Куни кеча Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлими мудири Ғуломиддин Холбоевнинг “Қазо намозига оид масалалар” номли китоби нашрдан чиқди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлимига юртимиз мўмин-мусулмонлари томонидан йўлланаётган қазо намозларига оид сўровларнинг кўлами ва аҳамиятини инобатга олган ҳолда, Аллоҳ таолонинг ёрдами билан ушбу рисолани ёзишга журъат қилинди.
Китобни тайёрлаш жараёнида сал кам икки йил давомида юртдошларимиздан келган мавзуга тегишли саволлар бир жойга тўпланди. Ушбу саволларга имкон қадар содда услубда, Ҳанафий мазҳабимиздаги мўътабар фиқҳий манбаларга асосланган ҳолда жавоблар ёзилди.

Китобхонлар ушбу рисоладан қазо намозини ўқиш тартиб-қоидалари ҳамда ўзларини қизиқтирган бошқа керакли маълумотларни оладилар, иншааллоҳ.

Аллоҳ таоло ушбу рисолани юртимиз мўмин-мусулмонларига манфаатли қилсин!

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Нуриддин домла ҳазратлари

Ислом тарихига назар солар эканмиз, шу кунга қадар эътиқодий муҳим масалаларда тўғри йўлдан оғиб адашган, бошқаларни ҳам домига тортиб кетган кўплаб тоифа ва оқимларга гувоҳ бўламиз. Хавориж, шиа, жаҳмия, мўътазила, азориқа, қадария ва ҳоказо номларни келтириш мумкин. Дин душманлари тарафдан ҳар бир даврда турлича фитна иғво йўллари билан бу каби оқимлар ўртага чиқаверган, аҳли ҳақ олимлар томондан эса оммани уларнинг залолатларидан огоҳлантириш, уларга қарши илмий раддиялар ҳам изчил амалга ошириб борилаверган. Шулардан бири “Ҳизбут-таҳрир” оқимидир!

Ҳизбут-таҳрирчиларнинг бидъий қарашларидан бири “инсон амаллари (ҳар қандай ҳатти-ҳаракатлари)нинг яралиши масаласи”га доир бўлиб, уларнинг иддаосича инсоният ўз амалларини ўзи яратади, Аллоҳ эмас. Бу ақиданинг асли эгаси тарихда қолиб кетган “уммат мажусийлари” деган жирканч лақабга ҳақли равишда эга бўлган жаҳмийлар бўлиб, улардан Восил ибн Ато бошлиқ мўътазилийларга мерос қолган эди.

         Бу гуруҳлар – экстремистик гуруҳлардир.  Экстремизм — ўта мутаассиб гуруҳларнинг ашаддий реакцион фаолияти бўлиб, ҳатто диннинг ўзига ҳам зарар келтиради. Уларнинг асосий мақсади – динни ниқоб қилиб, ҳокимиятни қўлга олиш, диний талабларнинг илк даражасига хос “софлиги”ни қайта тиклаш, диний талабларга мос сиёсий тузумни барпо этишдан иборат.

Экстремизм ва терроризм одамларнинг эртанги кунга бўлган ишончига путур етказиб, халқаро миқёсдаги муаммоларни, жумладан турли диний эътиқод вакиллари бўлган халқлар, тамаддунлар (цивилизация) орасидаги ўзаро ишончга соя ташламоқда, жаҳон тараққиётининг тамал тоши бўлган халқаро иқтисодий ва маданий ҳамкорликнинг ривожланишига тўсиқ бўлмоқда. Экстремизм, муқаддас динимиз, хусусан, энг мўътадил мазҳаб бўлмиш ҳанафий мазҳаби ақидаларига зид келади. Қуръони каримда таъкидланади: “Шундай қилиб, Биз сизларни ўрта уммат қилдик!” (Бақара сураси: 143-оят). Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ишларнинг энг яхшиси ўртача (мўътадил) бўлганидир” дея марҳамат қилганлар. Набий алайҳиссаломнинг ҳаётларига ибрат назари билан қарайдиган бўлсак, у зотнинг нақадар мўътадил, бағрикенг инсон бўлганларини кўрамиз. 

Бугунги кунда динни ўзига ниқоб қилиб, ҳокимиятни қўлга олишга интилаётган турли оқим ва ташкилотлар ўз чиркин ғояларни тарғиб этишда ҳар қандай илғор услуллардан, хусусан интернет сайтларидан, турли ижтимоий тармоқлардан фойдаланётгани ҳеч биримизга сир эмас.

“Ким ҳидоятга чақирса, унга (ўз ажри билан бирга) эргашувчиларнинг ажрича ажр бўлади, бу нарса эргашувчиларнинг савобини камайтирмайди. Ким залолатга чақирса, унга (ўз гуноҳи билан бирга) эргашувчиларнинг гуноҳича гуноҳ бўлади, бу нарса эргашувчиларнинг гуноҳини камайтирмайди”.
            Тинчлик, саломатлик катта неъмат. Улар бор жойда ривожланиш, эркинлик бўлади. Ваҳоланки, шу кунларда ҳам фитна ўчоқларида қурбон бўлаётган, уй-жойсиз қолиб, қочоқ бўлиб юрган, урушдан қўрқиб, болаларини мактабга ҳам чиқармай қўйган миллионлаб инсонлар бор. Бу воқеаларни тафаккур қилган киши, аслида инсон ўз уйида хотиржам истироҳат олиши ҳам улкан неъмат эканини англайди.
            Аллоҳ таоло фитна ва қийинчиликда қолган инсонларга ҳам хотиржамликни қайтарсин! Жонажон ўлкамизни турли хил фитна-фасод ва бало-офатлардан Ўз ҳифзу ҳимоясида сақласин.

        
Охунжон домла Восиев.
Сайхунобот тумани“Абдуолим ота”
жоме масжиди имом хатиби:           

Маккадаги тирбандликлар ва кечикишлар тез орада ўтмишга айланиши мумкин. Бу ҳақда islam.ru маълум қилган.
Макка аҳолиси узоқ вақтдан бери шаҳар бўйлаб фақат шахсий автомобиллар ва таксилардан фойдаланиб келган. Бу эса асосий кўчаларда тирбандлик ва турли нохушликларнинг юзага келишига сабаб бўлмоқда.
Муаммони ҳал этиш мақсадида жамоат транспортига масъул бўлган ташкилотлар инновацион ақлли ечимлардан фойдаланиш ташаббуси билан чиқди. Бу лойиҳа жамоат автобуслари тармоғининг кенгайиши олиб келади. Натижада маҳаллий аҳолига ҳам саёҳатчиларга ҳам қулайлик яратиб, муқаддас шаҳардаги транспорт оқимини яхшилайди. Ҳали синовдан ўтаётган тизим Макка ва Муқаддас жойлар бўйича белгиланган жадвалга мувофиқ йўналишларда ишлайди.
Мазкур Макка автобус лойиҳаси йўловчиларга қулайликни таъминлаш учун 400 дан ортиқ юқори сифатли автобус бекатларини ўз ичига қамраб олади. Бу эса шаҳар ҳудудини етарлича қамраб олишини таъминлайди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

• «Мазҳаблар тўртта эмас, мазҳаблар кўп» деган гап аслида сўз ўйинидан бошқа нарса эмас.
• Қани ўша тўрттадан бошқа мазҳаблар?!
• Тўрт мазҳабнинг ҳар бирида минглаб китоблар ёзилган.
• Шулардан ўртачароғида 30-40 минг шаръий ҳукм баён қилинган бўлади.
• Қани сиз Имом Саврий ёки имом Авзоий роҳимаҳумаллоҳнинг мазҳаби бор десангиз, бизга юқоридагининг ўндан бирини - уч-тўрт мингта ҳукмни уларнинг мазҳабида санаб берингчи?!
• Имом Бухорий роҳимаҳуллоҳдан шуни санаб бера оласизми?!
• Уларнинг мазҳабига эргашган йигирмата олимни санаб бера оласизми?!
• Ҳеч ким Икриманинг, Товуснинг, Ҳасан Басрийнинг, Авзоийнинг, Саврий роҳимаҳумуллоҳларнинг мазҳаби бўлмаган, демайди.
• Балки САҚЛАНИБ ҚОЛМАГАН дейди.
• Қадимгилар қавлларини энг яхши жамлаган китоблар Ибн Аби Шайба роҳимаҳуллоҳнинг «Мусонниф»лари, Имом Таҳовий роҳимаҳуллоҳнинг «Ихтилаф ул уламо» китоблари (асли йўқолган, бироқ Жассос роҳимаҳуллоҳнинг унга қилган «Мухтасар»и ва ундан фойдаланган Ибн Қудама роҳимаҳуллоҳнинг «Муғний»си кабилар сақланган), Ибн Мунзир роҳимаҳуллоҳнинг «Авсат» китоби.
• Бироқ бу асарлар ўша олимлар ўша фатвода қолганмилар, далиллари нима бўлган, ўша фатво учун шартлари, қайдлари бўлганми, бу нарсаларни тўла баён қилмаганлар.
• Масалан, Имом Аҳмад роҳимаҳуллоҳ аёл киши таҳоратга ишлатган идишда қолган сувдан эркак киши таҳорат қилиши мумкин эмас, дейдилар.
• Буни хилофларни ўрганган ҳар қандай толиби илм билади.
• Бироқ бу гапни ҳеч қандай шартсиз айтмаганлар.
• Балки бунга 7 та шарт келтирганлар.
• Буни ҳанбалийлар билади.
• Агар Имом Аҳмад роҳимаҳуллоҳнинг мазҳаблари шогирдлари ва уларнинг шогирдлари ва уларнинг шогирдлари каби силсила билан келмаганда, балки биз шу шартлардан ғофил қолардик.
• Худди шунга ўхшаб Имом Молик роҳимаҳуллоҳ ҳайвонлар сутрага ярамайди, деганлар.
• Бироқ моликийлардан қарасангиз, туяни боғлаб, сутра қилиб намоз ўқийверишади.
• Сабаби, имомлари уни беш шарт билан жоизлигин. келтирганлар.
• Уни улар билади, биз билмаймиз.
• Агар имом Молик роҳимаҳуллоҳнинг мазҳаблари шогирдлари ва уларнинг шогирдлари ва уларнинг шогирдлари каби силсила билан келмаганда, балки биз шу шартлардан ғофил қолардик.
• Шунга кўра, Ҳасан Басрийдан саъйни тескаричасига қилса бўлади деган фатво топсак, ёки турмуш қуриб, ажрашган балоғатга етган аёлни валийси мажбурлаб эрга берса бўлади, деган қавлни топсак, биз билмаймиз, у зот буни қандай шартлар билан, қандай қайдлар билан айтганлар.
• Биз билмаймиз, бу фатводан қайтганмилар, йўқми.
• Қолаверса, Саврий роҳимаҳуллоҳнинг мазҳаби дейдиганларга кулгим келади.
• Билишимча, имом Саврий роҳимаҳуллоҳнинг қавлларини энг кўп жамлаганлардан бири Имом Термизий роҳимаҳуллоҳ бўладилар.
• Яна Имом Ибн Абдилбар роҳимаҳуллоҳ ҳам.
• «Изтизкор»ни ва «Сунан»ни ўқиганлар жуда яхши биладиларки, Имом Саврий роҳимаҳуллоҳ аксар масалаларда Имом Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ билан қавллари бир бўлган.
• Бунга рукудан олдин ва кейин «рофъул ядайн» қилмаслик, таҳорат учун ният шарт эмаслиги каби «салафий»лар энг кўп раддия берадиган масалаларни ҳам мисол қилиш мумкин.
• Бинобарин, агар Саврий роҳимаҳуллоҳнинг мазҳаби сақланиб қолганида, сиз унга ҳам Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ мазҳабига қилган муомалани қилган бўлардингиз.
• Нега Имом Саврий роҳимаҳуллоҳ билан Имом Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ мазҳаблари бунчалик бир-бирига яқин?
• Сабаби, у қавллар Абу Ҳанифа ёки Саврий роҳимаҳумаллоҳларнинг эмас, балки улар тарбия топган мадраса соҳиблари Иброҳим Нахаий роҳимаҳуллоҳ ва у зот олган Ибн Масъуд ррзияллоҳу анҳунинг қавлларидир.
• Хулоса қилиб айтсам, тўрт мазҳаб - тўрт фиқҳий мадраса асрлар давомида минглаб, ўн минглаб уламолар томонидан шакллантирилган, ҳукмлари бизгача кучли силсила билан етиб келган мазҳаблардир.
• Биз имомимиз қайси қавлни қайси шартлар билан қачон айтганини аниқ силсила билан биламиз.
• Бошқа мазҳаблар эса Аллоҳнинг иродаси билан фиқҳий йўналиш - мадраса ўлароқ сақланиб қолмаган.
• Шу сабабдан Ибн Солаҳ, Заркаший («Баҳр»нинг соҳиби), Имом ул Ҳаромайн, Ибн Нужайм ва бошқа кўплаб умматнинг муҳаддис ва фуқаҳолари роҳимаҳумуллоҳлар асрлар давомида тўрт мазҳабдан чиқиш жоиз эмас деганлар, бунга ўз даврларида ижмо бўлганини таъкидлаганлар.
• Шунинг учун «Мароқи» соҳиби ҳам айтади:

والمُجْمَعّ اليَومَ عليه الأربعةْ

وقَفْوُ غيرِهِ الجميعّ منعهْ

• Яъни:

Бугун ижмоъ қилингани тўртта мазҳаб,
Қолган барчасидан юрма фатво излаб!
• Байтнинг шарҳи:

المجمع عليه
ижмо қилинган нарса

اليوم
кунимизда, яъни замонимизда

الأربعة
- тўрт мазҳабдир,

وقفو غيره
- ёки غيرها -

шу тўрт мазҳабдан бошқасига эргашишни ёки уларнинг биридан бошқасига эргашишни

الجميع منعه
барча уламолар ман қилганлар.

• Мен толиби илм биродарларимга мана шу байтни ёдлаб олишни ва Аллоҳ иродаси билан саҳиҳ силсила асосида сақланган тўрт мазҳабдан чиқиб, ўнта мазҳаб бор, юзта мазҳаб бор, дея сўз ўйини қилувчиларга алданмасликни насиҳат ва қаттиқ тавсия қиламан.
• Унутмангки, тўрт мазҳабдан биридаги ҳукмга эргашган одам ўзи билан Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўртасида кучли арқонни - мужтаҳидлар ва фақиҳлар силсиласини ушлаган бўлади.
• Бунинг энг очиқ-ойдин далили шуки, тўрт мазҳабнинг фиқҳ китоблари минг йил - минг икки юз йил олдин ёзилган.
• Масалан:
- ҳанафийларнинг «Асл», «Жомеъус Соғир» китоблари иккинчи ҳижрий асрда;
- моликийларнинг «Мудаввана»си ўша асрда;
- шофеийларнинг Музаний ва Бувайтий роҳимаҳумаллоҳларнинг «Мухтасар»лари учинчи асрда;
- ҳанбалийларнинг Хироқий «Мухтасар»и тўртинчи асрда ёзилган.
• Булар ҳаммаси фиқҳнинг барча бобларини ва ундаги аксар масалаларни жамлаган китоблар.
• Салафийларда шундай китоб қачон ёзилган?!
• Салафийларнинг илк фиқҳ китоби эса XX аср охирида ёзилган.
• Унгача бу бешинчи «мазҳаб»нинг барча фиқҳ бобларини жамлаган фиқҳ китоби бўлмаган.
• Мен бировга бу «5-мазҳаб»га эргашманг демайман.
• Аслида «5-мазҳаб» ҳам камида ўнта мазҳаб бўлиб кетди.
• Ҳеч кимга сир эмаски, шайх Албоний, шайх Ибн Усаймин, шайх Ибн Бозлар роҳимаҳумуллоҳлар ҳам минглаб масалада ўзаро ихтилоф қилганлар.
• Сиз истагангизга эргашаверинг.
• Шахсан менинг эътирозим йўқ..
• Бироқ...
• ... бироқ мазҳаблар тўрттамас, мазҳабсиз деган гап йўқ, ҳамманинг мазҳаби бор, каби сўз ўйинлар қилиб, барчага маълум ҳақиқатларни буриб, бузиб кўрсатманг!
• Барчага маълум терминлар- мусталаҳларни маъносини ўзгартириб, ўзингизга мослаб шарҳламанг!
• Зеро, илмий омонатдорлик ва сидқ бу диннинг асрлар давомида бузилмай сақланиб қолишида, Аллоҳнинг иродаси билан, энг асосий ва бирламчи омил бўлди.
• Эндиям шундай бўлиб қолсин!

©️ Mahmud Usmon