Тириклик инсонга Аллоҳ таоло томонидан берилган буюк неъмат экан. Аммо ҳар ким шу неъмат имкониятни ҳар хил  тушунар ва ундан турлича фойдаланар экан…

Кимдир ҳаётни яхши еб-ичиш, чиройли либосларда юриш, ҳар бир кунини хурсандчилик билан ўтказишга сарфлайди, ҳаёт мазмунини шу нарсаларда деб билади. Аммо, кимлардир ёшлигиданоқ илмга интилади, меҳнат қилиб ўз ҳаётини қийинчиликлар билан тузади, эзгу ишлар қилиб одамлар орасида яхши ном қолдиришни ўз умрининг мақсади сифатида англайди.

Биз хотирламоқчи бўлган инсон Анвар қори домла Турсунов ҳам ҳаётда ўзидан эзгу ном қолдириб кетдилар. У кишининг олтмиш йиллик умри давомида халқимиз учун қилган хизматлари, одамларга етказган манфаатларининг ҳад –ҳисоби бўлмаса керак.

Мен неча йиллар давомида ёзган шеърларимни тўплаб, бир китоб қилдирмоқчи бўлдим. Ёзганларимнинг кўпи исломий руҳдаги халқ ривоятлари асосидаги шеърлар бўлганлигидан Анвар қори домлага кўрсатишни, у кишидан маслаҳат олишни тавсия қилдилар. Тўғриси, кўп ўйладим.. “У кишига рўбарў бўлиб, ктиобимни бир кўриб беринг десам ”, – десам қандай қабул қилар эканлар?! Рости, бу адабиёт оламининг ўткир билимдони, Навоийдек буюк даҳо асарларининг мҳир тарғиботчиси бўлган инсонга қандай рўбарў бўлиш менга анча қийин бўлди.

Хуллас, бир кун таваккал қилиб устоз шоир Мирза Кенжабекнинг тавсиялари билан “Минор” масжидига бордим.

Анвар қори домла мени очиқ юз билан кутиб олдилар:

– Келинг опа, сизнинг Навоий ҳазратларига атаб ёзган ғазалингиз менга жуда манзур бўлди. “Ҳидоят”даги шеърларингизни ўқиб ижодингиз, ижодкорлигингиздан хурсанд бўлганман. Тўпламингизни қолдириб кетинг, вақт топиб ўқийман. Сизга кейин телефон қиламиз.

Қувончимнинг чеки йўқ эди. Улуарнинг қўнғироқларини кутдим, “келинг” деб ёрдамчилари чорлаган кун хотирамда ўчмас из бўлиб қолди. Домла, шеърлар ёзилган варақларни столга ёйиб қўйган ҳолда бирини ўқиб турардилар. Оппоқ яктак, оқ дўппида янаям нуроний кўринишда эдилар.

– Опа бу еттинчи китобингиз экан-а? Шеърларингиз менга жуда манзур бўлди. Тезроқ чиқаринг китобни. Аёл-қизларимизга жуда фойдали, зикр ва ибрат китоби бўлибди. Оналар китоби бўлибди, – деб кўнглимни тоғдек кўтардилар.

2018 йилнинг апрелида китобни олиб, аввало Анвар қори домлага илиндим. Чунки, “Сабр соҳили ”аталмиш бу китоб домланинг “Сўз боши” лари босилиб чиққан эди..

Китобни қўлларига олиб чеҳралари янада очилиб кетди. Чиройли дуо қилдилар. Халқимиз ичида илмли аёлларимиз, шоираларимиз бундан-да кўпайсин, – дея менга омад тиладилар.

Мана қўлимда ўша “Сабр соҳили” китоби. У ҳозир китобхонлар қўлида, у ҳақида илиқ сўзлар эшитяпман.

Минг афсус, уни қўллаб-қувватлаган, дунё юзини кўришига чорлаган инсон орамизда йўқ. Шунда ўйладим: Дарҳақиқат бу дунё ўткинчи дунё, синовлар олами.

Яшашдан мақсад ҳалол яшаб, ҳалол ишлаб ўз ортимизда яхши ному, эзгуликлар, яхши фарзанду муносиб шогирдлар қолдириш экан. Инсон дунёдан жисман ўтса-да, унинг яхши амаллари умрининг давоми каби яшайверар экан. Марҳум домла Анвар қори Турсуновнинг ёрқин хотираси ҳам шундайлар қаторида йиллар оша яшайверишига ҳеч шубҳа йўқ. Домламизнинг охиратлари обод, руҳлари шод бўлсин! Амин!

Мазмунсиз умрга ачинар кимдир…

Кимдир сукут сақлаб ўтар дунёдан.

Юз йил яшаб битта ниҳол ўстирмай

Кимдир яна умр сўрар Худодан.

Ўткинчи дунёда ҳар бир кунимиз

Ҳаёт китобидан бирта саҳифа.

Яхшилик қилайлик, чунки умримиз –

Номимиз абадий қилгувчи – ўша!

Дилором Каримова
Филология фанлари номзоди, доцент
Юнусобод тумани ҳудуд отинойиси

манба

Машҳур имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг ёшлик йиллари эди. У вақтда Аллоҳга ишонмаган, яратиқлар ўзи пайдо бўлиб қолганини иддао қиладиган бир одам бор эди. Бу одам борган ерида сув ҳақида тортишар, баҳслашарди. У бир куни Куфа шаҳрига келди. Бу ердаги Мусулмонлар билан кўришгач, уларга деди:

— Сизлар ҳамма нарса Аллоҳ томонидан яратилганини айтасиз. Мен эса яратиқлар ўз-ўзидан пайдо бўлганини айтаман. Шу ҳақида ким мен билан баҳслашади?

Мусулмонлар унга шундай жавоб беришди:

— Бизда бир ёш олим бор. Агар баҳсда уни енга олсанг, сени улуғ уламоларимиз билан кўриштирамиз. Улар сени қабул қилишади.

Ҳалиги одамга бу гап маъқул бўлди. Учрашув жойи ва вақтини белгилаб тарқалишдилар.

Эртасига белгиланган вақтда халқ тўпланди. Аммо Абу Ҳанифа келмаган эди. Баҳслашишни кутаётган одам:

— Қани ўша сиз мақтаган ёш олим, нега бу ерга келмади? Ёки мен билан баҳслашишдан қочдими, қўрқиб кетгандир-да, деб кула бошлаган эди ҳамки, Абу Ҳанифа чиқиб келди.

Ҳалиги одам ундан: — Нега кеч қолдинг? Баҳслашишдан чўчидингми, воз кечгандирсан-а? — деди.

Имоми Аъзам унга шундай жавоб берди:

— Йўқ, воз кечмадим. Ҳозир сенга: Уйимиз дарёнинг нариги томонида эди. Ўтиш учун келсам, кўприк бузилиб кетибди. Энди дарёдан қандай ўтсам экан, деб тургандим, қарасам, дарахтлар ўз-ўзидан кесилиб, йўнилиб, бирлашиб, қайиқ бўлиб қолди. Қайиқ ўзи келиб, ёнимда тўхтади. Унга миниб, дарёни сузиб ўтдим ва келдим” десам нима дейсан?

Бу гапларни эшитган ҳалиги одам кулганча:

— Эй нодон бола! Қайси замонда дарахтлар ўз-ўзидан кесилиб, йўнилиб, қайиқ бўлибди? Мени шу гапларга ишонади, деб ўйлайсан чоғи? — деди. Абу Ҳанифа эса унга жавобан:

— Асл нодон сен экансан! Модомоки, бир қайиқ (сол)нинг ўз-ўзидан ясалганига ишонмас экансан, бу чек-чегарасиз борлиқнинг ўзи пайдо бўлиб қолганига қандай ишонасан? Бир қайиқки ўзидан ўзи пайдо бўлиб қолмаса, бутун борлиқ қандай қилиб ўзи пайдо бўлади?

Абу Ҳанифанинг бу сўзларидан лол бўлиб қолган ҳалиги одам ўйлай бошлади. Ўзига ўзи: “Бу ёш йигитча тўғри айтаяпти. Ростдан ҳам бу олам ўзи пайдо бўлиб қолмайди. Демак, ҳамма нарсанинг бир яратувчиси бор!” деди. Сўнг ҳамманинг олдида калимайи шаҳодатни айтиб, мусулмон бўлди.

Турк тилидан Абдулатиф Абдуллаев таржимаси
Манба

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тамаъ қилинмайдиган ўринда тамаъ қилишдан ва (қалб) муҳрланиб қолишига олиб борувчи тамаъдан паноҳ сўрар эдилар.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Инсонлар ақлини тамаъдан кўра кўпроқ кетказадиган нарса йўқ”, деган.

Бошқа ҳадисда Умар ёки Ибн Зубайр розияллоҳу анҳумо Каъб розияллоҳу анҳуга: “Нима инсонлар қалбидан илмни уни ўрганганларидан кейин чиқариб юборади?”, дейишди. У киши: “Тама ва ҳожатларни инсонлардан талаб қилишдир” – деб жавоб берди. Каъб розияллоҳу анҳу яна шундай деганлар: “Олимлар оёқларини мустаҳкам турмасдан тойилиб кетишга сабаб бўладиган нарса тамаъдир”.

Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу: “Маъюсликда бойлик, тамаъда фақирлик ва узлатда ёмонликка аралашишдан роҳат бор” – деди.

Амр ибн Убайд айтади: “Мўминда учта дўстлиги бор: ўзига зарар берадиган сўзни эшитиб уни эшитмагандай кетади. Ўзи учун яхши кўрган нарсани одамларга ҳам яхши кўради ва халқдан тамаъ сабабларини узади”.

Абул Атоҳия шундай деган:
Тамаъга бўйсундим, мени қул қилди,
Қаноат қилганимда озод бўлардим.

Ҳонеъ Ҳожнинг “Солиҳлар ҳаётидан минг бир қисса” асаридан
Аъзамхон Абдураҳмонов таржимаси.

манба

Шаҳарлараро автобус бекатига яқин минорадан таралган муқаддас чорлов қулоқлардан кириб, кўнгилларга тараларди. Абдуллоҳ рўзасини очди-ю, шошилганча Мерседес автобусининг орқа эшигидан ичкари кирди. Қўлидаги кичкина сумкани орқа ўриндиққа қўйиб, пастга тушди. Жомадонларни юкхонага жойлаётган ёрдамчи томон юрди. Ҳайдовчи ёрдамчиси ўрта бўйли, сабза мўйлабли йигит эди. Абдуллоҳ, мени тушунармикин, дея тараддудда қолди. Аммо сўраб кўришдан бошқа чораси йўқ эди.

— Салом ҳамшаҳар, — деди тортиниброқ.

— Лаббай акажон, — ёрдамчи унга юзланди.

— Автобусни беш дақиқа тўхтатиб туроласанми, шом номозини ўқиб келсам дегандим.

Ёрдамчи Абдуллоҳга бошдан оёқ разм солди. Сўнг:

— Ҳозироқ жўнаймиз ака, — деди қўлларини устига артаркан. — Вақт бўлди, кута олмаймиз.

— Беш дақиқада келаман, ахир!

— Йўлда ўқирсиз.

— Вақти жуда қисқа бўлади. Ҳозир улгурмасам...

— Узр ака!

Ёрдамчига қолса, беш дақиқа кутишнинг ҳечам зиёни йўқ эди. Аксинча, бир-иккита бўш қолган ўринни ҳам тўлдириб оларди. Лекин, иложи йўқ, деб қўйди. Сўзидан қайтгиси келмаяпти. Бунинг устига ишга янги келгани учун ҳайдовчининг феълини ҳам яхши билмайди. Танимаган кишиси учун танбеҳ эшитиб қолиши мумкин.

— Икки дақиқа кечроқ жўнасак нима қилади, — Абдуллоҳ ёлворишга тушганди.

— Нима гап, нега тортишаяпсан? — ён томондан дағал овоз эшитилди. Иккови ҳам овоз келган томонга қаради. Қорачадан келган, қорни кўйлагини йиртгудай осилган, қалин мўйловли, ўрта ёшлардаги бир киши улар томон келарди. Ёрдамчи бошлиғини кўриб сергакланди:

— Бу йўловчи намоз учун беш дақиқа сўраяпти.

— Бунинг нимаси баҳслашадиган масала. Борсин, ўқиб келсин. — Ҳайдовчи Абдуллоҳга юзланди. — Қани ҳамшаҳар, тезда ўқиб қайт, бизни ҳам дуо қил. Кутиб турамиз.

Абдуллоҳ севиниб кетди. У қайтгач, автобус қўзғалди. Жойига ўтирар экан, ҳамма жойи ҳорғинликдан сирқирарди. Улов Малатя автобекатидан чиққанда оқшомнинг ола-була қоронғулиги тобора қуюқлашиб борарди. Мерседеснинг ўткир чироқлари қоронғулик бағрини тилиб борарди.

Ҳайдовчи пештоқдаги ойнадан йўловчиларни кузатди. Кимдир газета ўқир, бошқаси ўриндиғини ётқизиб, ухлашга ҳозирлик кўрарди. У икки кундан буён тузук ухлаёлмади. Кеча тунда ҳам йўлда эди. Босиб келаётган ҳорғинликни кетказиш учун радионинг қулоғини буради. Ундан ажойиб қўшиқ тараларди. Ҳузурланган ҳайдовчи чўнтагидан сигарета олиб тутатди. Истанбул сафарларидан бирида яширинча сотиб олганди. Ютоқиб тутун тортаркан, «Шу сабил қолгурни эркин сотишга қўйишса нима қиларкин», дея ғудраниб қўйди. У узоқ йўлларга юришдан зерикканди. Осойишта бир иш бўлса жон деб ўтиб кетарди.

Абдуллоҳ эса орқа ўриндиқларни ҳеч ёқтирмасди. Бунинг устига икки семиз кишининг ўртасида сиқилиб қолган, оёқларини узатолмас, асабийлашарди. Ухлашга уринар, лекин ёта олмасди. У Малатяга тижорат учун келган, энди уйига қайтаётганди. Кундузи роса юриб чарчаган, аммо онаси, рафиқаси ва ширинтой ўғли Усмондан айро қолишга сабри чидамай йўлга отланганди.

Онаси у ҳар гал сафарга отланганида дуо қиларкан, «Мусофир йўловчиман, дея намозингни ташлаб қўйма», деб тайинларди. Отаси ўлганидан буён барча савдо ишлари унинг зиммасига тушган, ишни бошлаганига унча кўп бўлмагани учун ҳам заҳмат тортаётганди.

У уйқусизликдан қизарган кўзларини ёрдамчига тикди. Сўлғин қорача юзида умидсизлик акс этса-да, яна унга мурожат қилди. Орқа ойна билан ўриндиқлар орасидаги ёрдамчининг жойига ишора қилиб:

— Шу жойга бироз мизғиб олсам майлими? — деди.

Рад жавобини кутганди, аммо ёрдамчи унга жилмайиб қаради:

— Ўтинг ака, ётиб роҳатланиб ухланг.

— Раҳмат укажон, жонинг омон бўлсин!

Абдуллоҳ дарҳол ёнидаги кишидан узр сўраб орқага ўтди. Костюмини ечиб, ёстиқ қилди. Ўта толиққанидан мотор товуши ва уловнинг силкинишига ҳам кўникиб, тезда ухлаб қолди.

Автобус Малатя тепаликлари томон тирмашиб чиқаркан, овози шамолда кеча сукунатига қоришиб кетарди. Ҳайдовчининг кўзлари уйқусизликдан тез-тез юмилар, боши олдига эгилиб кетарди. Йўловчиларнинг аксарияти ухлагани учун унинг бу ҳолидан бехабар эди. Энди улов тоғ йўлига ўрлай бошлаганди.

Абдуллоҳ уйқу асносида у ёқдан бу ёққа ағдарилар экан, оёғи ҳайдовчи билан ёрдамчи ўртасидаги алоқани таъминловчи, йўлда тушадиган йўловчиларни билдириш учун қўлланадиган тугмага тегиб кетди. Қўнғироқ товушидан уйқусираб уйғонган ҳайдовчи тормозни қаттиқ босиб юборди. Катта автобус қаттиқ силкиниб тўхтади. Йўловчилар саросима билан уйғонди. Энди кўзи илинган ёрдамчи ҳам нима бўлганига ҳайрон эди. Орқа ўриндиққа зарб билан урилган Абдуллоҳ аччиқланиб кўзларини очди. Ҳайдовчи ёрдамчидан сув сўради. Ташқари зим-зиё, уловнинг яқинни ёритувчи фаралари милтиллабгина турибди. Ҳайдовчи қўл тормозини тортиб, юзини ювиб олиш учун пастга тушди-ю, бақрайиб қолди. Мерседес тик жарлик томон бурилган ва бир қадам берида тўхтаган эди. Ҳайдовчи ўзига келгач, ҳаяжондан ёрдамчига бақириб юборди:

— Қўнғироқни ким босди?!

— Оқшомда биздан намоз учун беш дақиқа изн сўраган киши мендан илтимос қилиб, орқага ўтиб ётганди. Кечиринг устоз.

— Ҳайдовчининг эса ҳаяжони босилмас:

— Бу бир мўъжиза, мўъжиза! — дея такрорларди.

Абдуллоҳ эса бу воқеадан хабарсиз ҳолда орқа ўриндиқда ўтирганча сумкасидан саҳарлик учун олган егуликларини чиқараётганди...

Турк тилидан Абдулатиф Абдуллаев таржимаси

ЎМИ Матбуот хизмати

Манба

Бошим туфроқ,ўзим туфроқ,жисмим туфроқ,

Ҳақ васлига етарман деб руҳим муштоқ.

     Буюк аллома бўлган бобомиз Аҳмад Яссавий ўзининг ушбу байтида Ватан дийдори соғинчидаги комил қалбнинг руҳ муштоқлигини ифодалайди. Одам Ватан билан бирликка эришса, у нафақат ўз элининг, балки оламнинг эҳтиромига сазовор бўлади.Азиз ва гўзал Ватанимизга бўлган юксак эътиқод билан яшаш, Ватан ва Ватаним деган сўзни айтишга муносиб бўлиб қолиш, Она-Ватанга бўлган меҳр-муҳаббатни доимо юксалтириш, ҳар бир инсоннинг эзгу туйғуларидан келиб чиқиши керак.

        Мустақил Ўзбекистон Республикаси истиқлолга эришгач, халқимизга асрлар бўйи орзу бўлиб келган ниятлари ушалди. Бугунги кунда биз дунёдаги барча нуфузли хорижий мамлакатлар тан олган ,Бирлашган Миллатлар Ташкилотига аъзо бўлган мустақил Ўзбекистонниг фарзандларимиз. Бугун  мустақиллик туфайли Ўзбекистонинг иқтисодий – сиёсий фаолиятида, ижтимоий ҳаётида, халқлар, миллатлар онгида, руҳида, маънавиятида буюк инқилобий ўзгаришлар рўй бермоқда. Асрлар мобайнида халқимиз сақаб келаётган умуминсоний, миллий ва маънавий қадриятларни ривожлантиришда янги давр бошланди.

      Ўзбекистон истиқлоли туфайли ёшларни миллий руҳда ахлоқли – одобли қилиб тарбиялаш масаласида бўлган эътибор янада кучайди. Чунки маънавий камол топган инсонларгина баркамол жамият қуришлари мумкин. Ўзбекистон истиқлолини мустаҳкамлашда ва уни ривожлантиришда маънавий соғлом авлодни вояга етказиш ва уларда ахлоқ - одоб ҳақидаги миллий урф – одатларимизни шакиллантиришимиз зарур.

    Мамлакатнинг осойишталиги, ободлиги, халқнинг низоларсиз тинч – тотув яшаши, турмушнинг фаровон бўлиши учун давлатни ақл билан идора қиладиган доно йўлбошчи, сахий ва олижаноб, камтарин ва адолатли шоҳ бўлиши лозим, дейди Алишер Навоиясарларидан бирида. Навоий “адолатнинг буюк қудратини кўрсатиб, давлат бошқарувчиларини бундан ибрат олишга чақиради:     

Ки адл ичра ўтганда бир соате

Эрур беҳки жинну башар тоати.

Яъни адолат билан ўтган бир соат вақт бутун инсонлар-у жинлар ёхуд париларнинг биргаликда қилган тоат ибодтидан афзал. Навоий адолат бобидаги фикрларини ривожлантириб, пайғамбаримиз Муҳаммад саллолоҳу алайҳи вассалламнинг яна бир фасоҳатли ҳадисини келтиради:

Қолур куфр аро қолса обод мулк

Бўлур зулм агар бўлса барбод мулк.

Агар обод мамлакатга қаралмаса, вайрон бўлади, демак бу мамлакат бошлиғнинг халққа зулм ўтказганлигининг натижасидир”, дейилади М. Ҳамидованинг “Адл ичра ўтганда бир соате” мулоқотида. Дарҳақиқат, донолар ҳикматига амал қилаётган юртбошимиз Ш.М. Мирзиёев адолат машъаласини баланд кўтариб, ундан ўз халқини баҳраманд этмоқда. Унинг мунаввар ёғдуларидан, адолат нуридан баҳра топаётган халқимиз Ватан боғини обод қилиб, тинч ва осойишта ҳаёт кечирмоқда.

       Халқимиз даврни англамоқдалар – воқеликни тўғри идрок этмоқдалар. Замонни билмоқдалар – замон найрангларидан кўз юммай мустақил Ўзбекистоннинг истиқлоли учун меҳнат қилмоқдалар. Ота – боболаримизнинг олижаноб фазилатларидан баҳраманд бўлган ёшлар уларнинг армон- умидларини рўёбга чиқармоқдалар .

     Аллоҳ берган мустақиллик шарофати билан ўзбек халқининг маънавий ҳаётида ўзгаришлар юз бермоқда: Тарихан тикландик. Она тилимизга давлат мақоми берилди. Баҳоуддин Нақшбанд, Аҳмад Яссавий каби улуғ боболаримизнинг руҳини шод этдик. Абдулла Қодирий, Чўлпон, Фитрат, Усмон Носир цингари халқ жигарбандларининг номи, иззат – икроми, ҳурмати ўз жойига қойилди. Умуминсоний миллий ва маънавий қадриятларимиз тикланди. Юртимизга халқ севган Наврўз кириб келди. Рамазон, Қурбон ҳайитлрига етдик. Динга муносабатимз ўзгарди. Қуръони карим, Ҳадиси шарифлар ҳаётимиз дастур омили бўлиб қолмоқда. Халқимизда ҳамкорлик, ҳамжиҳатлик ривожланмоқда.

       Ҳар бир соғлом авлодда ўз халқининг анъаналарига, тили ва маданиятига муҳаббат ва ҳурматни тарбиялаш керак. Ана шундагина ўз халқини, миллатларнинг бутун жаҳон ҳамжамиятида тенгларидан бири сифатида идрок қилувчи ҳақиқий инсон, ўз ватанининг жонкуяри вояга етади. Шундай экан, ҳар бир кишининг қалбида ўз Ватанига буюк эътиқод, олижаноб мурувват ҳис – туйғулари барқ уриб турса, бу ажойиб неъматларни умрбод ардоқласа, ҳаётда, турмуш тарзида қўлласа, шундагина у софдил, самимий ва одил фазилатли ҳақиқий ватанпарвар бўлиб юртимиз мустақллигини мустаҳкамлайди.

                                                          Хадичаи Кубро ислом билим юрти мударрираси

                                                                  Адилова Наргиза Абдуғани қизи.