Аллоҳ таоло инсонни азизу мукаррам қилиб яратиш билан бирга ўз хатоларини тузатиш, гуноҳлардан фориғ бўлиш йўлини кўрсатган. Зеро, инсон борки, айбу нуқсон, гуноҳлардан ҳоли эмас. Бундай киши гуноҳ-хатолардан афсусланиш, уларга чин дилдан тавба қилиб, яхши амаллар қилишга ўтиши лозим.

Бутун инсоният отаси Одам алайхиссалом ҳам хато қилгандан сўнг тавба-тазарру орқали Ҳақ таоло мағфиратига ноил бўлди. Шу боис тавбага юзланиш, гуноҳларга истиғфор айтиш инсон наслига фарз қилинган азалий ҳукмдир.

Қуръони каримда марҳамат килинади: “Эй имон келтирганлар! Аллоҳга чин тавба қилинглар, шояд Раббингиз сизларнинг гуноҳларингизни ўчириб, остидан анхорлар оқиб турадиган (жаннатдаги) боғларга киритса!” (Таҳрим сураси, 8-оят).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Гуноҳларидан холис тавба қилган киши хеч биp гуноҳ қилмаган киши кабидир”, деганлар (Ибн Можа ривояти). Уламолар оят ва хадисларда зикр этилган тавбадан мурод шудир, дейишган.

Тавба гуноҳлардан қотган қалбни юмшатади. У қалб шифоси, унга роҳат бағишловчи улкан неъмат. Мўмин киши гуноҳларни кичик санамай, дарров тавбага шошилиши, улардан фориғ бўлиш орқали ваъда қилинган жаннат мукофотини қўлга киритишга ҳаракат қилмоғи лозим. Зеро, тавба жаннат ва дўзах ўртасидаги тўсиқдир.

Ҳатто Пайғамбар соллаллоху алайхи ва салламдек гуноҳ-хатолардан маъсум бўлган зот ҳам ҳар куни тавба қилиб, умматларини ҳам шунга чақирганлар: “Эй инсонлар, Аллоҳга тавба қилинглар ва Ундан доимо гуноҳлapингни кечиршиини сўранглар! Мен Аллоҳга ҳар куни юз марта тавба қиламан” (Имом Муслим ривояти).

Банданинг тавбаси қабул бўлиши учун бир неча шартлар бор. Аввало, банда қилган гуноҳ-хатоларидан изтироб чекиши, жони қийналиши, ич-этини ейиши, ҳузур-ҳаловати йўқолиб, уйқу ва оромдан кечишидир. Ваҳолангки гуноҳдан қайтмаган кишининг истиғфор ва надоматидан фойда йўқ. Агар инсон бир гуноҳга тавба қилсаю сўнг яна уни қайтарса, унинг тавбаси хақиқий саналмайди.

Тавбанинг яна бир шарти гуноҳларни бутунлай тарк этишдир. Бундай киши астойдил тавба қилиб, тоат-ибодат, садақа-эҳсонларни кўпайтиради ва ҳеч қачон умидсиз бўлмайди. Кишининг фақат солиҳ амаллар қилишга ўтиши эса тавбанинг қабул бўлгани аломатидир. 

Аллоҳ таоло марҳамат қилади: “Яхшиликлар, албатта, ёмонликларни кетказади” (Худ сураси, 114-оят).

Муоз ибн Жабал розийаллоҳу анҳудан ривоят қилади: “Агар бир гуноҳ қилсангиз, унга каффорот бўладиган бир яхшилик қилинг. Махфий гуноҳга махфий яхшилик, ошкора гуноҳга ошкора яхшилик каффорот бўлади” (Имом Байхақий ривояти).

Банда гуноҳ ёки хатосига истиғфор айтса, меҳрибон ва раҳмли Аллоҳ азза ва жалла унинг гуноҳларини, албатта, кечиради ва яхшиликдан умид қилинади. Аммо банда кибр ё ғурурга бориб, истиғфор айтишни канда қилса, ўзига зулм қилган, ўз зарарига ишлаган бўлади.

Ҳадиси Қудсийда Аллоҳ таоло: “Улуғлигим ва буюклигимга қасамки, то руҳи танасида экан, бандаларимга тавба эшиги очиқдир”, деган (Имом Аҳмад, Имом Абу Йаъло, Имом Хоким ривояти).

Тавба эшиклари доимо очиқ. Шундай экан, доимо тавба ва истиғфорни ўзимизга лозим тутиб, хайрли амалларда бардавом бўлайлик. Шунда гуноҳлар ҳатто тоғдек бўлса ҳам кечирилиб, улкан мукофотга сазовор бўламиз, иншоаллоҳ.

Фазлиддинхон  Мухтаров,

Шаҳрисабз шаҳар бош имом хатиби

Мамлакатимизнинг Австриядаги элчихонаси ташаббуси билан Венгрияда яшаб ижод қилган ўзбек олими Мулла Исоқ Иброҳим (1836-1892) таваллудининг 186 йиллиги муносабати билан ватандошимиз дафн этилган Фейер вилояти Веленце шаҳарчасидаги қабристонда гулчамбар қўйиш маросими ўтказилди, деб хабар бермоқда “Дунё” АА.

Маросимда Туркий давлатлар ташкилотининг Венгриядаги ваколатхонаси раҳбари Янош Ховари, Веленце шаҳри мэри Герхард Акош, венгриялик турколог олимлар ва тадқиқотчилар ҳамда Ўзбекистоннинг Австриядаги элчихонаси вакиллари иштирок этдилар.

Янош Ховари ўз нутқида венгер ва ўзбек халқлари қадим алоқаларга эгалиги хусусида тўхталар экан, икки халқнинг тарихий келиб чиқиши бир-бирига туташ илдизларга бориб тақалишини, ўзаро тарихий муносабатлар XIX асрда Армин Вамбери ва Мулла Исоқнинг ўзаро дўстлиги натижасида қайта тикланганлигини алоҳида таъкидлади. “Ҳозирги пайтда мамлакатларимиз ўртасидаги ўзаро муносабатлар Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ва Венгрия Бош вазири Виктор Орбан саъй-ҳаракатлари билан сифат жиҳатдан юқори босқичга кўтарилган”, деди у.

Шунингдек, туркшунос олимлар Мулла Исоқнинг Венгрияда кечган ҳаёти ҳақидаги тарихий маълумотларга алоҳида эътибор қаратдилар. Хусусан, Венгрия Фанлар академияси тадқиқотчиси Д.Сомфаи ўзбек олими Мулла Исоқ ўз ҳаёт йўли ва ижоди билан Венгрия маданияти ривожига ҳиссасини қўшганини алоҳида таъкидлади.

Мулла Исоқ 1836 йилда Қорақолпоғистоннинг Қўнғирот туманида таваллуд топган. 1863 йилда Хивада Муҳаммадаминбек мадрасаси талабаси бўлган вақтида венгриялик машҳур тукршунос олим, саёҳатчи Армин Вамбери билан учрашган ва у билан биргаликда Туркия орқали Венгрияга келган. Мулла Исоқ маҳаллий халқ тилини ўрганиб Венгрия Фанлар академиясининг Шарқшунослик кутубхонасида ишлагаб ижод қилган. У шу ерда оила қурган ва ҳаётининг сўнгги дамларида Венгриянинг Веленце шахарчасига кўчиб келган. Ватандошимиз 1892 йили 56 ёшида вафот этган.

Мулла Исоқ Армин Вамберининг дўсти ва шогирди бўлган. Армин Вамбери ўзининг 1864 йилдаги “Ўрта Осиёга саёҳат” номли машхур асарида Мулла Исоқ ҳақидаги маълумотларни ёзиб қолдирган.

Мулла Исоқ венгер ёзувчиси Янош Ароннинг «Ажойиб оҳунинг ҳикояти» шеърий асарини можар имлосида ўзбек тилига таржима қилган. Ҳозирги пайтда ушбу китобнинг асл нусхаси Венгрия Фанлар академияси кутубхонасида сақланмоқда.

Алоҳида қайд этиш жоизки, мазкур таржима асарнинг янги тахрирдаги нусхаси Венгрия Бош вазири В.Орбаннинг 2021 йил март ойида Ўзбекистонга буюрган ташрифи чоғида Ўзбекистон Президенти Ш.М.Мирзиёев томонидан унга туҳфа қилинган.

Қорақалпоғистон Республикаси Қўнғирот туманида Мулла Исоқ Иброҳим номи билан аталадиган жоме масжид мавжуд. Унинг пештоқида Венгриянинг Ўзбекистондаги элчихонаси билан биргаликда Мулла Исоқ Иброҳимнинг Венгриядаги ҳаёти ҳақидаги маълумотлар битилган лавҳа ўрнатиш режалаштирилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Абдулҳамид домла Жуманов