Инсон зоти ҳар доим ўзига юпанчиқ бўладиган бир дардкашга, унинг сирларини сақлай оладиган сирдошга муҳтож. Аллоҳ таоло бандаларидаги ушбу эҳтиёжни никоҳ деб аталмиш неъмат ила қондирган.

Бу борада Каломи шарифда шундай марҳамат қилинади:

 وَمِنْ آَيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ 

“Унинг аломатларидан (яна бири) – сизлар (нафсни қондириш жиҳатидан) таскин топишингиз учун ўзларингиздан жуфтлар яратгани ва ўртангизда иноқлик ва меҳрибонлик пайдо қилганидир. Албатта, бунда тафаккур қиладиган кишилар учун аломатлар бордир” (Рум сураси, 21-оят).

Никоҳ – Аллоҳ таолонинг амри ила инсонлар орасида инсоният насли давомийлигини таъмин  этадиган ҳамда гуноҳлардан тўсиб, қурбат ҳосил қилинадиган ибодатга айланди. Шунинг учун ҳам ана шу қурбат ҳосил қилинадиган ибодатни йўқотиш, яъни оилани барбод қилиш энг катта гуноҳлардан бири этиб белгиланди. Шу боисдан динимизда оила алоқаларини мустаҳкамлайдиган омилларга алоҳида эътибор қаратилган. Ана шундай омиллардан бири эр-хотиннинг “оилавий сирни сақлаш”га қатъий риоя қилмоғидир.

Келинг, дастлаб сир нима эканини яна бир бор аниқлаштириб олайлик.

Сир – кишиларнинг бошқалар ундан хабардор бўлиб қолишидан сақлаб келадиган маълумотидир. Ҳар бир кишининг ўзига яраша сирлари, бошқаларнинг хабардор бўлишидан яширадиган ишлари мавжуд. Лекин камдан-кам инсонларгина сирларини ўзлари билан олиб кетадилар. Кўпчилик эса бу сирларни кўтариб юришга дош бера олмай, бошқа бировга – ўзи ишонган, ўзи яхши кўрадиган кишиларга ёрилади.

Аслида, сир кишининг ёлғиз ўзи ёки тарафлар ўртасида бўлиши мумкин.  Ўзлари билан сирларини олиб кетиш сирнинг биринчи турига киради. Биз бугун тарафлар ўртасидаги сир, унга боғлиқ масалалар ҳақида сўз юритамиз. Чунки оиладаги сир икки тарафга ҳам бирдек боғлиқ бўлган ишдир.

Муқаддас динимиз  бировнинг айбларини беркитиш, бошқаларнинг сирларини ошкор қилмасликни буюрган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифда шундай марҳамат қиладилар:

“Ким бир мўминнинг айбларини яширса, Аллоҳ таоло унинг айбларини дунё ва охиратда беркитади...”

Эр-хотин ҳам бир-бирининг сирлари борасида масъул бўлиб, бу сирларни бошқалардан сақлаш, ташқарига чиқиб, ёйилиб кетишидан ҳимоялаш уларнинг умумий мажбуриятидир. Эр-хотин бошқалардан сақлаши лозим бўлган сирлар бу – эр-хотинлик муносабатлари ва уларнинг хилқати борасидаги маълумотлардир.

Динимизда оилавий маълумотларни бегоналарга  тарқатиш катта гуноҳлардан саналади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз оиласидаги маълумотларни тарқатган кишилар ҳақида қуйидагича тавсиф берганлар:

فعن أبي هريرة رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: هل منكم رجل أتى أهله، فأغلق عليه بابه، وألقى عليه ستره، واستتر بستر الله؟ قالوا: نعم. قال: ثم يجلس بعد ذلك، فيقول: فعلت كذا، فعلت كذا. فسكتوا، ثم أقبل على النساء؛ فقال: منكن من تحدِّث؟ فسكتن، فجثت فتاة كعاب، على إحدى ركبتيها، وتطاولت لرسول الله صلى الله عليه وسلم ليراها ويسمع كلامها، فقالت: يا رسول الله، إنهم ليحدثون، وإنهن ليحدثن، فقال: هل تدرون ما مثل ذلك؟ إنما مثل ذلك مثل شيطانة لقيت شيطانًا في السكة، فقضى حاجته والناس ينظرون إليه

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Сизларнинг орангизда эшикларини ёпиб, пардаларини тушириб, Аллоҳ таоло сатри ила тўсилиб ўз аёлига яқинлашадиган кишилар бор-а?” Саҳобаи киромлар: “Шундай”, деб жавоб бердилар. Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Шундан сўнг ўтириб: “(аёлим билан) ундай қилдим, бундай қилдим”, деб айтадими?”, дедилар. Саҳобаи киромлар сукут қилдилар. Сўнгра Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларга юзланиб: “Сизлар орангизда (мана шундай) деб айтадиганлар борми?”, дедилар. Улар ҳам сукут  қилишди. Шунда бўйи етган бир қиз тиззаларидан бирига суяниб, Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам уни кўриши ва овозини эшитишлари учун бўйнини чўза бошлади. Сўнгра: “Эй Аллоҳнинг Расули, албатта, бу эркаклар (сиз айтганингиздек) гапирадилар, бу аёллар ҳам гапирадилар”, деди. Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ана ўшаларнинг мисоли қандайлигини биласизларми? Уларнинг мисоли худди йўлда бошқа  шайтонга йўлиқиб, сўнгра ўша шайтон ундан инсонлар кўз олдида ўз ҳожатини раво қилган урғочи шайтон кабидир”, дедилар. 

Ушбу ҳадиси шарифда оила сирини олиб чиқувчи кишининг урғочи шайтонга ўхшатилаётганидан бу иллат энг катта тубанлик эканини билиб олишимиз мумкин.

Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган бошқа бир ҳадиси шарифда Расулимиз  соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деб марҳамат қиладилар:

فعن أبي سعيد الخدري رضي الله عنه قال: قال رسول الله صلى الله عليه سلم:  إنَّ مِن أشرِّ الناس عند الله منزلة يوم القيامة الرجل يفضي إلى المرأة، وتفضي إليه ثم ينشر سرَّها.

“Аллоҳ таоло наздида қиёмат кунида инсонларнинг энг ёмонроғи аёлига яқинлашиб, сўнгра аёлининг сирини бошқаларга тарқатган кишидир”.

Бу ҳадисдан эркакми ёки аёл, қайси бири бўлса ҳам ўзларининг ҳолатларини бошқалардан яширмоғи лозим эканини зоҳир бўлади.

Уламоларимиз айтадилар: “Аёл киши ўз эри билан бўлган ҳолатлар ҳақида ҳеч кимга ҳаттоки кундошига ҳам айтиши мутлақо жоиз эмас! Чунки бу сир, сирни ошкор қилиш эса шаръан ҳаромдир”.

Эр-хотинлар бундан бошқа ўзаро сирларни ҳам ташқарига чиқармаслиги одоб саналади. Агарчи ўрталари бузилиб кетган бўлса ҳам.

Бу борада азизлардан бирининг ҳаётида рўй берган қуйидаги қисса ниҳоятда ибратлидир: “Солиҳлардан бири ўз аёли билан келиша олмай қолди. Маҳкамага чақиришибди. У кишига шериклари аёлингизнинг ёмон одатлари ҳақида айтинг, дедилар. Шунда солиҳ киши: “У менинг жуфти ҳалолим бўлса, унинг ҳар бир сири – у ва менинг ўртамиздаги сирдир. Нега энди мен ўз аёлимнинг ва оиламнинг сирини ташқарига чиқаришим керак экан!”,-деб жавоб берибди. Орадан вақт ўтиб ўша солиҳ киши аёли билан барибир ажралибди. Буни эшитган хайрихоҳ дўстлари: “Хўш, энди айтарсиз, собиқ хотинингизнинг нима айблари борлигини! Ахир энди у сизга бегона”, дедилар. Солиҳ киши эса: “Тўғри айтасиз, у энди менга бегона, бегона аёл билан менинг нима ишим бор”, деб жавоб берибди”.

Исломий тарбиянинг гўзаллигига бир эътибор қилайлик-а! Бошқалар у борада ёмон фикрда бўлмаслиги учун ҳатто турмуши бузилган аёлнинг сирига ҳам риоя қилинмоқда. Мана шу энг олий даражадаги комиллик, энг юксак инсонийлик эмасми?

Демак, оилаларимиз мустаҳкамлигида оила сирларини махфий тутиш, оила муқаддаслигини унутмаслик, энг муҳими, эр-хотин бири-бирига самимий ишонч руҳида яшамоғи лозим экан. Аллоҳ таоло барчамизни ўз оиласи шаънини ҳимоя қиладиган, уларни бошқалардан асраб-авайлайдиган комил мусулмонлардан қилсин.

Жалолиддин ҲАМРОҚУЛОВ,

Тошкент ислом институти “Таҳфизул Қуръон” кафедраси мудири

Турк ҳукмдорларидан Султон Маҳмуд Ғазнавий тақвоси, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатларига уйғун яшагани ва адолатпарварлиги билан машҳур эди. Унинг бир вазири бўлиб, вазирнинг Муҳаммад исмли ўғли Султонга котиблик қиларди.

Бир куни Маҳмуд Ғазнавий котибни исми билан эмас, “Эй вазирнинг ўғли”, деб чақиради. Бу ҳолдан котиб сергакланиб, подшоҳни ранжитадиган бирор иш қилдимми, дея хавотирга тушади. Воқеани отасига айтиб, маслаҳат ҳам сўрайди.

Аммо подшоҳ кейинроқ унинг ўғлини яна исми билан чақирганини кўриб, минг андишада подшоҳдан: «Ўғлим хатосини ўнгладими, уни яна ўз исми билан чақиряпсиз?» деб сўрайди. Подшоҳ: «Ташвишланма, доим ўғлингнинг отини айтиб чақирганимда таҳоратли бўлар эдим. Ўша сафар таҳоратим йўқ бўлгани учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак исмларини тилга олгим келмади», деб жавоб берди («Сиз Пайғамбарни кўрганмисиз» китобидан).

Оламлар сарвари таваллуд топган ой – Рабиъул аввал ойи кириб келгани муносабати билан иймонлашмоқни ният қилиб ўқиганим ана шу ибратли воқеани Сиз азизларга ҳам илинишга журъат қилдим.

Бинобарин, бу воқеа Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак исмларига боболаримиз нечоғлик ҳурмат кўрсатганини намоён этади.

Яна мўътабар манбаларда Аллоҳ таолога энг кўп ёқадиган исмлар “Муҳаммад” ва “Абдурраҳмон” экани айтилган. Шунингдек, қайсики, ота-она фарзандига олижаноб орзулар, эзгу истаклар билан “Муҳаммад” деб от қўйса, ўша болага исм ҳурматидан ножўя гаплар айтмасин, дейилган.

Миллатимизда “Маммади”, “Мамат” деган от бўларди. Истиқлол йилларида илмимиз кўпайиб, диний тасаввурларимиз тиниқ тортиб, ўша “Маммади” ва “Мамат” деган отларни тўғрилаб “Муҳаммад” дейдиган бўлдик. Аммо бу ишимиз ҳам қизиқ бўлганга ўхшайди...

Гап шундаки, юртимизга зиёратга келган бир туркиялик меҳмон билан Ҳазрати Имом мажмуасида учрашиб гаплашиб қолдик. Гап айланиб Истанбул фотиҳи Султон Муҳаммадга борганда у “Султан Меҳмет” деб гапирди. Унинг бу гапи менга эриш туйилди. Ахир Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳамда Истанбул фотиҳининг исмини шунчаки “Меҳмет” деб гапириб бўладими!

Ўйланиб туриб унга: “Биз ҳам бир вақтлар “Муҳаммад” исмини “Маммади” ёки сизларга ўхшаб “Мамат” деб айтар эдик, энди тўғрилаб “Муҳаммад” деб айтадиган бўлдик”, дедим. У эса: “Биз атайлаб “Меҳмет” деймиз. Агар “Муҳаммад” деб чақирсак, тўғридан-тўғри жаноби Пайғамбаримизнинг исми ҳосил бўлади, “Меҳмет” деганда эса ўзимизга ўхшаган оддий одам тушунилади. Агар у бирор ноўрин иш қилса, уришиб бериш ҳам мумкин бўлади, тўғрими?” деди.

“Билмадим, балки шундайдир”, деб қўйдим.

Тўғриси, ўша чоқда унинг гапининг қанчалик тўғри эканини билмадим-у, аммо менга ўринлидек туйилди. Чунки “Муҳаммад” исмли болакайларни оналари авра-астарини ағдариб қарғаб ётганини кўп кўрганман-да.

Яна ўзимча ўйлаб юриб шундай фикрга келдим: ота-боболаримиз болага Пайғамбар алайҳиссаломнинг исмини андеша юзасидан қўймасдан, у зотнинг муборак исмидан янги исмлар ҳосил қилиб, боласини ўша исмлар билан атаган экан-да.

Демак, болага от қўйиш борасида ҳам боболарнинг ҳикматларини ўргансак кўп нарсани билиб олар эканмиз.

 Бу борада муҳтарам олимларимиз нима дейди?

Дамин ЖУМАҚУЛ

Аллоҳ таолога ҳамду санолар, унинг пайғамбари Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга салавотлар бўлсин. Дуо – Аллоҳдан илтижо қилиб ўз ҳожатларини сўрашдир. Унга сиғиниш, раҳмати ва ёрдамига таяниш дунёда ва охиратда омонликка етишдир. Дуосиз киши униб-ўсмайди, бахтсиздир. Дуо билан яшаган киши барча бахт эшикларини қўлида тутади.

Инсон учун энг қимматли нарса албатта – вақт. Вақт кетса, кейин қайтиб келмайди. Мўминлар Аллоҳ инъом этган умрни қадрли билиб, Аллоҳ таолонинг ризолиги учун кўпроқ яхши ишлар қилишга интиладилар. Ҳатто қисқа бўлиб туюлган сониялар ичида нақадар кўп савобга эга бўлса бўлади:

1. Бир сонияда одам боласи “Фотиҳа” сурасини 3 марта ўқий олади. Бир Фотиҳа савоби 600 яхшилик. Демак, бир сония ичида 1800 минг яхшилик қилишимиз мумкин экан.
2. Бир сонияда “Ихлос” сурасини 20 марта ўқиса бўлади. “Ихлосни” 3 маротаба ўқиган кишига Қуръони каримни хатм қилганлик савоби ёзилади. Агар биз бир сонияда 20 марта “Ихлос” сурасини ўқисак, ой охирида 600 марта йиғилади. Демак, Қуръонни 200 марта ўқиганлик савобини оламиз.
3. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи васаллам) айтган: “Субҳаналлоҳи валҳамдулиллаҳи ва ла илаҳа илаллаҳи валлоҳу акбар – менинг учун бу сўзлар бутун дунёдан хайрлироқдир” зикрни бир сонияда 18 маротаба айтса бўлади.
4. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Ким истиғфорни кўпайтирса, Аллоҳ унга ҳар бир ғам-ташвишдан чиқиш йўлини пайдо қилиб қўяди ва уни ўйламаган еридан ризқлантиради” (Имом Аҳмад ривояти). Бир сонияда 100 марта “Астағфируллоҳ” айтсак бўлади.

Агар дангасалик қилмасак, қанчадан-қанча ғафлатда ўтаётган сонияларимизни асраб, савобларимизни кўпайтирамиз. Савоб ишларга шошилайлик – ғафлатдан уйғонайлик!

Хуморбегим

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким “Ҳаа Мийм” (Духон сураси)ни кечаси қироат қилса, тонг отгунча унга етмиш минг фаришта истиғфор айтиб чиқади”, дедилар.

Қайси кеча эканини келгуси ҳадиси шарифдан билиб оламиз. Яна ўша кишидан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким “Ҳаа Мийм”ни жума кечаси қироат қилса, мағфират қилинади”, дедилар.

Демак, “Духон” сурасини жума кечаси қироат қилса, у мағфират қилинар экан. Ўша мағфират қилинадиган гуноҳлар сағира – кичик гуноҳлар эканини уламоларимиз алоҳида таъкидлаганалар.

“Ким “Ҳаа Мийм ”ни жума кечаси ёки жума куни қироат қилса, Аллоҳ унга жаннатда бир уй бино қилади”, деганлар (Имом Табароний ривояти).

Абдуллоҳ ПАРПИЕВ,

Халқаро алоқалар бўлими ходими

Намоз Ислом дини рукни ва устунларидан бири. Ибодат ҳамда тоатларнинг асоси, гуноҳларни ювувчи, ёмонликлардан қайтарувчидир. У калимаи шаходатдан кейинги энг улуғ фарздир. Намоз банданинг Аллоҳ ила мулоқоти, меърожидир. Унда банда Аллоҳ билан ёлғиз қолиб, У зотга муножат қилади.  

Абу Хурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Сизлардан бирортангизнинг уйи олдидан анҳор оқиб ўтса, ва у ундан ҳар куни беш марта ювинса, уни танасидан бирор бир кир қоладими?” дедилар. Саҳобалар: “Ундан бирор бир нарса қолмайди”, дейишди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар: “Мана шу беш вақт намознинг мисолидир”. Аллоҳ таоло у сабабли унинг гуноҳларини ўчиради” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

 Намоз бандани Аллоҳ таолога яқинлаштиради, имонини мустаҳкамлайди. Фақат Аллоҳдангина умидвор бўлишга ўргатади. Намоз ўқийдиган одам ғафлат уйқусидан уйғониб, ҳаётдаги маъсулиятини сидқидилдан адо этадиган бўлади. Намоз гўзал хулқли бўлишга, барча ишларни тартибли бажаришга, вақтни тежашга ўргатади. Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: «Албатта, намоз фаҳш ва ёмон ишлардан қайтарур. Албатта, Аллоҳнинг зикри (барча нарсадан) улуғдир. Аллоҳ қилаётган ишларингизни билур» (Анкабут сураси, 45-оят).

Расулуллоҳ (алайҳиссалом)нинг аввалги-ю кейинги гуноҳлари мағфират қилинган бўлса ҳам, тунларни намоз билан бедор ўтказар эдилар, ҳатто товонлари шишиб кетарди. Буни кўрган саҳобалар: “Аллоҳ сизнинг ҳамма гуноҳларингизни мағфират қилган бўлса, шунчалик азоб чекиб ўзингизни қийнайсизми?” дейишганда, у зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Шукр қилувчи бандалардан бўлмайинми?” дея жавоб берганлар (Имом Насоий, Имом Термизий ривояти).

Набий (алайҳиссалом) кенгчилик вақтидаги каби мусибат, қийинчиликда ҳам кўп намоз ўқирдилар. Хузайфа (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва салам)га бирор иш ташвиш келтирса намозга мурожаат қилар эдилар”.

Абу Дардо (розияллоҳу анҳу) айтадилар: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) агар қаттиқ шамол бўлса, то шамол тўхтагунча масжидга шошардилар”, (Имом Абу Дунё, Имом Ибн Асокир ривояти).

Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу) йўлда кетаётганларида ўғиллари вафот этгани ҳақидаги ҳабар етди. Шунда маркабларидан тушиб, икки ракат намоз ўқидилар-да, сўнгра “Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиун”, дедилар. Ва Аллоҳ буюрганидек қилдик, деб: «(Аллоҳдан) сабр ва намоз ила ёрдам сўрангиз. Дарҳақиқат, у (намоз) оғир ишдир. Илло, итоатли (хокисор) кишиларга (оғир) эмас» (Бақара сураси, 45-оят) оятини тиловат қилдилар.

Қалбнинг ҳотиржамлиги, дилнинг роҳатланиши намоз берган самараларнинг энг олийсидир. Муҳими банда агар холис бўлса, ана шу самарадан бебаҳра қолмайди.

“Фазоилул аъмол” асари асосида

Абдуллоҳ ПАРПИЕВ

тайёрлади