Алҳамду лиллаҳи Роббил оламин. Ҳамдан касирон тоййибан муборакан фиҳи ало кулли ҳалин ва фи кулли ҳин... Вассалату вассаламу аъло саййидина ва санадина Муҳаммаданил мустафо ва аъло олиҳи ва саҳбиҳи ва ман табиаҳу бииҳсонин ила явмил жазо... Аммо баъд:
Сизларга Аллоҳнинг саломи, раҳмати, баракоти бўлсин. Аллоҳ жалла жалолуҳу дунёда ҳам, охиратда ҳам сизлардан лутфу карамини дариғ тутмасин, саодатманд қилсин. Жаннатига,жамолига мушарраф айласин...
Бу дунё, бу ҳаёт, кунларимиз ва умримиз ўткинчидир, абадий эмас, қисқадир, вақтинчадир, сўнги ва охири бордир, ўлим бордир. Ҳақиқат ва абадий ҳаёт охиратдадир, ўлимдан кейинги ҳаётдир. Охират– абадий ҳаёт, бу дунё эса– фоний, ўткинчи. Аслида охиратга ҳозирлик кўриш керак.
Исломнинг, имоннинг бизга тавсия этган ҳақиқати шундай. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳазратлари ҳам шундай фикр билан яшаганлар. Дунёга аҳамият бермаганлар, елиб-югурмаганлар, унга ҳирс қуймаганлар. Охиратда саодатли бўлишга, Аллоҳнинг розилигини топишга бизларни даъват этганлар. Ўзлари ҳам охиратнинг шавқи, соғинчи билан яшаганлар:
مالي و للدنيا؟ انما انا کراکب استظل تحت ظل الشجرة (ترمذي عن عبد الله بن مسعود)
Мо ли ва лид дунё– менинг дунё билан нима ишим бор?.. Иннамо ана карокибун истазалла таҳта зиллиш шажараҳ– Мен бир дарахт соясида бироз нафас ростлаб, ўтадиган бир отлиқ йўловчи кабидурман,– деб марҳамат қилганлар. «У дарахт, яъни бу дунё менинг асосий маконим, мақомим, мақсадим эмас», деган маънода айтганлар...
Биз ҳам шу буюк ҳақиқатга кўра ҳаётимизни қуриб, изга солиб, тузатиб яшашга мажбурмиз... Имконимиз борича шундай яшашга, ибодатларимизни қилишга, Аллоҳнинг амрларини бажаришга, ҳаромлардан, гуноҳлардан сақланишга ҳаракат қиламиз. Охират саодатига мушарраф бўлишнинг йўли шу деб, шу йўлни танлаганмиз...
Кимдир охират йўлини, Аллоҳнинг амрларини астойдил ихлос ила бажарса, кимдир зўрма-зўраки, малол билан адо этади. Баъзан ҳаромларга ҳам ўралашиб қолади, савобли ишларни қилишда ғайрат қилмайди, танбаллик қилади, оқсайди.
Албатта, ҳар бир ҳолат, ҳаракатни хоҳ савоб, хоҳ гуноҳ бўлсин «Кироман котибин» фаришталар ҳеч қолдирмасдан амал дафтарларига ёзиб қўядилар. Охиратда ҳаммаси учун ҳисоб беради, савол-жавоб бўлади...
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ 7 وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ 8 (سورة الزلزلة: 7–8)
Фа ман яъмал мисқола зарратин хайран яраҳ. Ва ман яъмал мисқола зарратин шарран яраҳ– Бас, ким (ҳаёти дунёлик пайтида) зарра мисқолчалик яхшилик қилса (қиёмат кунида) ўшани кўрур. Ким зарра мисқолчалик ёмонлик қилса уни ҳам кўрур! («Залзала» 7-8 оятлар).
Аллоҳнинг розилигига етказувчи, улаштирувчи йўл– тақво йўли, эҳсон йўли дейилади. Тақво қўрқиш, сақланиш, ўз-ўзини сақлаш дегани... Киши Аллоҳдан қўрқиб, гуноҳлардан, ҳаромлардан, Аллоҳ ёқтирмаган ишлардан ўзини сақлагани учун ҳам «тақво йўли» дейилади.
Яъни, нафси истаса ҳам, гуноҳ, ҳаром ишлар қилишдан ўзини сақлайди, тияди. Нафс хоҳламаса ҳам, савобли, хайрли, эзгу ишларни бажаради, савоб топади, дўзахга тушишдан, Аллоҳнинг ғазабига йўлиқишдан қўрқади.
Демак тақводор бўлиш, тақво доирасида фаолият кўрсатиш, ўзини асраш ва сақлашга ҳаракат қилиш керак. Бу ўринда ҳам нафс билан жиҳод қилиш керак бўлади. Нафс гуноҳ қилишни яхши кўради ва хоҳлайди. Ўйин-кулги, кайф-сафо, тўй-ҳашам, маишат, сайру томошо, кўнгил очарлик қилишни хуш кўради. Савобли ишларни эса, ёқтирмайди. Хайрли, савобли ишлар қилиш машаққатли кўринади, қочишга ҳаракат қилади. Хайрли ишлардан қайтаришга тиришади.
Бир бола мисолида уни кузатишимиз мумкин. Онаси, отаси мажбурламаса, намоз ўқимайди. Ҳатто ота-онасини алдашга ҳаракат қилади. Ёлғондан «таҳорат олдим, мен намозимни ўқидим...»,– дейди лекин ўқимаган бўлади. Нега?.. Чунки оғир туюлади. Ҳолбуки, савобли бир амал... Нафс сабабли савобли ишларни хуш кўрмасдан, гуноҳ ишларни эса жудаям ёқтириши мумкин.
Шундай экан, Аллоҳнинг розилигига эришишнинг йўли нафсга қарши курашишдан иборатдир. Мана шу мухолафат, кураш– тақво йўлининг асоси, тасаввуфнинг энг муҳим масаласидир... Инсон нафсини қўлга олгандан кейин, енггандан кейин, нафси истамаган нарсани «савобли, фойдали, хайрли» деб мажбуран бажартиради, нафси ёқтирган нарсани эса «гуноҳ, ҳаром, Аллоҳ севмайдиган иш» деб қилдирмайди, хоҳиш, шиддатини сўндиради... Демак, нафс билан курашиш, уни тизгинлаш орқали Аллоҳнинг розилигини топишга эришиш мумкин...
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
