиш йўлини топиб беради деганку. Сенга йўл топилмади, сен тақво қилмабсан, бор кет дедилар. Ана шулардан ҳам кўриниб турибдики, ҳамма ҳолатларда  шарти, тақво қилиш экан, шундагина бошга тушган мушкилотлардан холос бўламиз.

Аллоҳ тааъло Бақара сурасининг 282- оятида марҳамат қилиб:

واتقوا االله  ويعلمكم الله "    "      Аллоҳга тақво қилинг. Ва Аллоҳ сизга илм беради. деди. (Бақара сураси, 282-оят). Демак илмли – маърифатли бўлиш учун ҳам тақво қилишга буюрилмоқдамиз. Чунки илм бу нур, Аллоҳ тааъло нурини ҳаммага ҳам беравермайди, Демак, тақво бу гуноҳ ишлардан тийилиш, Аллоҳни ғазабини келтирадиган ишлардан сақланиш ва савобли ишларни кўпайтириш элимиз ва юртимиз фаровонлиги йўлидаги фаолиятимиз  бўладими,  жамият тараққиёти йўлидаги меҳнатимиз бўладими   ва оиламиз обод бўлиши  учун бўладими,  ҳамма – ҳаммаси эзгу амаллар ҳисобланади.  Биз бандаларнинг ҳар бир қиладиган амалимиз хох у катта бир амал бўлсин хох у кичкина бир амал бўлсин, ҳаммаси учун ажр – савоб бор, агар солиҳ амал бўлса. Бордию гуноҳ амаллар бўладиган бўлса,  уларга ҳам жазо олишимиз муқаррардир.   Бу амаллар билан банда тақводор банда ҳисобланади. Тақводор банда эса, дунё ва охират саодатига эришади ва бахтли бўлади. Аллоҳ тааъло ҳаммаларимизни шундай буюк шарафга эришмоқлигимизни насиб қилсин.

Тошкент ислом институти ўқитувчиси:   Юлдашев Иззатилла.

Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам масжидда саҳобалари билан ўтирганларида бир аъробий кириб келди ва деди: “Эй Аллоҳим! Менга ва Муҳаммадга раҳм қил. Бошқаларга биз билан бирга раҳм қилма!”.
Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам унга дедилар: “ Ўзингни тошдек қаттиқ тутдинг, кенг нарсани тор қилиб қўйдинг-ку!”.
Сал ўтиб у аъробий масжиднинг бир бурчагига бориб бавл қила бошлади. Саҳобалар уни қайтариш учун унга қараб югуришди. Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам уларга: “ Унинг бавлини тўхтатманглар. Қўйинглар ўз ҳолига!-дедилар. Аъробий ишини тугатгач Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам у бавл қилган жойга ишора қилиб: “Унинг устидан бир пақир сув қуйиб юборинглар”, дедилар. Сўнгра уларни жамлаб Аллоҳ томон даъват қилишда керак бўладиган буюк дарсни бердилар:
“Сизлар енгил қилиш учун юборилгансиз, оғир қилиш учун эмас”.

Биринчи дарс:
Бир киши шариатга мухолиф бўлган мақтов билан сени мақтаса уни қабул қилма. Набий саллоллоҳу алайҳи ва саллам аъробийнинг: “Эй Аллоҳим! Менга ва Муҳаммадга раҳм қилгин. Бошқаларга биз билан бирга раҳм қилма!”, деган сўзларидан рози бўлмадилар. Аллоҳнинг раҳмати кенг эканлигини, ҳеч кимга уни торайтириш ҳаққи берилмаганини тушунтирдилар.

Ибн Ҳониъ Андалусий Андалусда Ҳожиб Мансурнинг ҳузурига кириб деди: “Қадарнинг истагани эмас, сенинг истаганинг бўлади. Сен ҳукм қил, сен Воҳид ва Қаҳҳорсан. Сен гўё пайғамбар Муҳаммадсан. Сенинг ёрдамчиларинг гўё ансорлардир!”.
Ҳожиб Мансур уни дарралашга амр қилиб деди: “Аллоҳга қасамки, бундан сўнг сен билан мен битта заминда яшамаймиз”. Сўнгра уни Мағрибга сургун қилди.

Иккинчи дарс:
Инсон ўзи ўрганиб қолган нарсаларга, шароитга ва табиатга мослашиб қолади. Юқоридаги аъробий ҳожати қистаган жойда ҳожат қилишга ўрганиб қолган эди. Набий алайҳис салом унга юмшоқлик ва сокинлик ила муомала қилдилар. Ваҳоланки, у зот саҳобаларини тарбия топиб пишиб етилиши учун тойилганларида адабларини бериб турар эдилар. Мисол учун ансорлардан бир кишининг қўлидаги тилла узугини ечиб олиб ерга улоқтирган ва унга шундай деган эдилар: “Сизлардан бировингиз дўзахдан бўлган чўғни олиб қўлига тақиб олади-я!”.
Инсонлар билан муомала қилаётган пайтда уларнинг табиатлари ва одатларини билиб олинг.

Учинчи дарс:
Ақлли инсон ишнинг оқибатини билиб сўнгра энг зарари озини танлайди. Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам саҳобаларни уни бавл қилишдан тўхтатгани йўл бермадилар. Чунки бу зарар эди. Агар улар тўхтатишганда у кийимларини нажас қилар эди. Сўнгра масжиднинг ҳам кўпроқ қисмини нажас қилар эди. Бу Аллоҳ томон даъват қилаётганлар учун буюк асосдир. Бир зарардан ман қилиш бошқа каттароқ зарарга олиб бормаслиги лозим.

Тўртинчи дарс:
Сиз енгил қилиш учун юборилгансиз, оғир қилиш учун эмас! Аллоҳ таоло қилич билан очилмайдиган қалбларни юмшоқлик билан очади. Қаттиққўллик ва шиддат билан ҳидоят топмаган инсонларни юмшоқлик ила ҳидоят қилади. Гуноҳкор инсон агар даъватчида муҳаббат ва шафқатни кўрмаса нима нарса уни гуноҳни тарк қилишга ундайди?! Қаттиққўллик ва қўполлик билан қилинган мавъиза кўпинча кишиларни гуноҳ ва саркашликда бардавом бўлишларига сабаб бўлади. Бизнинг вазифамиз инсонларни Аллоҳ томон олиб боришдир. Уларнинг қадамларини йўлга қўйиб қўйишдир. Биз Аллоҳ билан бандалари ўртасида туриб олмаслигимиз лозим!

Абдулқодир Самарқандий

Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳузуридаги «Зиё» медиа марказининг онлайн радиоканали синов режимида ўз фаолиятини бошлади.

Онлайн радиоканални www.fm.ziyo.uz ҳаволаси орқали тинглаш мумкин бўлиб, айни пайтда кўпсонли тингловчилар юкламаси текширувдан ўтказилмоқда. Шу боис, ушбу эзгу ишга ўз ҳиссасини қўшишни истаган барча қизиқувчилардан синов жараёнида фаол иштирок этишлари сўраб қолинади.

Ўзбекистон халқаро ислом академияси

Матбуот хизмати