Cавол: Қурбонлик қилмоқчи бўлган одам 10 кунгача тирноқ, соч ва соқолини олмасин, деган гапнинг шариатимизда ҳукми қандай? 

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм. Шариатимизда Зулҳижжа ойи киргандан бошлаб токи қурбонлик қилгунча киши соч ва тирноқларини олмаслиги  шарт қилинмаган. Балки бу – ихтиёрий бўлган мубоҳ ишдир.

Мана шу ўн кунда бошқа кунларда бажарадиган баъзи одатий амалларимизни бажармасликка тарғиб қиладиган кишилар, ўз гапларини ушбу ҳадис билан қувватлайдилар. Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар:

“Қачон Зулҳижжанинг аввалги ўн куни бошланса ва бирортангиз қурбонлик қилмоқчи бўлса, соч ва соқолига тегмасин (олмасин)”, бошқа ривоятда “Соч ва тирноқ олмасин”, яна бошқа бир ривоятда эса “Ким Зулҳижжанинг ҳилолини кўрса ва қурбонлик қилмоқчи бўлса сочи ва тирноғини олмасин” (Имом Муслим ривояти).

Бу мавзуда улуғ Ҳанафий олим Имом Абу Жаъфар Таҳовий раҳимаҳуллоҳ бундай дейдилар:

“Баъзи аҳли илмлар бу ҳадис (ҳукми)га юрадилар. Уни маҳкам тутиб, (амал қилиш учун) асос қилиб олишади. Бошқа уламолар эса ўзгача йўл тутадилар ва бундай дейдилар: “Зулҳижжанинг аввалги ўн кунида қурбонлик қилишни ният қилган ва ният қилмаганлар учун соч ва тирноқларини олишда ҳеч қандай зарар (гуноҳ) йўқ”. Улар бу тўғрисида “Ҳаж китоби”да келтирган ҳадисимизни ҳужжат қиладилар: Оиша розияллоҳу анҳо айтадилар: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳадий (қурбонлик учун аталган ҳайвон)ларига қурбонлик белгиларини боғлар эдим. У зот қурбонликларини (Макка шаҳрига) жўнатар ва биз билан (Мадина шаҳрида) ҳалол (яъни, эҳромсиз) турардилар. Эҳромли киши эҳтиёт бўлиши керак бўлган нарсалар (соч ва тирноқ олиш, жинсий алоқа ва ҳаказолар)дан сақланмас эдилар. Одамлар ҳаждан қайтгунча шу ҳолат давом этарди”.

Бу ҳадисда аввалги ҳадисда ман қилинган ишларнинг мубоҳ эканига далил бор. Оиша онамиз розияллоҳу анҳо айтган ҳадиснинг бизга етиб келиш йўли Умму Салама онамиз розияллоҳу анҳоникидан яхшироқ. Чунки Оиша онамизнинг ҳадиси бизга “Мутавотир” ҳолда етиб келган.

Умму Салама онамиздан ривоят қилинган ҳадиснинг бизга етиб келиши эса ундай эмас, балки Имом Моликдан ривоят қилинган ҳадиснинг иснодига таъна етган. Бу ҳадис Пайғамбаримизга етиб бормайди, Умму Саламада тўхтайди, деганлар” (“Шарҳи маъонил осор”)

Имом Таҳовий бу мавзуни ҳадислар билан шарҳлаб бўлгач, масалага бошқа томондан ёндашиб айтадиларки, эҳром – кишига аввал ҳалол бўлган кўп нарсаларни ман қилади. Шуларнинг ичида энг қаттиқ ман қилингани жинсий алоқа бўлиб, у эҳромни бузади. Энди, эҳромда бўлмаган киши қурбонлик қилмоқчи бўлса, у жинсий алоқадан ман қилинмайди. Ундан ман қилинмагандан кейин ўз-ўзидан ундан пастроқ даражадаги иш (соч, тирноқ олиш)лардан ман қилинмайди. Мана шу – Имом Абу Ҳанифа, Абу Юсуф ва Муҳаммад раҳматуллоҳи алайҳимнинг сўзидир.

Муҳаққиқ аллома Мулла Алий Қорий раҳимаҳуллоҳ бу масалада бундай дейдилар: «Абу Ҳанифа роҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Бу иш – мубоҳ бўлиб, (соч, тирноқни олиш) макруҳ ҳам эмас, (уларни олмаслик) мустаҳаб ҳам эмас”» (“Мирқотул Мафотиҳ”).

Демак, қурбонлик қилмоқчи бўлган шахс модомики эҳромда эмас экан соч-соқолини, тирноғини олишида ҳеч қандай гуноҳ йўқ, балки бу – ихтиёрий бир амалдир. Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази

Аллоҳ Шайтонни лаънатлаган пайтда Шайтон муҳлат сўради. Аллоҳ унга қиёматга қадар муҳлат берди. Шунда Шайтон:

– Иззатинг ва Жалолинг ҳаққи, одамзоднинг жони танини тарк этмагунча, уни тўғри йўлдан чиқаравераман – деди.

Аллоҳ ҳам айтдики:

– Иззатим ва Жалолим ҳаққи, одамзоднинг жони танини тарк этгунча, унинг тавбасини қабул этавераман!

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам билдирдиларки:

– Қилинган гўзал ва хайрли ишлар, сув либоснинг кирини кетказгандай гуноҳларингизни ювиб кетади.

Бир одам Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан сўради:

– Мен бир гуноҳ қилдим. Тавба қилиб бошқа бундай қилмасам, Аллоҳ афв этадими?

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу аввал у одамдан юз ўгирди. Жавоб бергиси келмади. Сўнгра бурилиб, унга қаради. Одамнинг кўзларидан ёш оқаётган эди. Шундай деди:

– Жаннатнинг саккиз эшиги бор. Ҳаммаси очилиб-ёпилиб туради, фақат тавба эшиги ҳеч ёпилмайди. Унинг устида эшик ёпилмасин учун бир малак бор. Тавба қил, ноумид бўлма!

Ҳазрати Али розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан нақл этадилар:

– Аллоҳ махлуқотни яратмасдан тўрт минг йил илгари Аршнинг атрофида шундай ёзув бор эди:

– “Мен тавба қилган ҳамда иймон келтириб, яхши амаллар қилган, сўнгра тўғри йўлга юрган кишиларни мағфират этгувчидирман!” (Тоҳа сураси, 82-оят).

Эй биродарим, билиб қўйки, тезлик билан катта ва кичик гуноҳлардан тавба қилиш ва ёмон феълларни тарк этиб, яхши ахлоқли бўлиш фарзи айндир. Кичик гуноҳларга бепарволик ва ҳадеб кичик гуноҳ қилавериш катта гуноҳларнинг юзага чиқишига сабаб бўлади. Шунинг учун ҳам Аллоҳ айтади:

“(У тақводор зотлар) қачон бирон-бир нолойиқ иш қилиб қўйсалар ёки (қандайдир гуноҳ иш қилиш билан) ўзларига зулм қилсалар, дарҳол Аллоҳни эслаб, гуноҳларини мағфират қилишни сўрайдиган, ҳар қандай гуноҳни ёлғиз Аллоҳгина мағфират қилур, – билган ҳолларида қилган гуноҳларида давом этмайдиган кишилардир” (Оли Имрон сураси, 135-оят).

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг “Метин қоялар” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: “Бу дунё мўминнинг зиндони, кофирнинг жаннатидир” (Имом Термизий ривояти).

Зикр қилишларича, Ҳофиз ибн Ҳажар Асқалоний раҳимаҳуллоҳ қози калон мансабида ўтирган вақтларида кунларнинг бирида башанг кийиниб, чиройли ясатилган уловга миниб, ортларидан бир қанча шогирдларни эргаштириб бозор оралаб кетаётсалар, рўпараларидан ёғ босиб кетган кийимда, бадбўй ҳидланиб кетган бир яҳудий ёғфуруш чиқдида шайхнинг йўлини тўсди ва уловининг арқонидан тутиб: “Эй шайх, сизларнинг пайғамбарингиз айтмаганмиди: бу дунё мўминнинг зиндони, кофирнинг жаннати, деб? Қани сенга зиндон бўлганию, қани менга жаннат бўлгани?” деди.

Шунда Шайх яҳудийга жавобан: “Аллоҳ таолонинг менга охиратда тайёрлаб қўйган неъматларига нисбатан олганда, гўёки мен ҳозир зиндондаман. Аммо, сенга охиратда тайёрлаб қўйган азобу уқубатларига нисбатан олганда, гўёки сен ҳозир жаннатдасан”, деди. Олимнинг ушбу жавобини эшитган яҳудий тавба қилиб иймон келтирди.

 “Файзул Қодир”

Абдувоҳид домла Аҳмадалиев,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Фатво маркази мутахассиси.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Кимки бирор нарсани назр қилса ўшани албатта бажариши лозим. Аммо баъзи инсонлар бошларига мушкул тушганида Аллоҳга ёлвориб “агар шундан қутулиб олсам фалон яхши ишни қиламан” деб қасам ичади ёки ваъда қилади ёҳуд назр қилади. Аммо муаммо ва мушкуллардан қутулганидан кейин, ваъдасини адо қилмайди. Назрни адо этиш эса вожиб саналади. Билмайдики, эртага яна Аллоҳга ёлвориши бор.

Ҳикоя. Ривоят қилишларича, бир чол бозордан қўзичоқ сотиб олибди. Кейин шу қўзи катта бўлса қурбонликка сўяман деб ният қилибди. Иттифоқо қўзи шунчалик тез ривожланибдики, Қурбон ойи келгунча каттагина, кўрган одамнинг суқи кирадиган қўчқор бўлиб етилибди. Буни кўриб кампир чолига айтибди:

Бунинг ўрнига бозордан бошқа қўй олиб сўяйлик.

Йўқ, мени шуни ният қилганман, – дебди чол.

Қўй бўлса бўлди-да, барибир сўямизку, – дебди кампир ва жаврай-жаврай охири чолни кўндирибди.

Чол бозорга борибди. Ўртача катталикдаги қўйни танлаб анча савдолашди. Охири баҳосини келишгандан сўнг пулни санаб бермоқчи бўлиб чўнтагига қарса, пул йўқ! Ўғрилар “шилиб” кетишибди. Жаҳли чиққан чол ўзига-ўзи: “Шу мияси айниган кампирнинг гапига кириб адашибман. Ҳозироқ тўғри уйга бориб кампир билан маслаҳатлашиб ўтирмай ўша қўчқорни сўяман!” деб уйга равона бўлди.

Келиб шошилиб қўйхонага кириб қараса, қўчқор ҳаром ўлиб ётган экан.

Қўшимча. Ўтган йили рамазонда бир маҳалладошим ифторлик қилишни ният қилган, бироқ бир одамга аччиқ қилиб ифторликни бермади. Мен унга юқоридаги ҳикояни айтсам, ўзи иқрор бўлдики, бу киши ҳам ўша куни (ёки эртасига) пулини йўқотиб қўйибди. Бу ҳақиқатан бўлган гап.

Улуғбек қори ЙЎЛДОШЕВ