Шайх Абу Мансур Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд Мотуридий тахминан 870 йили ҳозирги Самарқанд вилоятининг Мотурид қишлоғида туғилиб, 975 йили вафот этган. У Самарқанднинг Чокардиза қабристонига дафн этилган. Мотуридий хусусий муаллимларда, сўнгра эса Самарқанд мадрасаларида таҳсил кўрган. Олим умр бўйи Самарқанд мадрасаларида мударрислик қилган. Мотуридий “Китоб – ат тавҳид”, “Китоб ал-усул”, “Таъвилот ал Қуръон” (Қуръон тафсири) cингари ўнлаб илмий-назарий асарлар, “Насиҳатнома” асарлар муаллифидир. Буюк олимнинг ислом таълимоти софлигини асрашда хизмати катта. Навоий “Насойим-ул-муҳаббат”да Мотуридийнинг руҳий-илоҳий қудрати ҳақида алоҳида ҳикоят келтирган. Унинг “Насиҳатнома”си Х аср Насиҳатномасининг энг яхши намуналаридан бўлиб, китобхонни илм ўрганишга, касб эгаллашга, яхши хулқ эгаси, инсонпарвар, ширинсухан, саховатпеша бўлишга ундайди.
Қуйида ушбу асардан таржимани эътиборингизга ҳавола этамиз.
БИРИНЧИ БОБ
- Худога такя қилмоқ керак. Нимани хоҳласанг У беради.
- Уни асра, У ҳам сени асрайди.
- У берганни ҳеч ким тортиб ололмайди.
- Унга ким итоат этса, ҳамма унга фармонбардор бўлади.
- Кимдаким Ундан қўрқса, бошқалар сендан қўрқишади.
- Тавҳидни умринг сармояси деб бил.
- Дунёпараст бўлма, Худонинг душманини севган бўласан.
- Чин эътиқод безавол ганждир.
- Мартабани сабрдан изла.
- Қуролингни илмдан яса.
- Саховатпеша бўл.
- Фақирликни фахр бил.
- Охират йўл озуқасини тақводон кўзла.
- Охират йўлини тақводан қур.
- Ибодатдан шодлик иста.
- Ростгўйликда камол изла.
- Ўлимни асло унутма.
- Шодликни ибодатдан кўзла.
- Ҳақ ҳукмига рози бўл.
- Фаришталар, Расули акрам ва Аллоҳ китобини ҳурмат қил.
- Ҳақ сўзини имон бил.
- Яхшилар билан дўстлаш.
- Ўзингдан қочиб Ҳаққа етгин.
- Ҳалолни-ҳалол, ҳаромни-ҳаром билишга ўрган.
- Душманга озор берма, аммо қўлингдан келса маҳв эт.
- Хорлик истасанг хиёнатчи бўл.
- Беъманилардан ҳазар қил.
- Нодонни тирик санама.
- Сабрли бўл, муродингга етасан.
- Ҳар бир ишда ҳамкор изла.
- Ўзликни англашни буюк хислат бил.
- Донишингни хор қилма.
- Кам гапир, оз егину кам ухла.
- Хилофкорликдан қоч, Аллоҳдан ноумид бўлма.
ИККИНЧИ БОБ
- Тақвони қўрқмас аскар бил.
- Доно кўринган нодондан ҳазар қил.
- Илмда ҳаммадан камтар бўл.
- Ўрган ва ўзгаларга ўргатгин.
- Эшитмаган нарсанг ҳақида гапирма.
- Бировга ҳаддан ташқари танбеҳ ҳам берма, беҳудага мақтама ҳам.
- Қулоғинг билан эшитганингни маҳкам тут.
- Рост гапиру ўзгаларнинг айбини ковлама.
- Сўрамасалар жавоб берма, айтмаган жойга борма.
- Харид қилинмайдиган нарсани сотма.
- Олинмайдиган нарсани сотма.
- Калтак емайин десанг, бегуноҳга қўл кўтарма.
- Яхшиликни жондан изла.
- Ўзгалар қалбини овламоқчи бўлсанг, яхшилик қилишга одатлан.
- Балони такобирлик натижаси бил.
- Қалбингни ҳасад ўти билан куйдирма.
- Балодан ибрат ол.
- Ҳамиша сир асровчи бўл.
- Жафопеша бўлма.
- Меъёри билан егин, низоми билан гапиргин.
- Хушхулқ ва беозор бўл.
- Тавфиқни Худонинг фазилати бил.
- Кишиларга қаттиқ гапирувчи бўлма.
- Бойликни иқбол бил, уни харж этмасликни эса бадбахтлик бил.
УЧИНЧИ БОБ
- Ҳар кимнинг нонини ея берма, аммо ҳаммага нон едир.
- Молу давлат орқасидан югурувчи бўлма.
- Ҳақ хикматини илмингдан афзал бил.
- Илмингни эҳтиёт қил.
- Аллоҳ ҳикматини ўз билимингдан юксак бил.
- Ўзингни таъриф этишдан сақлан.
- Ҳамиша Аллоҳ шукронасида бўл.
- Жонни омонат бил.
- Аллоҳни ҳамиша бергувчи, деб бил.
- Умрингни иноят бил.
- Тадбирни тақдир билан боғла.
- Соғликни ғанимат бил.
- Охири зиён келтирадиган фойданинг атрофида ўралашма.
- Ажални ҳеч қачон фаромуш қилма.
- Илм ўрганишдан асло тинчима.
- Калондаҳанлик қилма.
- Насияни мол деб билма.
- Мартабаю иззатни илмдан изла.
- Шаҳват асири бўлма.
- Афв этмоқни ҳеч кимдан дариғ тутма.
- Рост йўлда енгилтаклик қилма.
- Сулҳнинг иложи бўлмаса, жанг¬дан қочма.
- Душманни ҳақир билма.
- Дўстинг минг бўлса ҳам кам.
- Ҳар қандай душмандан эҳтиёт бўл.
- Сендан қўрққандан сен ҳам қўрқ.
- Душманингнинг душмани билан дўст тутин.
- Дўстларингнинг дўстлари орасида бўл.
- Дўстингнинг душманидан ғофил бўлма.
- Раҳмсизга шафқат қилма.
- Нокасдан қарз олма.
- Аждодларинг қадрини эъзозла.
- Жоҳил зоҳидга инонма.
- Омонатга хиёнат қилгувчи бўлма.
- Синамаган одам билан сафарга чиқма.
- Ҳирсу хусуматни нажосат бил.
- Ўз мисқолингни ўзгалар ботмонидан афзал бил.
- Одамларнинг олдида нима десанг, орқасидан ҳам ўшани гапир.
- Бировнинг молига муҳтож экансан, билгилки, унинг қулисан.
ТЎРТИНЧИ БОБ
- Беҳудаликни офатларнинг боши бил.
- Бировнинг миннатини кўтару, миннат қилгувчи бўлма.
- Тилингни ҳамиша дашномдан тийгил.
- Ҳожат чиқаришни буюк иш деб бил.
- Яхшилик қилганингни айтиб юргувчи бўлма.
- Ёмонликни офатларнинг боши, деб бил.
- Ёмонларга ёрдамлашма.
- Дўстларингни ёмонлагувчи бўлма.
- Ёмонларни ўзингга йўлатма.
- Душманинг билан иноқлашган дўстдан қўрқ.
- Ўзгалар ғамидан хурсанд бўлма.
- Сенга иши тушган одамни ранжитма.
- Туҳмат бор жойдан қоч.
- Ота хатоси учун танбеҳ берма.
- Султонга густоҳлик қилма.
- Дарвеш қардошингни шод тут.
- Ғамгусор бўладигангагина дардингни айт.
- Шаробу таомни кам е, кўпини ўзгага бер—эсин.
- Халқ билан шундай яшаки, улар ҳамиша сен билан бўлишсин.
- Шуҳратмандликда ўзингдан кетма.
- Бировларнинг ғамидан шодланувчи бўлма.
(давоми бор....)
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
Қуръоншунослик йўналиши
1-босқич магистранти
Тожиддинов Абдусамад Абдулбосит ўғли