Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ҳақларида сўз кетганида, у кишининг адолатлари ҳақида алоҳида тўхталиб ўтилади.

Ҳазрати Умар жамият ишларини бошқаришда халқчилликни йўлга қўйган эдилар. Аллоҳ таолонинг мўминлар васфида айтган “Уларнинг ишлари ўзаро маслаҳат (билан) бўлур”  ояти каримасига амал қилиб, ўзига хос парламент – шўро мажлиси тузган эдилар. Бу мажлисга аъзо бўлувчи киши маълум талабларга жавоб бериши лозим эди. Энг бош талаб билимли бўлиш эди. У киши тузган шўро мажлиси жамиятнинг деярли ҳар бир соҳасидаги ишларини эркин баҳслашув орқали ҳал қилар эди.

Ислом адабиётида ишбошилар, хусусан, жамият томонидан унинг намояндаси қилиб тайинланган шахслар волий, амир, омил каби исмлар билан аталадилар. Хазрати Умар розияллоҳу анҳу волийлар ишига алоҳида эътибор бердилар. У киши волийларни оддий фуқародан устун кўрмас эдилар. Шу билан бирга, уларнинг масъулиятларини аниқлаб бериб, улардан ушбу масъулиятни ҳис қилган ҳолда иш кўришларини қаттиқ талаб қилар эдилар. У киши амирликка номзод танлашни жойига қўяр эдилар. Шу билан бирга, ўзлари тайинлаган вазифадорга ўз шартларини яхшилаб тушунтирар эдилар. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўз омилларини юборса, уларга: “Барзун (ясатилган от) минмайсизлар, нақий (яхши буғдой нон) емайсизлар, рақиқ кийим киймайсизлар, одамларнинг ҳожатидан эшикларингизни ёпмайсизлар, агар шулардан бирортасини қилсангиз, сизга албатта уқубат тушади”, деб шарт қўяр эди. Сўнгра уларни кузатгани чиқар эди. Қоидани  бузган амир ким бўлишидан қатъи назар, Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу томонларидан кўриладиган чорага дучор бўлар эди.

Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳунинг кимликлари ҳаммага маълум. У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тоғалари, жаннат башорати берилган ўн кишининг бири, Ислом учун жон фидо қилганлардан, Қодисия, Мадоин ва бошқа жойларда мусулмонларни ғалабага бошлаган музаффар лашкарбоши ва ҳакозолар. Лекин халифа ва волийлик масаласига келганда, орага ҳеч нарса туша олмас эди. Халифа Умар Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳунинг улуғ мартабаларига қарамасдан Куфа волийлигидан бўшат ди.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг ўзларига нисбатан ҳам талабчанликлари волийларга бўлган талабчанликларидан кўра анча устин эди. У киши ўзлари, оила аъзолари ва қариндошлари халифалик мансабини суиистеъмол қилмасликлари учун барча чораларни кўрар эдилар.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Ислом жамияти бошлиғи сифатида халқ оммасининг қорнини тўқ, устини бут қилмасдан туриб, ўзларининг ҳам, оиларининг ҳам, омилларининг ҳам бошқалардан имтиёзли ҳолда бўлишларига ҳақлари йўқ, деб тушунганлар. Шунинг учун ҳам мазкур тоифалардан бошқалар ҳалол йўл билан топиб, еб-ичиб, кийсалар, тергаш ҳоллари мутлақо бўлмаган.

Ислом жамияти соясида яшайдиган ғайридинлар исломий истилоҳда “аҳли зимма” деб аталадилар. Яъни уларнинг дини, жони, моли ва бошқа жиҳатдан тинч омонлиги мусулмонлар зиммасида бўлади. Мусулмонлар “аҳли зимма”лар билан аҳднома тузганда, уларни ана шу нарсалар билан таъминлашни ўз зиммаларига олганлар.  Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг даврида бошқа масалалар каби бу масалада ҳам кўплаб янгиликлар содир бўлди.  Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу аҳли зимма масаласида кишининг ақли лол қоладиган даражада ижтиҳодлар қилдилар. Буларнинг ҳаммаси Исломнинг умумий таълимотларига суянган ҳолда амалга оширилди. Бу соҳада асрлар давомида барча динлар, барча миллатлар ва барча жамиятларга ўрнак бўладиган ишларни қилдилар.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бир қари зиммий чолнинг масжид эшиги олдида тиланиб турганини кўриб қолди ва: “Сенга нисбатан инсоф қилмабмиз. Ёшлигингда сендан жизя олибмиз. Катта бўлганингда сени зое қилибмиз”, деди. Сўнгра байтулмолдан унга етарли нафақа жорий қилди.

Бир мусулмон ва бир яҳудий хусуматлашиб, Умар розияллоҳу анҳунинг ҳузурига келишди. Яҳудий ҳақ бўлиб чиқди. Умар унинг фойдасига ҳукм чиқарди. Шунда яҳудий унга: “Аллоҳга қасамки, ҳақ ила ҳукм чиқардинг”, деди.  “Сен қаердан билдинг?” деди Умар.

Биз Тавротда: “Қайси қози ҳақ ила ҳукм чиқарса, албатта, ўнг томонида битта, чап тарафида битта фаришта уни қувватлаб туради. Модомики, у ҳақда экан, ишини тўғрилаб турадилар. Қачон ҳақни тарк қилса, улар ҳам уни тарк қилиб, кўтариладилар”, дейилганини топамиз деди.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг илоҳий адолат уммонидан сув ичган адолатларини кўргандан кейин, ундан баҳраманд бўлгандан кейин яҳудий ҳам эриб кетиб, мусулмонлар халифасини алқашга ўтган. У яҳудийларнинг бошқалардан бекитиб юрадиган китоблари, яъни Тавротдаги ҳақиқатни Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳунинг ҳукмида кўрганлигини эътироф этган.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу бунга ўхшаш адолатли ишларни ташвиқот учун қилмас эдилар. Балки буни вазифа, Аллоҳ таоло олдидаги бурч, деб ҳис этганларидан қилар эдилар. Ким бўлишидан қатъи назар, ҳар бир одам у киши учун Аллоҳ таоло нозил қилган шариат ҳукми олдида баробар эди. Мусулмонми, зиммийми ёки бошқами, ҳазрати Умар учун барибир эди. Ҳақ ким тарафда бўлса, ҳукм ўшанинг фойдасига чиқарилар эди.

Ҳа, ҳазрати Умар розияллоҳу анҳунинг Ислом жамияти раҳбари сифатида олиб борган ишларига бутун дунё қойил қолган ва ҳалигача қойил қолиб келмоқда.

Манбалар  асосида, Амударё тумани

Юсуф эшон бобо жоме масжиди имом-хатиби

Абдураҳмон Матсапоев тайёрлади.

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким кичигимизга раҳм қилмаса ва каттамизнинг ҳақини билмаса, биздан эмас”, дедилар.

Бу – машҳур ҳадис. Мўмин-мусулмонлар кичикларга, болаларга раҳм                                                                                                                                                                 қилишлари, меҳрибон бўлишлари, бошини силашлари, айни пайтда катталарнинг ҳурматини, эъзозини жойига қўйишлари лозим. Бу ишлар мўминларнинг сиймоси, Ислом жамияти аъзосининг белгисидир. Кичикларга раҳм қилмаган, катталарга ҳурмат кўрсатмаган одамни.

Расулуллоҳ (соллалоҳу алаҳи ва саллам) “биздан эмас”, деяптилар. Буни яхши англаб, амал қилишимиз керак.

Ашъарийдан ривоят қилинади:  Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Соч-соқоли оқарган мусулмонни, Қуръонни ёд олган, унда ғулувга кетмаган ҳамда унга жафо қилмаганни ва адолатли ҳукумдорни икром қилиш Аллоҳни улуғлашдандир”.

Ҳадисларда зикр қилинган суннат ва савобли, шунингдек, инсоний фазилатлардан ҳисобланган амалларни халқимиз асрлар давомида ҳаётига тадбиқ этиб келмоқда.

Бироқ ҳозирги глобаллашув жараёнида ўзга жамиятлардаги ҳолатлар, ойнаижаҳон орқали намоиш этилаётганининг фуқароларимизнинг хорижий мамлакатларга қатнови кўпайгани, ижтимоий тармоқларда тарғиб этилаётган омиллар, бир сўз билан айтганда, шиддат билан тарқаб бораётган “оммавий маданият”, афсуски, баъзи ҳамюртлармизни четлаб ўтаётгани йўқ. Яқинда бир оиладаги нохуш воқиани эшитиб жуда ҳафа бўлдим. Фарзандини яхши ниятлар билан боқиб катта қилган, олий маълумотли қилиб ишга жойлаган ота-онага ўғли иш жойидаги ойлик маоши камлигидан шикоят қилади. Ўзининг орзу-ҳавасига етмаслиги ва шунга ўхшаш важлар билан нолий бошлайди. Отаси унга сабр-тоқат билан иш тутишини, ҳамма орзулар бирданига рўёбга чиқмаслигини, барча яхши ниятларга меҳнат ила эришиш мумкинлигини, агар моддий томондан ёрдам керак бўлса, отаси унга ёрдам бериб туришга тайёр эканини тушунтиришга ҳаракат қилади. Шунга қарамай навқирон йигит ота-онасининг розилигисиз, ишхонасидаги раҳбарларни хабардор қилмаган ҳолда, Бирлашган Амирликларнинг Дубай шаҳрига иш излаб кетади. У ерда икки ой сарсон-саргардон бўлиб, иш тополмай, юзи шувит бўлиб қайтади. Натижада иш жойидан ажраган, ота-она ва маҳалла-куй олдида ҳижолатчиликда нима қилишни билмай юрибди.

 Ўйламай босилган биргина қадам энди бошаланаётган ҳаёт йўлига катта тўсиқ қўйди. Йигит ҳадиси шарифларда васф этилган сабр, қаноат, меҳнаткашлик, ота-она ҳурмати каби насиҳат, кўрсатмаларига амал қилмаслиги мустақил ҳаётининг дастлабки қадамларидаёқ панд еди.

Ислом дини бизларни ҳар бир ишни бошлашдан олдин катталар, ёши улуғлар билан кенгашишга маслаҳатлашиб олишга чорлайди. Халқимиз ҳаётида қадрият даражасига кўтарилган бу ишлар, аслида илоҳий топшириқ бўлиб, Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Ишларингизда улар билан маслаҳатлашинг” (Оли Имрон, 159), демоқлик билан Расулини саҳобалар билан маслаҳатлашишга буюрмоқда. Демак, биз ҳам ушбу илоҳий таълимотга амал қилиб, маслаҳатгўйларимизнинг тавсияларига амал қилмоғимиз даркор.

Аллоҳ таоло барчамизнинг комил инсонлар сирасига киришимизни насиб этсин.  

Зайниддин ЭШОНҚУЛОВ,

 Самарқанд вилояти вакилининг ўринбосари,

“Имом Бухорий” жоме масжиди имом-хатиби

Ислом ҳидоятида тарбия кўрган, унинг соф ва пок булоқларидан баҳра олиб улғайган мусулмон киши, жамиятдаги барча инсонларга фойда келтиришга, улардан зарарни даф қилишга ҳаракат қилади. Чунки у ҳақиқат, яхшилик, фазилат каби одоб-ахлоқ асосида тарбия олган, инсонларга яхшилик қилиш икки дунё саодатига мушарраф қилишини яхши англайди.

Фарзандларимизнинг эрталаб турганида салом бериб, хол-аҳвол сўрашидан тортиб, ота ёки онасига қандай мурожаат қилишини кўрсатувчи тартиблар соф исломий тарбиялардан ҳисобланади. Зеро, бу талаблар комил инсонни вояга етказишга қаратилган. Комил инсон нафақат яқинларига, балки бутун жамиятга манфаат келтиради.

Комиллик меҳр-мурувват, адолат, тўғрилик, виждон, ор-номус, ирода, тадбиркорлик, матонат каби кўплаб асл инсоний хислат ва фазилатлар мажмуидир.

Озод юртнинг комил фарзанди билимли, яхши ахлоқ, маънавий етуклик билан бирга, мустақилликни англаш ва бу қадриятларни ҳимоя қилиш қобилиятларига ҳам эга бўлиши керак. Шундагина, биз мақсад қилган фуқаролик жамияти шаклланиб боради.

Комил инсон тушунчаси озод ва обод Ватанга фидойи фарзанд бўлиш масъулияти билан боғланиб кетади. Энди алоҳида-алоҳида етук шахслар эмас, балки комил инсонлар авлоди тарбияланиши зарур. Биринчи Президентимиз: “Келажагимизни ҳал қилувчи янги вазифа турибди. Бу вазифа эркин фуқаролик жамиятининг маънавиятини шакллантириш, бошқача айтганда, озод, ҳақ-хуқуқини яхши танийдиган, боқимандаликнинг ҳар қандай кўринишини ўзига ор деб биладиган, кучи ва ақлига ишониб яшайдиган, айни замонда шахсий манфаатларини халқ, Ватан манфаатлари билан уйғун ҳолда кўрадиган комил инсонларни тарбиялашдан иборатдир”, деган эди.

Бугунги кунда, ёш авлоднинг маънан ва жисмонан камол топиши йўлида кенг кўламли ишлар амалга оширилмокда. Маънавий ва жисмоний тарбия узвий тушунчалардир.

Маънавияти қашшоқ одам жисмоний томондан қанчалик соғлом бўлмасин, ҳаёти, турмуши таназзулга юз тутиб боради. Ёки аксинча, киши қанчалик олим, доно бўлмасин, жисмоний заифлик унинг турмушига шикаст етказиши мумкин. Шунинг учун жисмоний ва маънавий тарбияни уйғун олиб бориш ёшларга таълим-тарбия бериш ишларининг асосидир. Таълимнинг барча йўналишларида амалга оширилаётган изчил ислоҳотларнинг таг замирида комил инсонни тарбиялаш, шу орқали янги, мустаҳкам фуқаролик жамияти қуриш ғояси ётгани, бу мақсад йўлидаги эзгу ҳаракатлар халқимизни қувонтиради.

Дарҳақиқат, комил инсон жамият учун фақат яхшиликни раво кўриши, ёмонликлардан тийилмоғи ва бошқаларга азият беришдан узоқда бўлиши керак. Хақиқий мусулмон яхши амалларни қилишда бардавом бўлади, у ҳар вақт Расулуллоҳ (с.а.в.) нинг ушбу ҳадисларига амал қилиб боради:

"Сизлардан ҳеч бирингиз ўзига яхши кўрган нарсани биродарига ҳам раво кўрмагунича комил имонли бўлмайди" (Муттафақун алайҳ).

Демак, мусулмон киши ўзига севимли бўлган нарсани бошқа биродарларига ҳам бўлишини яхши кўриши, яъни уларга фойда келтириш ва улардан ҳар қандай зарарни даф қилиши лозимдир.

Бугун мамлакатимизда ҳукм сураётган тинчлик, хонадонимиздаги осойишталик, дастурхонимиздаги тўкинлик Яратганнинг биз бандаларига кўрсатаётган чексиз раҳмати, фидоий инсонларнинг элим-юртим деб қилаётган эзгу меҳнатининг самарасидир, десак асло янглишмаймиз. Зотан, ҳар куни, ҳар сониясини ўзгалар корини осон қилишга, ўксикларнинг кўнглини кўтаришга бахшида этадиган инсонлар — чинакам фидоийлардир. Инсонлар хизматида бўлиш, уларга имкон қадар ёрдам қўлини чўзиш ва ҳожатларини раво қилишда доимо саъй-ҳаракатда бўлиш қандай саодат. Бу ҳақда Пайғамбаримиз (с.а.в.) бундай деганлар:

"Банда, модомики, биродари ҳожатини раво қилар экан, Аллоҳ таоло унинг ҳожатини осон қилишда давом этади" (Табароний ривояти).

Эзгуликни фақат моддий кўмак бериш ёхуд бирор жисмоний ёрдам кўрсатиш деб тушуниш бирёқлама тасаввур бўлар эди. Зеро, яхшиликнинг чеки-чегараси йўқ. Меҳрга, мурувватга муштоқ кўнгилларни зиёрат этиш ҳам бир яхшилик. Жалолиддин Румийнинг қалб тавофини Каъба тавофидан машаққатли эканини таъкидлагани ҳам бежиз эмас.

Тавофи Байтул Халил кори онсон аст,

Тавофи байтул Жалил кори мардон аст.

"Савоб ишни ҳар ким, ҳар куни ҳилиши лозим", деган шиорни ўзимизга дастур билиб, доим яхшиликлар пайида бўлмоғимиз, бизни ҳақиқий инсонийлик сифатига сазовор этиб, Парвардигор ҳузурида чексиз ажру савобларга, икки дунё саодатига муаяссар этади.

Бинобарин, бу ҳаётда инсондан фақат яхшиликкина қолади. Яхшиликнинг мукофоти эса фақат яхшилик, яъни, жаннатдир.

Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳадиси шарифларининг бирида марҳамат қилиб:

"Ким бир мўминдан дунё қийинчиликларидан бирини енгиллаштирса, Аллоҳ таоло ундан қиёмат оғирликларидан бирини енгил қилади. Ким ҳаётда қийналгап кишига осонликни раво кўрса, Аллоҳ таоло унга дунё ва охиратда енгилликлар ато қилур" (Муслим ривояти), деб айтганлар.

Хулоса қилиб айтганда, комил инсонлари кўп бўлган юрт – қудратли ва мустаҳкам бўлиб, тараққий этаверади. Бундай диёрда инсонлар бир-бирига меҳрли, мурувватли бўлади.

          Одилжон НАРЗУЛЛАЕВ

Янгийўл тумани “Жоме”  жоме масжиди имом хатиби

Бандаларини Ўзининг муқаддас, мўжиз Каломини ўқишни ўрганиш бахтига мушарраф этган Аллоҳ таолога беҳад ҳамду санолар бўлсин.

Ўз умматларига: «Сизларнинг энг яхшиларингиз Қуръонни ўрганиб, уни бошқаларга ўргатганингиздир»  дея, уларни ушбу Каломи Раббонийнинг таълимига тарғиб қилган ва бунда ўзи энг гўзал намуна бўлган Набийимиз Муҳаммад мустафога Аллоҳниг салоту саломлари бўлсин.

Истиъоза – бу « أعوذ بالله من الشيطان الرجيم »  (Аъузу биллаҳи минаш шайтонир рожийм) дир.

Маъноси: «Қувилган шайтоннинг ёмонлигидан Аллоҳдан паноҳ беришини сўрайман».

وَقُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ

Айт: «Эй, Раббим! Мен Сендан шайтонларнинг васвасаларидан паноҳ беришингни сўрайман. (Муминун 97-оят.).

Имом Қуртубий: Иблисни шайтон дея номланди, буни сабаби ҳақдан узоқлашгани ва Аллоҳнинг буйруғидан юз ўгирганидир. Чунки инсу-жинларни ҳақдан юз ўгириб, узоқлашганини шайтон дейилади деганлар.

وَكَذَلِكَ جَعَلْنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا شَيَاطِينَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ

Шунингдек, ҳар бир пайғамбарга инсон ва жиннинг шайтонларини душман қилиб қўйдик. (Анъом 112-оят.).

Қуръон ўқимоқчи бўлган киши тиловатга киришишдан аввал истиозани айтиши керак.

فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ

Бу оятда Аллоҳ таоло: «Агар Қуръон ўқисанг, бас, қувилган шайтоннинг ёмонлигидан Аллоҳдан паноҳ беришини сўра» демоқда. (Наҳл сураси 98-оят.).

Истиозани айтиш Қуръони Карим тиловати учун тилни поклайди. Кишини Аллоҳнинг китоби Қуръони Каримни ўқишга тайёрлайди. Шайтоннинг васвасасидан сақлайди. Бутун вужуди ва шуурини Аллоҳ томон буради.

Баъзи уламолар бу оятдаги амрни вожиб деганлар, баъзилари эса мустаҳаб деганлар. Шунга кўра, истиозани ўқиш вожиб ёки мустаҳаб бўлади. Истиозани тиловатдан олдин бир марта ўқиса, кифоя қилади. Агар тиловат асносида бошқа иш аралашиб, тиловат тўхтаб қолса (масалан, бирор киши билан гаплашилса ёки туриб бирор иш бажариб келинса), истиъоза яна қайта ўқилади. Агар тўсатдан аксириш, йўтал тутиши ёхуд шунга ўхшаш ихтиёрдан ташқари ҳолатлар содир бўлиб қолса, у ҳолда истиъоза қайта ўқилмайди.

أعوذ  – сўзи ҳақида “Лисанул - араб “ китобида шундай дейилади: “ عاذ به , яъни “таянмоқ, ундан паноҳ сўрамоқ” маъносида”. Ҳадисдан мисол: Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир араб аёлга уйландилар. Ҳузурларига у аёл киритилганида шундай деди:  أعوذ بالله منك яъни, мен сиздан Аллоҳ таоло томон қочаман, У Зотдан паноҳ сўрайман”. Пайғамбар алайҳис - салом: “ Сен паноҳ Берувчи Зотдан паноҳ сўрадинг, ўз аҳлингга кетавер”, - дедилар.

“Шайтон” – араб тилида “ бўйин товловчи, кеккайган, узоқлашган” деган маънони англатади. Араблар:  شطنت داره яъни, унинг ҳовлисидан узоқлашдим, дейдилар. Сибавайҳ айтадилар:” Араблар бирор киши шайтоннинг ишини қилса تشيطن  дейдилар” . Қуртубий (роҳматуллоҳи алайҳи): “Шайтон сўзи фақат жинларга хос эмас, балки, инсон ва ҳайвонларнинг ҳам бўйин товловчи, осийларини ҳам “шайтон” дейилади. Бунга оят яққол мисол “شياطين الإنس والجن” яъни, Инсон ва жинларнинг шайтонлари.( Анъом сураси 112-оят).

Ривоят қилинишича, Умар розияллоҳу анҳу бир эшакка миндилар. Ўзларини кеккайгандай ҳис қилдилар, шунда: “Мени шайтонга миндирибсизларку?” - дедилар. Хуллас “шайтон”– ҳар қандай яхшиликдан, раҳматдан фисқи туфайли узоқ, деганидир .

“Рожим” – яхшиликдан узоқ қилинган, улоқтирилган ҳамда васваса ва ёмонликни отувчи деган маънони англатади.

Қуртубий (роҳматуллоҳи алайҳи) шундай  дейдилар: “رجم  – аслида “тош отмоқ” дегани. Баъзан, “ражм” қатл, лаънат, ҳайдаш, сўкиш, маъноларида ҳам ишлатилади. Буларнинг барчаси қуйидаги оятда мужассам бўлган:

“لئن لم تنته يا نوح لتكوننّ من المرجومين ”

“Улар: эй Нуҳ, агар тўхтамасанг, албатта, тошбўрон қилганлардан бўлурсан”, дедилар”.( Шуаро сураси 116-оят).

“ Истиоза “даги масалалар қуйидаги тартибдадир:

Баъзи олимлар намозда истиоза айтиш суннат эканлигига ижмоь қилганлар. Уни тарк қилиш намозни бузмайди хоҳ қасддан бўлсин, хоҳ бехосдан. Намоздан ташқарида Қуръон ўқувчига истиозани айтиши мустаҳабдир.

Машҳур тобеин Ато ибн Рабоҳ (роҳматуллоҳи алайҳи), истиозани айтиш вожиб, намозда бўлсин ёки ундан ташқарида бўлсин, фарқи йўқ, дейдилар.  Бунга далил қилиб فإذا قرأت القرآن فاستعذ بالله, яъни, Қуръон ўқиган чоғингда, Аллоҳдан қувилган шайтон(шарри)дан паноҳ сўрагин (Наҳл сураси 98-оят) оятининг зоҳирий маъносини ҳамда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам бунда доимий бўлганликларини келтирадилар.

Кўпчилик олимлар: оятнинг маъноси, “Қуръон ўқимоқчи бўлсангиз, Аллоҳдан паноҳ сўранг”, деганидир. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам бунда доимий бўлганларига келсак, у зот бундан  бошқа намознинг жуда кўп амалларида доимий бўлганлар. Масалан: намознинг ичидаги такбирлар ва тасбиҳлар. Ваҳоланки, булар вожиб эмас.

Баъзи олимларнинг наздида, Истиозани айтиш намоздами ёки ундан ташқаридами, фарқи йўқ, қироатдан олдин бўлиши керак. Бунга далил Абу Саид ал-Ҳудрий розияллоҳу анҳу айтадиларки: Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам кечаси намозга турсалар такбир ва санодан сўнг  шундай дер эдилар: “Мен ўта Эшитувчи ва Билувчи бўлган Аллоҳдан лаънати шайтондан, унинг ёмонлигидан, фисқи фасоди ҳамда бузуқлигидан паноҳ сўраман”. (Термизий ривояти).

Иброҳим Нахаий роҳимаҳуллоҳ, истиоза қироатдан кейин бўлиши керак, деб ҳисоблайдилар. Бу гапга Довуд, Аҳмад ва Ибн Сирийнлар қўшиладилар.

Имом Муҳаммад “Осор” китобида шундай келтирадилар: “Беш ўринда имом овозини махфий қилади. Улар: сано айтганда, тааввузда (истиоза), Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳимда, омин айтганда ва “Аллоҳумма Роббана лакал ҳамд”ни айтганда”.

Иброҳим Нахаий роҳимаҳуллоҳдан ривоят қилинади. У киши айтадилар: “Намозда тўртта ўринда овоз махфий қилинади:  сано айтганда, тааввузда (истиоза), Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳимда, омин айтганда”. Буни Абдурраззоқ ўз китобларида келтирганлар.

Абу Ҳанифа ва Имом Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳималарнинг наздиларида Истиозани қироат учун айтилади.

Имом Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳи истиоза сано учун, деб ҳисоблайдилар. Шу ихтилофга кўра, масбуқ (яъни жамоатдан 1 ва ундан кўп ракаатдан кеч қолган киши) Имом Абу Ҳанифа ва Имом Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳималарнинг наздиларида истиозани айтади. Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳининг наздиларида эса, масбуқ киши истиозани айтмайди. Чунки масбуқ ўзи давом эттираётган ракаатларида санони айтмайди. Зеро, у кишининг наздиларида истиоза сано учун айтмайди. Шунингдек, Ийд намозида истиозани айтилиши Абу Юсуф раҳматуллоҳи алайҳининг наздиларида сано айтилганидан кейинг  уч такбирдан олдин бўлади. Имом Абу Ҳанифа ва Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳималар, ийд намозларида истиоза қироат учун айтилгани сабаб уч такбирдан кейинг бўлиши керак, деб ҳисоблайдилар.

Имом Шофеий ва Абу Ҳанифа роҳимаҳумаллоҳи алайҳималарнинг наздида, оятнинг зоҳирига биноан, истиозанинг айтилиши  “ أعوذ بالله من الشيطان الرجيم ” бўлади ва бунга Жубайр ибн Мутъам розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадис далилдир. Имом Аҳмад роҳматуллоҳи алайҳи: “ Истиозанинг айтилиши “ أعوذ بالله السميع العليم من الشيطان الرجيم ” бўлади ва бунга Абу Саид ал -Ҳудрий розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадис далил”, - дейдилар.

Истиоза айтишнинг ҳикмати – банда ўзини ожизу нотавон, заиф ва қул эканини иқрор этиши ва Борий азза ва жалла барча зарар ва офатларни даф қилишга қодирлигини ҳамда шайтон инсонга очиқ-ойдин душман эканини эътироф этишидир.

            Жафар ас-Содиқ роҳматуллоҳи алайҳи шундай дейдилар: “Қироатдан олдин истиоза айтилиши шарт. Бошқа тоатлардан олдин истиоза айтилмайди. Қироатдан олдин айтилишининг ҳикмати банда тилини ёлғон, ғийбат, чақимчилик каби ёмон иллатлар билан нажосат қилади. Аллоҳ таоло банданинг тили пок бўлиб, шу пок тилбилан Пок бўлган Зотнинг нозил қилинган каломини ўқиши учун бандани истиозага буюрди.

Унинг бир неча кўринишлари мавжуд:

1)         أعوذ بالله من الشيطان الرجيم

2)         أعوذ بالله من الشيطان

3)         أعوذ بالله العظيم من الشيطان الرجيم

4)         أعوذ بالله السميع العليم من الشيطان الرجيم

5)         أعوذ بالله من الشيطان الرجيم من همزه ونفخه ونفثه

6)         أعوذ بالله العظيم من الشيطان الرجيم إنه الله هو السميع العليم

7)         أعوذ بالله العظيم بوجه الكريم وسلطانه القديم من الشيطان الرجيم

8)         أعوذ بالله السميع العليم من الشيطان الرجيم من همزه ونفخه ونفثه

Истиъозани овоз чиқариб ва махфий айтиладиган ҳолатлар

Овоз чиқариб айтиладиган ҳолатлар:

1- йиғилишларда овоз чиқариб ўқилади;

2- таълим ўрнида қироатни бошловчи киши овоз чиқариб ўқийди.

Махфий айтиладиган ҳолатлар:

1- намозда;

2- ўзи ёлғиз тиловат қилганида;

3- таълим ўрнида, тиловат қилишни бошламаган бўлса.

Тошкент ислом институти 4-курс талабаси

 Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли

Жорий йил 22 январь куни Ўзбекистон ҳаж делегацияси аъзолари Ҳаж ва умра зиёратчиларига хизмат кўрсатувчи Транспорт бош уюшмаси раҳбари Аҳмад Самбава билан учрашишди.

Учрашув давомида икки томонлама ҳамкорлик масалалари атрофлича муҳокама этилди. Ўз навбатида, Аҳмад Самбава Ҳаж мавсумини намунали амалга ошириб келаётгани учун Ўзбекистон ишчи гуруҳига самимий миннатдорлик билдирди. Шунингдек, уюшма раҳбари томонидан ўзбекистонлик ҳожиларнинг тартиб-интизоми таҳсинга лойиқ экани эътироф этилди.

Шунингдек, учрашув доирасида 2017 йилги Ҳаж мавсумида Мадина–Макка ҳамда Макка–Жидда йўналишларида ҳожиларимизга хизмат кўрсатувчи транспорт воситалари хусусида ҳам музокаралар олиб борилди. Учрашув якунида, юртимиз зиёратчилари учун замонавий, шинам, қулай ва янги автобуслар хизмат кўрсатишини таъминлаш борасида баённома имзоланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

ахборот хизмати