muslim.uz

muslim.uz

П'ятниця, 17 май 2019 00:00

Кўз қандай рўза тутади?

Танловга! 

Кўз ҳам рўза тутадими дейсизми? Ҳа, албатта. Кўз ҳам рўза тутади. Қандай қилиб дейсизми?

Кўзнинг рўзаси: ҳаромдан уни сақлаш, фаҳш нарсалардан узоқлаштириш ва қайтарилган нарсалардан йироқ тутиш.

Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ * وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ

   (سورة النور 30-31)

Сен мўминларга айт, кўзларини тийсинлар ва фаржларини сақласинлар. Ана шу улар учун покдир. Албатта, Аллоҳ нима ҳунар қилаётганларидан хабардордир. Сен мўминаларга айт, кўзларини тийсинлар ва фаржларини сақласинлар (Нур сураси 30-31-оятлар).

Кўз қалбнинг юргазувчиси ва руҳнинг эшигидир. У сабабли яхшиликлар ва покиза нарсаларга эришиш ёки мункар ишлар сабабли азобга дучор бўлиши мумкин.

Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кўзни тийгин” дедилар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Назарини сақлай олмаган киши тўртта мусибатга дучор бўлади:

Биринчиси: Қалб ҳар жойда, ҳар ўринда хавотирда ва синиқ ҳолатда бўлади. Кўнгил хотиржамлигини йўқотади. Бир жойга ўрнаша олмайди. Доим нималардандир шикоят қилади. Бу кўзнинг у ёқ бу ёққа аланглашишидан бўлади.

Иккинчиси: Кўзи олдида гавдаланиб турган нарсанинг йўқотишлиги билан жону танни толиқтириб, унга қийинчиликлар келтириб чиқаради.

Учинчиси: Ибодатни ва унинг ҳаловатини кетишлиги.

Иймон ва яқиний илм ҳаловатини кўзини тия олган ва қовоқларини беркитган кишигина тотади.

Тўртинчиси: Ён-атрофдаги нарсаларга қарайверганлигига яраша катта гуноҳ ва жазога лойиқ бўлиш.

Аллоҳ таоло бизни булардан асрасин!

Киши кўзини харом нарсалардан тийиши эвазига Аллоҳ таоло унга ҳақиқий иймон ҳаловатини тотишликни неъмат қилиб беради.

Уламолар кўз ҳақида шундай дейишган: “Кўз йўлбошловчидир. Қўйиб юборилса овлайди, бўйсундирилса бош эгади ва ўз ҳолига ташлаб қўйилса қалбга фасодни олиб келади”.

Кўзни бўш қўйсанг, сени уқубатга ташлайди. Тизгинини бўш қўйсанг сени азобга дучор қилади. Кўзини харомдан тийиб, ботинини тақво ва зоҳирини эса суннат билан безаган кишига бирор нарса хавф туғдира олмайди.

Кўзни муҳофаза қилишда 5 та каромат ва фойдалар бор:

  1. Аллоҳ таолонинг кўзни тийиш борасидаги буйруғига бўйсуниш;
  2. Қалбнинг саломатлиги, роҳати, хотиржамлиги ва хурсандчилиги;
  3. Фитналардан узоқ бўлиш, балолардан омонда бўлиш ва хатолардан сақланиш;
  4. Бандага Аллоҳ таоло томонидан илм-маърифат, тавфиқ ва тўғри йўлнинг очилиши;
  5. Бандага Аллоҳ таоло томонидан яхшилик ва ёмонлик ўртасини ажратиш сифатининг берилиши. Аллоҳ таоло кўзини тийганларгагина берадиган қалбдаги нур.

Рамазон ойида ошқозонларимиз рўза тутганидек, кўзларимиз ҳам Аллоҳ таоло ҳаром қилган нарсалардан рўза тутсин!

Ушбу муборак ойда қилаётган ибодатларимизни Аллоҳ Ўз даргоҳида мақбул айласин!

Кўкалдош ўрта махсус ислом билим юрти

Мударриси Файзуллаев Дониёр

Манбалар асосида тайёрлади

П'ятниця, 17 май 2019 00:00

Шошқалоқлик оқибати

Кунларнинг бирида 10 ёшли бола кафега кириб, стол ёнига ўтирди. Официант аёл келиб, стол устига стаканда сув қўйди.

Бола ундан: “Шоколадли музқаймоқ неча пул?” деб сўради. Аёл:

“Беш доллар” деб жавоб берди. Бола ҳамёнидан пулларини олиб санай бошлади.

“Яхши. Оддий музқаймоқ неча пул?” деб сўради бола. Ўша ерда кўплаб мижозлар стол бўшашини кутиб турган эдилар. Аёлнинг сабр косаси тўлиб, қўпол оҳангда “Оддийси тўрт доллар” деди. Бола пулини санаб кўргач, “Оддийсидан оламан” деди. Официант аёл болакай сўраган музқаймоқни олиб келиб, ҳисоб чеки билан бирга стол устига қўйиб кетди.

Бола музқаймоқни еб бўлгач, кассага пулни тўлади-да қаҳвахонадан чиқиб кетди. Официант аёл стол устини артиш учун келганда музқаймоқнинг бўшаган идиши ёнида турган бир долларга кўзи тушди.

Ҳа, дўстлар, болакай ўша қўпол муомала қилган аёлнинг хизматини тақдирлаш учун шоколадли музқаймоқ ейишдан ўзини тийиб, оддий музқаймоқ еди. Ортиб қолган бир долларни эса хизматчи аёлга қолдирди. Чунки, боланинг ёнида ҳаммаси бўлиб беш доллар пули бор эди.

Бу қиссада келтирилгандек ҳолат кўпчилигимизнинг бошимиздан ўтган. Одамлар ҳақида нотўғри гумонга бориб, уларга нисбатан қўполлик қилганмиз. Худди аёл боланинг ҳолатига сабр қилолмаганидек биз ҳам баъзи инсонларга нисбатан бесабрлик қиламиз. Болакай пулларини ҳисоблаб, қайси музқаймоқдан есам экан деб ўйланиб турганди. Аммо аёл бунга сабр қилолмади. Овозини кўтариб, унга қўпол муомала қилди. Кейинчалик аёл бир долларга кўзи тушганда хато қилганини англаб етди. Биз ҳам вақт ўтганидан сўнг хато қилганимизни тушуниб етамиз. Бу каби ҳолатлар ишда ҳам, оилада ҳам содир бўлган.

Унутмайлик! Оҳисталикда саломатлик, шошқалоқликда надомат бор.

 

“Вазиятларни бошқариш санъати” китобидан

Нозимжон Иминжонов таржимаси

Рамазоннинг фазилатлари жуда кўп. Ана шулардан бири рўзадор одамнинг дуоси ижобат бўлишидир.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган: 

وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي وَلْيُؤْمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ

Агар бандаларим сендан Мени сўрасалар, Мен, албатта, яқинман. Дуо қилгувчи дуо қилганда ижобат қиламан. Бас, Менга ҳам ижобат қилсинлар ва иймон келтирсинлар. Шоядки тўғри йўлни топсалар. (Абдуллоҳ ибн Амр розийаллоҳу анҳудан имом Аҳмад Ривоят қиладиларки, Пайғамбаримиз алаҳиссалом: “Қалблар идишга ўхшайди. Баъзилари баъзисидан кўпроқ жойлаштиради. Агар Аллоҳдан бирор нарса сўрайдиган бўлсангиз, ижобат бўлишига қаттиқ ишониб сўранг. Ғофил қалб билан дуо қилган банданинг дуосини Аллоҳ қабул қилмайди”, дедилар. Имоми Бухорий Абу Ҳурайра розийаллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда, Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Агар банда шошилишмаса, дуосига ижобат бўлади. Дуо қилдим, қабул бўлмади, демасин”, деганлар.)

Бу Бақара сурасининг 186-ояти бўлиб, у рўза ҳақидаги оятларнинг орасида келган. Бундан олдин мана бу оят келган:

 

شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَن كَانَ مَرِيضاً أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلاَ يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ اللّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

“Рамазон ойики, унда одамларга ҳидоят ҳамда ҳидояту фурқондан иборат очиқ баёнотлар бўлиб, Қуръон туширилгандир. Сиздан ким у ойда ҳозир бўлса, рўзасини тутсин. Ким бемор ёки сафарда бўлса, бас, саноғини бошқа кунлардан тутади. Аллоҳ сизларга енгилликни хоҳлайди ва сизларга қийинчиликни хоҳламайди. Саноғини мукаммал қилишингиз ва сизни ҳидоятга бошлаган Аллоҳни улуғлашингиз учун. Шоядки шукр қилсаларингиз. (Аллоҳ таоло Ўзининг абадий мўъжизаси, қиёматгача инсониятга ҳидоят бўладиган китоби Қуръони Каримни тушириш вақти қилиб Рамазони шариф ойини ихтиёр қилганининг ўзи бу ойнинг фазилатини юксакка кўтарган. Энди эса, нур устига нур, фазилат устига фазилат қўшиб, рўза ибодатини ҳам шу Рамазон ойида тутишни фарз қилмоқда.) (Бақара, 185).

186-оятдан кейин эса ушбу оят келган:

 

أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَآئِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ عَلِمَ اللّهُ أَنَّكُمْ كُنتُمْ تَخْتانُونَ أَنفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنكُمْ فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا كَتَبَ اللّهُ لَكُمْ وَكُلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّيَامَ إِلَى الَّليْلِ وَلاَ تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللّهِ فَلاَ تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ

Сизларга рўза кечасида хотинларингизга яқинлик қилиш ҳалол қилинди. Улар сизга либосдир, сиз уларга либосдирсиз. Аллоҳ сизнинг ўзингизга ҳиёнат қилаётганингизни билди, тавбангизни қабул этди ва сизларни афв этди. Энди уларга яқинлашаверинг ва Аллоҳ сизга ёзган нарсани талаб қилинг. Тонг пайтида оқ ип қора ипдан ажрагунча еб-ичаверинг. Сўнгра рўзани кечасигача батамом қилинг. Масжидларда, эътикофдалигингизда уларга яқинлик қилманг. Булар Аллоҳнинг чегараларидир, унга яқинлашманг. Аллоҳ одамларга Ўз оятларини шундоқ баён этади. Шоядки тақво қилсалар. (“Эътикоф” сўзи бир нарсани лозим тутиш маъносини билдиради. Шариатда эса, масжитда Аллоҳга яқинлик ҳосил қилиш ниятида ибодатни лозим тутишга айтилади. Пайғамбаримиз алайҳиссолату вассалам Рамазони шарифнинг охирги ўн кунлигида эътикофда ўтирар эдилар. Эътикоф ўтирган одам иложи борича масжиддан чиқмай ибодат билан машғул бўлади. Унда банда Аллоҳ учун ҳамма нарсадан ажраб чиқади. Шунинг учун аёлларга яқинлик қилишдан ҳам ўзини тияди. Ушбу зикр қилинган нарсаларнинг барчаси Аллоҳ таолога боғлиқ нарсалар, Унинг чегаралари. Аллоҳ уларга яқинлашмасликка буюрмоқда, чунки чегарага қанча яқинлашилса, чегарани бузиш эҳтимоли шунча кўпаяди.) (Бақара, 187).

Дуо ҳақидаги оятдан олдин ҳам, ундан кейин ҳам рўза ҳақидаги оятларнинг келиши рўзадор дуога ҳарис бўлиши кераклигига, рўзадорнинг дуоси ижобат қилинишига ишорадир, шунга далолат қилади.

Шунинг учун барчамиз бу ойда барча солиҳ амаллар қатори дуо қилишга ҳам ҳарис бўлишимиз, айниқса, оғиз очиш арафасида дуо қилиб қолишнинг пайидан бўлишимиз керак.

Ҳадиси шарифларда ҳам рўзадорнинг дуоси ижобат қилинишига далиллар кўп.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Уч кишининг дуоси рад этилмайди. (Булар): одил имом (раҳбар, етакчи), оғзини очиш арафасида турган рўзадор ва мазлумнинг дуоси. Аллоҳ таоло мазлумнинг дуосини булутлар тепасига кўтаради, унга осмон эшиклари очилади ва Робб азза ва жалла “Иззатимга қасамки, сенга кейинчалик бўлса ҳам ёрдам бераман” дейди”. Имом Термизий ривоят қилган.

Яна Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Учта дуо ижобат қилинадиган дуолардан: рўзадорнинг дуоси, мазлумнинг дуоси ва мусофирнинг дуоси”.

Аллоҳ таоло барчамизнинг тутаётган рўзаларимизни, қилаётган ибодатларимизни қабул айлаб, дуоларимизни ижобат этсин, омин!

 

 

Доктор Фозил Солиҳ Сомарроийнинг

мавъизаларидан Нозимжон Иминжонов таржимаси

П'ятниця, 17 май 2019 00:00

Рўза - улуғ ибодат

Рўзанинг шаръий маъноси ейиш, ичиш ва эр-хотин жинсий яқинлик қилишдан тийилиш демакдир. Рўзанинг фарзлигига Қуръон, суннат, ижмоъ ва маъқул далиллар мавжуд. Қуръондаги далил:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

яъни: Эй, имон келтирганлар! Сизлардан олдинги (уммат)ларга фарз қилингани каби сизларга ҳам рўза тутиш фарз қилинди, шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз. (Бақара, 183). Шунингдек:

فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ

яъни: “Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин”, ояти ҳам Рамазон рўзасининг фарзлигига далилдир. (Бақара, 185).

Суннатдаги далил эса Пайғамбар с.а.в.нинг қуйидаги ҳадиси муборакларидир:

بني الإسلام على خمس : شهادة أن لا إله إلا الله ، وأن محمدا رسول الله ، وإقام الصلاة ، وإيتاء الزكاة ، وصوم رمضان ، وحج البيت من استطاع إليه سبيلا

(رواه البخاري ومسلم) .

яъни: “Ислом беш нарсага бино қилинган: Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқлиги ва Муҳаммад Аллоҳнинг Расули эканлигига гувоҳлик бериш, намоз ўқиш, закот бериш, Рамазон рўзасини тутиш, йўлга қодир бўлган киши ҳажга бориши”. )Бухорий ва Муслим ривояти). Шунингдек,

عن أبي إمامة الباهلي رضي الله عنه قال: سمعت رسول الله صلي الله عليه وسلم يخطب في حجة الوداع فقال: (( اتقوا الله، وصلوا خمسكم، وصوموا شهركم، وأدوا زكاة أموالكم، و أطيعوا أمراءكم، تدخلوا جنة ربكم

(رواه الترمذي)

яъни: Абу Имома ал-Боҳилий р.а. айтадилар: Мен Расулуллоҳ с.а.в.ни Ҳажжатул Вадоъдаги хутбада шундай деганларини эшитганман: “Аллоҳга тақво қилинг, беш вақт намозингизни ўқинг, бир ой рўзангизни тутинг, молларингизни закотини беринг, амирларингизга итоат қилинг, Раббингизнинг жаннатига дохил бўласизлар” (Термизий ривояти).

Рамазон ойи рўзасининг фарз эканлигига ва уни фақат кофир кимсагина инкор қилиши мумкинлигига мусулмон уммати бир овоздан ижмоъ қилганлар.

Маъқул далил қуйидагиларда кўринади, биринчидан: рўза неъматга шукр келтириш учун василадир. Чунки, рўза неъматларнинг ичида энг қадрлиси ва зарури бўлмиш ейиш, ичиш ва жимоъ қилишдан нафсни тийиш бўлиб, маълум вақт ўзини бу неъматлардан тийган киши унинг қадрига ета бошлайди. Зеро, неъматнинг қадри ундан бебаҳра бўлгандагина билинади. Бу эса, кишини неъматга шукр қилишига сабаб бўлади. Неъматга шукр қилиш ҳам ақлан ва ҳам шаръан фарздир. Шунинг учун Қуръони каримдаги рўзага оид оятнинг сўнгида:

لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ

яъни: “шукр қилишингиз учундир”, дейилмоқда. (Бақара, 185).

Иккинчидан, рўза тақвога василадир. Чунки, киши Аллоҳнинг розилигини истаб, унинг аламли азобидан қўрқиб ҳалол неъматлардан нафсини тияди. Бунда нафси унга итоат қилади. Бас, шундай экан, нафснинг ҳаромдан ҳазар қилиши янада осонроқ кечади. Шундай экан, рўза нафсда Аллоҳ ҳаром қилган амаллардан тийилишга кўникма ҳосил бўлишига сабаб бўлади. Ҳаромдан сақланиш эса фарздир. Шунинг учун ҳам Қуръони каримдаги рўзага оид оятда:

لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

яъни:шояд (у сабабли) тақволи бўлсангиз, дейилган (Бақара, 183).

Ҳар бир ибодатда бўлгани каби рўзанинг ҳам фарз бўлишининг ҳикмати бор. Рўза инсонни тарбиялашда, унинг ахлоқини гўзаллашувида катта аҳамият касб этади. Зеро, тарбия маёғи бўлмиш рўза туфайли киши нафақат жисмонан, балки маънан ва ахлоқан покланади. Ибн Можа ўзларининг “Сунан” китобларидан қуйидаги ҳадисни келтирадилар:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : لِكُلِّ شَيْءٍ زَكَاةٌ  وَزَكَاةُ الْجَسَدِ الصَّوْمُ

яъни: Абу Ҳурайра р.а.дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ с.а.в. айтдилар: “Ҳар бир нарсанинг закоти бор, жасаднинг закоти рўзадир”. Маълумки, закотнинг маъноси тозалаш демакдир. Демак, рўза туфайли киши жасадини ундаги ортиқча ва зарарли моддалардан тозаласа, ахлоқини зарарли одат ва хулқлардан тозалаб олади. Чунки, аъзоларни гуноҳ ишларни қилишдан тийиш рўзанинг мақбул бўлишининг асосий шартларидандир. Шунинг учун ҳам Расулуллоҳ с.а.в. ҳадисларининг бирида марҳамат қилдилар:

عن أبي هريرة رضي الله عنه قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم من لم يدع قول الزور والعمل به فليس لله حاجة في أن يدع طعامه وشرابه

(رواه البخاري).

 

яъни: Абу Ҳурайра р.а.дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ с.а.в. дедилар: “Ким гуноҳ гапни ва гуноҳ амални қўймаса таоми ва шаробини тарк этганига Аллоҳ муҳтож эмас”. (Бухорий ривояти).

Демак, рўза кишида инсоний фазилатларни мужассам бўлишлиги ва номуносиб иллатлардан қутилишига кўмак берадиган улуғ ибодатдир.

 Ҳомиджон Ишматбеков.

Аллоҳ таоло бизларга рамазони шариф ойида рўза тўтишни фарз айлади.  Шу сабаб бизлар фарзни қандай шаклда адо этишни илмлари ва тақволари ила безалиб бутун дунёга дарс берган олимларимиздан ўргансак мақсадга муофиқ бўлади.

Парвардигор жамолини кўриш ва Раййон эшигидан кириб, абадий жаннатга мушарраф бўлиш ҳар бир банданинг орзусидир. Бунинг учун буюрилган нарсаларни бажариб, қайтарилган нарсаларни тарк қилмоғимиз керак.

Аллоҳ фарз қилган ҳар бир амалнинг вазифалари ва хусусиятлари бор. Унинг фазилатига етиш учун унга зарар етказадиган унинг фақат(рўза деган) исмини қолдирадиган амаллардан сақланишимиз керак бўлади. Бунинг учун биз Суннатга биноан рўза тутишимиз керак бўлади. Буни исмини эса олимларимиз “Суннат рўза” деб номлашган. Аллоҳ таоло ҳар бир амални Ўзи айтгандай қилмасангиз зинҳор қабул қилмаслигини қатъий айтган. Расулуллоҳ ўзлари ўрнак бўлиб қайси бир умматида Аллоҳ белгилаган амрлари бўзилса, тезлик билан у ҳақда ўзларининг муборак ҳадислари орқали қайтариқларини берганлар. Сиз рози бўлмаган амалга Аллоҳ таоло ҳам рози бўлмаслигини жуда яхши билиб олишимиз керак. Оддий илмсиз одам ҳам сиздаги қабиҳликларга рози бўлмаса, сиз яна қандай қилиб ўзингиз амалингизга буюк ажрлар олишни истайсиз?  Буюк ажрларни олиш учун Аллоҳ ва унинг Расули ва Набийси бўлган Муҳаммад Мустофо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амалий тарзда намуна бўлган рўзаларига эътибор билан, фикр доирангизни кенгайтириб ўта масъулиятли ишга ёндашгандай ўқиб, уни қалбга сингдириб, унинг амалини бутун вужудингизда сингдириб гўё Аллоҳ уни кўзатиб турганлигини ҳис қилиб, тутмоқликдир. Бу масала юзасидан қўйидаги маълумотларга кўз юритиб чиқсак фойдадан ҳоли бўлмайди, деган умидда ушбу муъжазгина маълумотларни келтирдек.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан марфуъ ҳолатдаги ҳадис “Ҳар бир амалнинг каффороти бор рўзадан ташқари. (яъни бошқа амаллар каффорот сабабли гуноҳлар ювилиб амали қабул бўлади, лекин рўзада Аллоҳ ва унинг севикли Расули қайтарган амалларни қилиб қўйса, унинг тутган рўзаси қабул қилинмайди). Рўза мен учундир ва унинг мукофотини мен ўзим бераман дейди Аллоҳ таоло”. Худди шунга ўхшаш ривоятни Абу Довуд Таёлисий ўз муснадларида келтириб ўтган.

    Шуъбадан, Шуъба эса Муҳаммад ибни Зайёддан ривоят қилади. “Аллоҳ таоло айтади: “Ҳар бир амалнинг каффороти бор рўзадан ташқари”. Қосим ибн Асбиғ Шуъбадан бошқача йўл билан ривоят қилади: “Одам боласи қилган ҳар бир амал учун каффорот бордир, фақатгина рўза бундан мустаснодир.

  Хузайфа санади саҳиҳ ҳадисни ривоят қилади. “Кишининг ўз аҳли, моли ва болалари ичидаги фитналарнинг каффороти намоз, рўза, садақалардир”.

Ибн Аърабий баъзи зоҳидлардан нақл қилдики. Албатта рўза тўрт қисмга бўлинади:

  1. Авомларнинг рўзаси унда ейиш ва ичиш ва жимодан сақланишлигидир.
  2. Авомларнинг хосларининг рўзаси, харом қилинган амал ва харом қилинган сўзлардан сақланишликдир.
  3. Ва хосларнинг рўзаси у рўза Аллоҳнинг зикри ва ибодатидан ташқарига чиқмайди.
  4. Хосларнинг хосининг рўзаси у шундай рўзаки улар учун қиёмат кунигача рўза доимий бўлади.

Рўза банда ва Аллоҳнинг ўртасидаги сирдир уни Аллоҳ учун холис қилишлиги ва унинг буюрган амалларида унинг розилигини талаб қилиб амалда доимий бўлишликдир. Чунки Аллоҳ таоло рўзанинг мукофотини ўзи беришлигини ваъда қилди. Рўза ўз ичига нафсни синдиришликни, баданни эса нуқсонли нарсалардан сақлашликни, емоқ- ичмоқ аччиқлигига сабр қилишлик ва шаҳватни тарк қилишни ўз ичига олади.  Ва энг асосийси рўзадан тақволи бўлиб чиқишликни мақсад қилинган.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Ким ёлғончилигини ва ёлғон сўзга амал қилишни ташламаса, унинг таом ва ичимликдан ўзини тийишига Аллоҳ таоло муҳтож эмас” (Имом Бухорий ривояти). Шарҳ: Ушбу ҳадис рўза ҳикматларидан бири ахлоқий иллатлардан халос бўлиш эканини билдиради. Рўза ёлғон, ғазаб, ғийбат, чақимчилик, гина сақлаш каби ёмонликлардан қутулиш учун муносиб фурсатдир. Инсон табиий муҳтож бўлган еб- ичишдан ўзини тийиш ила асло эҳтиёжи бўлмаган ёлғон сўз, ғазабланиш ва чақимчилик каби ишлар билан машғул бўлса, хато қилган бўлади. Чунки рўза нафснинг истагини синдириб, уни имон тақозосига бўйсундиришга ўргатади. Ҳадисда ёлғон сўз ва ёмонликда унга тенг бўлган ғийбат, чақимчилик, ҳасад, ҳиёнат ва зулм каби иллатлар тарк қилинмас экан, Аллоҳ таоло ундай кимсанинг оч, ташна бўлишига мухтож эмаслиги таъкидланган. Рамазон ойида савобли ишлар қилган ва гуноҳ ишлардан тийилган кишига Аллоҳ таолонинг раҳмати бўлади. Ибни Ҳажар Асқалоний айтади: “Киши ёлғон гапириш, ғазаб қилиш ва сўкиниш каби ёмон иллатларни тарк қилмас экан, унинг рўзасида савоб йўқ. Ёлғон сўз ва у каби иллатлардан сақланган кишигина мукофотга эришади”.

Ибн Муънир: “Таом ва ичимликдан тийилишига Аллоҳ таоло муҳтож эмас” дегани ўшандай банданинг амаллари қабул бўлмаслигига ишорадир...”, дейди.

Рўза гўё бадандир. Унинг либоси солиҳ амаллардир. Шу боис рўзадор одам бутун вужудини рўзага қаратиши бошқалардан тазйиқ етганида ҳам “мен рўзадорман”, дея ғазабини жиловлай олиши керак.

Байзовий айтади: Рўзани Аллоҳ таоло шариъатга киритишдан мақсади нафсни еб – ичишдан тийиб қўйишмас. Балки, нафси чақирадиган ёмон иллатлардан шаҳватини синдириш ва нафси амморани нафси мутмаъиннага буйсиндиришдир. Агар сиз шу нарсани хосил қилмас экансиз, Аллоҳ таоло қилган амалингизга қабул назари билан қарамайди. Рўзадор киши ҳеч бўлмаса бир ой қилган амалларини қабулини ўйлаб катта ва кичик гуноҳларни куни бўйи қилишдан сақланиб юрса ва сабр қилса, унинг бу амалидан Аллоҳ рози бўлади. Ва ким шу ойда савоб амалларни қилиш ва гуноҳлардан сақланишни ўзига одат қилса, у киши кейинги рамазонгача яхши амалларни ўзига одат қилган ва гуноҳлардан сақланишни ўзига дастурил амал қилган бўлади.

   Рўза банда ва Аллоҳнинг ўртасидаги сир бўлиб, унинг мукофотини Ўзи беришини ваъда қилди. Емаслик, ичмаслик, ҳар нарсага сабр қилиш ва  шаҳватни тарк этиш билан нафсни синдириш рўзадаги тақво бўлади.

  Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам: ...Рўза қалқондир (Аби Заннад: жаҳаннамдан қалқондир деган). Энди сизлардан ким Рамазонда рўза тутса,

فلا يرفث  - Фаҳш сўзларни сўзламасин,  ولا يصخب – баланд авозда бақирмасин.

Агар уни бирор киши сўкса ёки у билан урушмоқчи бўлса, икки марта мен рўзадорман, деб айтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

  Ибн Ҳузайма розияллоҳу анҳу ривоят қилади: Набий соллолоҳу алайҳи васаллам: “Агар сен рўзадор бўлсанг бирор кишини сўкма, агар сени бирор киши сўкса, мен рўзадорман, деб айт. Агар турган бўлсанг, ўтириб ол, ғазабинг кетади. Бошқа ривоятда ўтирганингда ҳам кетмаса таҳорат қил ва икки ракат намоз ўқи деганлар.

Рамазон рўзасининг савобини олиш усули: Ўтган олимларимиз рўзанинг савобини олиш мақсадида бир нечта Расулуллоҳнинг тавсияларини бажаришган. Улардан бири Рўзанинг савоби баланд унинг мукофоти эса беҳисоб шу сабабдан рўзадан олдин Ражаб ва Шаъбон ойи рўзаларини Рамазонга тайёргарлик сифатида ўз умматига намуна сифатида бизларга кўрсатиб берганлар. Агар олдинги икки ойда рўза тутилса Рамазондаги тўлиқ савобни беками кўст олиб чиқилади. Чунки у икки ой мобайнида нафсини ибодат амали билан чиниқтирди. Шу сабаб унинг руҳи ва жасади ибодатга тайёр бўлди. У мартлар майдонига чиқиб бемалол рўзанинг савобини тўлиқ олиб чиқиб кетишга тайёр бўлади. Расулуллоҳдай зоти шариф ўзларининг нафсларини икки ой рўзага тайёрлаганда биз ҳам бу ойга тайргарлигимиз худди шундай бўлишини назорат қилишимиз керак. Чунки тилдаги 20 хил офатдан сақланиш Аллоҳнинг валийларининг қўлидан келади халос. Бу фурсат шундай фурсатки унда фойдаланган одам бир йилга етадиган гуноҳдан сақланиш заҳирасини қўлга киритади. Қаранг! Рамазон ўзидан олдинги барча гуноҳларни йўқ қилиши билан биргаликда келаси йилгача бирор бир гуноҳ қилмаслигингизга кафил бўлади. Рўза тутилганда инсон нафсига қаттиқ қийинчилик ва оғир машаққатлар синови юкланади. Шу пайтда инсоннинг тили ишга киришади. Тил эса барча савобларни вайрон қилиб ташлайди. Айниқса бу ҳолат кишининг қўл остидаги кишиларда очиқ намоён бўлади. Очлик пайтида фарзандига бақириши ва аёлига ҳар хил нарсаларни айтиши ва озор бериши кўзатилаяпди. Бу дегани самарасиз ҳаракат деганидир. Фазилат соҳиблари бўлмиш олимлар рўзанинг қабул бўлган бўлмаганлигини олдинги ва кейинги вақт оралиғи билан улчаб кўрганлар. Агар яхшилик тарафга қараб ўзгармаган бўлса у рўзадан қўриқ чиқибди. Яъни: рўзадан насибасини олиб чиқмабди деган эканлар. Рўзанинг ичида шундай савоблар жамлаб қўйилганки хатто ўтган Пайғамбар алайҳиссаломлар ҳам буни орзусида бўлганлар. Аллоҳ таоло ҳар бир кунига бир пайғамбарининг умри давомида топган савоб амалини ҳар бир рўза тўтган уммати Муҳаммадийага беришини ваъда қилган. Қаранг! 30 кунда 30 та улуғ пайғамбарларнинг савобларини бермоқда, бу эса Аллоҳдан бизга энг катта фазлдир. Рўзадан кўзланган бир неча мақсадлар бор. Улар қўйидагилардир:

  • Қалбингиз аскарларини бўйсиндиришни ўрганасиз;
  • Тақво малакангиз ошади;
  • Ибодатга қизиқишингиз ортади;
  • Данкасаликдан асар ҳам қолмайди;
  • Сабрингиз кўчаяди;
  • Меҳрингиз ошади;
  • Очларни тўйдиришга ошиқасиз;
  • Бутун вужудингиз яхшилик қилишга одатланади.
  • Тунда ибодат қилишга одатланасиз; тундаги ибодатни аслида хос кишилар бажаради. Сизни Аллоҳ хос бандалари қаторига қўшишни хоҳлаяпди. Шуни эсдан чиқармангки тунги нафл ибодатлар Аллоҳнинг назарида бўлади ва нима сўралса шак шубҳасиз қабул бўлади. Сулоймон алайҳиссалом 70 кун таҳажжуд намоз ўқиб кейин Аллоҳдан дунёда ҳеч бир кишига берилмаган мулкни сўрадилар. Аллоҳ улуғ пайғамбарига сўраган нарсасини берди. Шунга кўра бутун уламолар иттифоқ қилишган 70 кун мобайнида астойдил мақсадини сўраса, унга етади, деганлар. Бу тажрибада синалган амалдир.
  • Қуръон ўқишга одатланасиз; шуни билингки! Ўтган барча муҳаддислар ҳам хаттоки рамазон ойида ҳадис ёзишни тўхтатиб шу ойни фақат қуръон тиловатига бағишлаганлар. Хатто Расули Акрам саллоллоҳу алайҳи васаллам бошқа ойларга қараганда бу ойда Қуръони каримни Жаброил алайҳиссаломга икки марта ёддан топширар эканлар. Қарангда! Расулуллоҳнинг ўзлари бизларга бу ойда Қуръони карим масаласида чиройли ибрат бўлмоқда. Маънавий покланишда бирор бир амал Қуръони каримга етмайди. Уни иложи борича шу ойда тафаккур ила ўқиб унинг амалий тарзининг ўзимизнинг қабул бўладиган амалларимизда ишлатишликни насиб қилсин.
  • Эътикоф лаззатини тортасиз; Уламолар рамазоннинг охирги 10 куни эътикофда ўтирилса, лайлатул қодр кунидан бенасиб қолмайди деганлар. 10 кунлик эътикофда суннатга биноан ўтирилса у янаги шу кунгача бирор бир суннатга хилоф иш қилмаслик фазилатига эга бўлади. Рўза сизнинг жасадингизни тўзатса эътикоф сизнинг рўҳингизни тўзатади. Шайҳ Ашроф Али Таҳонавий ҳазратлари Жомиъул- илм мадрасасини тарк этиб Ҳонақайи имдодийада чилла ўтиришни лозим тўтган. Ва мингдан ортиқ китобни шу жойнинг ўзида ёзиб ташлаган. Абдулҳай Лакнавий Ҳазратлари ҳам 110 дан ортиқ китобни одатга кўра ёзганлар. Демак, бизлар ҳам бундай фазилатли амални қилишдан бенасиб бўлмайлик. Рамазондаги шу фазилат уларга шу баҳтийор амални қисқа вақт ичида амалга оширишга сабаб бўлган.
  • Кам таом истимол қилишга одатланасиз. Кўп истимол қилиш инсонга олтита офатни келтиради.

         Айниқса рамазондан сўнг семириб чиқилса ундаги мақсад хосил бўлмаган бўлади. Уламолар икки нарса инсонни тез қаритади деганлар. Кўп таом истимол қилиш ва кўп аёли билан шаръий суҳбат қилиш деганлар. Бунга мисол Ҳазрати Усмон розияллоҳу анҳунинг хуш сурат бўлганлари ҳаммамизга маълум. У саҳобаи шариф бир ҳафтада бир марта аёллари билан пайшанба куни шом билан ҳуфтон оралиғида қўшилишлари маълумотлари келтирилган. Суннатга биноан таомланишда тўймасдан тухтатиш керак. Яна кам ейишнинг фазилати тиббий тарафдан ҳам исботланган. Инсонда учрайдиган кўп касалликларнинг бошида кўп таом истемоли ётади, дейилади. Бир йилда бир ой рўза тутишдан мақсад ҳам ошқозон бечорага дам беришдир. У кўп таомни ҳазм қиламан деб чарчаб кетади. Шунинг натижасида бутун танада зуриқиш оқибатида турли ҳил бедаво касалликлар келиб чиқади. Айниқса, тўқ ҳолатда ётилганда бутун тана ва бош мия ишлагани боис чарчаган ҳолда тўрилади.

         Шуни айтиб ўтиш лозимки уламолар ижмосида инсон жасадини 3 кун давомида бирор бир яхшиликка қийинчиликка сабр қилган ҳолда қалбан одатлантирса, инсон жасади ҳеч қандай хато камчиликка йўл қўймасдан тўтинчи куни жасад  3 кунлик ишнинг амалининг реакцияси билан одатий равишда жасад ишга тушиб кетади. Гўё бу телефоннинг зарядига қиёс қилинади. Заряд олгандан сўнг бемалол ишлагани каби инсон жасади ҳам у тарзда ишлашда давом этади. Аслида бутун заряд оладиган мосламалар шакли инсон танаси сабабидан ўйлаб чиқилган. Демак, инсон мажбурий холатда Аллоҳнинг фарзларини Расулуллоҳнинг суннатларини ва уламолар тавсияларига 30 кунлик муддатда амал қилиб борса. Унинг маънавий заряди янаги йил шу рамазон кунигача етишини уламолар эътироф этишган. Рамазондан сўнг бу ҳолат кўзатилмаса. Демак, Аллоҳ таоло биздан истаган нарса амалга ошмаган бўлади. У эса бекорга рамазон ойида ўз нафсини қийнаб рўза тўтган киши мисоли бўлади. Олдинги забардаст олимлар Бургут мисоли илгир бўлишган. Қаерда катта ўлжа бўлса ўшани ахтариб юришган. Яъни: савоби паст амалга қарамаганлар ва унга назар ҳам қилишмаган. Аллоҳ таоло бизга шунча беҳисоб савобларни бераётган экан, биз ҳам у савобларни қандай қилиб қўлга киритишни ўйлашимиз ва амалий тарзда унга муносиблигимизни намоён қилишимиз керак бўлади.

Таом ортидан келадиган зарарлар:

Абу Сулаймон Дароний айтади, ҳар нарсанинг боши бор. Кўнгилнинг боши кўп емакдир. Ва ҳар ким кўп емак одат қилса беш нарсага мубтало бўлгай.

Биринчи, ибодат завқини топмагай;

Иккинчи, хотираси кесилади. Нима эшитса, дарҳол унутади;

Учинчи, шавқатсиз бўлади! Чунки, ўзи тўқдир, барча халқни тўқ деб билади;

Тўртинчи, тоат қилишга эринадиган бўлади;

Бешшинчи, шаҳвати ғолиб бўлади.

“Ҳар ким валийлар мартабасига восил бўлмоқ истаса, дунё ва охиратга рағбат қилмай, фақат Аллоҳ таолога қалбини бериб, ҳалол луқма есин”.

Абу Сулаймон Дароний айтади:

  • Очлик охират эшигини, тўқлик дунё эшигини очар.
  • Агар сенинг бирор ҳожатинг бўлса, ул ҳожатинг чиқмагунча ҳеч нарса емагин. Чунки, кўп емак ақлни ишлашдан тўсади. Шайтон васвасасига солади. Юкинг қанча енгил бўлса! Ўзоқ машаққатли манзилингга етиш шунча осон бўлади.
  • Рўза сенинг ўзингга очлик, нафсингга қаҳрдир, руҳингга озиқа бўлади.
  • Очлик кўнгилни мунаввар этар, тўқлик кўнгилни қорайтирар.
  • Аллоҳни топмас, то нафсини ўлдирмагунча ва дунёдан юз ўгирмагунча
  • Гуноҳларнинг боши дунёни севмоқдир ва тоат- ибодат кўрки очликдир.

Абу Сулаймон Дароний айтади, менинг кунлик одатим нонни туз билан ер эдим. Бир куни кўза ичида ёғ бор экан, унга қўшиб егандим. Бир йилча унинг таъсирининг зараридан тоат завқини топмадим. Энди мен ажабландимки, ҳамиша нафс орзуларини берурсан, сенинг ҳолинг қандай бўлади?

Шубҳалик таомдан қўлни тортиш:

Авлиёлар саййиди, атқиёлар пешвоси Ҳорис Муҳосибий қачонки, бир шубҳалик таомга қўл узатадиган бўлса, қўлининг томирлари чиқар ва шундан билар эдиким, ул таом шубҳаликдир.     Этлари устихонга айланса-да, вужудини шижоат ва завқ-шавқ тарк этмаган кишиларга ҳавасланиб боқишимиз керакмасмикин? Бутун китоблари ва хикматлари билан бутун дунёни тўлдирган устозларнинг ҳаммалари шу сифатларни ўзларида жам айлаган. Ҳамма фазилат очлик ортидан рух озиқаси орқали келиб чиқади. Катта олимлар ҳам хатто биздан андоза олманглар, гоҳо ожиз банда билиб-билмай нафснинг алдовига кўнади, деб, нафснинг ёмонлигидан огоҳ қилиб кетганлар. Ҳолбуки, Сахл Тустарийдек буюк зот нафсини ҳамиша хумда қама-гандай сақлаган, лекин унинг ҳар хил рангда тусланувчи алдовига юрмаган, дод-фарёдига қулоқ солмаган эди.

Ҳазрати Сахл Тустарий бир ҳикматларида айтади:

 – Тавба муяссар бўлмас ул кишигаким, токи тилсиз бўлмагунича; тилсиз бўла олмас, токи хилватга кирмагунича, хилватга кира олмас, токи ҳалол емагунича; ҳалол емоқ ҳосил бўлмас, токи ҳақнинг ҳаққини адо этмагунча. У ҳам ҳосил бўлмас, то вужудини пок сақламагунича, у ҳам ҳосил бўлмагай, ҳақдан иноят етмагунича! – деб ёзган эканлар. Баданда нам ва озиқа қолмасдан туриб рухий озиқа ҳисобланган илм тингланса! Қалб кири бошдан тир бўлиб чиқиб кетади. Ҳасанул Басрий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар: Саҳоба Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу бойлар атрофида ўралашиб юрмасди. Фарзандлари унга “Сиздан улуғлар ҳам уларнинг ҳузурига боряпти, сиз ҳам қатордан қолманг” дейишди. Ул зот: “Эй фарзандларим! Қавм бир ўликни ўраб олган бўлса, унга мен ҳам борайми?! Аллоҳга қасамки, кучим етгунича улардан қочаман”, дедилар. Фарзандлари: “Эй отажон! Унда биз очликдан ўлиб кетамиз- ку?” – дейишди. Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳу уларга шундай жавоб берди:

– Эй болаларим! Семиз мунофиқ ҳолда ўлишдан кўра, оч мўминлигимча рихлатга чекинишим мен учун суюклироқдир. Туфроқ, имонни эмас, гўшт ва ёғни ейишини унутдингларми!..

   Аллоҳим ўзинг бизлардан қандай тарзда рўза тўтмоқлигимизни эстаган бўлсанг, Ўзинг бизларга у амалларни Ўзинг эстагандай амалга оширишимизни насиб айлагин. Ва рамазондан сўнг гўноҳлардан гўдак мисоли пок чиқишлигимизни ва муттақий бўлиб, келаси йилгача яхши амалларни мусобақа қилувчи бўлишни насиб айлагин. Ва саллоллоҳу ала Муҳаммад ва ала олиҳи ва асҳабиҳи ажмаъийн.

“Фатҳул Борий”нинг шарҳи “Саҳиҳил Бухорий” асосида

Урол Назар Мустофо тайёрлади.

Мақолалар

Top