Аллоҳ таоло бундай амр этади: “Мен жин ва инсни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим” (Зориёт сураси, 56-оят). Оятдан маълумки, ибодат инсоннинг яратилишига сабаб бўлгани учун бу масалага жиддий эътибор қаратиш лозим.

Бугунги кунда ибодатни бир мунча торроқ доирада тушунадиган бўлиб қолдик. Аксарият мусулмонлар ибодатни намоз, рўза, закот ва ҳаж амалларидангина иборат деб билишади. Аммо бу ибодатларнинг бошқа бир неча амаллар билангина мукаммал бўлишини унутишмоқда.

Пайғамбар алайҳиссалом дедилар: “Ислом беш нарса устига барпо қилинган: Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ ва Муҳаммад Аллоҳнинг элчиси деб гувоҳлик бериш, намозни қоим қилиш, закотни адо этиш, Байтуллоҳни ҳаж қилиш ва Рамазон рўзасини тутиш” (Имом Бухорий ривояти).

Ҳадиси шарифнинг жумлаларига эътибор қаратилса, ҳозирги кунда Ислом деб қаралаётган намоз, рўза, закот, ҳаж амаллари Ислом дейилмаяпти, балки Исломнинг асоси, пойдевори дейилмоқда.

Комил ибодат тушунчаси уламолар наздида икки қисмга – шаръий ва таомилий (ижтимоий ҳаётдаги хатти-ҳаракатлар) амалларга бўлинади. Юқорида санаб ўтилган ибодатлар, яъни Исломнинг беш аркони шаръий ибодатлар туркумига киради. Уламолар бу икки қисм ибодатнинг баёнида, бир-бирига чамбарчас боғлиқ ва бири иккинчисисиз комил бўлмайди, деб таъриф беришган. Ислом манбалари синчиклаб ўрганилса, бу масалада жуда кўплаб далилларни учратиш мумкин.

Жумладан, Жаъфар ибн Абу Толиб Нажоший ҳузурига кирганида, подшоҳ ундан Ислом қандай дин эканини сўрайди. Жаъфар ибн Абу Толиб:

– Эй подшоҳ! Бизга Аллоҳ таоло то ўз ичимиздан, омонатдор, тўғрисўз, иффатли, наслу насаби маълум ва машҳур бир кишини пайғамбар қилиб юбормагунича жоҳилият ҳолатида яшайдиган, бут-санамларга ибодат қиладиган, ҳаром-ҳариш нарсаларни ҳам истеъмол қилаверадиган, фаҳш ва бузуқ ишлардан тап тортмайдиган, қариндошлик ва қўшничилик алоқаларини боғламайдиган бир қавм эдик. Пайғамбар алайҳиссалом бизни Аллоҳ таолонинг Ўзигагина ибодат қилишимизга, тўғри сўзлашга, омонатга хиёнат қилмасликка, ваъдага вафодорликка, силаи раҳмни боғлашга ҳамда қўшниларга яхшилик қилиш каби чиройли хулқлар билан хулқланишга буюрдилар. Шунингдек, ҳаром қилинган нарсалардан ва ноҳақ қон тўкишдан қайтардилар, – деди.

Уламолар: “Ислом чиройли ахлоқ мажмуасидир”, деганлар. Яна: “Иймон – бу яхши хулқдир, кимнинг яхши хулқи зиёда бўлса, иймони зиёда бўлибди”, дейишган.

Таомилий ибодатлар одамлар ўзаро бир-бирлари билан бўладиган муомалаларда ўз аксини топган ва шаръий ибодатлар асосида барпо қилингандир. Мўмин-мусулмонлар ота-оналарнинг фарзандларига, фарзандларнинг ота-оналарига, қайнона-қайноталарнинг келин-куёвларига, келин-куёвларнинг қайнона-қайноталарига, шунингдек, қўни-қўшни, қариндош-уруғларнинг ўзаро бир-бирларига, ишчилар раҳбарларига, раҳбарларнинг ишчи-ходимларга бўладиган гўзал муомалаларини Ислом дини ибодат даражасига кўтарганини билишлари ва амал қилишлари жамиятда юксак маънавият барқарор бўлишининг энг муҳим омилидир.

Муҳаммадсиддиқ УСМОНОВ,
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
“Манбалар хазинаси” мудири

Сўнгги йилларда мамлакатимизда масжидлар обод қилиниб, намозхонларга қулай шароитлар яратиб берилмоқда. 2022 йилда янги масжидларнинг 13 таси давлат рўйхатидан ўтказилиб, намозхонлар хизматига топширилди. Шунингдек, 50 та масжид қайта қурилиб, 38 таси тўла таъмирланди.

Айни пайтда 267 та масжидда қурилиш ишлари давом этмоқда. 2023 йил охиригача 49 та масжидни фойдаланишга топшириш, 161 та жомени қайта қуриш ва 23 тасини тўлиқ таъмирлаш режалаштирилган. .

Сўнгги икки йилда қурилиши давом этаётган масжидларга икки миллиард бир юз ўттиз миллион сўмдан зиёд моддий ёрдам кўрсатилди.

Ҳозир республикамиз миқёсида катта йўл бўйларида 15 та масжид янги лойиҳа асосида тубдан қайта қурилмоқда, 7 та жомени қайта қуриш, 5 тасини йўл ёқасига кўчириш режа қилинган. Шунингдек, катта йўлларга яқин атрофдаги масжидлар номи ва масофасини кўрсатувчи махсус белгилар ўрнатилди.

Муҳими, юртдошларимиз ушбу масжидларда Рамазон, Қурбон ҳайитларини, хатми Қуръонлар ҳамда таровеҳ намозларини жамоат бўлиб ўқиб, шукуҳга тўлиб, Яратгандан мамлакатимиз тинчлиги ва равнақи, халқимизнинг янада фаровонлигини сўраб дуолар қилишмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари саъй-ҳаракатлари билан Марказий Осиёда ягона бўлган Фатво маркази ташкил этилди. Ушбу марказда юртимизнинг забардаст уламолари ҳамда фиқҳ соҳаси олимлари иш олиб боради. “Колл марказ”ида мўмин-мусулмонларнинг саволларига ҳар жиҳатдан асосли жавоблар бериляпти. Саволлар электрон, ёзма ҳамда юзма-юз шаклда ҳам қабул қилинади.

Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари ҳамда Уламолар кенгаши томонидан марказга йўлланган саволлар саралаб олиниб, яқинда “Фатволар тўплами: 500 саволга 500 жавоб” китоби нашр этилди.

Қуръони каримни ўрганишга бўлган эҳтиёжни таъминлаш учун Ўзбекистоннинг ҳар бир ҳудудида тажвид курслари фаолият кўрсатиб келяпти. Бугунга қадар 35 мингдан зиёд мўмин-мусулмонлар Қуръон ўқишни ўрганишди.

Чиндан ҳам диний-маърифий соҳада катта ислоҳотлар бўляпти. Бироқ олдинда муҳим вазифалар, муаммолар оз эмас. Жумладан, яқинда Бухородаги “Мир Араб” олий мадрасасида Қорақалпоғистон Республикаси, Тошкент шаҳри, вилоятлар ҳамда туман-шаҳар бош имом-хатиблари учун аҳоли радикаллашувининг олдини олишга қаратилган малака ошириш ўқувларида бу ҳақда батафсил маълумотлар берилди.

Бугун имом-хатиблар жойларда диний-маърифий ишларни янада мазмунли ва таъсирчан олиб боришлари, ёшларни турли ёт ғоялар таъсиридан сақлай билишлари, шунингдек, ўз ҳудудидаги одамларнинг дарду ташвишларини чуқур ҳис этиб, уларнинг ҳар қандай кунида ҳам ёнида туриб, камарбаста бўлишлари лозим. Ана шундагина кишиларнинг имом-хатибларга ишончи ортади, уларни иззат-икром қилиб, кўрсатмаларига амал қила бошлайдилар.

Қолаверса, имом-хатиб ҳамда отинойилар халқимиз орасига тобора чуқурроқ кириб бориб, турли бидъат-хурофотларга қарши муросасиз бўлишлари, шариатда йўқ турли номлар билан аталадиган маросимларга ва динимиз ман этган ишларга қарши кенг кўламда тушунтириш ишларини йўлга қўйишлари лозим.

Демак, диний соҳа ходимлари бугунги кунимизнинг масъулиятини чуқур англашлари, одамларнинг орзу-истаклари, уларни қийнаб келаётган муаммоларга ечим топишларида кўмак беришлари зарур.

Жалолиддин ҲАМРОҚУЛОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раиси ўринбосари

Бугун, 29 сентябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси муфтий, Шайх Нуриддин Холиқназар ҳазратлари Тошкент шаҳридaги “Ракат” жоме масжидида жума намозини жамоат билан адо қилдилар.

Муфтий ҳазратлари жума намози аввалида бугунги кунда муҳим бўлган “Ижтимоий тармоқлардан фойдаланиш одоблари” мавзусида суҳбат қилиб, инсоният ҳаётининг ажралмас қисмига айланган Интернет тармоғи узоғимизни яқин, мушкулимизни осон қилаётгани, ўз навбатида ҳар нарсанинг яхши ва ёмон томонлари бўлгани каби мазкур воситадан тўғри фойдаланиш одобларини билиш ва уни фарзандларимизга ҳам ўргатиш ҳар бир мўмин-мусулмоннинг муҳим вазифаси эканини ҳадиси шарифлар, улуғ зотлар ибратлари мисолида тушунтириб бердилар.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

«Эй Расул! Оғизлари ила «Иймон келтирдик» деб, қалблари иймон келтирмаганлар ва яҳудий бўлганлардан иборат куфрга ошиқаётганлар сени маҳзун қилмасин. Улар ёлғонга кўп қулоқ солувчилар, сенга келмаган бошқа қавмга ҳам кўп қулоқ солувчилардир. Калималарни ўз ўринларидан (қарор топганидан) кейин ўзгартирурлар. Улар: «Агар сизга ушбу берилса, олинглар, агар бу берилмаса, ҳазир бўлинглар», – дерлар. Аллоҳ кимни фитнага солишни ирода қилса, унга Аллоҳдан бирон нарсага молик бўла олмассан. Ана ўшалар Аллоҳ қалбларини поклашни ирода қилмаган кимсалардир. Уларга бу дунёда шармандалик бор. Уларга охиратда улкан азоб бор» (Моида сураси, 41-оят).

Ушбу ояти каримада зикри келаётган 

«Оғизлари ила «Иймон келтирдик» деб, қалблари иймон келтирмаганлар»дан мурод мунофиқлардир. Демак, ушбу ояти карима мунофиқлар ва яҳудийлар ҳақида нозил бўлган. Маълумки, мунофиқликнинг келиб чиқиши ҳам яҳудийларга бориб тақалади.

Ушбу оятларнинг нозил бўлишининг сабаби ҳақида имом Аҳмад ибн Ҳанбал Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда қуйидагилар айтилади:

«Аллоҳ таоло бу оятларни яҳудийларнинг икки тоифаси тўғрисида нозил қилган. Жоҳилият даврида улардан бири иккинчисини енгганидан сўнг ўзаро келишиб:

– Агар обрўли тоифа обрўсиз тоифадан бирор кишини ўлдириб қўйса, эллик васақ хун тўлайди. Аммо обрўсиз тоифа обрўли тоифадан бирор кишини ўлдириб қўйса, юз васақ хун тўлайди, – дейишган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам келгунларича мазкур шартнома асосида иш тутар эдилар. У киши келганларидан кейин обрўсиз тоифа обрўли тоифадан бир кишини ўлдириб қўйди ва орада жанжал чиқди. Обрўли тоифа ўлдирилган аъзоси учун юз васақ хун талаб қилди. Обрўсиз тоифа эса:

– Дини бир, насаби бир, юрти бир икки тоифа аъзоларидан бирининг хуни иккинчисиникидан икки баробар бўлиши қаерда бор? Биз авваллари сизнинг сиқувингиз ила, қўрққанимиздан берар эдик. Энди эса Муҳаммад келгач, бермаймиз, – дедилар. Ораларида уруш чиқишига оз қолди. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ўртага ҳакам қилишга келишдилар. Бир оздан сўнг обрўли тоифа ўзаро кенгашиб:

– Аллоҳга қасамки, Муҳаммад улардан бизга икки баробар хун олиб бермайди. Улар рост айтишади: кўп миқдор хунни бизнинг сиқувимиз остида, биздан қўрққанларидан берар эдилар. Муҳаммадга билдирмасдан, одам юборинглар, унинг фикрини билиб келсин. Агар сизлар хоҳлайдиган нарсани берадиган бўлса, уни ҳакам қиласизлар. Агар уни бермайдиган бўлса, ҳазир бўласизлар ва ҳакам қилмайсизлар, – деб, баъзи мунофиқларни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига пинхона юбордилар. Аллоҳ Пайғамбарига уларнинг хабарини берди ва режаларини билдириб:

«Эй Расул! Оғизлари ила «Иймон келтирдик», деб, қалблари иймон келтирмаганлар ва яҳудий бўлганлардан иборат куфрга ошиқаётганлар сени маҳзун қилмасин» оятини «фосиқун»гача нозил қилди».

Аллоҳ таоло бу оятни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга у кишининг пайғамбарлик сифатлари билан хитоб қилиб:

«Эй Расул!» – деб бошламоқда. Сўнгра икки тоифа одамларнинг қилмишларидан хафа бўлмасликка чақирмоқда.

«Оғизлари ила «Иймон келтирдик», деб, қалблари иймон келтирмаганлар ва яҳудий бўлганлардан иборат куфрга ошиқаётганлар сени маҳзун қилмасин».

Демак, оғизда «иймон келтирдик» дейиш билан одам боласи мусулмон бўлиб қолмас экан. Оғиз билан келтирилган иймонни қалб ва амал тасдиқлагандагина иймонига ишонса бўлади.

Бу ҳолат айниқса, бугунги кунимизда кенг тарқалгандир. Оғзи билан иймон-Исломни даъво қилувчилар жуда ҳам кўп. Аммо иш билан тасдиқлашга келганда, аксарияти ўзини четга олади. Бундайлар «Кишининг дини қалбида бўлади», «Ислом динининг амалларини қилмаганимиз билан дилимизда бу динга ҳурматимиз бор», деб сўзамоллик қиладилар. Буларнинг ҳаммаси нифоқ, беҳуда гап.

Яҳудийларнинг кимлиги қадимдан маълум. Уларнинг қилмишлари оятнинг нозил бўлиш сабаби ҳақидаги ривоятда зикр қилинган. Аллоҳ таоло уларнинг мазкур қилмишларидан хафа бўлмаслик кераклигини Пайғамбарига уқтирмоқда:

«Улар ёлғонга кўп қулоқ солувчилар, сенга келмаган бошқа қавмга ҳам кўп қулоқ солувчилардир».

Яъни сенинг ҳузурингда бир жиноят ҳақида фатво сўраб келган мунофиқ яҳудийлар сенинг ҳақингда гапирилган ёлғонни кўп эшитадилар. Бир гуруҳ одамларни савол бериш учун олдингга юбориб, ўзлари келмай қолган бошқа яҳудийлардан ҳам сен ҳақингдаги ёлғонларни кўплаб тинглайдилар. Яна Улар

«Калималарни ўз ўринларидан (қарор топганидан) кейин ўзгартирурлар».

Яъни улар Тавротдаги сўзларни ўз жойидан ўзгартирадилар ва ўрнига бошқа сўзларни қўядилар. Маъносини бузиб айтадилар. Жумладан, мазкур жиноятнинг ҳукми ҳақида Тавротда келган сўзларни ҳам ўзгартирганлар.

«Улар: «Агар сизга ушбу берилса, олинглар, агар бу берилмаса, ҳазир бўлинглар», – дерлар».

Яъни Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига фатво сўраб келиш учун одам юбораётган яҳудийлар воситачиларга: «Агар Муҳаммад сизларга ушбу жиноят ҳақида енгил ҳукм айтса, қабул қилинглар, агар енгил ҳукм айтмаса, эҳтиёт бўлинглар, у ҳукмни олманглар», – дейишади. Кўриниб турибдики, улар шариат ҳукмига амал қилмоқчи эмаслар. Ўзларининг кўнгилларига ёқса, олиб, ёқмаса, рад қилмоқчилар. Яҳудийлар Тавротдаги ҳукм оғир эканини биладилар. Унга амал қилмасликлари воқеъликдаги бор нарса. Иймон келтириб, мусулмон ҳам бўлмаганлар. Аммо ҳавойи нафсларидаги ҳукмни тасдиқлаш учун Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга мурожаат этиб, енгил ҳукм бўлса, олишмоқчи. Кейин эса, мана, бу ҳукмни бизга Фалончи ўзи белгилаган, деб ўзларига ҳужжат қилишмоқчи.

Бугунги кунда худди шу хилдаги одамлар жуда кўпайиб кетган. Ўзи Ислом шариатига умуман амал қилмайди. Умрида боши сажда кўрмаган. Баъзан ночор ҳолга тушиб қолган пайтда шариатнинг ҳукмини сўраб қолади. Мабодо шариат ҳукми унинг хоҳишига тўғри келиб қолса, «Биз бу ишни шариатга мос қилмоқдамиз», деб керилиб юради. Тўғри келмаса, «Бу қадимги замонга мос ҳукм, ҳозир шароит ўзгариб кетган, нима бўлса ҳам, кўнглимиз тоза», деб кетаверади. Мана шу қилмишининг ўзи унинг кўнгли бузуқ ва ифлос эканини билдиради. Бундай одамларни ояти каримада «куфрга ошиқаётганлар» деб таърифланмоқда.

Аввал айтилганидек, Аллоҳ таоло Пайғамбарига бундай куфрга ошиқаётганларнинг қилмишларидан хафа бўлмасликни тайинлади ва уларнинг фитна йўлида юрганларини баён қилиб:

«Аллоҳ кимни фитнага солишни ирода қилса, унга Аллоҳдан бирон нарсага молик бўла олмассан», – деди.

Мазкур шахслар фитна йўлида юрибдилар, Аллоҳ уларни фитнага солиб қўйган, хафа бўлиш, куйинишнинг ҳожати йўқ. Барибир фойда қилмайди. Бунинг устига:

«Ана ўшалар Аллоҳ қалбларини поклашни ирода қилмаган кимсалардир».

Уларнинг қалблари нопок. Ўзлари шуни хоҳладилар. Қалблари нопок бўлмаганда, мазкур ишларни қилмас эдилар. Уларнинг нияти бузуқ бўлгани учун Аллоҳ ҳам қалбларини поклашни ирода қилмади. Бинобарин:

«Уларга бу дунёда шармандалик бор. Уларга охиратда улкан азоб бор».

«Тафсири Ҳилол» китоби асосида тайёрланди

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Сизга муштоқ бўлиб инграётган қалбларни силайдиган қўлингиз қани, эй Аллоҳнинг Расули?!

Юзингизга бир назар солсак, сўнг дунё йўқ бўлиб кетса ҳам, майли эди!

Овозингизни бир марта эшитиб қонсак эди.

Томоқларимиз чанқоқликдан қуриб қолдику!

Эй Аллоҳнинг Расули! Сизни севамиз. Аллоҳга қасамки, Сизни севамиз. Биз ўз истагимиз билан Сиздан анча кейин яшаётганимиз йўқ. Аммо Аллоҳнинг иродаси шу экан. Биз шу иродага рози бўлдик!

Қани энди, Маккада ваҳий қўрқинчидан титраб турганингизда Хадича розияллоҳу анҳо сингари Сизни бағримизга олганимизда эди!

Қани энди, Тоиф кунида қалқон бўлсак-у тошлар Сизга эмас, бизга текса эди. Ҳеч бўлмаганда, жароҳатларингизни қалбларимиз ила боғлаб қўярдик!

Қани энди, Абу Толиб дарасида Сиз билан бирга бўлиб, ўз қўлларимиз билан Сизга таом едирсак эди. Бундан ожиз бўлсак, ҳеч йўғи, Сиз билан бирга оч қолсак эди!

Қани энди, Ибн Абу Муъайт устингизга туянинг эшини ташлаганда Каъбанинг олдида, ёнингизда бўлганимизда эди. У бадбахтни тишларимиз билан еб ташлаган бўлармидик! Ҳеч бўлмаганда, у нарсани олиб ташлашда Фотима розияллоҳу анҳога кўмаклашармидик?!

Сизга фидо бўлиш учун Али розияллоҳу анҳу билан тўшагингизда ётишни орзу қилдик!

Ҳижратингизда Абу Бакр розияллоҳу анҳу билан ёнма-ён туриб қалбларимизни Сизга йўлак қилишни орзу қилдик, эй қалбларимиз маҳбуби!

Мадинага кириб келганингизда оғизларимизни тўлдириб «Толаъал бадру ъалайна...»ни ўқишни орзу қилдик!

Қани энди, Бадр кунида ёнингизда бўлиб, ансорлар каби Сизга «Агар биз билан «Баркул ғaмод»га кирсангиз, бирортамиз қолмасдан Сиз билан бирга кирган бўлар эдик», деган бўлардик!

Қани энди, Уҳудда Сиз билан бирга бўлсак эди, камончиларга «ўрнингиздан жилманг», деган бўлар эдик. Худди Умму Умора каби Сизни арслонларча ҳимоя қилган, юзингизга оққан муборак қонингизни артиб қўйган бўлар эдик. Ҳеч йўғи, амакингиз Ҳамзани йўқотганингиз учун Сизга ҳамдардлик изҳор қилардик!

Қани энди, Ҳудайбия кунида ёнингизда бирга бўлиб, «Биз Сизнинг уруш ва тинчлик пайтидаги қўшинингизмиз», деганимизда эди!

Макка фатҳи кунида Сиз билан бирга бориб, Аллоҳ динини ғолиб қилган кунда бирга хурсанд бўлишни орзу қилдик!

Ҳажжатул вадоъда Сиз билан бирга бўлиб, васиятларингизни ўзингиздан тинглаб, «Рисолатни етказганингизга гувоҳлик берамиз», дейишни орзу қилдик!

Вафот қилган кунингизда Мадинада бўлиб йиғлашни, жонимизни, ота-оналаримизни, молимизни, авлодимизни Сизга фидо қилишга тайёрлигимизни айтишни орзу қилдик!

Бизга Сизнинг «Учрашув жойимиз дунё эмас, сизлар билан Ҳавз олдида учрашамиз», деган гапингиз тасалли беради!

Бизга Сизнинг «Киши Қиёматда севганлари билан бирга бўлади», деган гапингиз тасалли беради!

Аллоҳга қасамки, биз Сизни севамиз, ё Расулуллоҳ!

«Набавий тарбия» китоби асосида тайёрланди