muslim.uz
Қозоғистонда биринчи марта ҳалол дўкони очилди
Қозоғистон мусулмонлар диний идораси раиси, олий муфтий Науризбай ҳожи Тағанули ташаббуси билан мамлакатнинг ҳар бир вилоятида "ҳалол" маҳсулотларини сотиш бўйича махсус савдо нуқталари очила бошлади.
Оқтўба шаҳрида мамлакатнинг биринчи "ҳалол дўкони" очилди. Оқтўба вилояти бош имоми Толеби Оспан, « Ҳалол Даму» директори Аибек Асқарбекули иштирокида шаҳарда "1-сон ҳалол" дўконнинг тантанали очилиш маросими бўлиб ўтди.
Muftyat.kz хабар қилишича, бош имомнинг марҳамати билан ҳалол бозори ишга туширилиб, дастлабки истеъмолчилар ҳалол маҳсулот турлари билан таништирилди.
"Ҳалол Даму" директори Аибек Асқарбекулининг айтишича, бу яхши ташаббус илк бор Оқтўба вилоятида амалга оширилди ва келажакда бундай нуқталарни мамлакатнинг турли бурчакларида очиш режалаштирилмоқда.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Унутилаётган суннатлар (8-суннат): Эшикни уч марта тақиллатиш
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон сизлардан бирингиз уч марта изн сўраса ва унга изн берилмаса, қайтсин”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).
Чунки хонадан аҳли биринчи тақиллатганда эшитади, иккинчисида тайёрланадилар, учинчисида эса изн берадилар. Қўнғироқ чалиш ҳам эшик тақиллатиш кабидир. Шунинг учун қўнғироқни ҳам уч мартадан ортиқ чалмайди.
Қаранг, бу жуда ҳам осон, аммо савоби улкан, гуноҳларни кетказувчи, жаннатга етказувчи бўлган амалдир. Лекин дангасалигимиз, бепарволигимиз оқибатида бунга эътибор бермаймиз, амал қилмаймиз. Кўпчилигимиз ҳатто билмаймиз ҳам. Аввал билмасак, энди билиб олдик. Энди билганимизга амал қилайлик ва бошқаларга ҳам етказайлик.
Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини ёйилишига хизмат қилиш у зотга бўлган муҳаббат ва эҳтиромнинг юксак намунаси ҳисобланади. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатларини аниқлик билан етказганларнинг ҳаққига: “Менинг гапимни эшитиб, ёдлаб, сингдириб, сўнгра етказган одамни Аллоҳ неъматлантирсин”, деб дуо қилганлар (Имом Термизий ривояти).
Аллоҳ таоло барчамизга ҳар бир ишда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига амал қилишимизга тавфиқ ато этсин, омийн!
Аллоҳумма солли ва саллим ъала Муҳаммадин ва ъала оли Муҳаммад
Даврон НУРМУҲАММАД
“Ислом энциклопедияси” биринчи жилдининг тақдимоти
Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Дин ишлари бўйича қўмита ва Ўзбекистон халқаро ислом академияси ҳамкорлигида ZOOM платформаси орқали онлайн тадбир ташкил этилди.
Онлайн анжуманда кенг қамровли ва кўп жилдли “Ислом энциклопедияси” 1-томининг яратилиш жараёнлари ҳақида тўлиқ маълумот берилди. Қатор олимлар томонидан бу борада фикр-мулоҳазалар билдирилди.
– Мазкур нашр Президентимизнинг 2018 йил 16 апрелдаги “Диний-маърифий соҳа фаолиятини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармони шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 22 июндаги “Ўзбекистон халқаро ислом академияси фаолиятини ташкил этиш ва қўллаб-қувватлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори асосида тайёрланмоқда, – дейди филология фанлари доктори, профессор Зоҳиджон Исломов. – “Ислом энциклопедияси” илмий-академик нашр бўлиб, у республикамиз илмий жамоатчилиги, таниқли профессор-ўқитувчилар, исломшунос олимлар ҳамда AҚШ, Буюк Британия, Туркия, Жазоир, Россия, ва Қозоғистон давлатлари машҳур олимлари ҳамкорлигида тайёрланмоқда. Шу боис ҳам мазкур нашр жаҳон илм-фани тараққиётида ўзига хос аҳамият касб этади, десак муболаға бўлмайди.
Тадбирда Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Музаффар Комилов сўзга чиқиб, мазкур энциклопедиянинг мазмун-моҳияти хусусида тўхталди.
– “Ислом энциклопедияси” режа бўйича 20 жилддан иборат бўлади, – дейди Музаффар Комилов. – Энциклопедияда 60 мингдан зиёд мақола ўрин олиши кутилмоқда. Кенг қамровли, академик нашрда динимиз равнақига ҳисса қўшган буюк шахсларнинг илмий фаолияти, ислом дини асослари, муқаддас қадамжо ва зиёратгоҳлар, саҳоба ва тобеъинлар, муҳаддис, фақиҳ, муфассирлар ҳақида 1000 га яқин мақола, атама ва сўз бирикмалари, безак материаллари, харита ҳамда чизмалар ўрин олган. Aйрим шахслар, воқеалар, атамалар илк марта илмий муомалага киритилди. Аввал тайёрланган китоблардан фарқли равишда янги манбалар билан бойитилган мазкур энциклопедия илм аҳли учун ноёб туҳфа бўлди, десак адашмаган бўламиз.
Дарҳақиқат, энциклопедия ўзининг мазмун-моҳияти ва хусусиятларидан келиб чиқиб, илгари чоп этилган араб, турк, урду, форс, инглиз, немис, француз тилларидаги Ислом энциклопедияларидан тубдан фарқ қилади. Китобни тайёрлашда юртимиз ва минтақа мусулмонлари учун анъанавий бўлган ханафий-мотуридийлик тамойилларидан келиб чиқиб ёндашилган. Мақолалар ёзилишида илмийлик ва холислик мезонларига амал қилинган. Мақолаларнинг акcарият қисми бирламчи манбалар – Қуръон, тафсир, Ҳадис, илмий-маърифий тадқиқотларга асосланган.
– “Ислом энциклопедияси” – бугунги кунгача бутун аждодларимиз томонидан йиғилган ислом олами билан боғлиқ илмий-маърифий, маънавий мерос саналади, – дейди Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг Маънавий-ахлоқий тарбия бошқармаси бошлиғи Отабек Бозоров. – Мазкур энциклопедия “Учинчи Ренессанс” учун катта пойдевор, муҳим манба бўлиб хизмат қилиши шубҳасиз. Бу китоб халқимиз ва ҳар бир ёш учун диний-маърифий билимлар бериш билан биргаликда, Имом Бухорий айтганларидек, “Нажотни илмдан излаш учун” хизмат қилади, деб ўйлайман.
Нашр ишларида юртимиз ва хорижлик исломшунослар, диншунос, филолог, манбашунос ва бошқа соҳа вакилларидан иборат 200 нафардан ортиқ муаллиф, 50 нафарга яқин тақризчи ва маслаҳатчи иштирок этди. “Ислом энциклопедияси” нинг навбатдаги жилдлари бўйича ишлар давом эттирилмоқда.
Эй инсон... (Аудио)
Матнни oлий тоифали сухандон Шуҳрат Қаюмов ўқиган
Сўзлар билан сўзлашув: Олти, етти, олтмиш, етмиш...
Бу сўзларни ҳар куни қайта-қайта ишлатамиз. Мақоллару ибораларимизни кўп ўринларда ҳам шу сўзлар безаган. “Олтмиш кун атон бўлгунча, олти кун буғра бўл”, “Олти мучанг омон бўлсин”, “ Олтмишгача ошир, етмишдан сўнг яшир”, “Етти ёшга етгунча ер тўқмоғин ерсан, етмиш ёшга етгунча эл тўқмоғин ерсан” каби ўнлаб мақолу ибораларимиз бор.
Эрванд Севортяннинг “Туркий тиллар этимологик луғати”да олти, етти, олтмиш ва етмиш сонлари ҳақида қизиқарли маълумотлар ва фаразлар айтилган. Карл Брокельман энг қадимги саноқ сонлар қаторининг охири етти бўлган, шунинг учун ҳам Хартман айтганидай етти рақами етиб келди маъносидаги “етди” сўзидан келиб чиққан ва “олти” сўзи паст, ост, кам маъноларини ифодалаб етти остидаги, пастидаги, еттидан кам деган маънони англатган деган.
Агар ростдан ҳам шундай бўлса, “олти” сўзи “олд” сўзидан эмасмикин? Олти “еттидан олдинги” маъносини ифодаламасмикин? Чунки туваликлар тилида “олти” “алды” сўзи билан ифодаланади. Маҳмуд Кошғарий “алтин” сўзини “ост, қуйи” маъносида изоҳлаган. Баъзи олимлар “олти” сўзининг илдизини олмоқ маъносидаги “ол” феълига тақайдилар. Лекин бу тахминни асосли деб бўлмайди.
Шу ўринда айнан “олти” ва “етти” сўзларига алоқадор “олтмиш” ва “етмиш” сўзлари ҳақида ҳам турли тахминлар бор. Масалан, Б.Мунчаки “олтмиш” сўзининг “миш” қисмини Авестога тақаб, “катта” маъносидаги “mas” сўзидан деган фаразни илгари суради. У ҳолда “олтмиш” сўзи “катта олти”, “етмиш” сўзи “катта етти” маъносини ифодалаши керак бўлади.
Лекин “олти” ва “еттига” боботарих қўшиб қўйган “миш” қўшимчаси ҳақида аниқ маълумотлар йўқ. Баъзи туркий тилларда, хакас, караим, телеут, шор тилларида “олтмиш” сони “алтон”, яъни “саксон”даги каби “олти ўн” шаклида қўлланади.
Адирнинг ажралиши
“Ўзбек тилининг изоҳли луғати”да адир сўзига шундай изоҳ берилади: “Тоғларга яқин, тоғ этакларидаги алоҳида тепалик ерлар”. Изоҳда “алоҳида тепалик” дейилган. Алоҳида дегани ажралиб турадиган дегани. Ҳамма гап ана шунда! Қадимги тилимизда айирмоқ, ажратмоқ, фарқламоқ “адыр” деган сўз билан ифодаланган. Бу ҳақда “Қадимги туркий тил луғати”да айтилган. Юсуф Хос Ҳожиб худди шу сўзни икки хил шаклда “адыр” ва “азыр” шаклида қўллаган. Шу сўзлар қаторида “адырт” ва “азырт” сўзлари ҳам фарқ ва тафовутни, ажралишни билдирган. Демак, ҳозирги тилимиздаги “ажрат” сўзи худди шу “адырт” ва “азырт” сўзларидан келиб чиққан бўлиши керак.
Шу ўринда менда бир фараз пайдо бўлди. Модомики, “адыр” сўзи айирмоқ, ажратмоқ, фарқламоқ маъноларини англатар экан, унда алоҳида тепалик ер маъносидаги “адир” сўзи ҳам шунга алоқадор бўлиши керак.
Эшқобил ШУКУР
Видеолавҳалар
