Навбатдаги нафс хасталигининг белгиси бу – фарз намозларни адо этишда дангасалик қилиш, нафл амалларда ғафлатда қолиш саналади.

Муолажа услуби

Бу касалликдан халос бўлиш учун – кўпроқ нафл рўза тутиш, ноқобил “биродар”лардан узоқлашиш ва нафсни ўзи хоҳламаган нарсаларни қилишга мажбурлаш лозим.

Асов ҳайвонни бўйсундиришнинг яна бир йўли, унинг устига ортиладиган юкни кўпайтиришдир. Шунда ҳайвон заифлашиб, ўз-ўзидан итоаткор бўлади. Нафс тарбиясида ҳам бу усулни қўллаш яхши самара келтиради.

Нафсни тоат-ибодатлар билан чиниқтириш билан унинг орзу-ҳаваслари жиловланади, қайсарлиги йўқолади. Киши нафсида сокинлик ва тавозе пайдо бўлиб, ибодатларни хушуъ-хузуъ ила адо эта бошлайди.

Ривоят қилинишича, бир киши Абу Язид ал-Бистомий раҳимаҳуллоҳдан сўради:

“Менга Аллоҳ йўлида энг қаттиқ машаққатга дучор бўлган нарсангиз ҳақида сўзлаб беринг”.

Олим жавоб берди: “Буни тушунтириш қийин”.

Ўша одам яна сўради: “У ҳолда менга Аллоҳнинг йўлидаги энг кичик қийинчилик ҳақида гапириб беринг”.

Олим: “Бу ҳақда гапириш мумкин эмас”, деди.

У киши давом этди: “Нафсингни нимага ундаш жуда қийин бўлган?”.

Абу Язид: “Бу ҳақда менга гапириш ҳам қийин”. Шунда одам сўради: “Унда нафсингни зўрлаш энг осон бўлган нарса ҳақида хабар бер”.

Олим деди: “Мана бу саволга жавоб бера оламан. Нафсимни Аллоҳ таолога ибодат қилишга ва амрларини адо этишга чақирдим, аммо у бундай қилмади, бўйин эгишни истамасди. Кейин унга бир йил давомида сув бермадим (ва у тинчланди)”.

Ибн Атоуллоҳ раҳимаҳуллоҳ айтдилар: “Сенинг ибодатга нисбатан бепарво ва дангаса бўлишинг – қалб кўзинг кўрлигига далолат қилади”.

Абу Абдураҳмон ас-Суламийнинг
“Нафс иллатлари ва уларнинг муолажаси” китобидан
Даврон НУРМУҲАММАД таржимаси.