muslim.uz

muslim.uz

Бу ҳақда 26 январь куни Доғистон муфтийси шайх Aҳмад Афанди Ўзбекистон Республикасининг Ростов-Дондаги Бош консули Рустам Қўрғонбоев билан учрашувда айтиб ўтди.
Муфтият матбуот хизмати хабарига кўра, йиғилишда Доғистон Республикаси Миллий сиёсат ва диний ишлар вазири вазифасини вақтинчалик бажарувчи Энрик Муслимов ҳам иштирок этди.
Суҳбат чоғида Р. Қўрғонбоев Доғистонга ташрифидан мақсад, аввало, зиёрат туризми соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлашдан иборат эканини таъкидлади.
Бош консул Доғистон томонига февраль ойи охирида Ўзбекистон зиёрат ва туристик салоҳиятини тақдим этиш учун республикада майдонча ташкил қилиш имкониятини кўриб чиқишни таклиф қилди. Шайх Аҳмад Афанди, ўз навбатида, зиёрат туризмини ривожлантириш зарурлиги ғоясини қўллаб-қувватлади.
Агар унинг ташаббусига қизиқиш билдирилса, Доғистон ва Чеченистон мусулмонлари учун ёз бошида Махачқалъа – Тошкент йўналиши бўйича чартер рейсларини йўлга қўйиш режалаштирилган.
Доғистон муфтийси зиёрат туризмини ривожлантириш зарурлиги ҳақидаги ғояни қўллаб-қувватлади ва тез орада давлатларимизда коронавирус туфайли ўз-ўзини изоляция қилиш режимининг заифлашуви юз беришига умид билдирди.
"Бугунги кунда Доғистонда сўфийлик кенг тарқалган. Бу таълимот Ўзбекистондан келади. Сизларда бундай ғоя пайдо бўлгани учун Аллоҳга раҳматлар айтамиз. Ҳар томонлама қўллаб - қувватлаймиз", - дея таъкидлади Доғистон муфтийси.
Миллий сиёсат бўйича вазир вазифасини бажарувчи Энрик Муслимов Россия ва Ўзбекистон халқаро даражада жуда яхши алоқаларга эга эканини эслатди.
Шунингдек, Ўзбекистон консули бошқа амалдорлар ҳамроҳлигида Исо Пайғамбар номидаги Маънавият маркази ва Махачқалъа Марказий Жума масжидига ташриф буюргани қайд этилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ўз ваъдасида турмаганда турли-туман важ-карсонлар кўрсатувчи кимса ҳеч қачон мард ва ҳимматли инсон бўлолмайди.

Маҳмуд аз-Замахшарий

***

Кимда икки хислат бўлса, Аллоҳ уни севади:
1. Тақво.
2. Гўзал хулқ.

Кимда икки хислат бўлса, одамлар уни севишади:
1. Саховат.
2. Яхши амалларни кўпайтириш.

Араб ҳикматларидан

***

Зулм – бунёдкорлик ва тараққиётни барбод қилишга чақирувчи жарчидир.

Ибн Халдун

***

 

Донишманд билан қурилган биргина суҳбат бир ойлик мутолаадан афзалдир.

Шарқ ҳикматларидан

***

Сизни тарк этган инсонларни аслида сиз тарк этган бўласиз.

Мен сени жуда яхши биламан дейсизми? Оҳ-ҳо! Сиз авлиё экансизку. Айтингчи, мен кеча нимадан ҳайратландим, бугун нимадан азият чекяпман, нималар менинг дилимни вайрон қилмоқда, қалбимда нималар яширинган..?

Саййид Аброр Умар

***

Яхшилик қил, жаҳон яхшилик олсин,
Яхшилар бошига яхшилик солсин.
Мол-дунё барчадин - сендан ҳам қолур,
Яхшиси мол эмас, яхшилик қолсин.


Абдураҳмон Жомий

 

***

 

«Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилинг. Гуноҳ ва душманлик йўлида ҳамкорлик қилманг». 

(Моида сураси, 2-оят)

 

***

 

Манбалар асосида Саидаброр Умаров тайёрлади

Дубайнинг инқироз ва фалокатларни бошқариш бўйича Олий қўмитаси COVID-19 инфекция юқишлари сонининг кўпайиши шароитида тўй, зиёфат ва ижтимоий тадбирларни ташкил қилишнинг янги қоидаларини эълон қилди.
Жумладан, тўй ва бошқа йиғинларга максимал 10 киши қатнашишига йўлга қўйилган ва улар энг яқин қариндошлар бўлиши керак. Қоидалар хусусий уйларда ҳам, меҳмонхона ва банкет залларида ҳам ўтказиладиган тадбирларга тааллуқли бўлиб, 2021 йилнинг 27 январидан кучга киради.
Islam.ru маълумотларига кўра, аввалроқ қўмита ресторан, кафе ва бошқа умумий овқатланиш шаҳобчалари учун янги қоидаларни эълон қилганди. Хусусан, столлар орасидаги хавфсиз масофа икки метрдан уч метргача оширилиши керак. Бундан ташқари, бир столда меҳмонларнинг рухсат этилган сони ресторанларда 10 дан еттитагача, кафеларда тўрттагача камаяди.
Gulf News хабарига кўра, сўнгги ҳафталарда COVID-19 инфекция юқиш ҳолатлари сони сезиларли даражада ошган: 2020 йилнинг декабрьойи охирида кунига ўртача мингга яқин инфекция юқиш ҳолатлари қайд этилган бўлса, сўнгги 11 кун ичида ҳар куни 3,500 га яқин ҳолат аниқланган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

الأربعاء, 27 كانون2/يناير 2021 00:00

Тишни қандай парваришлаш зарур?

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Ер юзида ҳеч қандай дин, ҳеч қандай тузум тозаликка Ислом дини каби аҳамият бермаган. Ҳатто Қуръони Каримда ҳам инсонлар пок бўлишга чақирилган кўплаб оятлар мавжуд. Масалан, бир кунда фарз намозларини ўқиш учун камида 3–4 маротаба таҳорат олинади, Қурон тиловат қилиш учун ҳам албатта таҳоратлик бўлиш шарт. Шунинг учун ҳам Ислом дини поклик дини демакдир. Оғизларнинг тозалиги, уларни тоза сақлаш ҳам Исломда ибодат даражасига кўтарилган.

Тиш саломатлиги, уни парваришлаш ҳақида кўпчилигимиз эшитганмиз, аммо бу борада бериладиган тавсияларга ҳар доим ҳам амал қилавермаймиз ва натижада тишларнинг емирилиши, милк қонаши ва шунга ўхшаш бошқа ёндош касалликларга дуч келамиз. Хўш, инсон тишларини соғлом сақлаш учун нима қилиши керак?

Сўнгги бор тиш шифокори ҳузурига қачон борганингизни эслай оласизми? Жавобингиз «йўқ» бўлса, унда, албатта, бунга бефарқ бўлманг. Чунки касал тишлар жуда кўп хасталикларга сабабчи бўлиши мумкин. Тиш инсоннинг ташқи кўринишида кўзга ташланиб турадиган кичик бир қисм бўлса-да, жуда катта вазифани бажаради.

Организм учун энг катта хавф

Оғиз бўшлиғида уч юздан зиёд микроорганизм мавжуд. Организмимиз учун керакли бактерияларни ишлаб чиқаришга масъул бу микроорганизмлар инсон ҳаёти учун хавфли эмас. Лекин тишлар кариес натижасида емирилса ёки милк билан боғлиқ бирор муаммо юзага келса, ҳаммаси ўзгаради. Шунда патоген бактериялар сони кескин ошиб кетади ва бу зараркунандалар оғиздаги ўзи макон қилган жойни ташлаб, организм бўйлаб сафарга чиқади. Жуда хавфли бу «саёҳат»дан кўзланган биринчи манзил ошқозон бўлади.

Оғиз бўшлиғидан ошқозонга бориб қолган касаллик чақирувчи микроорганизмлар гастрит, ошқозон яраси, холецистит каби ошқозон-ичак муаммоларини келтириб чиқариши мумкин. Айнан шунинг учун ҳам тажрибали гастроэнтеролог сизни, албатта, стоматолог ҳузурига юборади. Баъзан узоқ вақт ошқозонда азият берган оғриқнинг сабаби ўтказиб юборилган кариес бўлиши мумкин. Тиш ва милклар муолажа қилинмагунча ошқозондаги муаммолар ҳам бартараф бўлмайди.

Масаланинг яна бир жиҳати овқат ҳазм қилиш тизимидаги муаммолар ҳам тишлар саломатлигида ўз аксини топади. Масалан, гастритда пастки «тўртлик» ва ақл тиши зарарланса, ичак касалликларида пастки бешлик, холецистит ва жигар билан муаммоларда олд тишлар зарарланади. Шунинг учун кариес узоқ йиллардан бери айнан шу тишларга «меҳр» қўйган кишиларга гастроэнтеролог кўригидан ўтиш ортиқчалик қилмайди. Шу билан бирга, тишда тез тош ҳосил бўладиган ҳамда тишларини нотўғри босадиган кишилар ҳам ошқозонларини текширтирганлари маъқул. Уларнинг овқатни керакли даражада чайнамасликлари овқат ҳазм бўлиш жараёнига салбий таъсир кўрсатади.

Касал тишлар нафақат ошқозон, балки томоқ, юрак, қон-томир ва бошқа соҳалар фаолиятини ҳам ишдан чиқариши мумкин.

Биринчи навбатда тозалик!

Тишларингиз доимо соғлом бўлишини истасангиз, уларнинг тозалигига беэътибор қараманг. Бу борада тиш пастасини тўғри танлаш ҳам жуда муҳим. Тўғри танланган тиш пастаси нафақат тишлар саломатлигини таъминлаш, балки милклар яллиғланишининг олдини олишга ҳам катта ёрдам беради.

Тишни тозалаётганда милкка зарар етказиб қўйишдан эҳтиёт бўлинг. Чўтканинг ҳаракати тишни тамоман тозалаш имконини бериши лозим. Тишнинг лаб, лунж, тил ва танглай юзалари вертикал йўналишда, чайнов юзалари эса айланма ҳаракатда билан тозаланади. Шундан сўнг оғиз чайилади. Болаларни 2–3 яшарлигидан тишларни парваришлашга ўргатиб бориш керак. Шунда улар 7 ёшда ўзлари мустақил бу ишни амалга оширадиган бўлишади. Шунингдек, тишни ўткир нарсалар билан тозалаш мумкин эмас. Бу буюмлар тиш эмалига зарар етказиши мумкин.

Мисвок ҳақида биласизми?

Тиш ва оғиз бўшлиғи саломатлиги ҳақида айтилганда бу борада мисвокнинг аҳамиятининг нечоғлик экани ҳеч биримизга сир эмас. Аммо ундан мунтазам фойдаланишда кўпчилик сусткашлик қилади. Мисвокнинг мўъжизакор нарсаки, ҳатто замонавий олимлар ҳам буни тан олишмоқда. Мисвокнинг таркиби, унинг фойдали хусусиятлари борасида кўплаб тадқиқотлар олиб борилди. Хулосаларга кўра, мисвок одатий тиш чўткасидан кўра самаралироқ экан. У бир вақтнинг ўзида ҳам тиш чўтка, ҳам пастанинг вазифасини бажара олади. Арок дарахти шохчаларидан олинадиган мисвок, ҳақиқатан ҳам, шифобахш, фойдали восита. Мисвок ҳақида Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васалламдан юздан ортиқ ҳадис ворид бўлган. У зот Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда: «Агар умматимга машаққат қилиб қўйишим бўлмаганида, уларни ҳар намоз олдидан мисвокланишга буюрган бўлар эдим», деганлар (Бухорий ва Муслим ривояти).

Саҳоба Ҳофиз ибн Ҳожар ҳамда Ибн Қайюм мисвокнинг ўттиздан ортиқ фойдали хусусиятларини санаб ўтишган. Булар қуйидагилар: Пайғамбаримиз соллалоҳу алайҳи васаллам асло тарк этмаган суннатлари – мисвок Аллоҳнинг розилигига эриштиради, оғиздаги бадбўй ҳидларни кетказади, тишларнинг чириши ва дарз кетишининг олдини олади, милкларни мустаҳкамлаб, уларнинг қонаши ва йиринглашини йўқотади, балғамни кўчириб, овозни, талаффузни яхшилайди, юрак, меъда, кўз асабларини мустаҳкамлаб, кўзни равшан қилади, уйқуни қочириб, юзни гўзаллаштиради, фаришталарни мамнун, шайтонни маҳзун қилади, хотирани кучайтириб, зеҳнни очади, ҳасанотларни кўпайтиради ва ҳоказо.

ФОЙДАЛИ ТАВСИЯЛАР

Кислота ва қанддан сақланинг

Газли ичимлик, сўрма қандлар ва ҳатто янги сиқилган шарбатлар ҳам тиш учун зарарли. Бундай шарбатларда эмални емирувчи мева кислотаси концентрацияланган кўринишда бўлади. Карамел, ирис ва обаки оғизда узоқ вақт турганида эса патоген макрофлоралар кўпайиши учун қулай шароит юзага келади. Шоколаднинг таркибидаги какао бактериялар кўпайишининг олдини олгани сабабли тишга хавфи камроқ.

Тишлар учун хавфли деб ҳисобланадиган чой ва қаҳва эса аслида фойдали ҳисобланади: қора чой тиш эмалини мустаҳкамласа, қовурилган донлардан тайёрланган табиий қаҳва антибактериал таъсирга эга.

Тўғри овқатланинг

Тишлар мустаҳкам бўлиши учун организмга кальций ва фтор зарур. Кальций D витамини ёрдамида ўзлаштирилади. Овқатланиш тартибингизга D витаминига бой бузоқ, парранда гўшти, тухум, сариёғ, денгиз балиғи, кальций манбаи бўлмиш қатиқ, пишлоқ, исмалоқ, брокколи, таркибида фтор моддаси кўп қора чой, қора нон, балиқни киритинг. 

Тишларга тушадиган босимни камайтиринг

Тиш билан ёнғоқ чақиш, турли тиқин ва қопқоқларни очиш, ип узиш кабиларни унутинг. Бундан ташқари тишларни қаттиқ сиқиш, айниқса, ғичирлатиш одати ҳам унга зарар етказиб қўяди. Баъзиларнинг уйқуда тишини қаттиқ ғичирлатиш одати бор. Тишларини зарарлаб қўймаслик учун уларга уйқудан олдин тишга кийиладиган махсус воситалардан фойдаланиш тавсия этилади. 

Озуқага бой маҳсулотлар истеъмол қилинг

Тиш учун фойдали ва озуқага бой маҳсулотлар қуйидагилар:

Суяк шўрва. Суяклар 8–72 соат паст оловда қайнатилади. Қайнаш асносида суякдаги кўпгина фойдали минерал моддалар ажралиб чиқади. Тайёр шўрва совуқ жойда сақланади ва кунига тахминан 1 стакандан (200–250 мл) ичилади. Бу миқдор ошириб юборилса ҳам зарар қилмайди.

Ферментланган балиқ жигари ёғи. Бу модда балиқ ёғидан ўзининг фойдали хусусиятлари билан ажралиб туради. Ферментланган балиқ жигари ёғи табиий А ва D витаминлари, Омега-3 ва бошқа фойдали моддаларга бой. 1 чой қошиқ ферментланган балиқ жигари ёғида табиий D витамини бошқа маҳсулотларга нисбатан бир неча баробар кўп учрайди.

Яйловда боқилган ҳайвон сути ва сут маҳсулотлари. Бундай сут хом ҳолатда ичилади. Сут иситилса, ундаги жуда кўп фойдали моддалар нобуд бўлади ва унинг тишни мустаҳкамловчи хусусиятлари кескин камаяди. Хом сутни танлашнинг ҳам ўзига яраша қоидалари бор. Яйловда боқилмайдиган қорамолларнинг сутини хом ҳолда ичиш касаллик пайдо қилиши мумкинлигини унутмаслик керак. Табиий ҳолда, яъни доим яйловда ўт-ўлан билан озиқланадиган ҳайвоннинг сути шифобахш хусусиятга эга.

Доктор В. Прайснинг хулосасига кўра, «таомланиш тарзи тишларнинг бузилишида ҳам, тузалишида ҳам асосий омил ҳисобланади. Ҳар бир ейилган таом тишлардан минераллар «ўғирлаши» ёки тиш-суякларини керакли витамин ва минераллар билан таъминлаши мумкин».

Шунинг учун имкон қадар витаминга бой маҳсулотлар истеъмол қилинг ва ҳар куни тишларни тозалаб юришни унутманг. Ана шунда сиз тишларингизни катта хавфдан сақлаб қоласиз.

Нозима Умарали қизи

«Ҳилол» журналининг 1(22) сонидан

Мамлакатимизда зиёрат туризмини ривожлантириш, мавжуд имконият ва ресурслардан унумли фойдаланиш, соҳага янги инновацияларни жалб этиш борасида қатор ишлар амалга оширилмоқда.

Ўзбекистон Фанлар Академияси Тарих институти «Этнология ва антропология» маркази таянч докторанти Шавкат Бобожонов томонидан Бухоро давлат музей-қўриқхонаси билан ҳамкорликда яратилган Бухоро шаҳри зиёратгоҳлари харитаси ҳам шундай илмий ишланмалардан биридир.  

Мамлакатимиз зиёрат туризми йўналишида катта потенциалга эга. Айниқса, азиз авлиёлар юрти саналган Бухоро бу борадаги феномен шаҳардир. Бухоро IX асрда Қуббат ул-ислом (ислом динининг қуббаси), XIII асрда Бухорои шариф (муқаддас, шарофатли шаҳар) мартабалари билан улуғланган.  

2020 йилда Бухоро шаҳри ISESCO ташкилоти томонидан Ислом олами маданияти пойтахти деб номланди. Шу муносабат билан тайёрланган Бухоро шаҳри зиёратгоҳлари харитаси ҳам шариф шаҳарга ташриф буюрувчи зиёратчилар учун муносиб йўл кўрсаткич бўлади, деган умиддамиз.

Харитада шаҳарнинг 500 гектарлик қадимий шаҳристон ва замонавий қисмидаги барча зиёратгоҳлар қамраб олинган. Эътиборли жиҳати муаллиф томонидан ҳозирда фақат мавжуд зиёратгоҳлар эмас, балки, йўқолиб кетган, сақланиб қолмаган зиёратгоҳ ва қадамжолар ҳам турли тарихий манбалар орқали аниқланиб харитадан жой эгаллади.  

Бухоро шаҳри қадимда 200 дан ортиқ гузарлардан ташкил топган. Шубҳасиз деярли ҳар бир гузар маълум авлиё қабри, масжид, мадраса, қабристон ва зиёратгоҳга эга бўлган. Уларнинг яралиш тарихи турли даврларга бориб тақалади.  

Асрлар оша аждодларимиз азиз авлиёларнинг хокларини эъзозлаб, асраб, авлоддан авлодга етказиб келишган. Афсуски, 1920 йилда Чор Россияси аскарларининг Бухорога аёвсиз ҳужуми, советлар давридаги атеизм, даҳрийлик сиёсати ва бошқа маъмурий, ижтимоий сабаблар туфайли кўплаб зиёратгоҳлар йўқотилган, халқимиз маънавиятидан ўчирилган. Харитада 133 та зиёратгоҳ (50 таси сақланмаган) ва 40 та қадимий қабристон (29 таси сақланмаган) ҳақидаги маълумотлар ўрин олган.

Хаританинг олд томонида шаҳарнинг топографик жойлашуви акс этган бўлиб, унда объектлар 173 та нуқтага бўлинган ҳолда тартиб билан жойлаштирилган. Зиёратгоҳлар ўрни араб рақами, қабристонлар ўрни рим рақамида белгилаб чиқилган. Мавжуд объектлар кўк, сақланмаганлари эса қизил рангда ифодаланган. Харитада шарти белги (шаҳар девори, қабристон, зиёратгоҳ)лар ҳам ўз аксини топган. Шунингдек, қадимий шаҳристонни ўраб турувчи 12 км.лик деворнинг 11 дарвозаси жойи ва номлари келтирилганки, бу орқали зиёратчи шаҳарнинг қайси нуқтасига бориши кераклиги ҳақида янада аниқроқ йўналишни билиши мумкин. Хаританинг орқа томонида тўрт устунли жадвалда қабристон ва зиёратгоҳларнинг жойлашув тартиб рақами, номи, асри ҳамда манзили батафсил баён этилган.

Мазкур илмий ишланмани яратишда Муин ал Фуқаронинг «Тарихи Муллозода (Бухоро мозорлари зикри)”, Муҳаммад Носириддин Тўранинг «Тухфат аз-зоирин» (Зиёратчиларга туҳфа), этнограф олима Олга Сухареванинг Бухоро шаҳри этнографияси бағишланган асарлари, С.Раҳматова, Ҳ.Қурбоновнинг «Бухоро гузарлари тарихидан лавҳалар», Нарзулла Йўлдошевнинг «Бухоро авлиёларининг тарихи», Садриддин Салим Бухорийнинг «Бухоронинг табаррук зиёратгоҳлари», Суюндук Мустафо Нуротоийнинг «Турон замин азиз авлиёлари ва уламолари тазкираси» ҳамда Бухоро авлиёлари, гузарлар тарихи, турли топоним ва жой номларига доир асар ва рисолаларга мурожаат қилган.  

Шунингдек, нуқталар ва манзилларни аниқлашда ўтган асрда тузилган Бухоронинг бир неча мукаммал хариталари ўрганилган, қиёсий таққосланган. Жумладан, Парфеонов-Фенин, О.АСухарева, Л.Р.Ремпел ва бошқаларнинг хариталаридан фойдаланилган.

Тадқиқотчи нафақат манбаларга, балки дала материалларига ҳам суянган. Икки ой давомида Бухоро шаҳрининг қадимий гузарлари, кўчалари бўйлаб бўлажак харита асосида дала тадқиқотлари олиб борилган. Маҳалланинг кексалари билан суҳбатлар ўтказилган.

Бухоро авлиёлари тарихини жаҳонга танитиш, хорижий зиёратчиларни мунаввар қадамжоларга кенг жалб этиш мақсадида харита рус (Карта святын города Бухары) ва инглиз (The map of Bukhara shrines) тилларида ҳам тайёранди.  

Харита ўлчами A2 форматда бўлиб, рангли ва миллий дизайн кўринишига эга. Зиёратчилар ва сайёҳларга қулай бўлиши учун уч букланадиган чўнтакбоп шаклга келтирилган.

Ёш тадқиқотчи Шавкат Бобожоновнинг «Бухоро шаҳри зиёратгоҳлари харитаси» номли илмий ишланмаси Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Интеллектуал мулк агентлиги томонидан рўйхатга олинган ва гувоҳнома тақдим этилган.

2500 йиллик тарихга эга Бухоро шаҳри ўз бағрида улуғ зотлар, дин уламолари, олиму мутафаккирлар, касб-кор, ҳунармандчилик пирлари сингари юзлаб авлиёларни ўз бағрига олган. Шаҳарнинг жамики авлиёлари жам бўлган мазкур харита Бухоронинг ислом оламидаги жаҳоний шуҳратини янада ошириш ҳамда ҳудудда зиёрат туризмини кенг ривожлантиришга ҳисса қўшади. Боз устига, харита Бухоро зиёрат туризмининг ташриф қоғозига айланиши шубҳасиз.

Ўктамали РАВШАНОВ,

Бухоро давлат музей-қўриқхонаси

Тарих илмий бўлими мудири

Видеолавҳалар

Top