Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Рамазон ойики, унда одамларга ҳидоят ҳамда ҳидояту фурқондан иборат очиқ баёнотлар бўлиб, Қуръон туширилгандир. Сиздан ким ўша ойда ҳозир бўлса, бас, рўзасини тутсин” дедилар (Бақара, 185). 

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Аллоҳ таоло Одам боласининг ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза Мен учундур ва унинг мукофотини Мен –Ўзим берурман, деди. Рўза сақловчидир. Қачон қайси бирингиз рўзадор бўлса, фаҳшдан гапирмасин ва бақир-чақир қилмасин. Агар бирортаси у билан сўкишмоқчи ёки уришмоқчи бўлса, мен рўзадорман, десин. Муҳаммаднинг жони унинг измида бўлган Зотга қасамки, албатта, рўзадор оғзининг ҳиди Аллоҳнинг наздида мушкнинг ҳидидан хушбўйроқдир. Рўзадорга икки хурсандлик бордир. У иккисини ҳам яшагай. Қачон ифтор қилса, хурсанд бўлгай ва қачон Раббисига мулоқот бўлганда, рўзаси ила хурсанд бўлгай”, дедилар” (Бешовлари ривоят қилганлар). 

Бошқа бир ривоятда: ”Одам боласининг ҳамма амали (савоби) кўпайтириб берилур. Бир яхшиликка унинг ўн мислидан то етти юз баробаригача. Аллоҳ азза ва жалла: “Магар рўза мен учундир. Унинг мукофотини Мен берурман. У (Одам боласи) шаҳвати ва таомини Мен учун тарк қилур”, деди” дейилган. 

Имон келтирган инсон комил мўмин бўлиш учун бутун умри асносида Аллоҳ таоло буюрган ва Унга маъқул бўладиган хайрли амалларни кўплаб бажариб, Аллоҳнинг ризолигини топишни ва бу билан намои аъмолларига ажру савобларни орттириб ёзилиши ҳаракатида бўлади. Аллоҳнинг Ўзи яратган бандаларига марҳамати жуда кенг эканлигини ва бир қилган солиҳ амалимизга баъзи ҳолларда ўн ёки етти юз баробаригача ёки ундан ҳам зиёд (Валлоҳи аълам) мукофот бериш ваъдаси борлигини ҳам юқорида келтирилган биргина ҳадиси шарифдан кўриб турибмиз. Ана шундай намои аъмолларимизга ажру савобларни  ёзилиши ҳаракатида бўладиган бу муборак улуғ ой – ҳидоят, раҳмат ва мағфират ойидир. Бу улуғ ой ҳақида Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундай хутба қилганлар. 

Салмон Форсийдан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади: 

“Шаъбон ойининг охирги кунида Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бизга бир хутба ўқидилар. 

– Эй инсонлар! Улуғ ва баракотли ойнинг сояси устингизга тушди. Бу ойда минг ойдан-да хайрлироқ бир кеча бор. Аллоҳ таоло бу ойнинг кундузларида рўза тутишингизни фарз ва кечалари туриб, намоз ўқишингизни суннат қилган. Бу ойда ким заррача яхшилик қилса, бошқа ойларда бир фарз амал қилгандек савоб олади. Ва ким бу ойда бир фарз адо этса, бошқа ойларда етмиш фарз амал бажаргандек бўлади. Бу ой сабр ва қийинчиликларга чидаш ойидир. Сабрнинг эвази эса жаннатдир. Бу ой фақир ва йўқсилларга ёрдам ойидир. Бу ойда мўмин кишининг ризқи кўпайтирилади. Бу ойда бир кишининг бир рўзадорни ифтор қилдириши гуноҳларнинг кечирилишига ва жаҳаннам оловидан қутилишига васила бўлади. Бундан ташқари унга рўзадорнинг савобидан камайтирилмасдан унинг савобичалик савоб ёзилади, дедилар. 

Саҳобалар: 

 – Ё Расулуллоҳ! Ҳаммамиз ҳам рўзадорга ифтор беришга кучимиз етмайди-ку, – дейишди. 

Аллоҳнинг Расули: 

Аллоҳ таоло бу савобни рўзадорга бир хурмо ёки сув қўшилган бир қултум сут билан ифтор эттирганга ҳам беради. Бу ойнинг боши раҳмат, ўртаси мағфират ва охири оловдан қутулишдир. Ким бу ойда хизматкор жорияларига кам иш буюрса, гуноҳлари кечирилади ва (жаҳаннам) оловидан қутулади. Бу ойда қўлингиздан келганча шу тўрт нарсани қилинглар. Бу тўрт нарсадан иккитаси билан Раббингизни хушнуд қиласиз. Иккитасига эса ўзингиз муҳтожсиз. Раббингизни хушнуд қиладиган икки нарса “Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ” деб шаҳодат келтиришингиз ва истиғфор айтишингиздир. Сизлар муҳтож бўлган икки нарса Аллоҳдан жаннатни сўрашингиз ва жаҳаннам оловидан паноҳ тилашингиздир. Ким бир рўзадорнинг чанқоғини қондирса, Аллоҳ таоло ўша одамга Менинг ҳовузимдан сув ичириб, жаннатга киргунича чанқатмайди”,дедилар (Мунзирий; Ибн Ҳузайма, Байҳақий, Ибн Ҳиббон, “Ат-Тарғиб”, 2-жилд, 218-бет). 

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким Рамазон рўзасини иймон ила савоб умидида тутса, унинг ўтган гуноҳлари мағфират қилинур”, дедилар”. Демак, ихлос ва имон билан савоб умид қилиб, Рамазон рўзасини тутишимиз, ўтган гуноҳларимиз кечирилишига сабаб бўлади. Ҳар биримиз  бу раҳматга, баракотга тўла бўлган ҳидоят, раҳмат ва мағфират ойини ғанимат билайлик. Аллоҳ таоло ҳаммаларимизнинг қилаётган барча тоат- ибодатларимизни ўз даргоҳида қабул қилсин. Омийн. 

Яқуб ЖУМАМУРАТОВ тайёрлади.

Аллоҳга беҳисоб шукрлар бўлсинки айни дамда юртимизда рамазон шукуҳи кезмоқда. Ҳар йили ушбу муборак ой келиши билан халқимиз орасида, кўпчилик қандай тоифадаги беморларга рўза тутиш мумкин эмас, рўза саломатликка салбий таъсир кўрсатмайдими, рўзанинг соғликка фойдалари хусусида саволлар пайдо бўлади.

Мазкур саволларга жавоб олиш мақсадида олий тоифали шифокор, гастроэнтеролог, онколог Баҳодир Ҳамроқуловга бир нечта саволлар билан мурожаат қилдик.

Савол: Рўзанинг инсон саломатлигига фойдали жиҳатлари ҳақида айтиб ўтсангиз.

Жавоб: 2016 йилги тиббиёт ва физиология сохаси бўйича Нобел мукофоти совриндори Токио технологик университетининг хужайра биолологияси бўйича мутахассиси бўлган Ёсинори Осуми, вақтинчалик очлик яъни рўзанинг касалликларга даво бўлишини ва танани ёшартиришини исботлади. Олим ушбу мукофотга аутофагия механизмларини кашф қилгани учун эга бўлди. Аутофагия – юнон тилидан “ўзини ўзи истеъмол қилиш” деган маънони билдириб, ҳужайранинг кераксиз қисмлари, унда йиғилиб қолган чиқинди ва ахлатларни қайта ишлаш ва фойдаланиш қобилиятидир.    

Аутофагия барча жонли мавжудотларда мавжуд. Бу хужайраларнинг чиқиндиларни ва токсинларни тозалаш шунингдек кераксиз хужайраларни йўқ қилиш орқали бутун танани тозалаш қобилиятидир. Бу билан организм нафақат тозаланади, балки танани эрта қаришдан химоя қилади ва уни ёшартиради. Аутофагия  организм стресс холатида фаоллашади, айниқса очлик даврида хужайра ташқаридан емиш келмагандан сўнг ички манбалар: ортиқча ёғ, чиқиндилар, шунингдек патоген бактериялар хисобидан энергия ишлаб чиқаришни бошлайди.

Рўза пайтида организмнинг курашиш қобилияти – иммунитет тизими ҳам кучаяди, бу янги хужайралар пайдо бўлиши билан белгиланади. Рўза буйракда тошлар йиғилишидан сақлайди, танамизда тўпланиб қолган захарли моддалардан тозаланишга ёрдам беради. Турли сурункали касалликлар: қанд касаллиги, қон босими, юрак, қон – томир, ўпка, бўғим ва бошқа кўп касалликлар даволаниши енгиллашади. Шундай қилиб япон олими рўза тутиш фойдалилигини исботлади.

Савол: Ошқозон, ичак ва ўт пуфагида муаммоси бор одамлар рўза тутса бўладими? (тутса бўладиган ва тутса бўлмайдиган тоифалари)

Жавоб: Ошқозон шиллиқ қавати яллиғланиши – гастрит, 12 бармоқли ичак шиллиқ қавати яллиғланиши ва яра касаллиги, ўт пуфаги яллиғланиш касаллиги – холецистит хуружи даврида рўза тутиш шифокорлар томонидан тавсия этилмайди. Бу касалликлар тўла тўкис даволанилгандан кейин шифокор маслахати билан рўза тутиш тавсия қилинади. Шу сабабли рўзадан 1-2 ой олдин профилактик давони ўташ рўзани қийинчиликсиз тутишга омил бўлади. Ўт пуфагида тош касаллиги бор беморларга рўза тутиш тавсия этилмайди.

Савол: Қандай касалликка чалинганлар рўза тутиши саломатлигига зарар етказиши мумкин?

Жавоб: Жаррохлик амалиётига тайёргарлик кўрилаётган ва жаррохликдан кейинги даврда, доимий дори талаб қилинадиган касалликлар: қанд касаллиги, юрак, буйрак, жигар касалликларининг оғир кўринишлари, оғриқ билан кечадиган ва оғриқ қолдирувчи дориларни қабул қилишни талаб қилинадиган касалликлар, сил касаллиги, ўсма касаллигининг айрим турларида рўза тутиш мақсадга мувофиқ эмас. Бунда рўза тутишни ният қилганлар шифокор билан маслаҳатлашиши лозим.

Савол: Кекса ва ўсмир ёшдагиларнинг рўза тутишида муаммо бўлмайдими?

Жавоб: Кекса ёшдаги кишилар агар қуввати етса рўз тутишида муаммо йўқ. Агар қувватдан қолган, ўта заиф бўлса эҳтиёт бўлганлари маъқул. Хуруж қиладиган касаллиги бор ўсмирларга ҳам рўза тутиш тавсия этилмайди. Соғлом вояга етган ўсмирлар рўза тутишлари ўзлари учун фойда.

Рўзадорларга тавсияларингиз: Рўза инсонлар учун фойдали ва манфаатли амаллар сирасига киради. Фикримча динимиз бизга қандай амалларни вазифа қилиб юкласа албатта унда ҳам руҳимиз ҳам танамиз учун улкан ижобий тасирлар бор.

Фақат рўза тутаётганда ҳар бир инсон ўзини психологик ва руҳий жиҳатдан созлаб олмоқлиги лозим. Бунда саҳарлик ва ифторликда ортиқча таомланмаслик, дастурхонни ҳаддан зиёд безаб, тана учун мураккаб бўлган озуқаларни муҳайё қилиш рўзадорнинг саломатлигига ҳам, руҳиятига ҳам ўта зарарлидир.

Рўза тутган инсон яхши кайфиятда, самимий ва гўзал ахлоқда юрса атрофдагиларга ижобий энергия тарқатади. Шунда ўзи ҳам яқинлари ҳам  кўплаб фойдаларга эришади. 

Саидаброр Умаров суҳбатлашди

Муносабат 

Аллоҳга шукрки, узоқ ва орзиқиб кутилган ойлар султони – Рамазон ташриф буюрди. “Узоқ кутилган” дейишимизнинг боиси шуки, сўнгги икки ой, айниқса, бутун дунёни аҳолисининг оромини бузган кўзга кўринмас “душман” коронавирус пандемияси туфайли ҳамма жойда карантин жорий этилгач, кунлар ҳафталардек, ҳафталар ойлардек ўтаётгандей гўё...

Ҳар қандай вазият ва шароитдан тўғри хулоса чиқариб яшашга одатланган халқмиз. Томирларида эзгуликни эш билган буюк алломаларнинг қонлари оқаётган миллатни ҳеч нарса хайрли ишлардан тўса олмаслиги аниқ. Шу маънода савоб амалларга чорловчи улуғ ой кириб келгани саховатпеша юртдошларимизни янада жўштириб юборди.

Эзгу анъанага мувофиқ, жорий йил 20 апрель куни Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг “Муборак Рамазон ойини муносиб тарзда ўтказиш тўғрисида”ги Қарори эълон қилингани чин маънода юртимиз мўмин-мусулмонларига кўтаринки руҳ бағишлаб, уларни юрт тақдирига дахлдорлик ҳисси билан яшашга, эзгуликларни янада кўпроқ қилиб, шукроналар келтиришга ундади.

Қарорда бу йилги Рамазон ойи бутун дунёда короновирус тарқалиши оқибатида юзага келган мураккаб эпидемиологик вазият давом этаётган оғир бир даврга тўғри келгани, ана шундай вазиятда ҳар бир мўмин-мусулмон оила даврасида карантин қоидаларига қатъий риоя қилган ҳолда, уй шароитида динимиз арконларини адо этиши белгиланди.

Муҳтарам Юртбошимиз “Саховат ва кўмак” умумхалқ ҳаракатини йўлга қўйиш ташаббусини илгари сурган видеоселектор йиғилишида: “Бу ойда эҳтиёжманд ва муҳтож оилаларга ёрдам кўрсатиш ҳам қарз, ҳам фарздир. Шунинг учун ушбу муқаддас ойда ҳар бир тадбиркор ўзи фаолият юритаётган ҳудудда ижтимоий ҳимояга муҳтож аҳолини, аввало маҳалладошларини, қўни-қўшниларини фаол қўллаб-қувватлаши мақсадга мувофиқ”, дея таъкидлади.

Дарҳақиқат, ўз вақтида илгари сурилган бу ташаббус бугун кенг қулоч ёйиб, ҳар бир саховатпеша юртдошимиз эзгу аъмолига айланди, десак муболаға бўлмайди. Муқаддас динимиз ҳам ҳар доим эзгуликни тарғиб қилган. Айниқса, Рамазон ойида меҳр-оқибат, ўзаро ҳурмат ва ҳамжиҳатлик муҳитини янада мустаҳкамланиб, хайрли амаллар кўлами янада кенгаяди: кам таъминланган, боқувчисини йўқотган оилалар ҳолидан хабар олинади.

Чунончи, ҳадиси шарифда: “Агар умматларим Рамазон ойининг улар учун қанчалик шарофатли ва баракотли эканини яхши билганларида эди, йил-ўн икки ой рамазон бўлишини орзу қилар эдилар” (Имом Бухорий ривоятлари), деб марҳамат қилганлар.

Ислом дини моҳиятида мужассам бўлган барча фазилатлар асрлар оша башариятни ҳидоятга чорлаб келмоқда. Айниқса, муқаддас динимизнинг эзгулик, хайру саховат, меҳр-оқибат, мурувват каби олижаноб ғоялари жамиятда ижтимоий адолатнинг қарор топишига хизмат қилмоқда.

Кўпчилик ўнг қўл берган эҳсонни чап қўл сезмаслиги керак, дейишади. Тўғри, Имом Бухорий бобомиз ривоят қилган Қиёмат куни Аршнинг соясига олинувчи етти тоифанинг олтинчиси “Садақасини махфий берган киши, у садақасини шу даражада яширин қиладики, ҳатто ўнг қўли билан берган садақасини чап қўли сезмайди”, дейилган ҳадиси шарифга ҳамоҳангдир.

Барча амаллар ниятларга кўра бўлишини ҳисобга олсак, бугунги кунда умумхалқ ҳаракатига айланган “Саховат ва кўмак” дастури кўпга ибрат бўлаётгани, мен ҳам хайрли ишга ўз ҳиссамни қўшайин, деган кишилар сафини кенгайтираётганига гувоҳ бўляпмиз. Садақани махфий тарзда қилиш керак экан, дея қўл қовуштириб ўтирганимизда ҳам эзгу ишлар давом этаверар эди. Бироқ бугунгидек кенг кўлам касб этмас, кам таъминланган, боқувчисини йўқотган оилалар, эжтиёжманд фуқароларга “Ҳомийлик хайрияларини мувофиқлаштириш марказлари” томонидан миллиардлаб сўмлик озиқ-овқат маҳсулотларди, тиббиёт воситалари етказиб берилмаган бўлар эди.

Аслини олганда, биз икки карра бахтлимиз, икки карра саодатлимиз! Бахтимиз шуки, Яратган бизга имон неъматига қўшиб, жаннатмонанд юртни Ватан айлади! Энг улуғ зот – Муҳаммад саллалоҳу алайҳи ва салламга уммат қилди! Рамазон ойида биргина эзгу ишимизга ихлосимизга кўра ўндан то етти юз баробаргача ажр берилади. Ҳақиқий бахт, чинакам саодат шу эмасми?!

Рамазон ойида қилинган хайрли ишларга бошқа ойдагиларга нисбатан жуда кўп савоблар ёзилиши муборак ҳадиси шарифларда айтилган: “Умматим ҳар қайси ойда қилган бир яхши  амали учун бир савоб олади. Аммо Рамазон ойида битта эзгу амал учун ўндан то етти юзгача ва ундан ҳам зиёда ажр берилади. Фарз ибодатларининг биттаси учун бошқа ойлардаги етмишта фарзнинг савоби, нафллари учун эса бошқа ойлардаги фарзнинг савоби берилади”.

Динимиз буюрган хайрли амалларга узукка қўйилган кўздек ярашиб тушган саховат тадбирлари бугун ҳар қачонгидан ҳам кўпаяётганининг ҳикмати шуки, Аллоҳ таоло Қуръони каримда: «Аллоҳ йўлида молларини эҳсон қилувчилар (савобининг) мисоли гўё бир донга ўхшайдики, у ҳар бир бошоғида юзтадан дони бўлган еттита бошоқни ундириб чиқаради. Аллоҳ хоҳлаган кишиларга (савобини) янада кўпайтириб беради. Аллоҳ (карами) кенг ва билимдон зотдир» (Бақара сураси 261-оят), деб марҳамат қилган.

Аллоҳ таоло бу мисол билан битта хайрли иш учун битта эмас, то 700 ва ундан ортиқ савоб ато этиши мумкинлигини билдирмоқда. 

Хулоса сифатида ушбу ҳадиси шарифни эсласак: “Саховат – бир дарахт. Унинг илдизлари жаннатда, шохлари дунёга тушиб туради. Кимки унинг шохидан ушласа, илдизлари (жаннат) сари тортади. Бахиллик ҳам бир дарахт, унинг илдизлари дўзахда, шохлари ер юзида бўлади. Унинг шохидан ушлаганларни ўз домига тортади”.

 Иброҳимжон ИНОМОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари 

Уйғун Ғофуров,

Тошкент ислом институти ректори