Абу Саъид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ростгўй, омонатдор тижоратчи набийлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан биргадир” (Имом Термизий ва Имом Ҳоким ривоятлари).

Ушбу ҳадисдан маълумки, ростгўй ва омонатли тижоратчи набийлар, сиддиқлар ва шаҳидлар билан бирга, лекин бу мақомга етиш осон эмас. Балки инсон кўз олдида оладиган фойдаси бир эмас, бир неча баробар бўлиб кўриниб, боз устига нафс ва шайтон васваса қилиб турганда ҳақиқий иймонли тижоратчи ўз ватандошлари, қўни-қўшниларини танг аҳволда ташлаб қўймайди. Шу ишининг мукофотига жаннатда пайғамбарлар сиддиқлар ва шаҳидлар билан бирга бўлади.  

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга илк ваҳий келган кунларда мушриклар мусулмонларга нисбатан қамални кучайтириб, Маккага келган ҳар қандай егулик ёки савдо молларини зудлик билан сотиб олиб қўйишарди. Оқибатда, мусулмонларнинг ҳоли танглашди, улар оч қолганликларидан барглар ва ҳайвон териларини ейишга мажбур бўлди. Ҳатто аёллар ва гўдакларнинг очликдан қичқириб йиғлаётгани эшитилиб турарди. Уларга фақат яширинча у-бу нарса келиб турарди. Қамалдагилар эҳтиёжларини бутлаш учун фақат уруш ҳаром қилинган ойлардагина ташқарига чиқа олар эдилар. Улар четдан келган карвонлардан нарсалар сотиб олишар эди. Бироқ Макка аҳли қамалда қолганлар сотиб ололмасин, деб атайин моллар нархини ошириб юборишар эди.

Бундай ҳолатлар тарихда ҳам бўлиб ўтган, лекин бу жоҳил ё мушриклар томонидан қилинган. Ўз миллатини ватанини севган инсон озиқ-овқат, дори-дармон ва инсонлар эҳтиёжи кўп тушадиган нарсаларни ошириб, бундай синовли кунларда диндошлар биродарларини, юртини оғир аҳволга солмайди. Зеро, ҳар бир қилаётган ишининг ажри Аллоҳ таоло зиммасидадир.

Имом Аҳмаднинг муснадларида шундай келтирилади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким мусулмонларнинг озиқ-овқатларини қиммат сотишни ирода қилиб қирқ кун иҳтикор-монополия қилса, у инсон Аллоҳ таолонинг ҳимоясидан узоқ бўлибди, Аллоҳ ҳам ундан узоқ бўлибди”, дедилар.

Демак, мусулмонларни моддий-молиявий қийинчилиги устига қурилган ҳар қандай савдо-сотиқ динимизда қаттиқ қораланган. Бу ишни қилган инсон Аллоҳ таолонинг ҳимоясидан узоқ бўлиб, шайтонга яқиндир. Айни дамда Аллоҳ таоло ундай инсонларга назар солмайди, уларни ўз ҳолларга ташлаб қўйгандир. Ким ўз ҳолига ташланган бўлса, ундай инсонларнинг охири войдир. 

Охират ғамида бўлган инсон яхшилик қилишга ошиқади, дунё ғамида бўлган инсон юртдошлари бошига келган оғир кунларда ҳам ўз шахсий манфаати йўлида виждонсизларча йўл тутади.

Азиз диндошлар, ватандошлар бу оғир синовли кунларда бир-биримизга ёрдам қўлларини чўзайлик, яхши амаллар қилишга шошилайлик. Зеро, бу кунлар ҳам ғаниматдир.

Ф. Хусанов,

Тошкент шаҳридаги “Ислом ота”

жоме масжиди имом-ноиби.    

Бир инсонга хасталик, дард, муҳтожлик етди ёки моли ё жонига бало келди. Бу Аллоҳнинг тақдири. Аммо динимиз бизни муҳтож, ночор ва беморларга ёрдам қўлини чўзишга буюрган.

Дард чекаётган муҳтож беморга ўзгалардан келадиган бир сўм ҳам катта ёрдамдек кўринади. Чунки уламолар: “Садақа ва эҳсон ночорнинг қўлига етиб боришдан аввал Аллоҳнинг даргоҳига боради”, дейдилар.

Шу билан бирга, динимизда ўғриликнинг жазоси ўта оғирлиги маълум ва машҳурдир. Агар ўғри садақа ва эҳсон пулини, бўлганда ҳам оғир хасталикдан қийналган ночор учун қилинган хайрияларни ўғирласачи? Афсуски, жамиятимизда шу даражада нобакор, ҳаромдан ҳазар қилмайдиган кимсалар ҳам бор экан.

Эътиборингизга икки аянчли воқеани ҳавола этамиз.

Биринчи воқеа. Тасаввур қилинг: телеграм гуруҳларидан бирида бир нотаниш инсон ҳаммадан ёрдам сўрамоқда. “Азизлар ёрдам қилинг! Қизим оғир бетоб. Даволаниши учун катта миқдорда пул керак. Қўлингиздан келгунча оз бўлса ҳам ёрдам қилинг. Бугун унинг туғилган куни. Ҳеч бўлмаса бугун уни юзига табассум югурсин”.  

Жуда таъсирли қилиб ёзишга ҳаракат қилган. Сўнгра унга жавоб ёзасиз:

– Қизингизга, албатта, ёрдам берамиз. Инша Аллоҳ, шифо топади. Исми нима?

– .....

– Касаллик тарихини юборсангиз, илтимос. У касаллик тарихини юборди.

Унда қизчанинг жуда оғир хасталик ташхиси, сурати ҳамда шахсий маълумотлари ёзилган. Во ажаб! Не кўз билан кўрингки, қизнинг исми ва туғилган санаси ёрдам сўраган одам ёзганидан мутлақо фарқ қилиб турибди...

Ўзига қайта алоқага чиқиб вазиятни тушунтирсак, дарҳол бизни “қора рўйхат”га тиқиб қўйди. Демак, фирибгар.

Иккинчи воқеа. Вилоятларнинг бирида хайрия мақсадида очилган телеграм гуруҳида бемор юртдошимиз учун анчагина маблағ йиғилди. Аммо ҳали етарли бўлмагани учун хайрия давом этарди. Ахборот технологиялари мутахассислиги бўйича таълим олаётган йигит беморга қўнғироқ қилиб катта миқдорда эҳсон қилмоқчи эканлигини айтади ва: “Ҳозир сизга махсус код боради, шуни менга айтсангиз пул ҳисобингизга тушади”, дея ишончига киради. Табиийки, муҳтож биродаримиз яхши ниятда унинг айтганини қилади. Натижада эса ҳисоб рақамидаги мавжуд хайрия пулларининг барчасидан айрилади. Нақадар жирканчлик, ўта кетган фирибгарлик!

Афсуски, бундай ҳолатлар кейинги пайтда кўп бор такрорланмоқда. Энг ачинарлиси, яқинда пойтахтда қурилаётган масжид учун йиғилган хайрия пулларини  фирибгарлик орқали ўзлаштирмоқчи бўлган (Аллоҳнинг уйидан ҳам ўғирламоқчи бўлган фосиқ) “саховатпеша” ҳақида ҳам хабар топдик.

Хўш, бундай тоифадаги “одам”ларни нима деб аташ мумкин? Буларнинг ҳукми нима? Дунё ва охиратда ҳолати қандай бўлади?

Аввало, ҳар қандай важ-сабаби бўлмасин, улар ЖИНОЯТЧИ. Улар қаерга беркинмасин, давлатимиз қонунларига кўра, жиноятига муқаррар жазо берилади.                                                                                                                

Динимизда эса бундай йўл билан пул топиш қатъий ҲАРОМ қилинган.

Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримда бундай буюради: “Бир-бирларингизнинг молларингизни ботил йўл билан еманг” (Нисо сураси 4-оят). Яна бир ояти каримада: “Мол (ва бойлик)ларингизни ўрталарингизда ботил (йўллар) билан емангиз! Шунингдек, била туриб, одамларнинг ҳақларидан бир қисмини гуноҳ йўли билан ейиш (ўзлаштириш) мақсадида уни ҳокимларга ҳавола этмангиз!” (Бақара сураси, 188-оят).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам видолашув ҳажида кўп нарсаларни васият қилдилар. Шулар қаторида кишиларнинг молини ноҳақ йўл билан ейишдан қайтардилар. Жумладан: “Огоҳ бўлинглар, албатта Аллоҳ таоло қонларингиз ва молларингизни бир-бирингизга ҳаром қилди”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Мусулмон кишининг қонини тўкиш баробарида унинг молини ҳам турли хил Аллоҳ ҳаром қилган йўллар билан ейиш ҳаром қилинди.

Бировнинг ҳақидан қўрқмай, қинғир йўллар билан мол-дунё топиш тўғрисида Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Қиёмат кунида айрим кишиларни олиб келишади. Уларнинг Туҳома тоғича келадиган яхшиликлари бўлади. Улар келтирилгач, Аллоҳ уларнинг яхшиликларини тўзиган ғуборга айлантириб қўяди, ўзлари эса дўзахга улоқтирилади”. Шунда саҳобалар: “Ё, Расулуллоҳ, бундай бўлишининг боиси недир?” деб сўрашди.  Пайғамбаримиз: “Улар намоз ўқир, рўза тутар, ҳаж қилар эдилар, бироқ бирон-бир ҳаром нарсага дуч келсалар, уни олишар эди. Шу боис Аллоҳ уларнинг амалларини йўққа чиқарди”, деб жавоб бердилар (Имом Табароний ривояти).

Анас розияллоҳу анҳу айтадилар: “Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга: “Эй Аллоҳнинг Расули, мени дуоси қабул бўладиганлардан қилиб қўйинг”, дедим. У зот: “Эй Анас, касбингни пок қилгин, дуойинг қабул бўлур. Чунки бир одам оғзига бир луқма ҳаромни солса, қирқ кунгача дуоси ижобат бўлмайди”, дедилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий ва Имом Насоий ривоятлари).

Фирибгар ва ҳаром йўллар билан пул топаётганларга хитобимиз: тавба қилинг ва Аллоҳга қайтинг! Бундай одам қандай тавба қилиши ҳақида қуйидаги ҳадисда таъкидланган: “Кимнинг зиммасида бир биродарининг обрўси ёки молига тегишли бирор ҳаққи бўлса, динор ва дирҳамлар ўтмайдиган (қиёмат) куни келишидан олдин ҳақини адо қилсин. Чунки у кунда бунинг яхшиликлари ҳақдорга олиб берилади. Агар яхшиликлари бўлмаса, биродарининг гуноҳлари унинг гуноҳларига қўшиб қўйилади” (Муттафақун алайҳ).

Саидаброр Умаров

Аллоҳ таоло марҳамат қилади:

وَلَقَدْ آَتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ

«Биз Луқмонга ҳикмат ато этдик (ва унга дедик): «Аллоҳга шукр қилгин! Кимки шукр қилса, фақат ўзи учун шукр қилур. Кимки ношукурлик қилса, бас, албатта, Аллоҳ беҳожат ва ҳамд эгасидир» (Луқмон сураси, 13-оят).

Луқмони Ҳаким ҳақида қисқача маълумот. Оятда таъкидланганидек, Луқмон – ҳаким бўлган доно бир шахс.  “Ҳаким” деб, сўзи ва ишида ўта аниқлик бўлган кишига айтилади. У зот Луқмони Ҳаким номи билан шуҳрат қозонган. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо) таъкидлашича, Луқмони Ҳаким ҳабаший қул бўлган. У хожасининг берган саволига жавобан: “Энг ширин гўшт ҳам, энг бемаза гўшт ҳам, юрак ва тилдир”, деб айтган ҳикматли сўзи ривоят қилинади. Отаси Боуро. У Озар (Торах) авлодидан бўлиб, Айюб (алайҳиссалом)нинг синглиси ёки холасининг ўғлидир. Луқмони Ҳаким минг йил умр кўрган. У Довуд (алайҳиссалом) замонигача яшаган ва у зотдан илму ҳикмат ўрганган. Луқмони Ҳаким Довуд (алайҳиссалом) пайғамбар бўлгунга қадар, муфтийлик қилган. У зот мингта пайғамбарга шогирд бўлган. Шунингдек, яна бошқа мингта пайғамбарга устозлик қилган. Қайси ҳунар билан шуғуллангани ҳақида ихтилоф бор: тикувчилик ёки дурадгорлик ёхуд подачилик. У зотнинг пайғамбар ёки валий экани борасида турли қарашлар бор. Жумладан, Имом Икрима, Суддий ва Шаъбий (раҳимаҳумуллоҳ) Луқмони Ҳаким пайғамбар бўлган, десалар, қолган уламолар у ҳаким бўлган, дейишган. Зеро, у зот тўғрисида Қуръони каримда ҳам, ҳадиси шарифларда ҳам, аниқ маълумот келмаган. Фақат Қуръони каримдаги бир сура у зотнинг номи билан аталган ҳамда айнан ўша сурада ўз ўғлига қилган насиҳатлари келтирилган, холос. Аллоҳ таоло айтади:

وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَا بُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ

«Эсланг, Луқмон ўғлига насиҳат қилиб, деган эди: «Эй ўғилчам! Аллоҳга ширк келтирмагин! Чунки ширк улкан зулмдир» (Луқмон сураси, 13-оят).

 يَا بُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ  يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ  وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ  وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ

(Луқмон яна деди): «Эй ўғилчам! Шубҳа йўқки, агар хантал (ўсимлигининг) уруғидек (яхши ёки ёмон амал қилинадиган) бўлса, бас, у (амал) бирор харсанг тош ичида ё осмонларда ёки ер остида бўлса, ўшани ҳам Аллоҳ келтирур. Зеро, Аллоҳ лутфли ва огоҳ зотдир. Эй ўғилчам! Намозни баркамол адо эт, яхшиликка буюр ва ёмонликдан қайтар ҳамда ўзингга етган (балолар)га сабр қил! Албатта, мана шу пухта ишлардандир. Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин ва ерда керилиб юрмагин! Чунки, Аллоҳ барча кибрли, мақтанчоқ кимсаларни суймас. (Юрганингда) ўртаҳол юргин ва овозингни паст қилгин! Чунки овозларнинг энг ёқимсизи эшаклар овозидир» (Луқмон сураси, 16–19-оятлар).

Демак, мазкур ояти карималарда Луқмони Ҳакимнинг ўз ўғлига қилган тўққизта насиҳати келтирилган: “Эй ўғилчам,

• Аллоҳга ширк келтирма.
• Намозни баркамол адо эт.
• Яхшиликка буюр.
• Ёмонликдан қайтар.
• Ўзингга етган (балолар)га сабр қил.
• Одамларга (кибрланиб) юзингни буриштирмагин.
• Ерда керилиб юрмагин.
• (Юрганингда) ўртаҳол юргин.
• Овозингни паст қилгин”. 

Тафсир китобларида эса, у зотнинг ўз ўғилига қилган қуйидаги насиҳатлари ҳам келтирилган: “Эй фарзандим, 

• Улуғ ва қудратли Яратувчи – Аллоҳни тани.
• Кимга панд-насиҳат қилсанг, аввало унга ўзинг амал қил.
• Сўзни ўз қадринга лойиқ гапир.
• Одамларнинг қадрини бил.
• Ҳамманинг ҳақ-ҳуқуқни англа.
• Дўстни қийин кунда сина.
• Дўстни фойда ва зиёнда имтиҳон қил.
• Аблаҳ ва нодон одамлардан қоч.
• Доно ва зийрак дўстни танла.
• Яхши ишга қаттиқ кириш.
• Аёлга қаттиқ ишонма.
• Софдил ва доно кишилар билан маслаҳат қил.
• Сўзни исботи билан гапир.
• Ёшликни ғанимат бил.
• Ёшликда икки дунё ишларини қилиб қол.
• Ота-онани ғанимат бил.
• Устозни отангдек азиз деб, бил.
• Харжни киримга қараб қил.
• Ҳамма ишда ўртача йўл тут.
• Бировнинг уйига кирганда, кўз ва тилингга эҳтиёт бўл.
• Либосингни ва баданингни тоза тут.
• Жамоат билан ҳамдард бўл.
• Фарзандингга илму адаб ўргат.
• Тунда турсанг, оҳиста мулойим гапир, кундузи ён атрофингга эҳтиёт бўлиб сўзла.
• Оз ейиш ва оз гапиришни одат қил.
• Ўзингга ёқмаган нарсани бировга раво кўрма.
• Ишни аввал ўйлаб, чора-ю тадбир билан қил.
• Ўқимай устозлик қилма.
• Хотин ва болага сир айтма.
• Одамларни яхшилигидан тама қилма.
• Пасткашдан вафо кутма.
• Барча ишда андишасиз бўлма.
• Бугунги ишни эртага қолдирма.
• Ўзингдан каттага ҳазил қилма.
• Ўзингдан каттага сўзни чўзма.
• Омий одамларга ёмон кўринмасликка урин.
• Ҳожатманд кишини ноумид қайтарма.
• Ўтган жанжални эслама.
• Одамлар яхшилигини ўз яхшилигинг билан аралаштирма.
• Бойлигинг миқдорини дўсту душманга билдирма.
• Қариндошни қариндошдан айирма.
• Яхши одамни ғийбат билан тилга қилма.
• Фақат ўзингни ўйлама.
• Жиддий сўзни ҳазилга аралаштириб гапирма.
• Бировни ҳеч ким олдида ҳижолат қилма.
• Ўзингни ва яқинларингни одамлар олдида мақтама.
• Хотинлардек ясанма.
• Болаларинг нима деса, ўшани қилаверма.
• Қошу кўзинг билан имлаб, чақимчилик қилма.
• Айтган сўзингни яна такрорлама.
• Бировни бемаъни кулдиришдан тийил.
• Тилингни асра.
• Иғвогар билан суҳбатдош бўлма.
• Ўлганларни ёмонлик билан эсламаки, бунинг фойдаси йўқ.
• Улуғлар синовини яхшилик билан эсла ва гумон қилувчи бўлма.
• Ўз нонингни ўзгалар дастурхонида ема.
• Мол-дунё топаман деб, ўзингни қийноққа солма.
• Ишда шошқалоқликка йўл қўйма.
• Ғазабинг келганда, сўзни ўйлаб ва танлаб гапир.
• Қуёш чиққанча ухлама.
• Катталардан олдинда юрма.
• Одамлар сўзлашаётганларида гапларига қўшилма.
• Меҳмон ҳузурида бировга ғазабингни сочма.
• Меҳмонга иш буюрма.
• Девона маст билан сўзлашма.
• Маҳалла бошида бекорчи ва бебошлар билан ўтирма.
• Фойда-ю зиёнингга ўзингни уриб, обрўйингни тўкма.
• Манман ва такаббур бўлма.
• Ўзингни ўта хор қилмасликка интил.
• Хокисор ва камтарин бўл.
• Худодан қўрқиш, халққа инсоф қилиш, улуғларга хизмат, кичикларга шавқат, дарвишларга саховат, дўсту ёшларга насиҳат, душманларга юмшоқлик, жоҳилларга сукут, олимларга тавозе қилиш билан яша. Бировнинг молига таъма кўзи билан боқма”.

ЎМИ матбуот хизмати