muslim.uz

muslim.uz

Понеділок, 01 май 2017 00:00

Ҳуқуқий мавзуда давра суҳбати

 Яқинда “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юртида талабаларининг ҳуқуқий онги ва маданиятини юксалтиришга бағишланган давра суҳбати бўлиб ўтди.

Суҳбатга Жиноят ишлари бўйича Наманган вилоят судининг судьяси Дониёржон Тожибоев таклиф этилди.

Давра суҳбатини билим юрти мудири Абдулазиз Бобамирзаев очиб, иштирокчиларни давра суҳбатига таклиф этилган меҳмон билан таништирди ва унга сўз берди.

 “Жамоат хавфсизлиги ва тартибига раҳна солувчи ҳуқуқбузарликлар ҳамда уларнинг мазмун-моҳияти” мавзусида нутқ сўзлаган Дониёржон Тожибоев Истиқлол йилларида мамлакатимизда ҳуқуқий демократик давлат, эркин фуқаролик жамиятини шакллантиришнинг муҳим таркибий қисми бўлган суд-ҳуқуқ тизими босқичма-босқич ривожлантириб борилаётгани, суд ҳокимиятининг мустақиллигини янада мустаҳкамлаш, одил судлов самарадорлигини ошириш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, жамият ва давлат манфаатларини суд тартибида ҳимоя қилиш борасида амалга оширилаётган муҳим чора-тадбирлар тўғрисида маълумот берди.

Шунингдек, жамоат тартибини бузувчи ҳуқуқбузарликлар учун  меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган жавобгарликлар, хусусан, Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги Кодексда вояга етмаган шахсни маъмурий ҳуқуқбузарлик содир этишга жалб қилиш, уларнинг тунги вақтда кўнгил очиш (дам олиш) жойларида бўлишига йўл қўйиш, порнографияни, шафқатсизликни тарғиб қилувчи маҳсулотларни тайёрлаш, олиб кириш, тарқатиш, ташвиқ қилиш, намойиш этиш, қимор ва таваккалчиликка асосланган бошқа ўйинларда қонунга хилоф равишда иштирок этиш, маиший шовқинга қарши кураш талабларини бузиш учун маъмурий жавобгарлик белгилангани тўғрисида ҳам атрофлича маълумот берди.

Давра суҳбати сўнгида талабалар ўзларини қизиқтирган саволларга жавоблар олдилар.

Шавкатжон МАДАМИНОВ,

Билим юрти услубий бирлашма раиси

Понеділок, 01 май 2017 00:00

Аллоҳ таолони кўриш

Имом Нававий «Саҳиҳи муслим» китобининг шарҳида шундай келтирадилар: «Албатта, Аҳли сунна вал жамоа уламолари Аллоҳ таолони кўриш мумкинлигини таъкидлайдилар. Шунингдек улар бу ҳодисанинг охиратда бўлишига ҳам ижмо қилганлар. Аллоҳ таолони фақатгина мўминлар кўрадилар, кофирлар эмас. Бидъат аҳли бўлган баъзи тоифалар – мўтазилалар, хаворижлар ва баъзи муржиалар Аллоҳ таолони махлуқотларидан ҳеч бири кўрмайди, бу ақлга тўғри келмайдиган иш дейдилар. Аммо уларнинг бу қарашлари очиқ-ойдин хато ва жоҳилликдир. Китоб ва суннатда, саҳобалар ва улардан кейинги уламоларнинг ижмоларида Аллоҳ таолони охиратда кўриш собит эканига далиллар етарличадир. Бу ҳақда йигирмага яқин саҳобалар томонидан Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ҳадислар ривоят қилинган. Кўплаб аҳли сунна мутакаллим уламоларининг адашган тоифаларга берган жавоблари ҳам машҳурдир. Аллоҳ таолони бу дунёда кўриш мумкинлиги ҳам хабарларда келган. Лекин мутакаллим уламоларнинг жумҳури Аллоҳ таоло дунёда кўрилмаслигини таъкидлайдилар».

 

Мутакаллим уламолардан Нажмиддин Умар Насафий роҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг «Ақоиди Насафий» матнларида бу борада шундай келтирадилар: «Аллоҳ таолонинг бандаларига кўриниши ақлан жоиз, нақлан вожибдир. Ҳа, охират диёрида мўминларнинг Аллоҳ таолони кўришларини тасдиқловчи самъий далиллар келгандир. Бас, бирор маконда бўлмасдан, бирор муқобил тарафда бўлмасдан, ёки нурга чулғанмасдан, ёки кўрувчи билан Аллоҳ таоло ўртасида масофа собит бўлмасдан кўринади».

Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади: «У кунда чиройли юзлар бор. Ўз Роббисига назар солувчилар». (Қиёмат сураси 22 23-оятлар)

Мўминлар Жаннатга киргач,уларга кўзлар кўрмаган ва қулоқлар эшитмаган сон-саноқсиз неъматлар берилади. Ўша неъматларнинг энг улуғи Аллоҳ таолога назар солиш ҳисобланади. Бандалар Аллоҳ таолони шаклсиз, идроксиз ва бирор тимсолсиз кўрадилар. Бу ҳақда Сўфи Оллоҳёр бобомиз ўз байтларида шундай келтирганлар:

Кўнгулда кечса, кўзга тушса ҳар шай

Эрур андин муназзаҳ Холиқи Ҳай.

Яъни инсоннинг кўнглида Аллоҳ таолонинг қандайлиги тўғрисида қандай фикр ўтса ҳам, унинг кўзига қандай улуғвор нарса кўринса ҳам Аллоҳ таоло барчасидан бошқа бўлган, олий ва буюк Зотдир. 

Идроксиз кўриш деганда эса кўрилган нарсани тасвирлаб бера олмайдиган, унинг қандайлигини тушунтириб бера олмайдиган ҳамда ёдида сақлаб қола олмайдиган даражада кўриш маънолари тушунилади. Шу маънода мўминлар Аллоҳ таолонинг жамолига шаклсиз, идроксиз ва бирор тимсолсиз равишда назар ташлайдилар.

Кофирлар эса ўша кунда Аллоҳ таолони кўришдан тўсиладилар. Бу ҳақида Қуръони каримда қуйидагича хабар берилган: «Йўқ!!! Албатта, улар ўша кунда ўз Роббиларини кўришдан тўсилурлар» (Мутоффифин сураси 15 оят).

Имом Шофеъий роҳматуллоҳи алайҳ: «Ушбу оятда мўминларнинг Аллоҳ таолони кўришларига далил бор»,-деганлар.

Имом Молик роҳматуллоҳи алайҳ: «Унинг душманлари тўсилган ва Уни кўра олмаганларидан кейин, Ўзининг дўстларига тажаллий (Ўзини намоён) қиладики, У Зотни кўрадилар»,-деганлар.

Жарир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Бизлар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида эдик, у зот тўлин ой кечасида ойга назар солдиларда: «Сизлар яқинда Роббиларингизни бу ойни кўргандек кўрасизлар, Уни кўришда қийналмайсизлар, агар қуёш чиқишидан олдин ва ботишидан олдин намозга куч сарфлашга қодир бўлсаларингиз, албатта, уни адо қилинглар»,-дедилар”. (Муттафақун алайҳ)

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Бу ойни кўргандек кўрасизлар» дейишлари кўриладиганни кўриладиганга ўхшатиш эмас, балки кўришни кўришга ўхшатишдир. Аллоҳ таолони кўришни ойни кўришга ўхшатишда икки хил маъно бор:

  1. Тўлин ой кечасида ойни кўриш тўғрисида ҳеч қандай шак-шубҳа бўлмайди.
  2. Ойни кўришда кўрувчилар қанча кўп бўлишларидан қати назар ҳеч бир машаққатсиз барчалари баравар кўраверадилар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Баъзи одамлар: «Эй Аллоҳнинг Расули, қиёмат куни Роббимизни кўрамизми?»,- дейишди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Тўлин ой кечасида ойни кўришда бир-бирингизга зиён-заҳмат еткизасизларми?»,-дедилар. Улар: «Йўқ, эй Аллоҳнинг расули», дейишди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Булут йўқ кунда қуёшни кўришда бир-бирингизга зиён-заҳмат еткизасизларми?», дедилар. Улар: «Йўқ», дейишди. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, сизлар У Зотни ана шундай кўрасизлар»,-дедилар. (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоят қилишган)

Аллоҳ таолони тушда кўриш борасида эса қуйидаги ривоятлар келган. Албатта, бу кўриш ҳам оддий кўз билан эмас, балки қалб кўзи билан бўлади:

Имом Аъзам роҳматуллоҳи алайҳ Аллоҳ таолони тушларида юз марта кўрганликлари ривоят қилинган.

Таъбир берувчиларнинг имоми Муҳаммад ибн Сийрин шундай деганлар: «Ким Аллоҳ таолони тушида кўрса, Жаннатга киради ва ғам-ташвишларидан халос бўлади».

Имом Аҳмад роҳматуллоҳи алайҳ шундай деганлар: “Аллоҳ субҳанаҳу ва таолони тушимда кўрдим ва ибодатларнинг энг афзали ҳақида сўрадим. Шунда Аллоҳ таоло «Қуръонни тиловат қилиш».- деди”.

Ривоят қилинганки, Ҳамза Қори роҳматуллоҳи алайҳ тушларида Аллоҳ субҳанаҳу ва таолонинг Ўзига Қурънни бошидан то охиригача ўқиб берганлар.

Аллоҳ таоло барчамизга жамолини кўришлик бахтини насиб этсин. Омин.

Тошкент ислом институти талабаси

Нуриддин Турғунбоев

Ҳозирги кунда кўп кишиларни шу савол қийнамоқда. Келинг, шу масалага жавобни мингдан ортиқ олимлар илми билан суғорилган зоти шарифдан эшитсак.

Фаридиддин Аттор ҳазратлари Хафифдан сўради:

– Бу тоғу тошларда адашиб юришинг сабаби нима?

– Ҳазрат, мен йўлдан эмас, қисматдан адашган кимсаман. Ақлимни таниганимдан илм ўрганиш иштиёқида ўт бўлиб ёнаман, аммо мени бир савол қийнайдики илмни талаб қилишим билан уни амал қилмасдан хор қилишим мени илмдан тўсиб, мени иккилантиради. 

Фаридиддин Аттор ҳазратлари йигитдаги соддадилликни беғубор ёшлигига қиёслади. Асли инсон боласи ақли чархлангунича мусичадай беозор, қўйдай ювош, ит каби садоқатли бўлади. Кейинчалик чарх ғилдираги уни не-не синовлар, не-не машаққатлар, не-не ғофил бандаларга дуч келтирмайди дейсиз. Одам умр сўқмоқларидан юқорилагани сайин яхши фазилатлар билан бирга инсонга хос қусурларни ҳам ўрганиб, ўзига сингдириб бораверади. Вақти келиб, ақли билан Аллоҳни танигач сийратидаги гардлардан тозаланиш учун ўзида куч-қудрат топа олади, шайтон измига кирган нодон кимса эса ҳасад, ғараз, жоҳиллик, дунёга ҳирс қўйиш каби иллатлар ботқоғига ботиб, бу дунёлиги ғам-ташвишда, у дунёлиги азоб-уқубатда қолади. Хулоса шуки, яхши одам болалигидан беғуборлиги ва покдомонлигини йўқотмай, эҳтиёт қилиб асрай олса, шунинг ўзи комилликка кифоя. Бироқ самимий туйғуларни жаҳолат ва разолат тўфонидан асраб-авайлаб сақлаш фақат илмли, мард инсонларнинг қўлидан келади, холос. Бундан ташқари камолот чўққисига кўтарилмоқ, яъни чин инсоний фазилатларни ўзида мужассам айламоқ асли наслининг тозалигига ҳам боғлиқ. Палаги тоза хомак ширин қовун бўлиб етишади. Арпа сепилган ердан ҳеч ким буғдой ололмайди. Жоҳил ота ҳукмронлик қилган оилада тарбияланган ўғиллар меҳр-муҳаббат тушунчаларини бағрига жойлаб ололмайди. Нега шундай? Нега Одам алайҳиссалом билан Момо Ҳаво онамиз зурриётлари бир хил эмас. Худди экин уруғи айнигани каби наҳотки насл ҳам айниса, залолатга юз бурса. Айнигани шуки, Мансур Халложни асл нияти, мушоҳадаси маъносини тушунмай дорга осдилар. Пири муршид Мажидиддин Бағдодийнинг айби не эдики, сувга чўктирдилар. Энг аламлиси, донолар доноси сифатида тан олинган Яҳё бин Муозни ўз суюкли фарзанди бошига тош билан уриб ўлдирди. Нега оқиллар жоҳилларга нишон бўлиб қолаверади. Ахир орифлар оламни илм нури-ла нурафшон этмоқчи, инсониятга маърифат улашмоқчи, огоҳликка даъват этмоқчи-ю, ғаддор кимсалар ҳамиша яхшилик йўлига тўғаноқ, эзгулик илдизига болта ургувчи, саховат ва мурувват дастурхонига бурун артгувчи бўлиб чиқаверишади. Ҳали инсоният тарихида биронта оқил инсон жоҳил банда тагига сув қуймаган, ўч олмоқ қасдида уни қийнамаган ва шунинг эвазига ўзи ноҳақ қурбон бўлиб кетаверган. Бу аччиқ жумбоқ ечимини ким топар экан? Бу оғриқли саволларга жўяли жавоб айтгувчи борми? Бу қисмат сир-асрорининг охирига ким етади?.. Аттор сездики, йигит жавобга илҳақ. Жиловсиз хаёлларини жамлаб, унга жилмайиб боқди.

– Илмни хор қилишдан қўрқгайсан, шундайми? – саволни такрорлади устоз. Сўнг оҳиста гап бошлади.

– Унда мана бу ривоятни эшит: сен каби навқирон йигит саҳобалардан Абу Зарр ал-Fифорий розияллоҳу анҳу ҳузурига келиб: “Мен илмга жуда ҳам қизиқаман, аммо икки ҳолатдан қўрқаман”, дебди.

– Айт, илм олишнинг қайси ҳолати сени қайтаради? – сўроқлабди саҳоба.

Йигит дебди:

– Биринчидан, илмга амал қилмаслик, иккинчидан, уни хор этишдан ҳадигим бор.

Абу Зарр ал-Fифорий розияллоҳу анҳу ўйланиб, шу жавобни айтибди:

– Барибир бу бошни жаҳолат билан эмас, маърифат билан тўлдирган фойдалидир.

Йигит жавобдан қониқмай, энг заковатли ва суюкли саҳоба Абу Дардо розияллоҳу анҳуга йўлиқиб, ўша саволни ўртага ташлабди. Абу Дардо розияллоҳу анҳу узоқ фикрлаб, ушбу гапни дилидан тилига кўчирибди:

– Билгинки, инсон қай ҳолатда ўлган бўлса, охиратда шундай тирилади. Демак, сен жоҳил бўлиб ўлган бўлсанг, жоҳил бўлиб тириласан. Агар оқил бўлиб ўлган бўлсанг, оқил бўлиб кўз очасан.

Толиби илм энди Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳуга учрабди. У саволини айтиб-айтмай туриб, саҳоба гапни кесиб қўйибди:

– Илм олмаслигингнинг ўзи илмни хор этганингдир!

Нега шу савол саҳобалардай зотларни ҳам қаттиқ ўйлантириб қўйди ва фикрлашга мажбур қилди. Дунё майдонида ҳар бир қаричини ўйлаб босиш кераклиги дини исломда айтилиб турилсаю унга бепарволик қилиб унда жоҳилона юраман дейиш нимаси. Имом Ғаззолий раҳимаҳуллоҳ ҳазратлари дунёни сен гўё Расулуллоҳ, саҳобалар ва тобеъинлардай тасаввур қилиб унда эҳтиёткорлик билан йур. Аллоҳ таоло айтади: (Ла тамши фил арзи мароҳан) – Ерда хурсанд бўлиб юрманглар, деб огоҳлантирмоқда. Пайғамбар алайҳиссалом дунёдан фақат табассум қилиб ўтдилар халос. Ҳар куни дунёни савоб билан тўлдириб ташлайдиган даражада амал қилсалар ҳам дунёдан кулмасдан ўтдилар. Демак кулишимиз орқасида қаттиқ ҳисоб бор, ёндирувчи азоб бор, бир умрлик жаҳаннамда афсус – надомат бор. Эътибор беринг! Аллоҳ таоло беҳисоб савоблар ва ажрларни ваъда қилган амални талаб қилмаслик энг катта жоҳилликдир. Шундай бўлсада келажак авлод ичида шу савол билан мурожаат қилувчиларга жавоб сифатида айтиб ўтдилар. Бу ривоят Хафифга жуда қаттиқ таъсир қилди. У бошини кўтармай узоқ сукутга чўмди. Сўнг бир қарорга келиб, ҳазратга юзланди. (Шу савол ортидан мингдан ортиқ Аллоҳнинг суюкли валийсини кўриб, улар билан мулоқот қилиш баракотига эришди.)

 – Эй Аллоҳнинг суюкли валийси, мени ўз тарбиятингизга олинг, умрбод хизматингизни қилай. Шояд қалб кўзим очилиб, ҳақни танисам.

(Билингки! Илм олишдан асосий мақсад Аллоҳ таолони таниш ҳисобланади. Аллоҳни таниш эса Аллоҳни таниган олим орқали амалга ошади. Роббоний илмга эга бўлган мутаҳассис олимлар орқали буни яхши тушунилади ва етилади. Хафиф эса шу фазилат Аттордай зотда борлигини зоҳир ва ботин кўзлари ила кўра олди ва унга ўлгунича ёпишиб олди).

Аттор оҳиста бош чайқади:

– Болам, ҳаргиз мени Аллоҳнинг суюкли валийси, деб атамагин. Мен бор-йўғи бир қулман. Иштибоҳим шуки, қул иккинчи бир қулга илм-тарбия бера олармикан?

Хафиф, илк бора нигоҳини нуроний сиймога тикди. Шунда вужудида кучли ҳаяжон, ҳузурбахш, лаззатбахш титроқ уйғонди. Ўзини тутолмай энгашиб, ҳазрат жандаси этагини ўпмоққа ҳозирланди. Бироқ авлиё яна уни бу мақтовдан қайтарди.

– Камтарлигингизни яратган билиб турибди. Кошки мен сизнинг қаламингиздан учган бир ҳарф бўлолсам, кошки риёзатингиз юкини енгиллатишга озгина ҳисса қўшолсам. Илтижоим ерда қолмасин, тақсир, бусиз бўйнида арғамчиси йўқ бузоқ каби бутун “ўтлоқ”ни пайҳон этурман. Ўз ҳолим ва феълим ўзимга аён. Йўқ деб билиб-билмай гуноҳга ботманг.

– Хафиф, болам, асти гуноҳдан сўз очма. Елкамизда қанча савобу қанча гуноҳ борлигини кошки билолсак. Аслида шунча қилмишларимизга қарамай тик юрганимизнинг ўзи мўъжиза...

Энди илтимосингга келсак. Тўғриси мен маърифат илмидан бехабарман. Қўрқаманки, ўз манзилини билмаган одам шеригини ҳам тўғри йўлдан чалғитмасми деб. Шундоқ экан, илмдан илгари одоб ўрганмоғинг ва бу масалада мендан пешроқ улуғлар ҳузурига бормоғинг дуруст кўринади.

Шу ерда Хафиф қизиққонлик қилди.

– Устоз, асли илм афзалми ёки одоб. Қай бирининг фойдаси кўпроқ?

Ҳазрат одатича кўзларини юмиб, сукутга чўмди. Бу сукутдан мақсад фикрни бир жойга қўймоқдан ҳам кўра одобнинг аввали шошилмаслик эканлигини англатмоқ эди.

– Арабларда Абдураҳмон Қосим деган бир донишманд ўтган. У айтибди: “Мен йигирма йил имом Молик раҳматуллоҳи алайҳ хизматида юрдим. Шундан ўн саккиз йилида одоб ўргандим, икки йил илм олдим. Энди таассуфдаманки, ўша икки йилда ҳам одоб ўрганмоғим афзал экан”. Уқдингми, болам, одобсиз илм пўсти йўқ дарахт, либоссиз танадир. Илмнинг аввали одоб. Шунга айтадилар-да, олим бўлиш осон, одам бўлиш қийин деб.

Кўп кишилар шу саволни бериб, қониқарли жавоб олгандан сўнг ҳам илм олишга қизиқмайди. Билингки! Қуръони карим ва ҳадиси шарифда энг кўп фазилати баён қилинган нарса илм зикридир. Энг катта тоғдай-тоғдай савоб ва ажрлар фақатгина илм йўлида юрган кишиларга берилиши ваъда қилинган. Умрингизда эришган барча нарсага илм йўлида юрган олимга бир сонияда берилиши ваъда қилинган. Умр қисқа, уни биз савоби кенг ва ажри зиёда амаллар билан тўлдириб ташлашимиз керак. Бу тўғрида имом Ғаззолий раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг “Жомеъул мутун” асарларида ҳазрати Алидай зот Ҳасанул Басрий раҳматуллоҳи алайҳнинг ваъзини тинглаганлар ва мамнун бўлганлар. У киши охират ҳаёти, ўлимни тафаккур қилиш, шайтон васвасаси ва шунга ўхшаш зарурий нарсалардан сўзлар эдилар. Шаръан талаб қиладиган ваъз ҳам шудир. Абу Зарр ал-Fифорий розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадиси шарифда Пайғамбар алайҳиссалом айтадилар: “Зикр мажлисида ҳозир бўлмоқ 1000 ракъат намоздан афзал. Илм мажлисида ҳозир бўлмоқ 1000 беморни йўқламоқдан афзалдир. Илм таҳсил қилмоқ 1000 жанозага шоҳид бўлмоқдан афзалдир”. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ман акрома алиман фақод акроманий ва ман азолла алиман фақод аззолланий”, яъни: “Ким бир олимни хурматласа гўё мени хурмат қилгандай бўлибди ва кимки (ғазаб билан айтдилар)бир олимни ҳорласа, азобласа мени (яъни: охиризамон пайғамбарини) хорлагандай бўлади”.

Энг яхши ва афзал йўл мутақаддим ва мутааххир олимлар сўзлари билан жавоб беришдир. Аллоҳим ҳамма юртдошларимизга азизлар йўлларидан юришликни насиб қилгин. Илмсизлик балосидан сақлагин. Амин. Аллоҳу Акбар.

 Аллоҳумма солли васаллим ва барик ала набиййина Муҳаммад.

Тошкент ислом институти “Ижтимоий фанлар”кабинет мудири

Урол Назар Абдуллоҳ Термизий тайёрлади.

Понеділок, 01 май 2017 00:00

Қиёматда соябон бўладиган амал

Ислом шариатида инсон эгалик қилган нарсаларнинг барчаси  ўзининг мулки бўлиб, унга ҳеч ким дахлдор бўла олмайди. Лекин муқаддас динимиз инсонга вожиб тарзда бир неча нафақаларни юклаган. Мисол учун закот бериш, аҳли аёлига ва болаларига инфоқ қилиш ота-онага яхшилик қилиш каби. Шунингдек, мустаҳаб бўлган нафақаларга ҳам мусулмонларни чорлайди. Бундай хайрли ишларга инсонларни ундайдиган бир неча оят ва ҳадислар мавжуд. Қуъони каримда Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

مَثَلُ الَّذِينَ يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنْبُلَةٍ مِائَةُ حَبَّةٍ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ

Аллоҳ йўлида молларини эҳсон қилувчилар (савобининг) мисоли гўё бир донга ўхшайдики, у ҳар бир бошоғида юзтадан дони бўлган еттита бошоқни ундириб чиқаради. Аллоҳ хоҳлаган кишиларга (савобини) янада кўпайтириб  беради. Аллоҳ (карами) кенг ва билимдон зотдир.  (Бақара сураси, 261 оят)

Ўйлаб кўринг! Аллоҳ таоло билан савдо қилган инсон зарар қилиши мумкинми!

Адий ибн Ҳотим розияллоҳу анҳудан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлардан ҳар бирингиз билан Аллоҳ таоло ўртада таржимон бўлмасдан туриб гаплашади. У ўнг тарафига назар солади ва рўпарасида ўтдан бошқа нарсани кўрмайди. Бас бир хурмо бўлаги билан бўлса ҳам дўзахдан сақланинглар” деганлар  (Бухорий ривояти).    

Садақа ва эҳсонларнинг фойдаси нафақат уни бажарувчи кишининг ўзига бўлади балки, бутун жамиятга ва барча мусулмон умматига манфаати бор. Бундай яхшиликлардан бири Аллоҳ таолонинг ғазабини қайтаришдир.  Бу борада Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Махфий садақа Аллоҳ таолонинг ғазабини сўндиради” деганлар (Термизий ривояти).

Берилган инфоқларнинг яна бир натижаси, садақа қилувчи кишига қиёмат кунида шу қилган садақасини соясида бўлади. Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Мен Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги гапларини эшитдим: “Ҳар бир киши тоинки инсонлар орасида ажрим бўлмагунча садақасининг соясида бўлади” (Ибн Ҳиббон ривояти).  

Касалликларига шифо излаб юрган инсонлар садақада жисмоний касалликларга шифо борлигини билармикинлар. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан  Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам “Касалларингизни садақа билан даволанглар”, деганлар (Байҳақий ривояти).

Ибн Шақиқ шундай дейди: бир киши Ибн Муборакга тиззасидан олган жароҳатига етти йилдан буён даво излаётганини, турли дори – дармонларни синаб кўрганини, табибларга мурожаат қилганини. Буларнинг бирортаси фойда қилмаганини айтди. Шунда ибн Муборак унга: “Борибда инсонлар сувга эҳтиёж бор жойда қудиқ қазиб сув чиқаргин. Умид қиламанки, у ердан булоқ чиқиб сени тиззангдан келаётган қонни тўхтатса”, деди. Ҳалиги киши бу ишни бажарди ва дардига шифо топди.

Шунингдек, садақа инсоннинг қалбий касалликларини ҳам даволайди. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қалбининг қаттиқлигидан шикоят қилган кишига: “Агар қалбинг мулойим бўлишини ҳоҳласанг, унда мискинларни таомлантир, етимларнинг бошини сила” деганлар (Аҳмад риаояти).                       

Ҳа, садақа ва саҳийликнинг биз айтиб ўтгандан ташқари ҳам жуда кўплаб  яхшилик ва фойдалари бор.  Айтиб ўтганимиздек бундай яхшиликлар кишининг шахсиятидан ташқари жамиятнинг барча кишиларига манфаат олиб келади. Бироқ баъзи инсонлар орасида саҳоватни фақат бой кишилар қилиши керак деган хато тушунча бор. Аслида биз айтиб ўтган фазилат ва хислатлар барча мусулмонлар эга бўлиши керак бўлган амаллардир. Зеро, бундай яхшиликларга барча мусулмонлар соҳиб бўлишга ҳақлидирлар. Баъзан киши “мени мол-давлатим бўлмаса қандай қилиб садақа қилишим мумкин. Гоҳида ўзим садақага муҳтож бўлиб қоламанку”, деб айтиши мумкин.  Бунга жавобан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги сўзларини келтиришимиз ўринлидир. Имом Насоийдан ривоят қилинган ҳадисда У Зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: Бир дирҳам юз минг дирҳамдан устун келди, дедилар. Шунда саҳобалар “Қандай қилиб?,”, деб сўрадилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бир кишининг икки дирҳами бор эди. У буларнинг бирини садақа қилди. Бошқа бир киши ҳазинасига борди ва у ердан юз минг дирҳам олди ва садақа қилди”, дедилар.

Шундай экан мусулмон инсон ҳаёти мобайнида доимо бошқаларга яхшилик қилишига одатланмоғи, уларнинг кўнглини олишга интилиши зарур. Бирор нарса беришни имкони бўлмаган тақдирда уларга чиройли муомила қилиб, очиқ юз билан қарши олиш ҳам яхшилик ва садақанинг бир кўринишидир. Чунончи ҳадис шарифда шундай марҳамат қилинади: “Биродарингни рўпарасида табассум қилишинг сен учун садақадир”.

Яшнаров Муҳаммадхон

 Новза жоме масжиди имом-ноиби

Жунайд Бағдодий ҳазратлари Бағдодда яшаган  буюк  олим ва авлиё эди. Бир куни унинг ҳузурига соч-соқоли оқарган, бели бўкилган бир қария келди ва:

– Эй Жунайд, мени муридликка қабул эт, сенинг шогирдинг бўлмоқ орзусидаман, – деди.

Жунайд Бағдодий ҳазратлари:

– Агар истагинг рост бўлса, сени шогирдликка бир шарт билан қабул қиламан, – деди.

Қария ундан:

– Шартинг нима? – деб сўради.

Жунайд:

– Мен нима десам ҳеч инкор этмасдан бажаришга сўз берсанг, сени шогирд қилиб оламан, – деди.

Қария:

– Бу шартни қабул этдим, – деди-да қўлларини қовуштириб, Жунайд Бағдодий ҳазратларининг хизматига шай турди.

Орадан йигирма йил ўтди. Бир куни Бағдодий ҳазратлари қарияга:

– Эй оқсоқол, чироққа мой солиб созла, бугун оқшом биргаликда бир дўстимнинг зиёратига борамиз, – деди. Қария чироқни тайёрлаб ёққанидан сўнг орадан бир оз вақт ўтиб улар йўлга чиқди. Тун зимиситон, ер балчиқ-лой эди. Олдинда Жунайд, орқада чироқни кўтариб қария борар эди. Бир оз йўл босганларидан сўнг уларнинг қаршисидан бир одам чиқиб қолди ва Жунайдга:

– Эй Жунайд, шу лой-балчиқли йўлда ўзи аранг юриб келаётган қарияга чироқ кўтартириб қўйиб унга азият бериш сендек олим одамга ярашадими? – деди.

Жунайд унга хитобан:

–  Шайтон азиятда бўлмоғи керак – деди.

Қўлидаги чироқ билан шилта йўлда зўрға юриб келаётган қария мурид қўлидаги чироқни жаҳл билан ерга улоқтириб:

– Эй Жунайд! Сен менинг шайтон эканимни билармидинг? – деб сўради.

Жунайд:

– Сенинг шайтон эканингни келган кунингоқ билган эдим, – деди.

Шайтон келган кунидан бошлаб пойлаган фурсати ҳозир келганини тахмин этиб:

– Эй Жунайд! Сен ҳақиқатан буюк инсон экансан, сени фақат бир марта васвасага солиш учун эшигингда йигирма йил қуллик қилиб, заҳмат чекдим. Аммо буни бажара олмадим, – дея унинг қалбида кибр уйғотмоқчи бўлди.

Аллоҳнинг ёрдами ила шайтоннинг бу устамонлигини фаҳмлаган  Жунайд:

– Бу ердан ҳозироқ даф бўл, малъун! Қалбимга мағрурлик ҳиссини солиб, йигирма йил давомида бажара олмаган ишингни ҳозир бажармоқчимисан, – дея шайтоннинг шарридан Аллоҳга сиғинди.

Жунайд Бағдодийнинг буюклигини қарангки, шайтони лаъинни йигирма йил ибодат қилишга мажбур этибди. Парвардигор бизни ҳам шайтоннинг ҳийласидан шундай сақланмоқни насиб айласин!

Робия ЖЎРАҚУЛОВА тайёрлади.

Мақолалар

Top