Тасаввуф чин исломий-маърифий ҳодиса сифатида юзага келди. Лекин милодий X-XI асрларда уни бузиб талқин қиладиган, асл ўзанидан узоқлаштирадиган тоифалар чиқди. Шу боис олимлар бу борада дастуриламал бўладиган китоблар ёзишди.

Бу масалада Тожулислом унвони билан машҳур муҳаддис, фақиҳ Абу Бакр Муҳаммад Бухорий Калободийнинг “Ат-таъарруф ли мазҳаб ат-тасаввуф” (“Тасаввуф йўлини билиш ҳақида китоб”) асари асос манбалардан ҳисобланади. Ушбу китобда ақида ва фиқҳга доир турли масалаларга Қуръон оятлари, ҳадиси шариф, улуғ орифлар, дин арбобларининг сўзларига таяниб, ечим топилади.

Бу китобга даврининг улуғ олимларидан Абу Иброҳим Исмоил Мустамлий форс тилида “Шарҳ ат-таъарруф” деган шарҳ ёзган.

Олимнинг тўлиқ исми Абу Иброҳим Исмоил ибн Муҳаммад ибн Абдуллоҳ Мустамлий Бухорийдир. У нима учун бу китобни шарҳлагани ҳақида бундай дейди: “Дўстлар мендан форс тилида диёнат, муомала, ҳақойиқ, ишоратларни ўзида акс эттирган бир китоб ёзишимни истадилар. Бу китоб улар тушунчаси даражасида бўлса ва ибодатда адашмасалар, чунки тавҳидда ғалат кетиш куфр эрур. Имконим даражасида ҳаракат қилдим ва пиримиз Абу Бакр ибн Абу Исҳоқ Муҳаммад Бухорий Калободий раҳимаҳуллоҳнинг “Ат-таъарруф...” китобини шарҳладим. Сўзимни олдин ўтган азизлар сўзи билан табаррук айладим. Биров менга айб қўймаслиги учун нимани айтган бўлсам, уни оятлар, ҳадиси шариф ёки фиқҳнинг бирор масаласи билан далилладим. Ушбу китобда тавҳидда эътиқод масаласи, диёнат, ҳол, мақом, ҳақойиқ, мушоҳадалар, рамзлар, ишоратлар, шайхларнинг сўзлари ва ҳикоятларни аҳли сунна вал жамоа ақидасига мувофиқ баён этдим”¹.

Абдулкарим Самъоний (1113–1167) “Ал-Ансоб” (“Насабнома”) китобида Мустамлий ҳақида шундай маълумотларни келтиради: “Абу Иброҳим Исмоил Мустамлий Бухоро аҳлидан бўлиб, муфассир эди. Бухорода кўп олимлардан таълим олган. Бу кишидан баъзи муҳаддислар ҳадис ҳам ривоят қилишган. ...Фақиҳ ва муҳаддис киши эдилар. Ҳижрий 434 (милодий 1043) йили зулқаъда ойининг ўн олтинчисида, душанба куни пешиндан кейин вафот этган”².

Абу Иброҳим Исмоил Мустамлийга яна икки китоб нисбат берилади. Биринчиси – Қуръони карим тафсири. “Имом Мустамлий фазл ва илм бобида дадил, ақл бобида ибрат эди. Унинг тафсири тўғрилиги ва мукаммаллиги билан уламоларнинг якдил эътирофига сазовор бўлган”, деб эслайди XV асрда яшаб ўтган аллома Рашидуддин Ватвот.

Афсус, бу бебаҳо китоб бизгача етиб келмаган. Иккинчиси – “Кашф ул-маҳзуб” номли асар. Унинг бир нусхаси Истанбулдаги Қилич Пошо кутубхонасида сақланади.

“Шарҳ ат-таъарруф” XI асрнинг содда, равон насри намунасидир. Бироқ унда арабча калима ва иборалардан кўп фойдаланилган. Ушбу китобнинг бир неча нусхалари бор. Шулардан энг қадимгиси Покистон миллий музейида сақланаётган форсча нусхадир.

“Шарҳ ат-таъарруф” 1912 йили Покистоннинг Лакҳнав шаҳрида тўрт жилдда нашр этилган. 1850 йили доктор Ҳасан Манучеҳр “Шарҳ ат-таъарруф”нинг баъзи бир жузларини, кейинчалик Муҳаммад Равшан беш жилдли илмий-танқидий нашрини чоп эттирган, 1980 йили доктор Аҳмад Али Ражоий Бухорий “Хулосаи шарҳи таъарруф” номи билан Теҳронда чоп эттирган.

Мустамлий ёзган шарҳнинг турли даврларда, турли мамлакатларда бир неча бор нашр этилгани асарнинг қадр-қиммати ҳамон юксаклигини кўрсатади.

Комилжон РАҲИМОВ,

тайёрлади

¹Абу Иброҳим Исмоил ибн Муҳаммад Мустамлий Бухорий. “Шарҳ ат-таъарруф ли мазҳаб ат-тасаввуф”. Теҳрон. (1994–1997), 1 жилд, 15-бет.

²Абдулкарим Самъоний. “Насабнома”. “Бухоро”, 2004, 99-бет.

Яратганга шукр хайрли ишлар, эзгу амалларда отинойиларимиз ҳам жонбозлик кўрсатишмоқда. Вақти-вақти билан боқувчисини йўқотганлар, меҳрга муҳтожлардан ҳол-аҳвол сўралмоқда. Ана шундай эзгу ишларнинг давоми сифатида жорий йилнинг 22 декабрь, муборак жума куни Олмазор туманидаги Меҳр-мурувват Пансионати қариялари ҳолидан хабар олинди. Улар билан самимий суҳбатлашиб, кўнгиллари кўтарилди.

Шунингдек, пансионат раҳбарияти билан қарияларимизнинг кўнгилларини кўтариш, кексалар дуосини олиш мақсадида ҳамкорликда турли маърифий мавзуларда давра суҳбатлари ўтказиш бўйича таклиф киритилди. Учрашув якунида кекса ёшли отахону онахонларга Тошкент шаҳар отинойилар томонидан ажратилган эҳсонлар улашилди. Эътибордан масрур қалблар қўлларини дуога очиб, эзгу тилак, хайрли дуолар қилишди, деб хабар беради Миробод тумани бош отинойиси Каромат Тиллаева.

ЎМИ Матбуот хизмати

Нуфузли халқаро ташкилотлар, статистика қўмиталари ва экспертлар юртимизда амалга оширилаётган ислоҳотларни, иқтисодиёт, таълим, соғлиқни сақлаш каби соҳаларда қўлга киритаётган ютуқларимизни ижобий баҳоламоқда.

Мутахассислар инсоннинг узоқ умр кўриши унинг соғлом ва бахтли хаёт кечириши, тинч-хотиржам яшаши билан узвий боғлиқ эканини таъкидлайди.

Ўзбекистон истиқлол йилларида тинчлик-осойишталик барқарор бўлган, иқтисодиёти изчил тараққий этиб бораётган мамлакатга айланди. Ўтган йиллар давомида мамлакатимиз иқтисодиёти таркибий ўзгартирилиб, саноат ва инфратузилма тармоқлари изчил ривожланди. Шу билан бирга, аҳолини манзилли ижтимоий ҳимоялаш, одамлар саломатлигини мустаҳкамлаш, миллат генофондини яхшилаш, таълим сифатини оширишга катта куч ва маблағлар йўналтирилган.

Шаҳар ва қишлоқларимиз қиёфаси йилдан-йилга очилиб, тобора обод ва гўзал бўлиб бормоқда. Қишлоқ жойларда намунавий лойиҳалар асосида барпо этилаётган уй-жойлар ва инфратузилма тармоқлари қишлоқ ахолисининг ҳеч кимдан кам бўлмай яшаши учун кенг имкониятлар яратмоқда, эзгу орзу-умидларини рўёбга чиқармоқда.

Руҳиятшуносларнинг таъкидлашича, ўз турмушидан қониқиб, яқинларининг меҳр-муҳаббатини ҳис қилиб, эртанги кунга ишониб яшайдиган инсон узоқ умр кўради.

Халқимиз орасида меҳр-оқибат муҳитини янада яхшилашга, айниқса, ёши улуғ инсонларга ҳурмат-эҳтиром ва ғамхўрлик кўрсатишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Мустақилликнинг илк кунларидан бошлаб ахоли, биринчи навбатда, кекса авлод вакиллари, хотин-қизлар ва ёшларга доимий эътибор ва ғамхўрлик кўрсатиш, уларнинг хуқуқ ва манфаатларини таъминлаш, оила, оналик ва болаликни ҳимоя қилиш учун давлат бюджетидан ижтимоий эҳтиёжлар, жумладан, аҳолини қўллаб-қувватлаш ва ижтимоий соҳани мустаҳкамлашга ажратилаётган йиллик харажатлар изчил ошиб бормоқда.

Замонавий билим ва касб-ҳунарларни пухта эгаллаган, мустақил фикрлайдиган, она юртига меҳр ва садоқат туйғуси билан яшайдиган, ҳеч кимдан кам бўлмаган, ҳал қилувчи куч бўлиб майдонга чиқаётган янги соғлом авлод тарбияланмоқда. Буларнинг бари «Ислоҳот – ислоҳот учун эмас, аввало инсон учун, унинг фаровон хаёти учун» тамойили жамиятимизнинг барча соҳаларини модернизация қилиш ва янгилаш борасида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотларнинг бош ғояси, асосий мақсадига айланганидан далолатдир.

Қўлга киритилаётган бундай натижаларнинг асосий омили ва мезони, шубҳасиз, мамлакатимиздаги тинчлик-осойишталикдир. Зеро, тинчлик барқарор юртдагина ислоҳотлар самара беради, тараққиёт бўлади, одамлар ўз мақсадларини амалга ошира олади, ҳаётидан рози бўлиб, хотиржам яшайди.

Ўзимиздан қиёс: Ҳар куни тинч-хотиржам уйғонамиз, яхши кайфиятда нонушта қиламиз. Хурсанд бўлиб ишга жўнаймиз. Режалаштириб қўйган ишларимизни бажаришга шошиламиз. Ишдан қайтаётиб болаларга майда-чуйда олай, деб бозор ёки дўконга кирамиз. Хамма нарса кўзимизга яхши кўриниб, қўнжимизни тўлдириб чиқамиз. Оиламизни хурсанд қилиш учун яна уйга шошамиз. Биз учун одатий ҳол бўлган бу хаёт тарзи аслида жуда катта неъмат. Тинчлик туфайли дўконлару бозорларимиз тўла, дастурхонимиз тўкин. Ўйин-кулги, тўй-томоша, байрамларимиз шукухли.

Ҳа, мамлакатимиздаги тинчлик-хотиржамлик ва фаровонликнинг, мехр-оқибат муҳитининг барқарорлиги туфайли халқимиз бугунидан мамнун, эртасидан кўнгли тўқ. Одамлар эзгу орзу-интилишлар, юксак мақсадлар билан яшамоқда. Зеро, Президентимиз Шавкат Мирзиёев раҳнамолигида амалга оширилаётган барча ислоҳотлар ҳар биримизга, Ватанимиз келажагига дахлдордир.

П.БОБОЖОНОВ,

Шовот туманидаги “Қори Эшон бобо” масжиди имом-хатиби

Мамлакатимизда барча жабҳада эришилаётган ютуқларда, энг аввало, юртимизда ҳукм сураётган тинчлик ва осойишталик муҳим омил бўлиб хизмат қилмоқда. Зеро, бундай заминдан файз-барака аримайди, одамлар ўртасида меҳр-оқибат, хайру саховат ҳамда ўзаро ҳурмат қарор топади, уларнинг эртанги кунга ишончи янада мустаҳкамланади. Ушбу оддий ҳаёт ҳақиқатидан келиб чиқиб, республикамизда улуғ неъматни асраб-авайлашга алоҳида эътибор қаратиб келинаяпти.

Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан ҳафтанинг пайшанба куни ҳуқуқбузарликлар профилактикаси куни сифатида эълон қилиниб, унинг доирасида кўплаб чора-тадбирлар кўрилаётгани, асосийси, жойларда жиноятчилик ва ҳуқуқбузарлик ҳолатларининг олди олинаётгани, фуқароларнинг ҳуқуқий онги тобора юксалаётгани мазкур тадбирлар жамият ҳаётида нечоғлик муҳим аҳамиятга эга эканини кўрсатиб турибди. Уларга жалб этилган ҳуқуқ-тартибот идоралари, давлат ҳамда жамоат ташкилотлари вакиллари томонидан кенг кўламдаги тушунтириш ишлари олиб борилаётир.

Ички ишлар органлари, хусусан, профилактика инспекторлари ва маҳалла фуқаролар йиғинлари, имом-хатиблар ҳамкорлиги янги босқичга кўтарилгани, айниқса, диққатга сазовор. Эндиликда хонадонларга бориб, узоқ муддат хорижга кетган ҳамда яшаш манзилига қайтиб келган фуқаролар, уларнинг оила аъзолари билан тегишли тартибда тушунтириш ишлари олиб борилмоқда. Шу билан бирга, тадбирлар доирасида корхона, ташкилот, муассаса ҳамда маҳаллаларда тушунтириш ишлари изчил олиб борилиши туфайли ҳуқуқбузарлик ва жиноятчилик ҳолатлари сезиларли даражада камайишига эришилмоқда. Умумтаълим мактаблари, касб-ҳунар коллежлари ҳамда академик лицейларда ўқиш даврида ўқувчилар давомати ўрганилгани, ўқув машғулотларига сабабсиз қатнашмаётган, мунтазам дарс қолдираётган ёшлар аниқланиб, тегишли чоралар белгиланаётгани ўз самарасини бераяпти.

Аҳоли саводхонлиги ўсгани сайин уларда маънавий-маърифий тадбирларига бўлган хоҳиш ҳамда қизиқиш ортиб бораётгани ҳам диққатга сазовор. Ушбу тадбирларда “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили” Давлат дастуридан келиб чиққан ҳолда, аҳоли орасига чуқур кириб бориб, улар дардига қулоқ тутиш, керак бўлса, муаммоларини жойида ҳал этишга эътибор қаратилмоқда.

Ҳуқуқбузарлик ҳамда жиноятчилик ҳолатларининг келиб чиқиш сабаблари, маҳаллалардаги нотинч оилаларда барқарор муҳит ўрнатиш, жиноятга мойил шахсларни соғлом турмуш тарзига йўналтириш каби долзарб масалалар кенг аҳоли вакиллари иштирокида муҳокама қилинмоқда.

Эътиборлиси, тадбирлар доирасида рўёбга чиқарилаётган ишлар ўз самарасини бера бошлади. Аммо бугунги тезкор замонда шунинг ўзи билан кифояланиш мумкин эмас. Зеро, Ватан тинчлиги ва осойишталиги улуғ неъмат экан, уни асраб-авайлаш ҳамда мустаҳкамлаш барчамизнинг бурчимиздир, деб хабар беради.

Гурлан тумани «Усмон Саид бобо» масжиди имом-хатиби Алишер Бобожонов.

ЎМИ Матбуот хизмати

http://zamaxshariy.uz/1463

“Сурияда бир кеча-кундузда қарийб 50 киши уйига қайтди”, дея хабар бермоқда Россия Федерациясининг Мудофаа вазирлиги Ахборот ва коммуникация департаменти.

Баёнотда келтирилишича, курашаётган томонларни яраштириш маркази ва Миллий келишув қўмитаси билан биргаликда қочқинларни ўз уйларига қайтариш чоралари кўрилмоқда. Натижада сўнгги бир ой давомида аксарияти аёллар ва болалардан иборат бўлган 5 минг нафардан зиёд одамларни ўз Ватанига қайтаришга эришилган.
Шунингдек, Хомс ва Айнал Байда ҳудудлари аҳолисига 4 тонна озиқ-овқат маҳсулотлари гуманитар ёрдам сифатида етказиб берилган, 65 нафар сурияликка зарур тиббий ёрдам кўрсатилган, деб хабар беради ЎзА.

ЎМИ Матбуот хизмати