Қуръон карим Аллоҳ таолонинг муқаддас каломи, инсонларга саодат манбаи бўлгани учун уни ўқиш, ёд олиш алоҳида ибодат саналади. Бу борада Қуръон каримда бундай марҳамат қилинади: “Албатта, Аллоҳнинг Китобини тиловат қиладиган, намозни тўкис адо этадиган, Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан махфий ва ошкора инфоқ-эҳсон қиладиган зотлар ҳаргиз касод бўлмайдиган олди-сотдидан умидвордирлар. Зеро, (Аллоҳ) уларнинг ажрларини тўлиқ қилиб беради, Ўз фазлу карамидан уларга яна зиёда (мукофотлар) ҳам беради. Албатта, У мағфиратли, ўта шукр қилувчидир (яъни озгина яхши амал учун ҳам кўп мукофот беради)” (Фотир сураси, 29–30-оятлар).

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳам доим Қуръон ўқишга тарғиб қилганлар.

Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳу ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам менга: “Эй Абу Зарр, эрталаб барвақт туриб, Аллоҳнинг Китобидан бир оят ўрганишинг сен учун юз ракат (нафл) намоз ўқишингдан яхшироқдир. Эрталаб туриб, амал қиласанми ёки йўқми, илмдан бир боб ўрганишинг сен учун минг ракат (нафл) намоз ўқишингдан яхшироқдир”, дедилар».

Яна бир ҳадисда Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бундай деганлар: “Қуръон ўқийдиган мўмин утружжага (апельсинга ўхшаш  “ширин лимон”)  ўхшайди. Унинг ҳиди ёқимли, мазаси ширин. Қуръон ўқимайдиган мўмин эса хурмо кабидир. Ҳиди йўқ, аммо мазаси ширин. Қуръон ўқийдиган мунофиқ райҳон каби хушбўй, бироқ мазаси тахир. Қуръон ўқимайдиган мунофиқ эса ҳанзала (таъми ва ҳиди ёқимсиз мева) янглиғ ҳидсиз, таъми аччиқдир”.

Эътиборлиси, юқоридаги ҳадисда “Қуръон ўқийдиган” дейиш билан Қуръонни ойда-йилда бир эмас, доим ўқиш лозимлигига ишора қилинмоқда. Зеро, комил мўмин банда Аллоҳнинг Каломини токчаларда ғариб ҳолда қолдирмайди, муттасил ўқиб-ўрганади, илоҳий таълимотларга мувофиқ яшайди. Чунки Аллоҳ Қуръонни ўқиб-ўрганишимиз, Каломуллоҳ одоби ила хулқланишимиз учун нозил қилган. Бандалар бу борада бир-биридан фарқ қилади. Ҳақиқий мўмин кўпроқ насибадор бўлади, кимдир озроқ. Қуръон баракасидан умуман бенасиб қоладиганлар ҳам йўқ эмас.

Мўмин банда Қуръон ўқимаса ҳам, унинг асли пок, чунки қалбида иймон бор. Ана шу иймонни янада мустаҳкамлаш ва Аллоҳга яқин бўлиши учун Қуръонга муҳаббат қўймоғи лозим бўлади.

Абу Зарр Ғифорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Бир куни: “Ё Расулуллоҳ, менга насиҳат қилинг”, дедим. У зот: “Аллоҳга тақво қил! Чунки барча ишларнинг боши тақводир”, дедилар. “Ё Расулуллоҳ, яна насиҳат қилинг”, деб сўрадим. Шунда у зот: “Қуръон тиловат қил. Зеро, бу сен учун ерда нур, осмонда захира бўлади”, деб марҳамат қилдилар».

Абу Умома розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ким Аллоҳ азза ва жалла Китобидан бир оят ўрганса, (ўша оят) қиёмат куни бандани кулиб турган ҳолда қарши олади”, дедилар.

Ҳадисдан англашиладики, қайси банда Қуръондан бир оятнинг ўқилиши ва тафсирини ўрганса, ўша оят охиратда бандани хурсанд ҳолда кутиб олади, яъни Аллоҳ таоло ўша оятни банда қиёмат куни хурсанд бўлишига сабаб бўладиган восита қилиб қўяди.

Обиджон ИСМОИЛОВ,

Сариосиё тумани

“Имом Низомиддин Сангардакий”

 жоме масжиди имом-хатиби

Жорий йилнинг 25-30 сентябрь кунлари Ўзбекистон элчихонаси кўмагида Малайзия Ислом цивилизацияси институти директори Фариза Шам бошчилигидаги делегациянинг мамлакатимизга амалий сафари ташкил қилинди, деб хабар бермоқда "Дунё" АА мухбири.

Малайзия Ислом цивилизацияси институти (Ислам Ҳадҳари Институте) мамлакат Миллий университети қошида илмий-тадқиқот муассасаси сифатида 2007 йилда ташкил этилган. Муассаса ислом цивилизациясига оид Малайзиянинг етакчи илмий муассасаси ва ахборот-таҳлилий маркази ҳисобланади.

Республика Маънавият ва маърифат маркази таклифига биноан Малайзия делегацияси 28 сентябрь куни Абу Райҳон Берунийнинг 1050 йиллиги муносабати билан ўтказилган «Абу Райҳон Беруний илмий меросининг жаҳон фани ривожидаги ўрни»мавзусидаги халқаро илмий-амалий анжуманда иштирок этди.

Фариза Шам ўзининг нутқида Беруний шахсияти ва фазилатлари, унинг ислом цивилизацияси ривожига қўшган ҳиссаси ҳақида сўзлар экан, «ҳар бир ёш авлод Берунийни ўзи учун ибрат деб билса, унинг инсоний хусусиятларига эргашса, унга ўхшашга интилса, ҳаётига янада мазмун киради ва катта ишларга қодир бўлади», дея таъкидлади.

Ташриф давомида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори вазифасини вақтинча бажарувчи Музаффархон Жониев билан учрашув ўтказилди.

Томонлар ўртасида Ҳамкорлик меморандум имзоланди. Тегишли келишувга жорий йил 16 июнь куни ўтказилган онлайн учрашув натижасида эришилган эди. Мазкур меморандум икки муассаса ўртасида Ўзбекистон заминида етишиб чиққан алломалар меросини ўрганиш, нодир манбаларни тадқиқ этиш, илмий ходимлар малакасини ошириш, конференция ва семинарлар ўтказиш каби йўналишларда амалий ҳамкорликни назарда тутади.

Шунингдек, сафар давомида Фариза Шамнинг Ўзбекистон Халқаро ислом академияси ва Тошкент давлат шарқшунослик университетида ташриф буюрувчи профессор сифатида очиқ дарс ва маърузалари ташкил қилинди.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Ислом цивилизацияси маркази билан музокаралар ўтказилиб, келгуси режалар ва 2024 йилда Тошкент шаҳрида «Ислом цивилизациясининг буюк алломалари» мавзусидаги тўртинчи халқаро илмий-амалий семинарни уюштириш истиқболлари хусусида фикр алмашилди.

Мавлид байрамлари ўтказилаётган айни бир пайтда Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юртида "1-октябрь – Устоз ва мураббийлар куни" муносабати билан "Сизга таъзим, устозлар!" номли тадбир бўлиб ўтди. Унда Қорақалпоғистонда диний-маърифий соҳада узоқ йиллар давомида хизмат қилган фахрий устозлар, ишчи ходимлар, фахрий имом-хатиблар, билим юртининг ўқитувчи-устозлари ва талаба ёшлари иштирок этди.

Бугунги тадбирни ўтказишдан асосий мақсад, муҳтарам устозларни, диний таълим соҳасининг фахрийларини эъзозлаш, ҳурмат кўрсатиш, қолаверса, талаба ёшларга уларнинг ибратли ҳаёт йўлини таништириш ва хайрли дуоларини олишдан иборат.

Тадбирни билим юрти мудири Ш.Баҳоуддинов очиб берди ва йиғилганларни мавлиди шариф билан, қолаверса, "1-октябрь – Устоз ва мураббийлар куни" байрами билан табриклади.

Байрам тадбирида узоқ йиллардан буён хизмат қилиб келаётган билим юртининг бир қатор ўқитувчи-устозлари диний таълим соҳасидаги самарали фаолияти учун Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан мақтов ёрлиғи билан тақдирланди. Шунингдек, Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти томонидан юртимизда диний-маърифий соҳада хизмат қилган фахрий меҳмонларга байрам муносабати билан "Ардоқли устоз" туркуми асосида миннатдорчилик хати ва эсдалик совғалари топширилди. Шундан сўнг меҳмонлар байрам дастурхонига таклиф қилинди.

Талабалар томонидан ижро этилган нашидлар, шеър ва монологлар, ўқилган саловат ва мавлидлар тадбирга ўзгача файз-шукуҳ баҳш этди.

Файзли байрам тадбири якунида нуроний устозлар ва фахрий меҳмонлар билим юртининг устоз-мураббийлари ҳамда талаба ёшлар ҳаққига хайрли дуолар қилди. Жумладан, бугунги тинч-осойишта ва фаровон турмушга шукрона ўлароқ, талаба ёшларга илм-билим олишда шижоат ва ғайрат қилиш кераклигини таъкидлади.

Билим юрти
Матбуот хизмати

Аллоҳ ва унинг росулига итоат қилиш, Аллоҳ ва унинг росули ҳалол қилган нарсани ҳалол, ҳаром қилган нарсани ҳаром дейиш, Аллоҳ ва унинг росули вожиб деган нарсани вожиб дейишлик барча инсону жинларга вожибдир.

Лекин шариат аҳкомлари ичида ҳамма инсон ҳам ўзича Қуръон ва ҳадисдан билиб олиши мумкин бўлмаган масалалар борки, ушбу ҳукмларни билишда одамлар олимларга мурожаат қилишлари лозим бўлади. Чунки, олимлар Аллоҳнинг каломи ва  росулуллоҳнинг ҳадисларини яхшироқ тушунадилар, оят ва ҳадисда ирода қилинган маънони тўғри англайдилар.

Мазҳаббошилари ва уларга эргашган уламолар гўё Росулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам билан инсонлар ўртасида турган бир воситачи, далолатчи ва йўлбошчи вазифасидаги кишилар бўлиб, улар Росулуллоҳнинг айтган сўзларини ва ундан кўзланган маъно-мақсадни одамларга ўз ижтиҳодлари ила етказадилар ва тушунтириб берадилар.

Аллоҳ таоло бир олимга берган илм ва фаҳмни бошқа олимга бермаслиги ҳам мумкин. Бунга Қуръони каримдаги ушбу оят далил бўлади:

وَدَاوُۥدَ وَسُلَيْمَٰنَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِى ٱلْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ ٱلْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَٰهِدِينَ فَفَهَّمْنَٰهَا سُلَيْمَٰنَ  وَكُلًّا ءَاتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا

"Ва Довуд билан Сулаймоннинг экинзор ҳақида ҳукм қилаётганларини (эсла). Ўшанда у(экинзор)га қавмнинг қўйи кечаси тарқалиб кетган эди. Биз уларнинг ҳукмига шоҳид бўлган эдик. Бас, Биз уни Сулаймонга фаҳмлатдик. Уларнинг ҳар бирига ҳукмни ва илмни берган эдик" (Анбиё сураси, 78-79-оятлар).

Ўз даврининг Пайғамбари ва подшоҳи бўлмиш Довуд алайҳиссаломнинг ҳузурларига икки киши ораларида ҳукм чиқаришни сўраб келишибди. Улардан бири экинзор соҳиби, иккинчиси қўйлар эгаси экан. «Ўшанда у (экинзор)га қавмнинг қўйи кечаси тарқалиб кетган эди». Кечаси билан экинзорни пайҳон қилиб, еб битирган эди. Довуд алайҳиссалом икки томоннинг гапини эшитиб бўлиб, қўйларни экинзор эгасига берилишига ҳукм чиқардилар. Пайҳон бўлиб йўқолган экинзор ўрнига уни пайҳон қилган қўйларни олиб бериш айни адолат эди. Бу ҳукмдан кейин қайтиб кетаётган қўй эгаси Сулаймон алайҳиссаломни кўриб қолиб, бўлган ҳодисани у кишига айтиб берди. Шунда Сулаймон алайҳиссалом оталари Довуд алайҳиссаломнинг олдиларига кирдилар ва «Эй Аллоҳнинг пайғамбари, ҳукм сиз чиқарган ҳукмдек бўлмаслиги керак эди», дедилар. Довуд алайҳиссалом: «Қандай бўлиши керак эди?», дедилар. Сулаймон алайҳиссалом: «Қўйни экинзор эгасига беринг, у фойдаланиб турсин. Экинзорни эса, қўй эгасига беринг, уни тузатиб асл ҳолига келтирсин. Сўнгра ҳар ким ўз нарсасини қайтариб олади. Экинзор эгаси экинзорини эски ҳолига келгандан сўнгра қайтариб олади. Қўй эгаси ҳам қўйларини қайтариб олади», дедилар. Шунда Довуд алайҳиссалом: «Ҳукм сен чиқарган ҳукмдир», дедилар.

Юқоридаги қиссада баён қилинганидек, ушбу икки пайғамбар бир масала устида икки ҳил ҳукм чиқардилар. Аммо, Аллоҳ таоло фақат уларнинг бирларига тўғри ҳукмни илҳом қилди. Лекин шундай бўлсада, ҳар икковларини ҳам олим ва ҳаким деб мақтади.

Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрлари саналадилар. Уларнинг бирор масала устида қилган ижтиҳодларини худди намоз ўқиш учун қиблани ахтарган кишиларга ўхшатиш мумкин бўлади. Масалан, тўрт киши ҳар бирлари ўзларича қибла томонни аниқлашга ҳаракат қилдилар ва ҳар бирлари ўзларича қибла томон деб эътиқод қилган тарафга қараб намоз ўқидилар. Аслида, уларнинг ичидан фақат битталаригина қиблани тўғри топган эдилар. Лекин, шундай бўлсада тўртовларининг намозлари ҳам дуруст бўлаверади. Ҳаракат қилиб тўғри топганга иккита савоб, аммо ҳаракат қилиб нотўғри топганга эса, битта савоб бўлади. Бу ҳақда Росулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: "Ҳукм чиқарувчи киши агар ижтиҳод қилиб тўғри топса, унга иккита ажр бор. Бордию, ижтиҳод қилишда хатога йўл қўйса, унга битта ажр бор" (Имом Бухорий ривояти).

Албатта, шу нарсага эътибор бериш керакки, ҳукм чиқараётган киши албатта, мужтаҳид бўлиши шарт. Бундан келиб чиқадики, мужтаҳид бўлмаган ҳар бир киши ҳам ўзича ҳукм чиқарса, хато қилган тақдирда ҳам ажрга эга бўлиб қолар экан, деган фикрга бормаслик керак.

Чунки, бошқа ҳадисларда илмсиз ҳолатда фатво берган кишиларнинг ўзлари ҳам залолатда, ўзгаларни ҳам залолатга бошлашлари мумкинлиги хақида қаттиқ огоҳлантирилгандир.

Хомиджон Ишматбеков,
ЎМИ раисининг биринчи ўринбосари

▫️Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти муассислигида "Ислом маърифати" илмий-адабий, маънавий-маърифий журнали таъсис этилди.

▫️Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссияси илмий нашрлар рўйхатидан ўтган "Ислом маърифати" журналининг илк нишона сони нашрдан чиқди.

▫️Журналга ислом тарихи, исломшунослик, диншунослик, манбашунослик ва матншунослик, ислом ҳуқуқи, фароиз, ақоид ва калом илми, филологик тадқиқотлар, ислом фалсафаси, шунингдек, диний-маърифий соҳаларига оид илмий мақолалар қабул қилинади.

▫️Ўзбек, рус, инглиз, араб ва турк тилларидаги мақолаларни эълон қиладиган мазкур журнал йилда тўрт марта нашр қилинади.

Давоми...  https://oliymahad.uz/40713

Юклаб олиш: 1-сон

(http://oliymahad.uz/wp-content/uploads/2023/10/Islom-marifati_07_01-86.pdf)Журнал ҳақида: https://oliymahad.uz/jurnal-haqida

Мақола бериш: https://oliymahad.uz/islommarifati

Тошкент Ислом институти
Матбуот хизмати