muslim.uz
Ўзбекистонга чегарадош Балхда 400 йиллик карвонсаройлар топилди
Олимлар Афғонистоннинг Ўзбекистон билан чегарадош Балх водийсида кўплаб аҳоли манзилгоҳларини ҳам топган. Қўналғаларнинг энг қадимийси қарийб минг йил аввал пайдо бўлган. Шу пайтга қадар бу ерда атиги 77 та ана шундай манзилгоҳ топилган бўлиб, сунъий йўлдошдан олинган тасвирлар уларнинг сони мингдан зиёд эканини кўрсатди.
Бу ҳақда Science журналида чоп этилган мақолада маълум қилинди. Археологлар ҳудудни ўрганишда айғоқчи сунъий йўлдош ҳамда ҳарбий дронлардан фойдаланган.
Тадқиқотчилар Афғонистон ҳудудидан фанга аввал маълум бўлмаган, лекин инсоният тамаддунида катта аҳамиятга эга бўлган кўплаб жойларни аниқлашган. Хусусан, XVI-XVII асрларда бунёд этилган 119 та карвонсарой Буюк Ипак йўли бўйлаб сафар қилган савдогарларга бошпана вазифасини ўтаган. Карвонсаройлар бир-биридан қарийб 20 километр олисликда жойлашган бўлиб, бу ўша пайтларда карвонларнинг бир кунлик босиб ўтган масофаси билан тенг.
Тадқиқотлар, шунингдек, Систан ва Ғилмон вилоятлари ҳудудидаги қадимий аҳоли манзилларида ирригация тармоқларига катта эътибор қаратилганини кўрсатди. Бу ерда барпо этилган каналлар тармоғидан олимларнинг фикрича, ерларни суғоришда кенг фойдаланилган.
Ҳар биримиз масъулмиз
Урф-одатларимизга зид ҳолатларни оқлашга уринадиганларни кўриб, одамнинг дили оғрийди.
Бир танишим яқинда ўғил уйлантирди. Тўрт нафар боласи бор. Тўйни ихчам ўтказиш ҳақида маслаҳатлар бердик. У бўлса: «Элдан қолмайман, менинг ҳам орзу-ҳавасларим бор», деб жавоб қилди. Хуллас, югуриб-елиб шаҳардаги қиммат тўйхоналардан бирини гаплашди. Келин бўлмишнинг ижарага олинган оқ либоси учун хийла пул тўлашди. Яна у тўйхонага, албатта, "лимузинда" бориши керак экан. Базмда даврани олиб бораётган хонандадан ташқари, яна “бирровчи"га қўшиқчилар ҳам анча бўлди. Санъаткорларнинг кўплиги тўй эгасининг обрўйи баландлигини билдирармиш. Тўй эгаси йиллаб меҳнат қилиб топган пулларини, олтиндан қимматли вақтларини елга совурди.
Эртасига тонгда келинчакни саломга олиб чиқишди. Ҳамма расм-русум, олди-берди адо этилгач, "Хайрият, бугунгиси чиройли ўтди", деб турсак, ўртачи аёл келинни курсига ўтқизиб, алла айта бошлади. Кейин у:
– Келинчак ўғил кўрди, қани, амакиси, тоғаси, аммасию холаси... суюнчини чўзинг! – деса бўладими?
Яхши ният яхши, албатта. Майли, фарзанд сўралсин. Лекин яхши тилак тама қилиш манбаига айланса, жуда хунук бўларкан.
Бир ўйлаб кўрайлик, бу ишларимиз билан савоб топяпмизми, гуноҳми? Тўйларимизни ўтказишда динимизга ҳам, миллийлигимизга ҳам ярашмайдиган одатлар қаердан келди?
Ота-оналар фарзандларининг уйларини чет эл жиҳозлари билан безашдан олдин уларнинг қалбини маънавий бойликлар билан тўлдиришсин. Қизларимиз бир марта кийиш учун фалон сўм тўланадиган оқ кўйлакни эмас, ҳаё либоси ҳақида кўпроқ ўйласин. Йигитларимиз топган пулларини илм-ҳунар ўрганишга бағишласин. Ҳақиқий ўзбекчилик ана шулар бўлади!
Тўй, маърака ва маросимларни тартибга солиш бўйича Президентимиз фармонлари, Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг фатволари, махсус тавсиялар бор. Бу борада амалга оширилаётган ишлар фақат мутасадди ташкилотларга тегишли эмас. Ушбу масалада ҳар биримиз масъул эканимизни унутмайлик.
Гули АБДУРАҲИМОВА
“Ҳидоят” журналидан олинди
Қирғизистон Президенти Шавкат Мирзиёевга миннатдорлик мактубини юборди
Қирғизистон Республикаси Президенти Сооронбай Жээнбеков Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевга мамлакатимизга расмий ташриф давомида кўрсатган эҳтироми учун миннатдорлик мактубини юборди. Ушбу мактуб билан танишинг:
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийларига
Муҳтарам Шавкат Миромонович!
Ўзбекистон Республикасига расмий ташрифимиз чоғида менга ва Қирғизистон делегациясига кўрсатган эҳтиромингиз ва меҳмондўстлигингиз учун чуқур миннатдорчилик билдиришга ижозат бергайсиз.
Менинг ташрифим жорий йилда мамлакатларимиз ўртасида янада мустаҳкамланган олий даражадаги ишончли мулоқотнинг мантиқий давоми бўлганидан мамнунман.
Ўзаро англашув ва ишонч муҳитида ўтган музокаралардан ғоят мамнунман.
Қирғизистон билан Ўзбекистоннинг халқларимиз ўртасидаги кўп асрлик дўстлик алоқалари, яхши қўшничилик ва қардошлик муносабатларига асосланган стратегик шерикликни янада мустаҳкамлаш бўйича эришилган келишувлардан жуда хурсандман.
Йўловчи транспорти қатновини қайта тиклаш, транзит ташишларни таъминлаш ва транспорт йўлаклари очиш, шунингдек, экспорт-импорт алоқаларини фаоллаштиришга қаратилган қўшма режаларнинг ҳаётга татбиқ этилиши оддий фуқаролар турмуш фаровонлигини ошириш ҳамда ўзаро савдо-иқтисодий ҳамкорликни ривожлантириш учун зарур шароитлар яратишига ишончим комил.
Ўйлайманки, Қирғизистон – Ўзбекистон давлат чегараларининг қолган қисмини делимитация қилиш ишлари ўзаро ҳурмат ва манфаатларни ҳисобга олиш тамойиллари асосида фаол суръатда давом этади.
Сизнинг дипломатияда янги анъаналарга асос солаётганингиз, давлатлараро аҳамиятга молик масалаларни ҳал қилишда ностандарт ва самарали ёндашувларни намоён қилаётганингиз таҳсинга сазовор. Сиз нафақат Қирғизистон ва Ўзбекистон, балки бутун минтақа мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорликка ижобий суръат бағишладингиз.
Қирғизистон Сизнинг Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг мунтазам учрашувларини ташкил этиш тўғрисидаги ташаббусингизни тўлиқ қўллаб-қувватлайди. Биз бу ташаббусни амалга ошириш йўлида барча саъй-ҳаракатларимизни ишга соламиз.
Қадрли Шавкат Миромонович!
Ўртамизда дўстлик ва биродарлик муносабатлари қарор топганидан ғоят мамнунман.
Сизнинг ташриф давомида бир неча бор янграган “дардингизни ўз дардимиз, ғалабангизни ўз ғалабамиз сифатида қабул қиламиз”, деган сўзларингиз қирғиз халқига эзгу муносабатингиз ифодаси бўлиб, қалбимиздан чуқур жой олди.
Сизга мустаҳкам соғлик, бахт-саодат, давлат раҳбари сифатидаги фаолиятингизда улкан муваффақиятлар, Ўзбекистон халқига тинчлик ва тараққиёт тилайман.
Ҳурмат билан,
Сооронбай Жээнбеков,
Қирғизистон Республикаси Президенти
Ҳадис шарҳи: Расулуллоҳ с.а.в. буюрган 7 нарса
Баро розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга етти нарсани буюрдилар ва етти нарсадан қайтардилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга жанозага эргашишни, касални бориб кўришни, чақирилган жойга боришни, мазлумга ёрдам беришни, қасамни оқлашни, саломга алик олишни, акса урган кишини дуо қилишни буюрдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизни кумуш идишни ишлатишдан, тилла узук тақишдан, ипак матодан кийим кийишдан, жуда юпқа (нафис) либос кийишдан, тилла ипдан тўқилган матодан кийим кийишдан қайтардилар” (Имом Бухорий ривояти).
Шарҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга нимани буюрган бўлсалар, унга амал қилишимиз, нимадан қайтарган бўлсалар, ундан тийилишимиз дунё ва охиратимиз саодати гаровидир.
Жаноза – фарзи кифоя. Жаноза дейилганда, жаноза намози ва маййитни дафн этиш тушунилади. Жаноза намози каби маййитни дафн этиши ҳам фарзи кифоядир. Жаноза намозида қатнашган киши бир қийрот ажр олади, маййитни дафн этишда ҳам иштирок этса, икки қийрот савобга эга бўлади.
Тобутни тўрт киши кўтариши суннатдир. Тобутдан олдин юрилмайди, шовқин қилмасдан, тобутни силкитмай тез юрилади. Маййит қабрга қўйилмасдан олдин ўтирилмайди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Бир мусулмоннинг жанозасида имон ва сабр-тоқат билан қатнашган киши икки қийрот ажр билан қайтади”, дедилар (Имом Бухорий ва Имом Абу Довуд ривояти).
Хаста кишини бориб кўриш суннатдир. Баъзилар касал кишини бориб кўриш вожиб ҳам дейишган. Ҳадиси шарифда бундай дейилган: “Касалларни бориб кўринглар, очларга таом беринглар, қийналган кишиларни қутқаринглар” (Имом Бухорий ривояти). Имом Муслим ривоятидаги ҳадисда: “Ким бир мусулмон биродарини бориб кўрса, то қайтиб келгунича жаннат мевалари ичра бўлади”, дейилган. Касал кўргани борган киши беморнинг бош тарафида ўтириб, унинг кўнглини кўтарадиган илиқ сўзлар айтиши, пешонасига қўлини қўйиб меҳрибонлик қилиши ва уни толиқтириб қўядиган даражада кўп ўтирмай, тезда чиқиши одобдандир. Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): «Касал кўргани борган киши “Аллоҳумма ишфи абдака” (“Эй Аллоҳ, бандангга шифо бер”), деб айтсин», деганлар (Имом Муслим ривояти).
Ҳар бир дард сабабли банда чеккан азиятлари эвазига гуноҳлари каффорат қилинади. Шунинг учун хаста кишини бориб кўриб, ундан дуо олинади. Умму Сулайм розияллоҳу анҳо айтади: «Мен касал бўлдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени кўргани келдилар ва: “Эй Умму Сулайм, ...агар сен бу хасталикдан соғайсанг, худди темир занги оловда тозаланганидек гуноҳлардан покланасан”, дедилар» (Имом Абу Довуд ривояти).
Чақирилган жойга бориш мўминларнинг бир-бирларидаги ҳақларидандир. Уламолар никоҳ эълони учун чақирилган жойга бориш лозим, дейишган.
Қўлидан келса, мазлум кишига ёрдамлашиш вожиб бўлади. Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу) ривоят қилади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай дедилар: “Биродаринг золим бўлса ҳам, мазлум бўлса ҳам ёрдам бер”. Шунда бир киши: “Эй Расулуллоҳ, мазлумга-ку ёрдам берамиз, аммо золимга қандай қилиб ёрдам бериш мумкин”, деди. Шунда Пайғамбаримиз (алайҳиссалом): “Золимни зулм қилишдан қайтаришинг, унга қилган ёрдаминг бўлади”, дедилар (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).
Бир бандаи мўминни мунофиқнинг зулмидан ҳимоя қилган кишини қиёматда фаришталар дўзах оловидан ҳимоя этади. Қудсий ҳадисда бундай дейилади: “Иззат ва Жалолимга қасамки, албатта, золимдан тезда ва кейин ҳам интиқом оламан. Албатта, мазлумни кўриб ёрдам беришга куч-қуввати етиб унга кўмаклашмаган кишидан интиқом оламан” (“Китобут тавбеҳ”, Имом ибн Ҳиббон ривояти).
Пайғамбаримиз алайҳиссалом бўлар-бўлмас нарсаларга қасам ичишдан қайтарганлар. Аммо киши қасам ичса, уни оқлаши, агар қасамини бузса, каффорат тўлаши лозим бўлади.
Салом бериш суннат, унга алик олиш фарздир. Бир жамоадан бир киши саломга алик олса, бошқаларидан соқит бўлади. Агар ҳеч ким жавоб бермаса, барча бирдек гуноҳкор бўлади.
Саломни эшитган ёки лабларидан салом бериш ифодасини англаган кишининг алик олиши вожибдир.
Акса урган киши “алҳамдулиллаҳ”, деса, уни эшитганлар “ярҳамукаллоҳ”, дейиши лозим.
Эркак кишига ҳам, аёлга ҳам кумуш ёки олтин идишларни ишлатиш, яъни унда таом истеъмол қилиш, сув ичиш мумкин эмас. Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Олтин ва кумуш идишларда сув ичманглар ва уларда овқатланманглар”.
Эркаклар олтин узук тақишдан қайтарилган. Подшоҳ ёки қозилар зарурий ҳолларда кумуш узук тақиши мумкин, холос.
Ипак матодан бўлган кийимларни кийиш эркак кишиларга ҳаромдир. Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ипак ҳарирни олиб ўнг ёнларига, бир олтинни олиб чап ёнларига қўйдилар. Сўнгра мана шу иккаласи умматимнинг эркакларига ҳаромдир”, дедилар (Имом Абу Довуд ривояти).
Абдувоҳид ЎРОЗОВ,
Тошкент шаҳридаги “Пул емас ота” жоме масжиди имом ноиби
Ўзбекистонда миллатлараро муносабатларни ривожлантиришга бағишланган анжуман бўлиб ўтди
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси томонидан “Ўзбекистон: миллатлараро муносабатларни ривожлантиришнинг янги босқичи” мавзуида илмий-амалий анжуман ўтказилди. Бу ҳақда ЎзА хабар берди.
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 25 йиллигига бағишланган тадбир Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Халқаро ишлар ва парламентлараро алоқалар қўмитаси, Ўзбекистон Республикаси Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий маркази, Ўзбекистон Хотин-қизлар қўмитаси ҳамкорлигида ташкил этилди. Унда миллий маданият марказлари, дўстлик жамиятлари, турли жамоат ташкилотлари вакиллари иштирок этди.
Тадбирда мамлакатимиз Конституциясида ирқи, жинси, диний эътиқодидан қатъи назар, барча фуқаролар тенглиги белгилаб қўйилганлиги таъкидланди. Президентимизнинг 2017 йил 19 майдаги “Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқаларини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонига мувофиқ Республика байналмилал маданият маркази негизида Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси ташкил этилди.
Ўзбекистон Республикаси Инсон ҳуқуқлари бўйича Миллий маркази директори, Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари қўмитаси раиси А.Саидов Бош қомусимизнинг яратилиш тарихи ҳақида сўзлаб берди ҳамда БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш, БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашининг дин ва эътиқод эркинлиги масаласи бўйича махсус маърузачиси Аҳмад Шаҳид жорий йил юртимизда бўлиб, Ўзбекистоннинг миллатлараро тотувлик ва ҳамжиҳатлик борасида эришилган ютуқларини юксак баҳолаганини алоҳида қайд этди.
Анжуманда тарих фанлари доктори, профессор Раҳбар Муртазоева, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати Қодир Жўраев, Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитаси бўлим бошлиғи Б.Каримов “Ўзбекистон ижтимоий ҳаётида бағрикенглик тамойилларининг ўрни ва аҳамияти”, “Мустақил Ўзбекистонда миллатлараро муносабатларни ривожлантириш жараёни ва бағрикенглик масалалари”, “Глобаллашув ва ахборот цивилизацияси даврида бағрикенглик масалалари” каби мавзуларда маъруза қилди.
Сўзга чиққанлар Конституциямизда белгиланган тамойиллар жамиятда миллатлараро ҳамжиҳатлик ва барқарорликни янада мустаҳкамлашда муҳим аҳамиятга эга эканини таъкидлади. Миллатлараро тотувликни янада мустаҳкамлашда Президентимиз Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан ишлаб чиқилган 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясининг ўрни беқиёсдир.
Тадбирда миллий маданият марказлари ва дўстлик жамиятлари фаолияти самарадорлигини янада ошириш масалалари муҳокама этилди, долзарб масалалар ечими бўйича тегишли тавсиялар берилди.
Мақолалар
