Саудия Арабистонининг Қирол Абдуллоҳ университети илмий тадқиқотчилари уч турдаги ўт ўсимликлари саратон касаллигига қарши даво бўлишини аниқладилар. Улар жами 52 турдаги турли ўсимликларнинг биологик хусусиятлари борасида илмий изланишлар олиб бориб, шундан учтаси саратон касаллигини даволашда таъсири кучли эканини исботладилар. Мазкур ўсимликлардаги цитотоксик моддаси турли касалликларни даволашда фойдали ҳисобланади. Шунингдек, бу моддалар ҳужайраларнинг бўлиниш жараёнида муҳим рол ўйнайди.

Даврон НУРМУҲАММАД

тайёрлади

2017 йил 17 октябрь куни мамлакатимизга амалий ташриф билан келган Чеченистон Республикаси раҳбари Рамзан Қодиров Самарқанд шаҳридан  Бухоро вилоятига етиб келди. Меҳмонлар Бухоро халқаро аэропортида тантанали кутиб олинди.  Мартабали меҳмон Бухорога ташрифини   Когон туманидаги Баҳоуддин Нақшбанд ёдгорлик мажмуаси билан танишишдан бошлади.

Рамзан Қодиров мажмуа ҳудудида Президентимиз Шавкат Мирзиёев  ташаббуси  билан  ташкил этилган  “Мир Араб”  Олий мадрасасини кўздан кечирди. У мазкур диний таълим муассасида таҳсил олаётган талабалар учун яратилган шарт-шароитлар, ўқув хоналари билан яқиндан танишди. Талабалар бир партада ўтириб, дилдан суҳбатлашди. Рамзан  Қодиров  Мир Араб   Олий  мадрасасининг  фахрий  талабаси  сифатида  ўқишга  қабул  қилингани Олий  мадраса  ректори  Ҳайдархон  Йўлдошхўжаев  томонидан эълон қилинди.

Рамзан Қодиров отаси таҳсил олган хонага кириб ҳайратга тушди

Бухоро вилоятига ташриф буюрган Рамзан Қодиров марҳум Чеченистон Республикасининг биринчи Президенти Аҳмад хожи Қодировнинг ушбу мадрасада яшаб таҳсил олган «Мир араб» мадрасидаги хонасини кириб кўрди. Хонада Аҳмад хожи Қодировнинг бирга таълим олган тенгдошлари ҳақидаги лавҳалар меҳмонларнинг хайратига сабаб бўлди. Рамзан Қодиров ташрифи асносида ушбу билим даргоҳи кўплаб мамлакатларда соф ислом эътиқодини шаклланишида хизмат қилганини мамнуният билан эътироф этди. Сўнгра, меҳмонлар билим юртининг тарихи ва унда таҳсил олган талабалар ҳақидаги маълумотлар билан танишди. Мир Араб мадрасаси зиёрати Чеченистон раҳбарида катта таассурот қолдирди. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

Бухоро вилояти вакиллиги

Бугун Ислом Каримов номидаги Тошкент халқаро аерапортида “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон – Озарбайжон мисолида” мавзуида бўлиб ўтадиган халқаро илмий-амалий конференция иштирокчиларини  Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов, Ўзбекистон мусулмонлар идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари кутиб олишди. Анжуман эртага ўз ишини давом эттиради. Бизни кузатиб боринг!

Ҳар биримиз ҳаётимиз давомида дўстларга эҳтиёж сезамиз. Ким биландир суҳбатлашиш, фикр алмашиш, уларнинг сўзларидан кўп маънолар олиш билан ҳаётимизга мазмун берамиз. Бироқ, ҳаётда шундай дўст борки, у Амир Темурнинг таъбири билан айтганда: “Барча бунёдкорлик, яратувчилик ва ақл-идрокнинг, илму донишнинг асосидир. Ҳаётни ўргатувчи мураббийдир”. Бу садоқатли, ишончли ҳамроҳ – Китобдир.

Бугунги ахборот асрининг илғор технологияларисиз кунларимизни тасаввур қилолмамасак-да, тенгдошларимиз орасида китобга ошно бўлган ёшларнинг борлиги қувонарли ҳолдир. Кўча кўйда, транспортларда қўлларида китоб тутган инсонларни кўриб қувонамиз.

Афсуски, баъзи ёшлар қимматли вақтини беҳуда ишларга, хусусан, ҳаддан ташқари кўп компьютер ва қўл телефони ўйинларини ўйнаш, мазмунсиз фильмларни кўришга сарфлашлари тўғри эмас. Бунинг ўрнига, ўқишдан ташқари ўтадиган вақтини самарали ишлар учун режалаштириши мақсадга мувофиқдир. Айниқса, куннинг маълум қисмларини фойдали китоб мутолааси учун ажратиш муҳим аҳамиятга эга. Чунки, “ёшликда олинган илм тошга ўйилган нақш” янглиғ ўқиган китоби йиллар ўтса-да ҳаётда албатта асқотади.

Юртимизда ёшларнинг китобхонлик маданиятини ошириш учун амалга оширилаётган ислоҳотлар ҳам бежизга эмас, бинобарин, келажак авлоднинг камолоти илм олиш, билимли бўлиш билан белгиланади. Бу борада, Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йилнинг 12 январь куни “Китоб мутолааси ва китобхонлик маданиятини оширишга қаратилган” фармойиш эълон қилди. Бу эса ўз навбатида, юртимизда китобхонлик савияси ошишига, янгидан-янги сермазмун китоблар чоп этилишига омил бўлувчи муҳим одимдир. Ана шундай имкониятлардан оқилона фойдаланиб, янгидан-янги нашрдан чиқаётган сермазмун асарларни ўқиб бориш ёшларнинг онги ўсиши, тафаккури теранлашиб, ўзининг мустақил фикрига эга бўлишига имкон беради.

Динимизда илмли бўлишга чорланади. Бу биз «Илм» сўзи Қуръони каримнинг 811 жойида турли маънолари билан келганлигидан ҳам кўришимиз мумкин. Қуръон ва ҳадисларда илм инсониятни турли ахлоқсизликлар, ёмон йўл ва амаллардан қайтариши зикр этилган. Шунингдек, нодир манбаларда илм энг кўп ёритилган масалалардандир. Маърифат эгаллашнинг энг муҳим шарти эса китоб ўқиш билан бўлиши барчамизга маълумдир. Бу борада Мужодала” сураси, 11-оятида: “... Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур”, дея марҳамат қилинади.

Алишер Навоий: “Китобни муқовасига қараб оладилар, ичига қараб баҳо берадилар”, деган эканлар. Дарҳақиқат, китобларнинг асл маъноси моҳиятини уни ўқигандагина англаш, уқиш мумкин.

Дилшоди Барно китоб ўқиш жараёнида эътибор бериш муҳим бўлган жиҳатларни ўз мисраларида келтириб ўтади:

Бу замонда ҳамдами роз ўлмага ўқуш керак,

Ҳар китобни ўқигонда маънисин уқиш керак.

Андин ўрганиб адаб илмин ғазал тўқиш керак,

Норасоликнинг жаҳонда томирини қирқиш керак,

Илмсиз афсунчиларга тири паррондур китоб.

Замондош ёзувчиларимиздан бири Озод Шарофиддинов эса китобни мўъжиза дейди: “Китоб деган нарса инсоннинг табиати, моҳияти билан боғлиқ бўлган буюк мўъжизадир. Инсон бор экан, китоб ҳам қай бир шаклда яшайверади”.

Азалдан халқимиз китобни азиз санаган, кечалари китобхонлик давралари уюштирилган, оила аъзолари йиғилиб китоблар ўқилган. Асарлар ҳақида муҳокама ва мулоҳазалар билдирилган. Шундай оиладаги фарзандлар ҳам китобга меҳрли бўлиб вояга етганлар. Биз ана шундай аждодларнинг авлодларимиз, қалбимиздан, онгимиздан китоб ўқишни севувчи миллатмиз. Буни ҳамиша унутмаслигимиз лозим.

Бугунги кунда ҳам қайси хонадонга кирманг, уйнинг тўрида, жавонини безаб турган китобларга кўзингиз тушади, оила катталарининг ёшларни китоб ўқишга чорловчи сўзлари улғайиб келаётган болалар онгига сингади, китобга бўлган меҳри ортади. Аждодларимиздан қолган бебаҳо фазилатимиз – китобсеварлигимизни бой бермайлик, келажак авлодларга ҳам бус бутунлигича етказайлик.

Биз сизга “ҳамиша ва фақат китоб ўқинг”, деб панд насиҳат қилмоқчи эмасмиз. Бироқ, ҳаётингиз китоб билан сермазмун ўтади, яхши китоб сизга тўғри йўл кўрсатади, мутолаа сизни нафақат илмли қилади, балки сиз ҳеч қачон ҳис этмаган завқни ҳам бахш этади ва албатта ажру-савобларга нойил этади, дея эслатмоқчимиз.

Шарифа ҒАНИЕВА,

«Зиё медиа маркази» бош муҳаррири

Ислом вақтнинг қадр-қимматини билдирадиган ва уни жуда эъзозлайдиган дин.

Вақт – гўё ҳаёт кийими тўқиладиган иплар бўлиб, унинг пишиқ ва нафислигига қараб ҳаёт азиз ва бебаҳо бўлади. Агар иплар ёмон ва тўзиган бўлса ҳаёт ҳам тубан, бемаъно ва мазмунсиз бўлади. Вақтнинг яна бир хусусияти агар у ўтиб кетса, қайтиб келмайди. Вақт инсон сарф қиладиган асосий дастамоясидир. У қанчалик кўп бўлса ҳам оздир. Оз бўлсаю баракали бўлса, у кўпдир. Инсон ўз ҳаётининг ҳар бир дақиқа ва лаҳзасидан унумли ва баракали фойдаланиб, уни яхши амаллар қилишга сарфлаши вожибдир. Шунда у Ҳазарати Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в) марҳамат қилиб айтган ҳадиси шарифлари мазмунига мувофиқ иш тутган бўлади. Расулиакрам (с.а.в) дедилар:

“Қиёмат кунида банданинг қадами то тўрт нарсадан сўралмагунча жойидан жилмайди; умрини қандай ўтказгани, ёшлигида нима қилгани, молини қаердан топиб нимага сарф қилгани, илмига қай даражада амал қилгани ҳақида” – дейилади.

Ислом таълимоти ялқовлик, лоқайдлик, бепарволик каби ижтимоий иллатлардан узоқда бўлишимизга, ундан паноҳ тилашимизга амр қилади ва ҳар вақт ҳар куни эрта туришга ва хайрли амалларни қилишга, ҳамда ёшлик, сиҳҳат-саломатлик, бойлик, бўш вақт ва дунё ҳаётини ғанимат билишга чорлайди. Имом  ат-Термизий  ривоят  қилган  ушбу  хадисда Расулуллоҳ с.а.в насиҳат  килиб:

 “Беш нарсани беш нарсадан олдин ғанимат билинг: кексаликдан олдин ёшликни, бетобликдан олдин саломатликни, фақирликдан олдин бойликни, бандликдан олдин бўш вақтингни, ўлимингдан олдин тирикликни ғанимат билинг ”. –дедилар.

Буюк олим ва воъиз имом Ҳасан Басрий (р.ҳ) айтадилар: “Ҳар кун тонг ёришганда Аллоҳ таоло томонидан бир жарчи: “Эй Одам боласи! Мен янги кунман. Сенинг барча амалингга гувоҳман. Мендан бу кунда солиҳ амаллар қилиб, фойдаланиб қол, чунки мен то қиёматгача сенга қайтмайман,-деб жар солади”.

Инсон азиз умрини ва олтиндан ҳам қимматли бебаҳо вақтини ғанимат билиши лозимлигини Қуръони карим оятлари шундай талқин қилади:

Ахир, Биз сизларга эслатма оладиган киши эслатма олгудек узун умр бермаганмидик?! Сизларга огоҳлантирувчи (пайғамбар) ҳам келган эди-ку!...”.

Улуғ аждодларимиз кунларини, вақту соатларини фойдали иш қилишга, гўзал аҳлоқий ва илмий даражаларга етишиш йўлида сарф қилишда доим огоҳ ва сергак эдилар. Шунинг учун ҳам уларнинг бугунлари кечагисидан, эртанги кунлари бугунгисидан аъло ва афзал бўларди. Улар: “Вақт қиличдир, агар сен уни кесмасанг у сени кесади”.-деган ҳикматли сўзга  амал қилишган.

Ҳар биримиз ўтаётган кунимиз, вақтимиздан ибрат олмоғимиз лозим. Зеро, кеча ва кундуз янгиларни эскиртиради, узоқларни яқин қилади, умрларни қисқартиради, ёшларни қаритади, кексаларни фонийлик сари етаклайди. Ҳукамолардан бири шундай дейди: “Ким кунини бекорга ўтказса, бир яхши амални қилмаса, инсонларга чиройли сўз ёки яхши муомала қилмаса, бир илму маърифат ҳосил қилмаса, у кунига жабр қилиб, ўзига зулм қилибди”. Доно халқимизда бир мақол бор, унда шундай дейилади: “Вақтинг кетди, бахтинг кетди” Ҳа, вақт гўё улуғ бахт кабидир, уни ғанимат билмаслик катта гуноҳдир: Кунлар, вақтлар тинмай ўтса-ю, қайтиб келмас дақиқаларимизга бепарво бўлсак, бундан панду-насиҳат олмасак, икки дунё саодатига асло мушарраф бўла олмаймиз. Албатта, оқилу донишманд инсон атрофга ибрат назари билан боқади, дунёда кечаётган ҳодиса ва ўзгаришларга, олтиндан қимматли вақтни қадрлаш зарурлигини қалбида тасдиқлайди ва шунга мувофиқ иш тутади.

Улуғ пиру муршидлардан бири Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратлари бундай деб марҳамат қилганлар: “Ким вақтини зое кетказса, вақт унинг душманига айланади, нафаснинг зое бўлишига йўл қўйманг ва ундан эҳтиёт бўлинг”.

Донишмандлардан бири шундай деган экан: “Уч кунлик дунёни бир кун деб ҳисобла. Бир кун ўтиб кетди, яна бир куни келадими,  йўқми, Аллоҳ билади. Сен ҳозирги кунингни ғанимат билиб, ҳаракатдан тўхтама”. Биз учун умримиз неча кундан иборатлиги эмас, балки бугунги кунимизда, айни лаҳзаларда қандай яшай олишимиз муҳим. Бугунимизни, ҳозиримизни қандай ўтказишимиз аҳамиятли. Зеро, улуғлар айтганидек, одамзот ҳаёти тежалган вақтга қараб узаяди.

 Жамиятимиздаги барча инсонлар, улар ким ва қандай мавқега эга бўлмасинлар, айниқса, келажагимиз бўлган ёшларимиз, азиз фарзандларимиз олтиндан қиммат вақт ва ундан унумли фойдаланиш ва уни ғанимат билиши лозимдир. Бунинг учун ҳар бир киши ҳаётдаги масъулиятини чуқур англаган ҳолда иш тутмоғи зарур бўлади. Шунинг учун ёши улуғ кексаларимиз, муҳтарам ота-оналар фарзандларимиз таълим-тарбиясига  бепарво бўлмаслигимиз уларни ўз вақтларини тўғри, солиҳ фойдали амаллар қилишга сарфлашни ўргатишимиз керак. Айниқса, шу кунларда уларни ҳур диёримизда илм масканлари эшиклари касб-ҳунар эгаллаш учун очиб берилганда вақтни ғанимат билиб, барча диққат эътиборларини чуқур билим олишга ундашимиз даркор бўлади. Чунки, бугунги кунимиз ва порлоқ келажагимиз, ана шундай салоҳиятли фарзандларимиз қўлидадир. Инсон ҳаётда ўз олдига маълум бир мақсадни қўйган бўлади, ана шу мақсадга эришишда вақтдан ва ўз имкониятидан ўринли фойдаланишни режага солиши айни муддаодир. “Вақтни зое қилиш” йўлида айрим кишилар тутган йўлдан мутлақо юрмаслик, балки инсонга берилган вақт ва ҳаёт муддати Аллоҳ таоло томонидан чегарали берилганини ва уни ўз ўрнида ишлатиш инсонга ҳаётий дунё бахтини ва ухровий дунё саодатини топиши йўлида асосий омил эканини яхши билиши керак бўлади.

Оқил киши вақтга бепарво бўлиши мутлақо мумкин эмас. Хасис одам мол-дунёга зиқна бўлганидек, мусулмон киши ҳам вақти бекор кетишига рози бўлмаслиги керак.

Инсон баъзан ўзи яшаб ўтказган ҳаётга қарайди. Ҳаёти бошланган соатдан хисоблаб, шунча йил, шунча кун яшабман-а, дейди. Лекин бу муддат унга бир кун ўтганга ҳам ўхшамайди. Инсон бу ҳақиқатни шу дунёнинг ўзидаёқ ҳис этмоқда.

       Динимиз вақтни ғанимат билишга ундаб, саҳар вақтида ибодат учун туришга буюради. Куннинг аввалги қисмидан унумли фойдаланган киши қолган қисмини ҳам зоя кетказмайди. Бунинг учун қуёш чиқмасдан илгари уйқудан уйғониш ва бомдод намозини белгиланган вақтда адо этиш керак. Расулуллоҳ алайҳиссалом айтганлар: «Эй Аллоҳим, эрта саҳардан уйқуларидан турган умматларимга баракот ато қилгин». Чошгоҳ вақтигача ухлаш ғафлат уйқусидир. Бошқалар дунёси ва охиратлари учун қимирлаб-ҳаракат қилиб турган бир вақтда ухлаб ётиш ҳеч дуруст эмас. Расулуллоҳнинг қизлари Фотима онамиз айтади: «Эрталаб ухлаб қолган эканман, отам мени уйғотиб, шундай дедилар: «Эй қизим, уйғонинг, ғафлат уйқусида бўлманг, Аллоҳ субҳдан то қуёш чиққунича ризқларни тақсимлаб беради». Демак, дангаса ёки дангаса эмасликни ўша вақтда уйғониш ёки уйғонмасликка қараб билса бўлар экан. Банданинг зиммасига юклатилган вазифалар унинг вақтини олади. Лекин шу билан бирга, у вазифаларни адо этишда вақтлари кетса ҳам ундан ибрат ва сабоқ олишлари мумкинлигини эслатиб қўяди.

Демак, олтиндан қиммат бебаҳо вақтларимиз, кунларимиз, соатларимиз ва дақиқаларимиз ҳамда ҳар бир кираётган ва чиқаётган нафасларимиз ҳисоб-китобли эканини асло унутмайлик.

Аллоҳ таоло барчамизга инсон учун берилган бебаҳо умр ва олтиндан ҳам қимматли вақтни фойдали ва савобли ишларни амалга оширишда, умрнинг ҳар бир дақиқаси буюк фурсат ва ғанимат эканини доимо эсда тутиб саъю-ҳаракат қилишда ёру-мададкор бўлсин. 

Одилжон Нарзуллаев

Янгийўл тумани  

«Жомеъ» жоме

масжиди имом хатиби