Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти қозиси Шамсуддин БАҲАУДДИНОВ билан суҳбат.
– Ассалому алайкум, муҳтарам домла. Ҳозирги кунда ижтимоий тармоқлардаю ижтимоий ҳаётда турли баҳслар, айниқса, Ислом динида нима тўғри, нима нотўғрилиги ҳақида билиб-билмай давомли тортишувлар тез-тез кўзга ташланмоқда. Булар орасида, айниқса, ақида масаласи долзарб бўлиб турибди. Бугунги суҳбатимизни эътиқод мавзусига бағишласак...
– Ва алайкум ассалом ва раҳматуллоҳ. Ислом шариати Шарқ ўлкаларида тарқалиб, Марказий Осиё халқларининг асосий динига айлангач, Мовароуннаҳр ҳудуди фиқҳ, тафсир, ҳадис, ақида (калом) илмлари, шунингдек, араб тили ҳамда унга тегишли фанлар ривожининг маркази бўлди. Бу замин Ислом уммати учун қанчадан-қанча забардаст олиму уламолар, мутафаккир ва саркардалар етказиб берди. Хоссатан, ақоид илми имомлари Абу Мансур Мотуридий, Абу Муин Насафий, Сўфи Оллоёр каби кўплаб пешволарни санаш мумкин.
Аллоҳ Ўзининг охирги пайғамбарини бандалари орасида ширк амали авж олган даврда юборди. Сабаби, Ислом нуқтаи назаридан ширк амали гуноҳларнинг каттаси ва бандаларни азиз инсон мақомидан махлуқотларга сиғинувчи хор тоифага айлантириб қўядиган иллат саналади. Ширк тавҳиднинг зидди, жамиятни инқирозга олиб борувчи офатдир. Шунинг учун сўзлаганда ҳам, ёзганда ҳам ҳар бир сўзимизга эътиборли, масъулиятли бўлишимиз шарт.
Юртимизнинг баъзи ҳудудлари, айрим юртдошларимизда, билмаган ҳолда бўлса-да, ширк аломатлари кўзга ташланиши ачинарли, ташвишли ҳолдир. Аллоҳни ёлғиз деб билиб, фақат Унгагина ибодат қилиш, Ўзи буюрган нарсаларда собитқадамлик, қайтарган нарсалардан қайтиш эса асл эътиқод ҳисобланади.
– Инсон дунёга умрини беҳуда баҳсларга сарфлашгамас, Аллоҳни таниш, Унга ибодат қилиб, итоатини билдириб туриш учун яратилган. Қуръони каримда: “Мен жинлар ва инсонларни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим” (Зориёт сураси, 56-оят), дейилган...
– Сиз айтаётган беҳуда ишларнинг кўпи ақидани билмаслик, диний тушунчаларда бўшлиқ ёки хатолик борлигидан юзага келади. Чунки ақида илми ислом динининг асосини ташкил этади. У тўғри бўлмаса, қилинган ибодатлар Аллоҳ даргоҳида қабул бўлмайди. Ақида гўёки дарахтнинг танаси, бошқа илмлар унинг шохлари, япроқлари кабидир. Бошқача айтганда, ақида илми иморатнинг пойдевори каби, у бўлмаса, қийшиқ, нотўғри бўлса, иморат қулаб тушганидек, ақида тўғри бўлмаса, қилинган ибодатлар бекор бўлади. Сўфи Оллоёр бобомиз:
Ақида билмаган шайтона элдур,
Агар минг йил амал деб қилса, елдур,
дея ақидага бежиз урғу бермаган. .
Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам йигирма уч йиллик пайғамбарлик даврининг аввалги ўн уч йилини ақидани тўғрилашга сарфлаганлар. Чунки авваламбор ақида орқали мусулмонларнинг қалбларига Аллоҳнинг зот ва сифатлари, тавҳид, тақдир, охират тўғрисидаги эътиқодий масалалар, дунё, гуноҳ, савоб, жаннат, дўзах, фаришталар, илоҳий китоблар ва пайғамбарларга нисбатан тўғри муносабатда бўлишни ўргатиш керак эди. Пайғамбарликнинг кейинги ўн йилида намоз, рўза, закот, ҳаж ва бошқа ибодатлар фарз қилинди.
– Самовий динларга қаралса, ақиданинг маъноси Одам алайҳиссаломдан Муҳаммад алайҳиссаломгача ўзгармаган. Барча пайғамбарлар даъват қилган ғоя Аллоҳнинг бору бирлигига имон келтириш, Унинг азалдан борлиги, абадий бор бўлиши, инсонни яратиб, Ўзига ибодату итоатга чорлаганини қамраб олади.
– Аллоҳ таоло айтади: «(Эй Муҳаммад!) Сиздан илгари Биз юборган ҳар бир пайғамбарга ҳам: “Мендан ўзга илоҳ йўқ, бас, Менга ибодат қилингиз!” деб ваҳий юборгандирмиз» (Анбиё сураси, 25-оят).
Яна: «(Эй имон келтирганлар! Аллоҳ) сизлар учун дин бўйича Нуҳга буюрган нарсани ва Биз сизга (Муҳаммадга) ваҳий қилган нарсани, (шунингдек) Биз Иброҳим, Мусо ва Исога буюрган нарсани – шариат қилди: “Динни барпо қилингиз ва унда фирқа-фирқага бўлинмангиз!”» (Шўро сураси, 13-оят).
Демак, ҳақ дин ўзгармас ва ягонадир. Бугунги кунда инсонларнинг тилида такрорланаётган “самовий динлар” деган ибора хато. Чунки ердаги набийлар ва расуллар юборилган ҳамда даъват қилиб келган дин биттадир. Ахир, қандай қилиб ҳақ дин анбиё ва расулларнинг тилида бир нечта ва турли хил бўлиши мумкин?
– Ақида борасида айтилган сўзлар хабар бериш қабилидан бўлади. Бир хабарни бир неча шаклда ва турли кўринишда нақл қилиш дурустми?
– Ўзини Ислом умматидан деб билган киши, албатта, ширкнинг ҳар қандай кўриниши ва турларидан сақланиши лозим ва шарт. Бунинг учун эса, илм ўрганиши ва ўзида соф эътиқодни ҳосил қилиши керак.
Бугунги глобаллашув замонида юз бераётган турли диний-ақидавий хуруж ва бузғунчи ғоялардан сақланиш, бу борада аждодлар томонидан ёзиб қолдирилган бой илмий мерослар билан яқиндан танишиш, уларни чуқур ўрганиш муҳим ишлардандир. Ҳақ битта, ҳақиқат битта. Уни турлича талқин қилиб, одамларни чалғитиш гуноҳдир.
Муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев ўз нутқида: “Элимизга Ислом динини тўғри тараннум этиш – жуда катта тарбия. Имом Бухорий, Имом Термизий каби бобокалонларимиз ҳақида фильмлар ишланмаётганлиги кўнглимни оғритади”, деган эдилар.
Зеро, Исломнинг асли бўлган эътиқод масаласини буюк мутафаккир, мутакаллим боболаримиз мерослари замирида ўрганиб, чуқур таҳлил қилиш, ҳаётга татбиқ этиш устувор вазифамиздир.
Абдулатиф АБДУЛЛАЕВ
суҳбатлашди.
“Ҳидоят” журналининг 7-сонидан олинди
