Жойлашуви. Жанубий Европада, Болқон ярим оролининг марказий қисмида жойлашган давлат. Жанубда – Греция, шарқда – Болгария, шимолда – Сербия ва Черногория, ғарбда – Албания билан чегарадош.

Тарихи. Македония эрамиздан аввалги V-II асрларда Болқон ярим оролида вужудга келди. Филипп II Македония ерларини бирлаштирди. Унинг ўғли Александр кўп ерларни босиб олиб, улкан ҳокимиятга асос солди. VII асрда Македония ҳудудига славянлар келиб ўрнашди. XIV асрга келиб бу ўлка Усмонлилар империяси таркибида бўлди. XX асрга қадар македонияликлар тинч-омон яшашди, мамлакатда илм-фан, маданият гуллаб яшнади. Буни барпо этилган ўнлаб мактаб-мадрасалар, шифохона, кутубхоналар, кўркам ва муҳташам масжидлар ҳам исботлайди. Биринчи жаҳон урушидан сўнг Усмонлилар салтанати парчаланиб кетгач, Македония Сербия, Греция ва Болгария томонидан бўлиб олинди.    

1945 йилда Социалистик Югославия таркибига кирган Македония Республикаси Иттифоқи ташкил топди. 1991 йилда Македония мустақил давлат деб эълон қилинди. Мамлакат 1993 йилдан БМТ аъзоси. 1991 йил 4 декабрда Ўзбекистон Республикаси суверенитетини тан олди.

Иқтисоди. Македония иқтисоди суст ривожланган аграр-индустриал давлатдир. Мамлакатда кўмир, қўрғошин, рух, темир ва никел рудалари қазиб олинади ва қайта ишланади. Машинасозликда саноат ускуналари, электр асбоблар, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарилади. Кимё-фармацевтика, ёғочга ишлов бериш анча ривожланган. Асосий қишлоқ хўжалик экинлари — буғдой, маккажўхори, мева ва сабзавотлар. Чорвачилик тоғ-яйлов қўйчилигига ихтисослашган.

Таълим ва маданият. Мамлакатда 7-15 ёшдаги болалар учун 8 йиллик мажбурий бошланғич таълим жорий этилган. Шунингдек, гимназия ва касб-ҳунар мактаблари ҳам фаолият юритади. Скопьеда 1949 йилда ташкил қилинган йирик ўқув юрти, педагогика академияси, Македония фан ва санъат академияси, миллий тарих институти, Охрид шаҳрида гидробиология институти, Струмица шаҳрида пахта институти, бундан ташқари, турли йўналишлардаги 20 га яқин илмий тадқиқот марказлари бор. Пойтахтда Давлат кутубхонаси, археология, тарих, этнология музейлари, расмлар галереяси жойлашган.

Дини. Македония кўп миллатли давлатдир. Аҳолининг 67 фоизини македонлар, қолган қисмини албанлар, турклар, серблар ва славянлар ташкил этади. Диндорларнинг 59 фоизи православ, 35 фоизи мусулмон, 4 фоизи католик, 1 фоизи протестант.

Македонияда Ислом дини Усмонлилар ҳукмронлик қилган йиллари пайдо бўла бошлади. Айнан шу йиллар мамлакатда илк масжид ва мадрасалар барпо этилди. Мусулмонларнинг аксарияти ҳанафийлик мазҳабига эътиқод қилади. Мамлакат муслмонларининг диний-эътиқодий ишларига Македония Ислом бирлиги кенгаши раҳбарлик қилади.

Македонияда 1000 га яқин жоме масжидлари мусулмонлар хизматида. Уларнинг аксарияти XV ва XVI асрларда барпо этилган. Скопье шаҳридаги “Мустафо Пошшо” ва “Султон Мурод” жоме масжидлари, Битоладаги “Исҳоқ”, Тетоводаги “Шарен” ва “Саат” жомелари, Штип шаҳридаги “Кадн” ва “Хон” масжидлари, Охриддаги “Али Пошшо” каби жоме масжидлар Македониядаги энг қадимий ва йирик масжидлар ҳисобланади.

Мамлакатда исломий илмларни ўқитиш бўйича ўзига хос тизим жорий этилган. Болқон ярим оролидаги энг қадимий диний таълим даргоҳларидан бири “Исобек” мадрасаси ўн бешинчи асрдан бери фаолият юритиб келмоқда. Мадраса ўрта-махсус таълим муассасаси мақомида бўлиб, ўз даврида ҳатто олий ўқув юрти даражасигача кўтарилган. Ўқув даргоҳи ҳузурида кутубхона ва масжид ҳам бор. Ушбу масжид 1475 йилда барпо қилинган. Иккинчи жаҳон урушидан сўнг ушбу мадраса 1979 йилга қадар ўз фаолиятини тўхтатди. 1984 йилдан бошлаб мадраса яна талабаларни қабул қила бошлади.

2000 йил мамлакатдаги Ислом жамияти ташаббуси билан Скопье шаҳрида олий диний таълим муассасаси очилди. Ушбу даргоҳ нафақат мадраса талабаларига, балки кўплаб хориж мамлакатлари талабалари учун ҳам Ислом илмлари бўйича олий маълумотга эга бўлиш имкониятини берди. 

Мамлакатдаги энг қадимий ва жозибадор “Мустафо Пошшо” жоме масжиди пойтахт Скопье шаҳрида жойлашган. У 1492 йил Султон Салим I нинг вазири Мустафо Пошшо ташаббуси билан барпо этилган. Масжид яқинида Мустафо Пошшонинг қабри бор. Жоме 1968 йил давлат муҳофазасига олинган.

Битола шаҳридаги 1558 йил қурилган “Ени” масжиди (Янги масжид) ҳашаматли безаклари билан алоҳида ажралиб туради. У тўғри тўртбурчак шаклида бўлиб, 40 метр узунликдаги минораси бор. Македония Ислом ҳамкорлик ташкилотининг аъзоси ҳисобланади.

Даврон НУРМУҲАММАД

Қадимдан халқимиз илмни ва унинг соҳибини қадрлаб келган. Илм аҳлини эъзозлаган. Соҳибқирон Амир Темур ҳазратларининг ҳаётини, тарихини ўқиган ҳар-бир киши яхши биладики, Соҳибқирон бобомиз ўз замонасидаги аҳли илмларни, уламо ва диндорларни қаттиқ ҳурмат қилган. Уларга алоҳида лутф кўрсатиб, хизматларини муносиб тақдирлаган. Амир Темур бобомизнинг шавкати, ғалабаларининг бир сабаби ҳам айнан, дин уламоларининг дуолари баракотидан десак муболаға бўлмас.

Бугун, 16 сентябръ куни Самарқанд вилояти бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқулов юртимиздаги юксак мукофотлардан бири бўлмиш “Халқаро Амир Темур хайрия жамоат фонди” кўкрак нишони ва гувоҳномаси билан тақдирланди. Ушбу юксак эътироф нишонасини Ўзбекистон Республикаси “Халқаро Амир Темур хайрия жамоат фонди” Наманган вилояти муассаса раиси Соҳибахон Аъзамова бошчилик бир гуруҳ фонд етакчилари Зайниддин домла Эшонқуловнинг шахсан ўзларига топширдилар.

Юртимизда Имом-хатиблар фаолиятининг, олиб бораётган маънавий, илмий ишларинининг, халқ ва жамият билан ҳамнафас эканликларининг юксак баҳоланиши биз соҳа ходимларини хурсанд қилади.

“Халқимиз учун синовли бўлган кунларда зиммамизга юклатилган вазифаларни бажариб, ушбу юксак мукофотга лойиқ кўрилганим мен учун жуда катта шараф. Бундай эътироф нафақат ўзимнинг балки вилоятимизда фаолият олиб бораётган соҳа ходимларининг елкасига алоҳида масъулият юклайди” – дейди вилоят бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқулов.

Бу мукофот ҳам  юртимизда инсоннинг миллати, дини, ижтимоий келиб чиқиши, фаолият туридан қатъий назар  унинг меҳнатини муносиб рағбатлантириш, унга ўз истеъдод ва қобилиятини намоён этиш борасида барча имкониятлар  яратилганлигидан далолатдир.

Шу муносабат билан Ўзбекистон мусулмонлари идораси Самарқанд вилояти вакиллиги жамоаси вилоят бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқуловни ҳамда вилоятимизда дин йўлида фидокорона хизмат қилиб келаётган барча диний соҳа ходимларини ушбу мукофот билан муборакбод этади ва келгуси  фаолиятларига зафарлар тилайди.

Мукофот муборак бўлсин!!!

sammuslim.uz

Намозни ўз вақтида ўқиш фарз ва лозимдир. Вақти кирмасдан ўқилган намозлар ҳисобга ўтмайди. Вақтида ўқишга улгурилмаган намозларнинг қазоси ўқилади. 

Алий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишига: «Эй Алий, уч нарсани ортга сурмагин. Намозни вақти кирганда, жанозани ҳозир бўлганда ва эрсиз аёл тенгини топганда», дедилар» 

Имом Термизий ривоят қилган. 

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Намознинг аввалги вақти Аллоҳнинг розилигидир. Охирги вақти Аллоҳнинг афвидир», дедилар» (Имом Термизий ривоят қилган). 

Аллоҳ таоло фарз қилган намозларнинг ўқиш вақти қуйидаги пайтларда бўлади: 

1. Бомдод намозининг вақти – субҳи содиқдан (чин тонг отгандан) кун чиққунчадир. 

2. Пешин намозининг вақти – қуёш заволга (оғишга) кетганидан сўнг то нарсаларнинг сояси қуёш тиккага келган пайтдаги соясидан ташқари ўз узунлигига нисбатан икки баравар ортгунига қадар. 

3. Аср намозининг вақти – ҳар бир нарсанинг сояси қуёш тиккага келган пайтдаги соясидан ташқари ўзига нисбатан икки баравар ортганидан бошлаб қуёш ботгунчадир. 

4. Шом намозининг вақти – кун ботган пайтдан бошлаб кунботар томонда шафақ (қизғиш нурлар) ғойиб бўлгунчадир. 

5. Хуфтон намозининг вақти – шафақ батамом йўқолгандан кейин киради. 

Витр намози вақти эса хуфтон ўқилгандан кейингина киради. Хуфтон ва витр намозларини субҳи содиққача ўқиса бўлади. 

Бомдод намозини тонг ёришганда ўқиш мустаҳаб, аълороқдир. Соат бўйича ҳисобланса, бомдодни кун чиқишидан 40 дақиқача илгари ўқиш мустаҳаб вақтига мувофиқ бўлади. 

Пешин намозини ёз фаслида бироз кечиктириб, қиш фаслида эса вақти кириши билан ўқиш мустаҳабдир. 

Аср намозини қуёш тиғини ўзгартирмай, нурсиз ҳолатга киришидан олдинроқ ўқиш мустаҳабдир. 

Шом намозини доимо қуёш ботиши билан ўқиш мустаҳабдир. 

Хуфтон намозини кечанинг учдан бирининг охирида ўқиш афзал ва ниҳоятда аъло бўлади. Витр намозини эса тун охирида уйғонишга қодир бўлган кишилар субҳ олдидан ўқисалар, мустаҳаб амал қилган бўлишади. 

Ҳаво булутли кунларда аср ва хуфтон намозларини аввалги вақтларида ўқиш ҳамда бомдод, пешин, шом намозларини эса (вақти киргани маълум бўлмаса) бироз кечиктириб ўқиш мақсадга мувофиқдир. 

Қуйидаги вақтларда намоз ўқиш, тиловат саждаси қилиш, жаноза намози ўқиш жоиз эмас (мумкин эмас): 

– кун чиқаётган пайтда;

– кун қиём (тикка)га келганида;

– кун ботиш чоғида;

Бу пайтларда намоз ўқиш, Қуръони Каримдан сажда ояти ўқилганда сажда қилиш, жаноза намозини шу вақтга тўғрилаб ўқиш мумкин эмас. Аммо шу кунги аср намози кун ботаётган бўлса ҳам адо этилаверади. 

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Менга энг рози бўлинган кишилар гувоҳлик бердилар. Уларнинг ичида энг рози бўлингани Умардир. «Албатта, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бомдод намозидан кейин то қуёш чиққунча ва асрдан кейин (қуёш) ботгунча намоз ўқишдан қайтарганлар», деди»

Имом Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий ва Насоий ривоят қилишган. 

Нафл (ихтиёрий) намозларни имом хутба ўқиш учун минбарга чиққанида, субҳи содиқдан кун чиққунича, асрни ўқиган киши шом намозини ўқигунча адо этиши макруҳдир, яъни жоиз эмас.

azon.uz

ЎМИ матбуот хизмати