"Вақф" хайрия жамоат фонди раҳбари устоз Яҳё қори Убайдуллоҳ ўғли Тошкент Ислом институтида 2020-2021 ўқув йили давомида устоз ва талабаларни қўллаб-қувватлаш, таълим сифати ва самарадорлигини янада такомиллаштиришда қўшган ҳиссаси учун мақтов ёрлиғи ва ташаккурнома билан тақдирланди.

Мазкур тақдирлов Ўзбекистон мусулмонлари идорасида Тошкент Ислом институти жамоасининг Ватанимиз мустақиллиги 30 йиллигига бағишлаб ўтказилган байрам тадбирида бўлиб ўтди.

Таъкидлаш жоизки, ўтган ўқув йили давомида фонд томонидан Тошкент Ислом институтига 890 600 000 сўмдан зиёдроқ маблағ хайрия ишлари учун сарфланди.

Мазкур эътибор ва эътироф "Вақф" фонди билан ҳамкорлик қилган, хайрияларга ҳисса қўшган барча юртдошларимизники ҳамдир.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Хабарингиз бор, Тошкент шаҳрида 4 сентябрь куни Ислом тараққиёт банки (ИТБ) Бошқарувчилар кенгашининг 46-йиллик йиғилиши ўз ишини якунлади. Шу муносабат билан ташкил этилган матбуот анжуманида 2-4 сентябрь кунлари ўтказилган қатор юқори даражали музокаралар, келишувлар ва якуний натижалар бўйича маълумот берилди.

Мусулмон дунёсининг ААА рейтингига эга Ислом тараққиёт банки (ИТБ) йиғилиш якуни бўйича аъзо мамлакатлар ўртасида пандемиядан кейинги иқтисодий тикланишни қўллаб-қувватлаш учун умумий қиймати 1,2 миллиард АҚШ долларига тенг 30 та молиявий келишув имзоланганини эълон қилди. Шундан 330 миллион АҚШ долларига тенг маблағ мамлакатимиз манфаатлари йўлида сарфланади.

Анжуманда Ўзбекистоннинг иқтисодий имкониятларини кенгайтириш жамғармаси ишга туширилганига алоҳида эътибор қаратилди. Бу Ислом тараққиёт банки, Ўзбекистон Республикаси ҳукумати ва Саудия Aрабистонининг хусусий сектори иштирокчилари ўртасидаги 100 миллион AҚШ доллари миқдоридаги стратегик ҳамкорликдир. Қолаверса, бу мамлакатнинг биринчи ижтимоий трансформацион инвестициялар жамғармаси ҳисобланади.

– 100 миллион долларлик жамғарма, шундан 20 миллион доллари ИТБ томонидан ажратилган бўлиб, йирик, ўрта ва кичик корхоналарни қўллаб-қувватлаш орқали 100 минг иш ўрни яратишга қаратилган. Жамғарма Ўзбекистонда 102 мингдан ортиқ янги иш ўринларини яратиши, 34 мингдан зиёд кичик ва ўрта корхоналар, ижтимоий тадбиркорлар ва кооперативларни қўллаб-қувватлаши ҳамда камбағалликка қарши курашдаги ҳаракатларни тўлдиради, – деди ИТБ Бошқарувчилар кенгаши раиси, Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг ўринбосари – инвестициялар ва ташқи савдо вазири Сардор Умурзоқов.

Президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг 30 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги нутқида янги жамғарма ишга туширилиши мамлакат тараққиётига ва иқтисодий ислоҳотларнинг амалга оширилишига ишонч эканини таъкидлади.

ИТБнинг Тошкент анжуманида Ўзбекистонда қишлоқ хўжалик ҳудудларини иқтисодий ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш учун 200 миллион АҚШ доллари миқдоридаги йирик сармоялар ҳам тасдиқланди. ИТБ, шунингдек, даволаш марказларини жиҳозлаш ва тиббий таълимни кенгайтириш орқали Ўзбекистонда онкологик хизматлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтиришга бағишланган лойиҳанинг иккинчи босқичини молиялаштириш тўғрисида келишув имзоланди.

ИТБ Ўзбекистонга ислом банки ва молия соҳасини ривожлантириш бўйича меъёрий-ҳуқуқий базани ишлаб чиқишни қўллаб-қувватлаш учун 265 минг AҚШ доллари миқдорида техник ёрдам кўрсатади. Таълим соҳаси ҳам четда қолмади, Ўзбекистон Халқаро ислом академияси билан ислом ривожланиш смарт синфи яратиш лойиҳаси бўйича 51 минг 535 AҚШ доллари миқдорида шартномалар имзоланди.

Анжуманда COVID-19 пандемияси келтириб чиқарган глобал етказиб бериш занжиридаги узилишлар ривожланаётган мамлакатлар учун муаммога айлангани яна бир бор қайд этилди. Асосий товарлар, жумладан, озиқ-овқат маҳсулотлари нархлари кескин ошиб кетди, бу эса импортга қарам мамлакатларнинг иқтисодий тикланишини хавф остига қолдирди.

Шу боис Савдони молиялаштириш бўйича Ислом корпорацияси (СМИК) стратегик товарлар, жумладан, энергия ташувчилари ва озиқ-овқат маҳсулотлари импортини қўллаб-қувватлаш учун бир нечта мамлакатга савдо молиялаштирилишини тақдим этадиган бўлди. Комор ороллари иттифоқи кейинги уч йил мобайнида озиқ-овқат ва энергетик хавфсизликни қўллаб-қувватлаш учун 392 миллион АҚШ доллари миқдорида маблағ олади.

Буркина-Фасо нефтни қайта ишлашда мамлакатнинг энергетика сектори учун 100 миллион АҚШ доллари олади. Савдони молиялаштириш бўйича Ислом корпорацияси, шунингдек, Гвинея ва Малдив ороллари билан ҳам ўхшаш келишувлар имзоланиб, уларга тегишлича 100 миллион ва 75 миллион АҚШ доллари миқдоридаги маблағлар ёқилғи ва озиқ-овқат товарлари импорти учун ажратиладиган бўлди.

ИТБ бошқа иштирокчи мамлакатларнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши учун ҳам йирик лойиҳаларни молиялаштиради. Жумладан, Банк Бенинда умумий қиймати 150 миллион AҚШ доллари бўлган иккита йирик лойиҳага маблағ ажратади.

Биринчиси Бениннинг 2025 йилгача соғлиқни сақлаш бўйича умумий қамровни қўллаб-қувватлаш учун бўлса, иккинчиси сув тошқини хавфини камайтириш учун пойтахт Cотонуда бўронли дренаж тизимини модернизация қилишдир.

Шундай қилиб, ИТБ Бошқарувчилар кенгашининг 46-йиллик йиғилиши ўз ниҳоясига етди. Банк кенг кўламли лойиҳаларни имзолаш, ишбилармонлик алоқаларини ўрнатиш ва шериклик муҳитини яратиш майдончасига айланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Шу йил 6-8 сентябрь кунлари Россия Федерациясининг Санкт-Петербург шаҳрида “Диний олам: эпидемиологик вазиятни тартибга солиш шароитидаги диний фаолият” мавзусида халқаро анжуман ўтказилади.

Санк-Петербург ва РФ Шимолий-Ғарбий федерал округи мусулмонлар идораси раиси, муфтий Равил Панчиев таклифига биноан халқаро анжуманда Ўзбекистон мусулмонлари идораси номидан раис ўринбосари Иброҳимжон домла Иномов иштирок этмоқда.

Халқаро анжуман фаолиятини сайтимиз ва ижтимоий тармоқдаги саҳифаларда батафсил ёритамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Нурали домла Мавлонов

Буюк тобеинлардан Ҳасан ал-Басрий суҳбатларида тингловчилик қилиб юрган Восил ибн Ато номли шахс ажраб чиқди.  У ўша даврда аҳли сунна ақидасидан ўзининг “ал-манзила байнал-манзилатайн” яъни, “оралиқ манзил” тушунчаси  билан  ажраб  чиққан  эди.  Унинг иддаосича катта гуноҳ қилганлар иймонидан ажрайди бироқ, кофир ҳам бўлмайди. Улар иймон ва куфр оралиғида аросатда қоладилар деб аҳли суннага хилоф қилганди. Унинг шу  мухолафати туфайли унга ва унинг издошларига Ислом тарихида Муътазилий деб ном берилди. Бу тоифа кейинчалик қадария ва жадҳмия тоифаларининг ботил ақидавий мафкураларини ўзида жамлаб бироз ривожланди ҳам.  Мўътазилийлар маълум вақт гуриллаб давр сурган бўлса-да, аҳли сунна уламоларининг саъй-ҳаракатлари натижасида бу тоифа вакиллари кейинчалик батамом тугатилган. Лекин шунга қарамасдан уларнинг ақидавий давомчилари янги-янги номлар билан ора-орада бўй кўрсатиб туради. Шулардан бири “Ҳизбут-таҳрир” оқимидир!

Ҳизбут-таҳрирчиларнинг бидъий қарашларидан бири “инсон  амаллари (хар қандай ҳатти-ҳаракатлари)нинг  яралиши масаласи”га доир бўлиб, уларнинг иддаосича инсоният ўз амалларини ўзи яратади,  Аллоҳ эмас.  Бу  ақиданинг асли эгаси тарихда қолиб кетган “уммат мажусийлари”  деган  жирканч лақабга ҳақли равишда  эга бўлган жаҳмийлар  бўлиб,  улардан Восил ибн Ато бошлиқ мўътазилийларга мерос қолган.

Ҳизбчилар раҳнамоси Тақиюддин  Набаҳоний  “аш-Шахсийят ул-

исломийя” номли асарида узининг жаҳмия ва мўътазилалар билан бу  масалада ҳамфикр эканини исбот этган ва бу ҳақида у шундай ёзади:

“Бу феъллар (яъни инсон амаллари), уларни қазога дахли йўқ, қазони ҳам уларга дахли  йўқдир. Чунки инсон ўз феълларини ўз ихтиёри ила амалга оширади. Шунга кўра, ихтиёрий амалларнинг Аллохҳнинг тақдир ва  қазосига кирмайди”. 

Шунингдек, айни уша асарда яна шундай дейди:

“Инсонга бериладиган савоб ва уқубатни ҳидоят ва залолатга боғлиқ деб билиш шуни англатадики, ҳидоят ва залолат аслида инсоннинг феъли, Аллоҳга боғлиқ эмас” .

Жаҳмия, қадария ва мўътазилаларнинг замонамизда янги  пайдо  бўлган авлодлари  саналмиш ҳизбут-таҳрирчиларга бу масалада рад жавобларидан олдин шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, “инсон амалларининг яралиш” масаласи муҳим ва ўта жиддий ақидавий масалалардан биридир. Юқорида айтиб ўтилганидек бу масалада биринчи бўлиб аҳли суннага мухолиф бўлганлар уммат мажусийлари—жаҳмийлар бўлган.

Аҳли сунна таълимоти буйича бутун коинотда ҳар бир мавжудот, ҳаракот- у саканот, ихтиёрий-ғайри ихтиёрий феълларнинг ягона яратувчиси бўлиб, у ҳам бўлса Аллоҳ таолонинг якка ўзидир! Ха, Аллоҳ ҳамма нарсани яратувчиси, Холидидир! Инсоният ҳаракатлари,  амалларини Аллоҳ  яратмаган дейишлик бу Ер-осмонни Аллоҳ яратмаган деб эътиқод қилиш билан бир хилдир!

Буюк ватандошимиз,  ҳадис илмининг  султони  имом  Буҳорий  ҳазратлари ҳам ўз даврида бу ақида эгаларига етарлича раддиялар қилган.  Ул зот бу мавзуда “Халқу  афъолил-ибод  вар-рад  ъалал-жаҳмия  ва  асҳабит-таътил”  номли  йирик раддия асарини битганлар. Мазкур асарида шундай дейдилар:

“Энди,  бандаларнинг  феъллари  масапасига  келсак,  бас  бу дадда  Али  ибн Абдуллоҳ  Марвон  ибн  Муовиядан,  у  киши  Абу  Моликдан,  у киши  Рибъий  ибн Ҳирашдан, у киши Хузайфа розияллоҳу анҳудан қуйидагича ривоят қилган: Набий соллаллоҳу  алайҳи  ва  саллам  айтдилар:  “Албатта ,  ҳар  бир  саноатчи  ва уларнинг  ижод  маҳсулларини  Аллоҳ  яратади”. Шу  уҳадис  айтлган  чоғда баъзилар  бунга  дастак  сифатида  ушбу  ояти  каримани  тиловат  қилганлар: “Ва ҳолбуки,  сизларни  дам  ва  сизлар  дилиб  курган  амалларии  дам  Аллоҳ яратган” (Вас-соффат / 96).  Бас,  Аллоҳ таоло хабар  бердики,  ҳар  бир иш  ва уни қилувчи  саноатчилар  Аллоҳ  таоло  тарафидан  яратигандир”.  ( Имом Бухорий. Халқу  афъолил-ибод  вар-рад  ъалал-жаҳмия  ва  асҳабит-таътил.  2-Ж.  66-Б.  124-ҳадис).

Аслида  жаҳмийлардан  қолган  пуч  ақидани  рад  этиш  учун  мана  шу ҳадис тоғни  талқон  қилгудек  кучли  далил  бўлса-да,  муаммонинг  жиддийлиги  туфайли имом  Бухорий  ҳазратлари  яна  бир  қанча  далилларни  келтирганлар.  Жумладан, машҳур  тобеин  Товус  ал-Ямоний  раҳматуллоҳи  алайҳнинг Расулуллоҳнинг кўплаб саҳобалари билан учрашганман.  Уларнинг бари  “Ҳамма нарса Аллоҳнинг тақдири  билан  боғлиқдир”  деб  айтардилар” деган сўзларини  ҳам  илова қилган.

Яна  бир  ривоятида  эса  Абдуллоҳ  ибн  Аббос  розияллоҳу анҳунинг “Ҳамма  нарса  Аллоҳнинг  тақдири  билан  бўлади,  ҳатто  қўлингни

сонинг устига  куйишинг ҳам ”  —  деган  қавлини  келтирган.  (Ўша манба.69-  Б. 131-ҳадис).

Имом  Бухорий  раҳматуллоҳи  алайҳ  тақдим  қилган  далиллардан  хулоса қилиб  шундай  дейишимиз  мумкин:  Ўтган  асримизнинг  иккинчи  ярмида  ҳуруж  қилган, жаҳмий ва мўътазилийларнинг мафкуравий давомчилари бўлмиш ҳизбут-тахрирчилар тўғри йўлда эмас!

Ҳизбут-таҳрир  жамоаси  аввалбошданоқ  исломий  одоб-ахлоқни  инкор қилиб, инсоний кадриятларнинг ва диний фазилатларнинг бугунги кунда зарурати йўқ  деб  келади.  Ҳизб  ўз  дастурларида  ахлоқ  билан  даъват  қилишни,  одамларни ахлоқли,  гўзал  хулқли  бўлишни,  инсонлар  чиройли  хулклар  соҳиби  бўлишини танқид қилади.  Ҳизб  тасаввурида ислом  ўзлари  ўйлаб  топган  ақидалар  мажмуйи ва қоидалар низомидир, холос (“ат-Такаттул ал-ҳизбий”,  18-бет).

Ҳизбут-таҳрир аъзоларига тарқатилган “Ҳизбут-таҳрир манҳажи”  номли рисолада:  “Фазилатли  хулқларга  даъват  қилиш  жамиятни  ислоҳ  килишга  ва умматни  уйғотишга имконият туғдирмайди.  Чунки,  жамиятнинг ислоҳи  фикрлар ислоҳи  билан  ҳосил  булади…  Фазилатли  хулқларга даъват қилиш  эса замонавий мусулмонларнинг  ҳукмларини  ҳал  килиш  учун  етарли  даъват  эмас!”  (“Манҳаж ҳизб  ут-таҳрир  фи-т-татйир”,  26-27  бетлар),  дейилган.  Ҳизбнинг  муассиси  ан-Набаҳоний ҳам инсондаги руҳий хислат ва шавқларнинг борлигини инкор қилган (“Низом ул-ислом”, 61-бет; “ал-Фикр ал-исломий ал-муосир”, 202-бет).

Ҳизбнинг  бу ҳилдаги  одоб-аҳлоқни,  руҳий  ҳислат  ва  фазилатларни  инкор қилишлари  ҳизбнинг  аъзолари  орасида  қалби  қаттиқликни,  қўрсликни  келтириб чиқариш  учун  зарур  эди.  Ҳизб  аъзоларида  меҳр-шафқат,  одамгарчилик,  қўни-қўшни  ҳаққи,  ватан  туйғуси,  меҳр-муҳаббат,  раҳимдиллик  каби  ҳислатларнинг йўқ  эканлигини  шундан  ҳам  билса  бўлади.  Уларнинг  ўз  ватанига  қурол кўтаришлари,  ватандошларини  кофир  деб  бемалол  эълон  қилиб  юборишлари,  ўз маҳалладошларини  ҳам  ҳақорат  қилиб,  жисмонан  йўқ  қилиб  юборишга урунишлари  ҳамда  ўзлари  туғилиб-ўсган  юрт  ва  ватанларни  кофиристон дейишларининг бирдан-бир сабаби ҳам шудир.

Ҳолбуки,  ислом  дини  меҳр-шафқат  дини,  ислом  шариати  одоб-ахлоқ шариатидир!  Пайғамбаримиз  Расулуллоҳ соллаллоҳу  алайҳи  ва  саллам:  “Иннама буъисту ли-утаммима макорим ал-ахлоқ!”  (“Шак-шубҳасиз,  мен  гўзал  хулҳларни камолга  етказиш  учун  юборилдим!”)  деб  марҳамат  қилганлар.  Расулуллоҳ соллаллоҳу  алайҳи  ва  саллам  гўзал  хулқларни  баркамол  қилиш,  одамларга гўзал хулқларни  ўргатиш  учун  келганлар. Ҳизбут-таҳрирчилар  каби  сиёсатни  нотинч қилиш учун юборилмаганлар.

Таниқли аллома  Саъдуддин  Тафтазоний  раҳимаҳуллоҳнинг  “Шарҳ  ал-ақоид  ан-насафия”  асарида  “халифалик”  масаласи  алоҳида келтирилган.  Чунки, “халифалик” масаласи  ўша  даврда  ҳам,  бугун  ҳам  муҳим  муаммолардан ҳисобланади.  Бугунги  кунда  ҳам  баъзи  оқимлар  томонидан  “Ислом халифалиги”ни қуриш ғояси илгари  сурилмоқда.  Агарда тарихга назар ташланса, бу масала ҳам даврий такрорланиб турганига гувоҳ булиш мумкин. “Шарҳ  ал-ақоид  ан-насафия”  асарида  бу  тўғрида  қуйидагича,  баён қилинган: “Халифалик ўттиз йилдир.  Ундан кейин подшоҳлик ва амирликдир”.

Ушбу  фикрини  исботлаш  мақсадида  аллома  Тафтазоний  Расулуллоҳ соллаллоҳ алайҳи ва салламдан қуйидаги ҳадисни келтиради:.

 “Мендан  кейин  халифалик  ўттиз  йилдир.  Ундан  кейин  кейин подшоҳлик ва амирликларга айлиниб кетади ”. Мазкур  ҳадис  саҳиҳ  бўлиб,  бир  қанча  муҳаддислар  томонидан  ривоят қилинган.  Шундан кейин,  Аллома Тафтазоний саҳоба ҳазрати Али каррамаллоҳ важҳаҳунинг мазкур ўттиз йилнинг бошида туришлигини айтганлар. Ундан кейин ҳукмронлик  қилганлар  эса,  подшоҳ  ва  амирлар  бўлади,  дейдилар.  Жумладан, саҳоба  Муовия  разийаллоҳу  анҳу  ва  ундан  кейинги  амирлар  халифалардан эмаслигини  айтилади.

Аллома Тафтазоний ҳам ҳозирги даврда халифалик тузишни тарғиб қилувчилар доим келтирадиган ҳадиси шарифга эътибор қаратган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан куйидаги ҳадис келтирилади: “Ахли қибладан ким ўз замонасининг имомини танимасдан вафот этса, кофир бўлиб вафот этибди”.

Аллома Тафтазоний мазкур ҳадис эътиборидан уммат Набий (с.а.в.) вафотидан кейин энг муҳим ишни қилдилар. Яъни, ўзларига рахбарни тайинладилар. ҳатто, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дафн қилинмасдан олдин бу ишни амалга оширдилар ва бу ишни ҳар бир рахбар вафотидан кейин хам давом эттирдилар, деганлар. Яъни, бу ерда ҳеч қандай халифалик ҳақида гап-сўз йўқ. Мазкур ҳадисда ҳар бир даврдаги, ҳар бир юртнинг ўзлари тинч йўл билан сайлаб қўйган рахбарлари назарда тутилган. Ҳадисда тилга олинган “имом” сўзи диний рахбар – масжид имомини ҳам, сиёсий рахбар – давлат рахбарини ҳам назарда тутади. Фиқҳий манбаларда ҳам “имом” сўзи ана шу икки маънода қўлланади. Ундан фақат “халифа”ни эътиборга олиш маъноси йўқ.

Халифаликни ва халифалик тузишни тарғиб қилувчилар ўзларининг ғаразли  мақсадлари  учун  шу маънодаги қуйидаги саҳиҳ ҳадиси шарифни яшириб келадилар: “Кимки  итоатдан  чиқиб  ва  жамоатдан  ажралиб  вафот  қилса,  жоҳилият ўлиги  холда  ўлиб  кетади.  Кимки  умматимга  қарши  чиқиб,  яхшисини  ҳам, ёмонини ҳам (буйинига қилич ва болта ила) ура бошласа, уларнинг мўъминлигига парво  қилмай  қўйса,  уларнинг  аҳдлашган  кимсаларига  вафо  қилмаса,  у  мендан эмас!  Кимки  асабийликка чақирадиган кўр  байроқ остида уришса,  ёки  асабийлик билан ғазабланаверса, у ўлдирилса, жаҳолат холида ўлдирилган бўлади!”.

Мазкур ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳозирги кунда  аҳмоқона  “ҳалифаликни  қайта  қуриш”  режаси  билан  мўъмин-мусулмонларга қарши чихқаётган, мусулмонларни ўлдираётган, асабий ва серғазаб нокасларни  огоҳлантирмоқдалар,  уларнинг  ўзлари  жаҳолатда,  ҳаром  ўлим топишлари тўғрисида башорат қилмоқдалар.

Хулоса  қилиб  шуни  таъкидлаш  керакки,  “халифаликни  қайта  қуриш” масаласи асрлар давомида турли  фирқалар томонидан даврий равишда кўтарилиб турган.  Бугунги  кунда  ҳам  бу  масала  баъзи  адашган  фирқалар  томонидан кўтарилмоқда.  Юқорида  келтирилган  далиллар  мазкур  оқимларнинг  қарашлари нотўғрилигини исботлайди ва уларнинг қилаётган бу даъволари фақат ўзларининг ғаразли мақсадларини ниқоблашдан ўзга ҳолат эмас эканини кўрсатади.

Мақола таълим муассасаси “Экстремизм ва терроризмга қарши курашишнинг маънавий-маърифий асослари” махсус курс маърузалари матни асосида тайёрланди.

“Хадичаи Кубро” аёл-қизлар ўрта махсус ислом

таълим муассасаси ўқитувчиси Х.Усмонова