Музаффаржон домла
"Ҳазрати Умари Одил" масжиди имом-хатиби

Ислом динида фарзанд тарбияси ибодат даражасидаги амаллар қаторига киради. Шу сабабли донишманд ота-боболаримиз, оқила оналаримиз фарзанд тарбиясига алоҳида эътибор берган. Тарихга назар ташласак, бунга жуда кўп мисолларни кўрамиз. Жумладан, муҳаддислар султони Имом Бухорийнинг буюк олим бўлиб етишишида ота-онасининг улкан хизматлари, узоқ йиллик машаққатлари мужассамдир.

Имом Бухорийнинг отаси Исмоил ибн Иброҳим ўз даврининг етук муҳаддисларидан бўлиб, Имом Моликнинг шогирди эди. Манбаларда унинг Ҳаммод ибн Зайд, Имом Молик ибн Анас ва Абу Муовия каби йирик муҳаддислардан ҳадислар ривоят қилгани, Абдуллоҳ ибн Муборакдан тарбия олгани ҳақидаги маълумотлар қайд этилган. Исмоил ибн Иброҳим илм олиш ва уни тарқатиш қаторида, тижорат ишлари билан ҳам шуғулланган.

Манбаларда зикр қилинишича, Исмоил Бухорий ўта тақводор, художўй, одил инсон бўлган. Тарихчи Аҳийд ибн Ҳафс: “Абу Муҳаммад бандаликни бажо келтираётган маҳал уни зиёрат қилишга борганимда, менга: “Бор молу дунёимдан ҳаром, шубҳали, нопок йўл билан топилган бир дирҳамни ҳам билмайман”, деб илтижо қилганида, нафасим бўғилиб, бор вужудим унинг улуғворлиги олдида арзимас бир нарсадек туюлди”, деб ёзган. Буюк шоир Абдураҳмон Жомий “Батҳо (Макка атрофидаги тепаликлар номи) ва Ясрибда (Мадинада) ясалган танганинг сайқали Бухорода камолига етди”, деган сўзлари орқали тақво ва илм билан зийнатланган насаб ортидан Бухорои шарифда буюк муҳаддис Имом Бухорий етишиб чиққанига ишора қилади.

Буюк муҳаддиснинг онаси ҳам тақводор, диёнатли ва оқила аёл бўлган. Унинг асл исми манбаларда учрамайди. Тақводорлиги ва кўп ибодат қилиши, илмли ва оқилалиги билан танилгани сабабли эл орасида асл исми унутилиб, каромат соҳибаси сифатида “Дуоси мустажоб аёл” номи билан машҳур бўлган. Имом Бухорийнинг улуғ аллома бўлиб етишишида отасининг тақвосию онасининг ихлос ила қилган дуо-ибодатларининг жуда катта ўрни бор.

Туғилганида ота-онаси гўдакнинг исмини Муҳаммад деб қўяди. Орадан бир неча йил ўтиб, ёш Муҳаммаднинг отаси Исмоил вафот этади. Имом Бухорий тўрт ёшлар атрофида кўзи жароҳатланиб, кўриш қобилиятини йўқотади ва табиблар ҳарчанд уринмасин, уни даволай олмайди. Турмуш ўртоғидан айрилган, ҳам фарзандига етган бундай мусибатдан ёш Муҳаммаднинг онаси ўзини йўқотиб қўймади. Аксинча, кундузлари ўғлининг таълим-тарбияси билан шуғулланиб, уни илм олишга рағбатлантирар, тунларини ибодат билан бедор ўтказиб, Яратгандан ўғлининг кўз нурини қайтаришни тинмай илтижо қилиб сўрар эди.

Дарҳақиқат, ота-боболаримиз “Ота-она фарзанд учун энг биринчи ва олий мадрасадир”, деб тўғри айтган. Оқила аёлнинг тарбияси билан, кўзи ожиз бўлишига қарамасдан, ёш Муҳаммаднинг илмга, айниқса, ҳадисларни ёд олишга рағбати кундан-кун ошиб борди. Кунлардан бир куни онаси тушида Иброҳим алайҳиссаломни кўради. У зоти шариф бу мушфиқа онага қараб: “Эй, волида! Сенинг беҳисоб дуоларинг шарофатидан Аллоҳ таоло ўғлингга мукаммал кўриш қобилиятини қайтарди”, дея хушхабар айтади. Шу чоғ уйқудан уйғониб, ўғлининг қароқларида нур жилваланиб, кўзларига олам қайтадан нурафшон бўлиб турганини кўради. Оқила она Аллоҳ таолога шукрона ибодатини қилиб, фарзандлари ҳақига узундан-узун дуолар айтиб, тонг оттиради.

Таълим-тарбияни ибодат даражасидаги амал деб билган бир онанинг беқиёс хизмати сабаб бугун бутун олам мусулмонлари Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак ҳадисларидан, энг саҳиҳ ривоятлардан баҳраманд бўлиб келмоқда. Алломанинг 20 дан зиёд бебаҳо асари асрлар оша ўз аҳамиятини йўқотмай келмоқда. Муҳаддиснинг “Ал-Жомиъ ас-саҳиҳ” ҳадислар тўплами бутун дунё мусулмонлари томонидан ҳадис илми соҳасида энг муҳим манба сифатида эътироф этилган.

Ботиржон домла Тожибоев

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Ҳижратдан аввалги 13 йил, 1 шаввол, пайшанба куни (нубувватнинг 1 йили / мил. 610 йил август)
– Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга иккинчи ваҳий нозил бўлди ва у Зот нубувват мақомидан рисолат мартабасига кўтарилиб, Расул (Элчи, Пайғамбар) бўлдилар.

Ҳиж.ав. 9 йил, шаввол ойи (нубувватнинг 5 йили / мил. 614 йил июль-август)
– Ҳазрати Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳу бошчиликларида Ҳабашистонга ҳижрат қилган дастлабки муҳожир гуруҳ Ҳабашистондан Маккага қайтиб келди.
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Савда бинти Замъа онамизга уйландилар;

Ҳиж.ав. 4 йил, шаввол ойи (нубувватнинг 10 йили / мил. 619 йил май-июнь)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Қурайшдан умидларини узиб, Сақиф қабиласини Исломга даъват қилишга, ҳеч бўлмаса, бошпана бериб қўллаб-қувватлашларини умид қилиб, Тоифга бордилар, бироқ ҳимоячи ҳам, кўмакчи ҳам топмасдан озору азиятлар кўриб ортларига қайтдилар;
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Тоифдан қайтаётиб Нахла водийига тушганларида жинларнинг биринчи гуруҳи мусулмон бўлди.

Ҳиж.ав. 3 йил, шаввол ойи (нубувватнинг 11 йили / мил. 620 йил май-июнь)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳнинг буйруғи билан Оишаи Сиддиқа розияллоҳу анҳога фотиҳаландилар.
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Убайда ибн Ҳорис розияллоҳу анҳу бошлиқ олтмиш кишилик муҳожирлар жамоасини ҳарбий амалиёт учун юбордилар (улар Батни Робиғ деган жойда Абу Суфён бошлиқ икки юз кишилик гуруҳга дуч келдилар. Икки тараф бир-бирига камон ўқлари узишди, бироқ жанг бўлмади. Бу Ислом тарихида «Робиғ» сарияси деб аталади);

Ҳижрий 1 йил, шаввол ойи (мил. 623 йил апрель)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оишаи Сиддиқа розияллоҳу анҳо билан оила қуриб, Мадинада бирга яшай бошладилар;
– Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳо туғилди (бу муборак чақалоқ ҳижратдан сўнг Мадинада муҳожирлар ичида туғилган биринчи фарзанддир);
– машҳур саҳоба Асъад ибн Зурора Ансорий розияллоҳу анҳу бетоб бўлиб, Мадинада вафот этди.
– Биринчи рамазон ҳайит намози ўқилди ва бу байрам Бадр ғазотида қозонилган улкан ғалаба ортидан келгани учун янада катта тантана билан нишонланди.

Ҳижрий 2 йил, 1 шаввол (мил. 624 йил 26 март)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бани Сулайм қабиласи яшайдиган Кудр[2] диёрига икки юз отлиқ билан бордилар (сабаби, Бадр жангидан сўнг бани Сулайм ва бани Ғатафон қабилаларининг Мадинага ҳужум қилиш учун куч тўплашаётгани ҳақида у Зотга хабар етиб келган эди. Мусулмонларнинг келаётганларини эшитган қабила аъзолари тумтарақай бўлиб, қочиб қолишди. Бу Ислом тарихида «Кудрдаги бани Сулайм»ғазоти деб номланади);
– ушбу ғазотда Ясор номли бир қул қўлга тушган эди, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни озод қилиб юбордилар.

Ҳижрий 2 йил, шаввол ойининг ўртаси шанба куни (мил. 624 йил апрель)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бани Қайнуқоъ яҳудийларининг қилмишларидан сабр косалари тўлиб, уларнинг қалъаларини қамал қилдилар (қамал ўн беш кун давом этди, натижада, бани Қайнуқоъ яҳудийлари таслим бўлишди).

Ҳижрий 3 йил, 7 шаввол, шанба (мил. 625 йил 22 март)
– Уҳуд ғазоти бўлиб ўтди;
– ўша куни жами етмиш нафар шаҳид Уҳуд майдонига дафн қилинди ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қолган олти юз ўттиз нафар саҳоба билан кечки пайт Мадинаи мунавварага қайтиб келдилар.

Ҳижрий 3 йил, 8–11 шаввол ойи (мил. 625 йил 23–26 март)
– Ҳамроул асад[3] ғазоти бўлди (яъни Макка қўшинини таъқиб қилиш амалиёти ўтказилди).

Ҳижрий 3 йил, шаввол ойи (мил. 625 йил март)
– «Аржаҳ» қавлга кўра, Уҳуд ғазотидан кейин хамр (маст қилувчи ичимликлар)ни истеъмол қилиш бутунлай ҳаром қилинди.

Ҳижрий 4 йил, шаввол ойи охирлари (мил. 626 йил март охири)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умму Салама онамиз розияллоҳу анҳога уйландилар.

Ҳижрий 5 йил, шаввол ойи (мил. 627 йил март)
– Аҳзоб (Хандақ) ғазоти бошланди.

– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Курз ибн Жобир Фиҳрий розияллоҳу анҳу бошчилигидаги йигирма нафар саҳобадан иборат сарияни Урайна қабиласи аъзоларининг кетидан юбордилар (бунга сабаб, Укал ва Урайна қабиласидан бир неча киши мусулмонлик изҳор қилиб, Мадинада яшаб туришди, сўнг касал бўлиб қолишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уларни туялар боқилаётган яйловга юбордилар ҳамда туяларнинг сутларидан ва сийдикларидан ичишни тавсия қилдилар. Улар соғайиб олгач, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг чўпонларини ўлдириб, туяларни ҳайдаб кетишди, Исломдан сўнг куфрга қайтишган эди);

Ҳижрий 6 йил, шаввол ойи (мил. 628 йил февраль-март)
– Амр ибн Умайя Зомрий билан Салама ибн Абу Салама розияллоҳу анҳумолар Маккага Абу Суфённи ўлдириш учун боришди (чунки Абу Суфён ҳам бир аъробийни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга суиқасд қилиш учун юборганди, лекин ҳар икки тараф ҳам суиқасд қилишга муваффақ бўлмади);
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абдуллоҳ ибн Равоҳа розияллоҳу анҳу бошчилигидаги 30 отлиқдан иборат сарияни Хайбарга юбордилар (улар Абу Рофиъ Саллом ибн Абул Ҳуқайқдан кейин Хайбар яҳудийларига раҳбар бўлиб, мусулмонларга қарши фитналарга бош бўлаётган яҳудий Усайр ибн Зоримни ва унинг шерикларини ўлдириб келишди).

Ҳижрий 7 йил, шаввол ойи (мил. 629 йил февраль)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Башир ибн Саъд Ансорий розияллоҳу анҳу бошчилигидаги 300 кишилик сарияни Ғатафонга қарашли Ямн ва Жаборга (ёки Фазора ва Узрага) юбордилар (ушбу сария Мадина атрофига босқинчилик уюштириш мақсадида жамланган катта қўшинга қарши юборилган эди. Улар етиб борганларида душман бундан хабар топиб, қочиб кетишга улгурди. Башир розияллоҳу анҳу кўплаб туяларни қўлга киритди ва икки кишини асир олиб, Мадинага олиб келди. Улар иккаласи ҳам мусулмон бўлишди).

Ҳижрий 8 йил, шаввол ойи (мил. 630 йил январь-февраль)
– Холид ибн Валид розияллоҳу анҳу Уззо бутини вайрон қилиб келганидан сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни 350 кишилик муҳожир, ансор ва бани Сулаймликлардан ташкил топган жамоа билан бани Хузайма қабиласини Исломга даъват қилиш учун юбордилар.

Ҳижрий 8 йил, 6 шаввол, шанба (мил. 630 йил 26 январь)
– Макка фатҳининг ўн тўққизинчи куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўн икки минг аскар билан Маккадан Ҳунайнга қараб йўл олдилар.

Ҳижрий 8 йил, 10 шаввол, чоршанба (мил. 630 йил 30 январь)
– Ҳунайн ғазоти бўлиб ўтди.

Ҳижрий 8 йил, шаввол ойи, (мил. 630 йил февраль)
– Ҳунайн ғазотининг давоми ўлароқ, шиддатли Тоиф ғазоти бошланди.

Ҳижрий 10 йил, 29 шаввол (мил. 632 йил 27 январь)
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Иброҳим исмли ўғиллари ўн саккиз ойлигида оламдан ўтди…

@VAKILLIKUZ