muslim.uz

muslim.uz

Вівторок, 18 апрель 2017 00:00

21.04.2017 й. Ҳадис илмининг султони

بسم الله الرحمن الرحيم

Муҳтарам жамоат! Ўзбекистон мусулмонлари идораси раҳбариятининг ташаббуси билан бу йил апрель ойи масжидларимизда буюк ватандошимиз, ҳадис илмининг султони Имом Бухорий ойлиги деб эълон қилинди. Бу бежизга эмас. Муҳаддислар султони, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг «табиби», набавий ҳадисларнинг саҳиҳларини ажратиб, улардан Қуръони каримдан кейинги иккинчи ишончли манба саналмиш «Саҳиҳи Бухорий» номли ҳадислар тўпламини тузган бу улуғ аллома, имомуд-дунё, олимлар пешвосининг номи бутун дунёда машҳур ва маълум.

  Ҳадис илмида “мўминлар амири” унвонини олган улуғ муҳаддис Абу Абдуллоҳ Муҳаммад ибн Исмоил ибн Иброҳим ибн Муғийра ибн Аҳнаф ибн Бардазбиҳ ал-Жўъфий ал-Бухорий Мовароуннаҳрнинг энг кўҳна ва гўзал шаҳарларидан Бухорои шарифда, ҳижрий 194  (милодий 810) йил рамазон ойининг ўн учинчисида, жума куни таваллуд топдилар.

Имом Бухорий бутун ҳаётларини, интилиш ва ҳаракатларини ҳадис илмига бахшида этган эдилар. Жуда оз ухлар, уйқудан ташқари пайтларда эса атрофдагилар у кишини ё устозлардан ҳадис эшитаётган ёхуд ёзиб олаётган, ё ўзлари шогирдларга ҳадис айтаётган, ё ёлғиз ўтириб, қўлда қалам билан жамлаган ҳадисларининг нодир жойларини қайд этиб ўтирган ҳолда кўрар эди. У кишининг ҳар бир куни илм олувчи, таълим берувчи ва китоб таълиф қилувчи мақомида ўтарди. Буларнинг гувоҳи бўлган шогирдлари Ибн Абу Ҳотим бундай дейди: “Бухорий билан сафарда бирга бўлиб, бир уйда тунашга тўғри келди. Ўшанда шунинг гувоҳи бўлдимки, у киши бир кечанинг ўзида ўн беш мартадан йигирма мартагача уйғониб, ҳар гал чақмоқ тошни ишлатиб чироғини ёқар, тўплаган ҳадисларининг саҳиҳларини ажратиб, белгилаб қўяр эди. Сўнг чироқни ўчириб, бошини ёстиққа қўяр эди”.

Имом Бухорийнинг ҳадис ёдлаш қобилиятлари, зеҳнларининг ўткирлиги тилларда достон бўлиб кетган эди. У киши ўзларининг шоҳ асарлари бўлмиш “Жомеъус-саҳиҳ”ни таълиф қилиш олдидан жами олти юз минг,  шундан юз минг саҳиҳ (ишончли) ва икки юз минг ғайри саҳиҳ ҳадисни ёд олганларини зикр этган эдилар.  У киши “Саҳиҳ”га бирор ҳадис қўшиш олдидан ғусл қилиб, сўнг ҳадисни ёзар эдилар. Ҳадис илми равнақи йўлидаги буюк хизматлари учун “Имомуд-дунё” (Дунё имоми) мақомига мушарраф бўлган эдилар.

 Ислом дунёсида Қуръони каримдан кейинги энг катта эътиборни имом Бухорийнинг "ал-Жомеъ ас-саҳиҳ" китоблари қозонган. Ҳадисларнинг диққат билан танлангани, мукаммал тартибга эга экани эътибор қозонишига сабаб бўлгандир. Ҳофиз Шамсиддин Заҳабий "Тарихул Ислом" китобида қуйидагиларни ёзади: "Бухорийнинг "ал-Жомеъ ас-саҳиҳ"и Аллоҳ таолонинг китобидан кейинги Исломнинг энг улуғ ва афзал китобидир. Ҳозирги кунда бу китоб одамлар учун энг олий санаддир.

Имом Бухорий нафс риёзати, тўғрилик ва ҳалоллик билан  зийнатланган ва танилган эдилар. Ҳалоллик йўлида ҳар қандай машаққатни зиммага олардилар. Ҳаётларининг энг оғир дамларида ҳам бировдан бир нарса сўрамас, одамлар миннатидан юзларини сарғайтирмас эдилар. Очликнинг қийноқларига чидаб, кўкат ейиш ёки сув ичиш билан чора топардилар. Ваҳоланки, Абу Абдуллоҳ ҳаётда бой одам эдилар, оталаридан жуда катта мол-давлат мерос қолган эди. Аммо у киши охиратдаги ҳисоб-китобда масъул бўлмаслик учун дунё неъматларидан воз кечган эдилар. Бухорийнинг ўзлари айтишларича, ҳар ойда беш юз дирҳам фойда олганлар ва ҳаммасини илм йўлида сарфлаб юборганлар. “Чунки бу сарфиёт Аллоҳ йўлида бўлгани учун яхши ва боқий қолувчи сарфиётдир”, деганлар.  

Имом ал-Бухорий ўз шахсий ҳаётида, ейиш-ичишда ва кийинишда сира ҳам дабдаба ва беҳуда сарфу-ҳаражатларга йўл қўймасди, сабр-тоқат ва қаноат, чидамлилик унинг учун одат тусидаги бир ҳол эди.

Имом ал-Бухорий ғоятда беғубор, ҳалол-покиза, диёнатли инсон бўлиб, ғийбату ноҳақликдан узоқ бир киши бўлган. У доимо: “Ғийбат қилиш ҳаром эканини билганимдан бошлаб, ҳеч қачон бирор киши ҳақида ғийбат гапирмаганман”- деб таъкидларди.

Имом ал-Бухорий энг улуғ фазилатларидан яна бири у таассуб (мутаассиблик)нинг ҳар қандай кўринишларидан узоқ бўлганидир. Унинг шоҳ асари “Саҳиҳ ал-Бухорий” билан чуқурроқ танишилса, ал-Бухорийнинг ўз китобидаги маълумотларга ниҳоятда катта синчиковлик ва эҳтиёткорлик билан ёндашганини кўрамиз. Қанчадан-қанча машаққатлар билан тўпланган ҳадисларининг саҳиҳлигига тўла ишонч ҳосил қилиб, обдон текширгандан кейингина ўз асарига киритганлиги бу фикрни яна бир карра тасдиқлайди.

Имом Бухорийнинг Аллоҳ таолога бўлган имон-ишончлари ботину зоҳирларидан яққол кўриниб турар эди. Ибодатда бутун қалблари, ҳар бир аъзолари билан хушуъ-хузуъда, ихлос билан Аллоҳнинг Ўзига юзланар эдилар. Доимо Қуръони каримни тиловат қилардилар.

Имом Бухорий ҳазратлари ўзларидан улкан илмий мерос қолдирдилар. Ёш бўлатуриб, дунёга машҳур асарларни ёздилар. Хатиб Бағдодий Имом Бухорийнинг шундай деганларини ривоят қилган: “Ўн саккиз ёшга етганимда саҳоба ва тобеинларнинг масала ва қавлларини тасниф қила бошладим... Ўша пайтда “Китобут-тарих”ни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қабрлари ёнида ойдин кечаларда тасниф этганман”. Имом Бухорийнинг жами асарлари йигирмадан ошади. Улар орасида “Китобут-тарих”дан ташқари одобга оид бир минг уч юздан ортиқ ҳадисни жамлаган   “Адабул-муфрад” (Одоблар хазинаси) алоҳида ўрин тутади. “Жомеъус-саҳиҳ” китоби бу асарларнинг гултожи, ҳадис китобларининг энг аълоси ва мукаммали, Имомнинг шоҳ асарларидир.

 Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳнинг вафотлари ҳижрий 256 (милодий 870) йил рамазон ҳайити кечасида бўлди, ҳайит куни пешин намозидан сўнг дафн этилди. Фано дунёсида ўн уч куни кам олтмиш икки йил умр кечирдилар. Аллоҳ таоло у зотни раҳмати ва ризвони билан ўраб олсин ҳамда набийлар, сиддиқлар, шаҳидлар ва солиҳларнинг ёнидан жой берсин!

 Муҳтарам жамоат! Мустақиллик йилларида миллий қадриятларимизга чинакам эътибор ва иззат-эъзоз бошланиб, юртимиздан етишиб чиққан ўнлаб улуғ олимлар қаторида ҳадис илмининг султони Имом Бухорий ҳазратларининг ҳаётлари ва бой илмий меросларини қизғин ўрганишга киришилди. 1998 йили Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ таваллудининг 1225 йиллик тўйи мамлакатимизда кенг нишонланди. У кишининг “Ал-Жомеъ ас-саҳиҳ”, “Ал-адаб ал-муфрад” каби асарлари ўзбек тилига ўгирилиб, катта нусхада нашр қилинди. Мамлакатимизнинг энг катта Ислом ўқув юрти бўлмиш Ислом маъҳади, бир неча жомеъ масжидлари Имом Бухорий номлари билан аталади. 2008 йили биринчи Президентимиз фармони билан Самарқанднинг Хартанг қишлоғида Имом Бухорий меросини илмий асосда чуқур ўрганиш ва кенг тарғиб қилиш мақсадида  Имом Бухорий халқаро Маркази ташкил этилди. Халқимизнинг у зотга бўлган энг улкан эҳтироми ва миннатдорлиги Имом Бухорий дафн этилган гўшада муҳташам мажмуанинг барпо этилиши бўлди. Мажмуа таркибида Имом Бухорийнинг мақбаралари, катта жоме масжиди, музей ва бошқа иншоотлар барпо этилди. Мажмуанинг лойиҳасидан тортиб унинг қуриб битказилишигача бўлган барча ишлар Биринчи Юртбошимизнинг эътиборларида ва диққат марказларида бўлди. Мана шунинг ўзиёқ мамлакат раҳбарининг Имом Бухорийга бўлган чуқур эҳтироми ва эъзоз-иззатини кўрсатиб турибди. Ҳозирги пайтда дунёнинг ҳамма жойидан Имом Бухорий зиёратига келган мухлисларнинг кети узилмайди. Бир вақтлар бировга кўрсатишга ҳам хижолат бўлинган хароба жойлар бугун бутун Ислом оламининг машҳур зиёратгоҳига айланди. Буларнинг ҳаммаси буюк ватандошларига миннатдор авлодларнинг улуғ эҳтироми ва муҳаббати самарасидир. Имом ал-Бухорий раҳматуллоҳ алайҳнинг “ал-Жоме ас-Саҳиҳ” асарларидаги  бир ҳадисни келтириш билан суҳбатимизни якунлаймиз. 

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلَاثٌ إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ  زاد في رواية لمسلم: وإن صام وصلى وزعم أنه مسلم

 

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Пайғамбар саллолоҳу алайҳи вассаламдан ривоят қиладилар. У зот “Мунофиқнинг аломати учта; гапирса ёлғон гапиради, ваъда берса ваъдасида турмайди, ишонч билдирилса хиёнат қилади” дедилар. Имом Муслим ривоятида келтирилган ҳадисда “Ўзини мусулмон деб ўйлаб рўза тутса ҳам, намоз ўқиса ҳам дейилган. Демак, мусулмон ҳеч қачон ёлғон гапирмаслиги, омонатга хиёнат қилмаслиги, бир нарсага ваъда қилган бўлса, албатта, уни бажармоқлиги шарт бўлади.

Дарҳақиқат, биз ҳам кундалик ҳаётда бир-биримизга ёлғон сўзлаймиз. Бир биримизга ваъдалашган ишларни бажармаймиз. Аллоҳ бизга Ўзбекистондай жаннатмакон юртни Ватан қилиб берган экан, унга хиёнат қилмаслик, боғийлар каби ватанфуруш хоинлар қаторида бўлишликдан Аллоҳ ўзи асрасин.

Аллоҳ таоло буюк ватандошимизни Ўзининг раҳмат ва мағфиратига олсин ва илм йўлидаги улуғ хизматларини охиратда ўзларига захира айласин, омин!

 

Вівторок, 18 апрель 2017 00:00

Учдан бири таомга...

Бугунги шароитларни таърифлашга тил ожиз. Йилдан йилга янги маиший ва бошқа техникалар ихтиро қилинмоқда. Замон билан ҳамнафас бўлиб яшаётган инсонлар янгидан-янги неъматлардан бахраманд бўлмоқда. Албатта, бу неъматлар учун Аллоҳ таолага қанча шукроналик қилсак ҳам камлик қилади. Замоннинг ривожланишини кўрингки, бугунги кунда телевизори бўлмаган оила бўлмаса керак. Ҳаттоки бир оилада икки, уч ёки ундан зиёд телевизорлар бор. Бу, шубҳасиз, тўқчиликни аломати.  Бугун ётган жойимизда телевизорни ёқамиз, ўчирамиз, бошқа каналга оламиз, овозини паст ёки баланд қиламиз, рангларини ўзгартирамиз. Ҳатто баъзида масофадан туриб бошқарадиган мосламани яъни “пулт”ни кимгадир олиб бер деймиз. Чунки уни олиш учун узалишимиз керак бўлади. Ачинарлиси, шомдан кейин ҳазми оғир овқатларни истеъмол қиламиз ва кўпинча телевизор тагида ухлаб қоламиз. Ҳаракатсизлик оқибатида семизлик дардига мубтало бўламиз. Улуғ ҳаким Арастудан: «Сен нега сира касал бўлмайсан, бошқалардан фарқинг нима?» деб сўрашганида у: «Бошқалар ейиш учун яшашади, мен эса яшаш учун ейман», деб жавоб берган экан.  Ҳозирги вақтда дунёнинг ҳамма ерида яхши ейиш учун яшаш, яхши ейиш учун пул топиш авж олиб кетган. Ўтмишдаги ва ҳозирдаги барча мутафаккирлар, шифокорлар, таниқли халқ табиблари кўп ейиш оқибатида семириб кетишнинг зарарлари ҳақида якдиллик билан ёзишган. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом эса: “Мен умматимнинг семириб, қорин солишидан хавфдаман”, деган эканлар. Таом истеъмол қилганда ҳам  баъзан ҳаддан зиёд тўйиб овқатланиб, кечаси билан қийналиб чиқамиз. Шу сабабли Имом Аҳмад ва Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “ Инсон қорнидан ёмонроқ идишни тўлдирмайди, одам боласига белни қоим қиладиган кичик луқма кифоядир. Бас, қориннинг учдан бири таом, бири сув ва қолгани нафас учундир”, деб биз умматларини огоҳлантирганлар. Жаҳон мамлакатлари фуқароларининг семизлик даражасини кўрсатиб берувчи харита АҚШнинг Марказий Разведка Агентлигининг World Factbook (жаҳон ҳақида далиллар) электрон манбасида эълон қилинган. Унда жаҳоннинг «энг семиз мамлакати» деган номга Тинч океани жанубида жойлашган Америка Самоаси давлати муносиб деб топилган. Маълумотларга кўра, у ерлик аҳолининг 74,6 фоизи семириш дардига мубтало бўлган. Ушбу рўйхатга Марказий Осиё мамлакатлари ҳам киритилган. Хусусан, Ўзбекистон аҳолисининг 15,1 фоизи ортиқча вазнга эга. Бу кўрсаткич Қозоғистонда 23,7 фоиз, Туркманистонда 13,2, Тожикистонда 8,6, шунингдек, Озарбойжонда 23,8 фоизни ташкил этади. Тадқиқотлар замонавий турмуш тарзи ва қўшимча кимёвий моддалар асосида тайёрланадиган озиқ-овқатлар семиришнинг бош омили эканини кўрсатмоқда.

            Бугунги кунда кўпайиб бораётган касалликларнинг аксари нотўғри овқатланиш ва кам ҳаракатнинг оқибати ҳеч кимга сир эмас. Демак, ҳар биримиз соғлиғимизга эътиборли бўлсак, телевизор қаршисида камроқ ўтириб, кўпроқ жисмоний  ҳаракатлар қилсак бундан кўп фойда олар эканмиз.

Маҳмуджон АБДУСАИДОВ,

Бўстонлиқ тумани бош имом-хатиби вазифасини бажарувчи 

Жорий йил 15 апрел куни Наманган шаҳридаги “Ёшлар маркази”да вилоятда фаолият кўрсатаётган масжидлар имом-хатиб ва  имом ноиблари учун “Ижтимоий-маънавий муҳитни янада соғломлаштириш, диний ақидапарастликни олдини олиш” мавзусида ўқув семинари бўлиб ўтди.

Семинар Наманган вилоят ҳокимлиги, ЎМИнинг Наманган вилоят вакиллиги ҳамда “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ҳамкорлигида ташкил этилди. Ўқув семинарида билим юрти ўқитувчилари ва 4-курс талабалари ҳам иштирок этдилар.

Семинарда Наманган вилоят ҳокимининг ўринбосари Ҳабибуллох Маткаримовнинг “Ўзбекистонда  давлат ва дин муносабатлари”, ЎМИнинг вилоятдаги вакили Абдулҳай Турсуновнинг “Диний экстремизм ва терроризмга қарши кураш борасида ЎМИ тизимида амалга оширилаётган ишлар”, “Ҳидоя” билим юрти ўқитувчилари Азимхон Абдуллаевнинг “Диний экстремистик оқим ва норасмий диний жамоаларнинг даъволарига раддиялар”, Зафаржон Юсуповнинг “Ўзбекистоннинг диний экстремизм ва терроризмга қарши кураш соҳасида халқаро ҳамкорлиги ва ҳуқуқий асослари”, Обидхон Икрамовнинг “Жойлардаги маҳалла фуқаролар йиғинлари раислари ва профилактика инспекторлари билан ҳамкорликда ДЭОХ фуқаролар билан якка тартибда профилактик суҳбатлар ўтказиш” ва Алишер Анваровларнинг “Ахборот асри таҳликалари ҳамда ижтимоий тармоқлар таҳдидлари” мавзуларидаги маърузалари тингланди.

Семинар давомида Наманган вилоят телевиденияси томонидан тайёрланган “Қалтис қадам” номли фильм намойиш этилди.

Ўқув-семинар давомида жойларда ижтимоий-маънавий муҳитни янада соғломлаштириш бўйича амалга оширилаётган ишлар, шунингдек, диний соҳа ходимларининг ушбу соҳани янада ривожлантиришдаги ўрни ва вазифалари юзасидан атрофлича тўхталиб ўтилди.

Ўқув-семинари якунида “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти ахборот ресурс маркази томонидан мавзуга доир адабиётлар кўргазмаси такшил этилди. 

Семинар иштирокчилари кўргазмада тақдим этилган адабиётларни зўр иштиёқ билан танишдилар.

Кўргазма иштирокчиларда катта таассурот қолдирди.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Наманган вилояти вакиллиги

“Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юрти

Вівторок, 18 апрель 2017 00:00

Ҳазили бўлмайдиган масалалар бор

Бешинчи рошид халифа деган олий мақомга муносиб кўрилган Умар ибн Абдулазиз раҳматуллоҳи алайҳ: «Мазахдан сақланинг, у кек пайдо қилувчи аҳмоқликдир», деганлар.

Имом Абу Довуд, Термизий ва Насаий ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ёлғон гапириб, одамларни кулдирадиган кишига вайл бўлсин, вайл бўлсин, вайл бўлсин», деганлар.

Вайл нималигини биламиз. Вайл – дўзахдаги бир жарнинг, чуқурнинг номи ёки жуда ҳам ёмон ҳолат. Пайғамбаримиз алайҳиссалом ёлғон гапириб, одамларни кулдирмоқчи бўлган кишига вайл бўлсин деб уч марта айтдилар. Жанжаллашиб қолган, аразлашиб юрган одамларни яраштириш учун зарурат юзасидан бир оз ёлғонга рухсат берилган, аммо кулдириш учун ёлғон гапиришга рухсат йўқ.

Афсуски, ҳазил-мутойиба одамнинг кўнглини кўтаради, кулдиради, кайфиятини кўтаради деб, ҳаддан ошиб, ўйин-кулгига қаттиқ берилиб кетяпмиз. Натижада шариат чегарасидан чиқиб, ҳазил кетмайдиган, ҳазил сиғмайдиган ишларга ҳам енгил қараб қолиняпти, сўзнинг қадри, инсоннинг қадри, ҳаётнинг қадри тушиб кетяпти. Одамларни кулдираман деб, роль ўйнаяпман деб, саҳнада ёлғондан эр-хотин бўлаётган, ёлғондан никоҳ ўқитаётган, ёлғондан бир-бирига талоқ айтаётганлар бор. Ҳолбуки, уларнинг оиласи, эри ёки хотини бўлиши мумкин. Аммо бу никоҳлар, бу талоқлар ҳазил бўлмаслигини юқорида айтиб ўтдик. Аммо одамларни кулдириш учун ёлғон гапираётганлар, фаҳш қилаётганлар-чи?
Имом Аҳмад ривоят қилган ҳадисда ҳазиллашиб ҳам ёлғон гапирмайдиган бўлмагунча банданинг иймони комил бўлмайди дейилган.
Имом Аҳмад ва Табароний ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом: «Биродаринг сенга ишониб турганда унга ёлғон гапириш, алдаш нақадар катта хиёнат!» деганлар.

Одамлар биринчи апрелни ўзларича қандай номлаб олганидан қатъи назар, ҳазил дейишадими, аҳмоқ қилиш дейишадими, бу бизга ёт нарса. Аксинча, уламоларимиз бу кунни ноўрин ҳазил, алдов, мазах куни эмас, балки ёлғонга, мазахга қарши кураш куни қилиб белгилаб олайлик деб таклиф қилишяпти. Биз мўмин-мусулмонлар бу иллатга ана шундай ёндашмоғимиз керак. Дарҳақиқат, келинг, биринчи апрелда одамларни алдаб, кейин устидан кулиб, мазах қилиш ўрнига бу кунда алдов, ёлғон ва мазахга қарши курашайлик. Шунда Роббимиз субҳанаҳу ва таоло гуноҳларимизни кечиради, иншааллоҳ.

Бу ҳикматларни билмаган бўлсак, шу куни кимгадир ноўрин ҳазил қилиб, алдаб қўйган бўлсак, тавба қилайлик, афсус-надомат чекайлик, бориб, ўша биродаримизга узр айтиб, розилигини олайлик.

Тўғри, бу гапларимиз баъзиларга ёқмаслиги, «Бу беғубор ҳазил-ку, дўстим мени тўғри тушунади, қўшилиб кулади, бунчалик ваҳима қилишнинг нима кераги бор?» дейиши мумкин. Аммо мана шу арзимасдек туюлган, беғубор бўлиб кўринган ҳазилни деб оилалар бузилиб кетяпти, эр-хотиннинг ораси бузиляпти, дўстларнинг орасига совуқчилик тушяпти. Энг ачинарлиси, бундай бўлмағур, номаъқул қилиқлар бизга ғайридин халқлардан кириб келяпти, ёшларимиз, фарзандларимиз эса бунга кўр-кўрона эргашиб, онги, дунёқараши, хулқи заҳарланяпти.

Раҳматуллоҳ САЙФУДДИНОВ,

Юнусобод тумани бош имом-хатиби

 

Вівторок, 18 апрель 2017 00:00

Чидаганга чиқарган

Каломи шарифида: “Ва ўзингиздан оиласизларни, қул ва чўриларингиздан солиҳларини никоҳлаб қўйинг, агар фақир бўлсалар Аллоҳ Ўз фазлидан бой қилур. Аллоҳ кенг ва ўта билимдон Зотдир” , деган Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар бўлсин.

Ҳадиси шарифларида: “Ким уйланса, батаҳқиқ иймонининг ярмини мукаммал қилибди. Қолган ярмида Аллоҳга тақво қилсин”, деган суюкли Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга беҳисоб солавоту дурудлар бўлсин.

Ҳар бир ота-онанинг энг интиқлиқ билан кутадиган орзуларидан бири фарзандларининг никоҳ тўйларига бош бўлиш, келган меҳмонларни хурсандчилик билан кузатиб қўйишдир. Бир қараганда, бу ишлар гўёки, хамирдан қил суғургандек осон туюлади. Шариат аҳкомларига амал қилинса, аслида ҳам шундай бўлади ўзи. Бу ҳозирги кунда баъзилар “Исломий тўй” деб ўтказаётган тўйлар дегани эмас. Номи ўзгаргани билан моҳияти ўзгариб қолмайди, балки тушуниб-тушунмасдан ислом дини аҳкомларига беписандлик қилишдир. Қолаверса, шариат аҳкомларига амал қилиш дегани ҳар ким ўзига мослаб тўн бичиб олиши дегани ҳам эмас. Бу борада никоҳ валимасига (зиёфат) тегишли бўлган барча жараёнларда олиму устозлар билан бамаслаҳат иш олиб борилиши мақсадга мувофиқ. Аксинча, бир неча йиллар давомида бидъатчилар тўқиб чиқарган ва тўқиб чиқараётган урфларга, удумларга амал қилинадиган бўлса натижа қандай бўлиши кундай аён.

Одатда никоҳ валимасидаги расмиятчилик, хўжакўрсин олди-бердилар ёки одамлар гапиришади қабилидаги мулоҳазалар учун қилинадиган сарфу харажатлар ҳар иккала қуданинг ҳам тинка-мадорини қуритиб қўяди. Лекин, халқ орасидаги “обрўни” сақлаш керак “кўпи кетиб ози қолди”, “қирқига чидаган қирқ бирига ҳам чидагин” ёки “ҳа энди тўй бир кунда ўтади-кетади-да” деган мақол ва таскин берувчи сўзлар билан ўзимизни юпатамиз. Аслида-чи, бу юпатишларимизни нафақат охиратда, балки бу дунёда ҳам сариқ чақалик фойдаси йўқ эканини ўйлаб ҳам кўрмаймиз.

Агар бирорта насиҳатгўй тўғри маслаҳат бериб ёрдам қўлини чўзадиган бўлса, насиҳатинг ўзингга сийлов, бошингга тушганида кўрамиз қандай қилишингни деб жеркиб берамиз. Ҳақиқатни оладиган бўлсак, ушбу бидъату хурофотлар ҳаммани жонига тегиб гўёки пичоқ бориб суякка тақалгандек! Аммо улардан қутулиш учун гўёки ҳеч қандай чора йўқ, нажот йўқдек!. Ўз қўлимиз билан ковлаган ўрага қулаб боряпмиз. Ўзимиз тўқиган бидъату хурофат тўрларига ўзимиз ўлжа бўлиб тушаяпмиз. Бундан ким фойда кўраяпти-ю, ким эса зарар –ўйлаб кўрмаймиз. Халқимизда: “Тарихини билмаган халқнинг келажаги йўқ”, деган ажойиб нақл бор. Демак, бу муаммоларнинг ечимини тарихдан қидириб кўриш керак. Қарийб XIV аср бурун бутун дунёни ҳозирда биз бош қотириб турган муаммолардан бир неча баробар каттароқ, кўпроқ, шиддатлироқ муаммолар гирдобидан нима қутқарди? Айтингчи,  Ислом дини эмасми!.. 

Ҳозир эса бу муаммолардан қутулиш учун барча имкониятлар, шарт-шароитлар мавжуд. Фақатгина ҳаммамиз бир тану бир жон бўлиб буни астойдил истасак бўлди. Шунда келажак авлоднинг олдида ҳам юзимиз ёруғ бўлади.

Биз “ота-боболаримиздан қолган одатда, қилмасак бўлмайди” деб мажбурланган ҳолда қилаётганимиздек, авлодларимиз қилмайдилар.

Биз “ота-боболаримиз нима учун шундай бидъатларни қилганлар ёки тўқиб чиқарганлар” деб норози кайфиятда эслаётганимиздек, эсламайдилар.

Бу ҳасратли жумлаларнинг битилишига сабаблар жуда ҳам кўп. Лекин гап чўзилиб кетмаслиги учун иккита бўлган воқеани ҳукмингизга ҳавола қилиш билан кифояланамиз.

Ҳожи акалардан бирининг айтишича: “Тошкентдаги энг обрўли икки оила никоҳ тўйигача бўлган барча расмиятчилик-у олди-бердиларни ниҳоясига етказиб никоҳ валимасини қачон ва қаерда бўлишигача ўзаро келишиб олишибди. Обрўли оилалар бўлгани учун ҳар иккала тараф ҳам шаҳримиздаги энг ҳашаматли ва катта тўйхоналардан бирини танлашибди. Тўйхона бир пайтни ўзида 700-750 та меҳмонни ўз бағрига сиғдира олар экан. Одатда шаҳримизда икки ёшни бошини қовуштириш учун керак бўладиган сарф-харажатларнинг асосий қисмини келин тараф ўз зиммасига олишга мажбур. Шунинг учун ҳам келин тараф, куёв тарафдан наҳорги ошга неча киши бўлиб келишларини сўраган. Қуда эса 200 киши атрофида бўлишини айтган. Одатдагидек эрта тонгда карнай-сурнай садолари остида ҳашаматли тўйхонага кираверишда ўнлаб “ҳассакаш”лар дарёдек оқиб келаётган меҳмонларни хурсандчилик билан кутиб олишяпти.

Тўйхонанинг олдидаги майдонда эса, бирин-кетин келаётган қуда тарафнинг меҳмонлари жамланяпти. Уларни бир жойга тўпланаётганидан тобора адади кўпайиб бораётгани маълум бўлиб қолди. Бу эса ўз ўрнида мезбон тарафни ташвишга сола бошлади. Тўғри-да, келишувга мувофиқ жой тайёрланган. Мезбоннинг ташвишлангани тўғри чиқди. Қуда тараф кўп эмас, кам эмас нақд 500 киши бўлиб келибди. Наилож, мезбон тезлик билан ўзининг тарафидан бўлган мехмонларга узр айтиб, уларнинг жойларига ҳам қудаларни ўтқазибди. Ҳурматли ўқувчи, энди тўйхонада қандай ҳолат юзага келганини бир ўзингиз тасаввур қилиб кўринг-а? Шу билан ҳаммаси якунига етса қанийди. Зиёфат якунида тўйхонанинг олдидаги майдонда қуда тарафдагиларга чопон кийдириш маросими бошланибди. Мезбон қуда тишини тишига қўйиб бу расмиятчиликни ҳам қойиллатиб адо этибди. Кейин: “Қуда, бу меҳмонларнинг кўпроқ келишини олдиндан айтиб қўймабсиз-да, шунга яраша тайёргарчилик кўриб қўярдик, хижолатпазлик бўлмас эди”, дебди. Қуда эса жавобан: “Тўй қилишни чидаганга чиқарган” деб жавоб берибди. Шунда мезбон қуда атрофда турганларга мурожаат қилиб, қўлларингизни дуога қўтаринг: “Азиз меҳмонлар берилган ош Аллоҳ йўлида эҳсон, тўй эса бекор қилинди. Омин!” дебди.

Шу ўринда ҳикоямизнинг салбий қаҳрамонига ва у кишига ўхшаганларга, бу димоғдорлик билан айтаётган сўзларингизни айтишга озгина шашқолоқлиқ қилдингиз. Агар шу бир оғиз сўзингиз ўғлингизнинг бахтига чанг солиш эканини ўйлаб кўрганингизда, манманликнинг оқибати нима билан якун топишини билганингизда, сиздан аввалгилар ҳам шунга ўхшаш сўзларни айтиб қўйиб, заҳрини узоқ йиллар тортганини билганингизда, бировнинг қалб шишасини синдирмоқ уни тиғ билан жароҳатламоқдан ёмон эканини тушунганингизда, ҳеч бўлмаса бирор зиёфатга таклиф этилганингизда мезбонга нисбатан Исломий маданият ила муомала қилишни, неча киши бўлиб бориш мумкин эканини билганингизда бундай оқибатлар бўлмас эди, деб эътиборингизга қуйидаги ҳадиси шарифни ҳавола этаман ва ибрат олурсиз деган умиддаман.

وجَاءَ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ أَبُو شُعَيْبٍ إِلَى غُلاَمٍ لَهُ لَحَّامٍ فَقَالَ: اصْنَعْ لِي طَعَامًا يَكْفِي خَمْسَةً فَإِنِّي رَأَيْتُ فِي وَجْهِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وآله وسلم الْجُوعَ فَصَنَعَ طَعَامًا ثُمَّ أَرْسَلَ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وآله وسلم فَدَعَاهُ وَجُلَسَاءَهُ الَّذِينَ مَعَهُ فَلَمَّا قَامَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وآله وسلم اتَّبَعَهُمْ رَجُلٌ لَمْ يَكُنْ مَعَهُمْ حِينَ دُعُوا فَلَمَّا انْتَهَى رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وآله وسلم إِلَى الْبَابِ قَالَ لِصَاحِبِ الْمَنْزِلِ إِنَّهُ اتَّبَعَنَا رَجُلٌ لَمْ يَكُنْ مَعَنَا حِينَ دَعَوْتَنَا فَإِنْ أَذِنْتَ لَهُ دَخَلَ قَالَ: فَقَدْ أَذِنَّا لَهُ فَلْيَدْخُلْ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَالشَّيْخَانِ.

Абу Шуъайб исмли бир киши ўзининг қассоб ходими олдига келиб:

«Менга беш кишилик таом тайёрлаб қўй, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг юзларида очлик аломатини кўрдим», деди.

У таомни тайёрлади. Сўнгра Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга одам юбориб, у зотни ва бирга ўтирганларни даъват қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туриб жўнаганларида даъват қилинган пайтларида бўлмаган бир киши ҳам уларга эргашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эшик олдига етиб келганларида манзил соҳибига:

«Сен бизни даъват қилганингда биз билан бўлмаган киши бизга эргашиб келди. Агар изн берсанг киради», дедилар.

«Батаҳқиқ, унга изн бердик, кираверсин», деди у» (Термизий ва икки Шайх ривоят қилган).

Иккинчи воқеа: Шаҳримиздаги хонадонлардан бирида катта тантана, хурсандчилик, қўни-қўшни, таниш-билиш ҳамма эшитганлар уларни қўшалоқ келин тушираётганидан мамнун. Кўпчилик, айниқса, аёллар чуқур энтикиш билан: “Бизга ҳам шундай қўшалоқ келин тушириш насиб этсин”, деб орзу қилишган, баъзилар эса ҳадикда. Тўғри-да, ҳозирги кунда битта келинни қабул қилиб олиб кўнгилдагидек ҳаёт кечириб кетаётганларнинг ўзи камчиликни ташкил қилади, аммо бирданига иккита келиннинг машмашаси албатта ўзига яраша бўлади.

Халқимизнинг “ажойиб” бидъату хурофотларидан бири, келин туширилаётган хонадонга келин тарафдагилардан бир неча аёллар ва уйнинг ўлчамини оладиган мутахассислар келиб кетишидир. Юқорида айтганимиздек, деярли барча харажатлар келин тарафидан бўлиши етмаганидек, куёв тараф мазкур аёллар ва мутахассислар келишига бир неча хонадан иборат бўлган уйни бўм-бўш қилиб (яланғочлаб) қўйишади. Бизнинг қаҳрамонимиз эса бу ишларни қойил мақом қилиб амалга оширибди. Қўш келин тушираётгани учун “адолат” билан ҳар иккала келин тарафдагиларга бир хил шароитли, яъни чор девордан бошқа ҳеч нарсаси йўқ бир неча хонани кўрсатиб қўйибди. Ана энди томошани кўринг. Никоҳ тўйига 10-15 кун қолгунича ҳар иккала келин тарафдагилар бир неча йиллардан бери йиғиб келган сарпо-суруғ, турли уй жиҳозлари, мебеллар, гиламлар, кўрпа-тўшаклар қисқаси деворнинг бирор жойи очиқ қолмайдиган даражада қимматбаҳо парда ва гиламлар билан безатишган. Буларнинг барчасини текширадиган, кўрикдан ўтказадиган ва ҳисоб-китоби чиқариладиган кун ҳам етиб келибди.

Бундай кун шариатимизда қиёмат куни деб аталади. Халқимизнинг урфида эса “мол ёяр” куни деб аталади. Бу кунда барча нарсани одатда “бош ҳакам” қайнона ҳал қилади. Ҳайъат аъзолари эса қавму қариндош ва қўни-қўшнилардан иборат бир гуруҳ ғийбатчи аёллар. Бир овоздан катта келиннинг сепи аъло баҳога лойиқ деб топилган. Бечора кичик келинга нисбатан ҳақоратли сўзлар “гулдастаси” отилган. Эмишки, кичик келиннинг сепидаги барча нарсалар ўзимизники “импортний” ҳеч нарсаси йўқ. Бундай имтиҳондан кичик келин тарафдагилар ўта олмаганлар. Натижада эса кичик келин томон кўч-кўронини кўтариб тўйни бекор қилиб кетган. Бундан бўлажак қайнона ҳеч ташвишлангани йўқ. Чунки у кишининг хаёлларида кичкина ўғилга ҳам катта ўғилникидек бой-бадавлат хонадоннинг қизини келин қилиб олиб бериш нияти бор эди. Аммо у кишининг ҳам хаёллари пуч экани маълум бўлиб қолди.

Биринчи қуда бўлмиш яъни катта ўғилга қиз бераётган тараф иймонли одамлар экан. Агар ҳамма нарса мол-дунё билан ўлчанадиган бўлса, биз ҳам бундай оила билан қуда-анда бўлмаймиз деб, кичик келин томон қилганини қилиб кетибди.

Бундай воқеалар ҳар куни, ҳар қадамда учраши мумкин. Лекин кўпчилик қуда-анда бўлаётганлар бир-бирининг юқоридагига ўхшаган муаммоларига сабр қилишдан ўзга чораси йўқ. Гўёки ҳар тарафни ўйлайди, мулоҳаза қилади, ке, қўй, боламнинг бахтига зомин бўлмайин, деб паст кетишга мажбур бўлади. Мана шундай нотўғри фикрлар, мулоҳазаларнинг йиғиндиси эса фарзандларимизнинг бахтига чанг солиш эканини ўйлаб кўрмайди.

  “Дардни даволагандан кўра унинг олдини олмоқ осондир”, дейдилар. Бизнинг ҳикояларимиз қаҳрамонлари ўз фарзандларини айнан муқаррар фалокатдан сақлаб қолган халоскорлардир. Агарда ҳамма оталар ҳам ўз фарзандлари тўғрисида, уларнинг келажаги, оилавий ҳаёти ҳақида тўғри қарор қабул қилганида кўп нохушликларнинг олди олинар  эди. Қолаверса, бу ишлар фақат ота-оналарга тегишли эмас, балки барча мўъмин-мусулмонларга оиддир. Зеро суюклигимиз, Расулимиз, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам муборак ҳадисларида бундай деганлар:

عن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم يقول : قَالَ: مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرَهُ بِيَدِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفَ اْلإِيمَانِ. رَوَاهُ الْخَمْسَةُ إِلاَّ الْبُخَارِيَّ.

Абу Саъийд Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Сиздан ким бир мункар ишни кўрса, қўли билан қайтарсин, агар қодир бўлмаса, тили билан қайтарсин, агар қодир бўлмаса, дили билан қайтарсин, ана ўша энг заиф иймондир», дедилар» (Бешовларидан фақат Бухорий ривоят қилмаган).

Исҳоқжон БЕГМАТОВ,

 «Тўхтабой» жоме масжиди имом-хатиби

 

 

Янгиликлар

Top