Cавол: Бир хонадонда бир нечта олма дарахтлари бор экан. Суриштириб билинса, бу дарахтлар ниҳоллик вақтида ўғирлаб олиб келинган экан. Хонадон эгаси қилган хатосини тушуниб, нима қилишни билмаяпти. Кесиб ташласинми ёки бошқа нимадир қилиш мумкинми?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Динимизда ҳеч ким ўзгага тегишли нарсани унинг рухсатисиз ейиши, ишлатиши мумкин эмас.

Пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: “Мусулмон кишининг моли бошқага ҳалол эмас, фақатгина ўзи рози бўлиб, кўнглидан чиқариб берса, ҳалол бўлади” (Имом Аҳмад ривояти).

Ўғирланган нарсалар ҳақиқий эгасининг ҳақи ҳисобланади. Шунинг учун бу одам ниҳол эгасини топиб, дарахтни ҳам, мевасини ҳам қайтариши ва қилган ўғирлиги учун истиғфор айтиши лозим бўлади. Ёки қийматини бериб, эгасининг розилиги билан мазкур дарахтлардан фойдаланиши ҳам мумкин.

Агар эгасини топишнинг иложи бўлмаса, дарахтни кўчириб, бирор умумий фойдаланиш жойларига, масалан, кўча, болалар боғчаси, мактабларга экиб берсин. Ана шунда савоби эгасига бориб туради.

Бу ҳақда фиқҳий манбаларимизда бундай дейилган: “Бирор кишининг зиммасида қарзлар ёки зулм билан олинган нарсалар бўлса ва уларнинг эгалари топилмаса, гарчи барча мол-мулкига тенг миқдорда бўлса ҳам олган нарсалари миқдорича садақа қилади. Шу билан у охиратдаги жавобгарликдан қутилади” (“Танвирул абсор” китоби). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Аллоҳ таоло бизга жуда кўплаб неъматлар берган. Бу неъматлар шунчалар кўпки, уларни санаб адоғига ета олмаймиз. Нафас олишимиз, кўзларимиз кўриши, турли ҳидлар ва тамларни фарқлай олишимиз, қўл-оёқларимиз ҳаракати, буларнинг барчаси ҳеч нарса билан ўлчаб бўлмас даражадаги улкан неъматлардир. Агар бизда шулардан бошқа неъмат бўлмаса ҳам Аллоҳнинг берган неъматларини ҳаққини адо эта олмаган бўлардик. Лекин атрофга назар солсангиз, мислсиз ва саноқсиз неъматлар аро кўмилиб яшаётганимизни ҳис қиласиз. Мол-дунё, лаззатли таомлар, замонавий маркаблар, данғиллама уйлар ва ҳоказо... Бу неъматлар ҳаммаси ўз йўлигаю лекин бу неъматлар ичида энг буюкларидан бири шубҳасиз, фарзанд неъматидир.

Сабаби ҳаётингизда Аллоҳ таоло сизга нимаики моддий неъматлар берган бўлса, уларнинг барини ўйлаб ҳам ўтирмай фарзандингизнинг камоли учун қурбон қилишга тайёр турасиз. Бирор киши агар унга соғлом фитрат берилган бўлса, фарзандининг бахти учун ўзидаги бирор моддий неъматга бахиллик қилмайди. Буни барча бирдек эътироф этади.

Мусулмон одам доим ёдида тутиши лозимки, Аллоҳ таоло Қиёмат куни бизга ато этган бу ададсиз неъматлари ҳақида ҳисоб қилади. Неъматларнинг кичигидан тортиб каттасигача нимага сарфлаганимиз, қандай сарфлаганимиз ҳақида ҳисоб сўрайди. Шулар қаторида фарзанд неъмати ҳақида ҳам.

Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Сўнгра Аллоҳ сизга берган барча нематлар ҳақида албатта сўралурсизлар” (Такасур сураси, 7-оят).

Мана шу оятни бир тадаббур қилиб кўрайлик. Устимизга ёғилиб турган сон-саноқсиз неъматлар шукрини адо этяпмизми? Ушбу неъматларни тўғри йўлда сарфлаяпмизми?

Буларнинг ичида энг қийматли неъмат бўлмиш фарзандларимиз ҳақида Роббимиз сўраб қолса, берадиган жавобимиз тайёрми? Фарзандларимизнинг тарбияси қандай бўлгани, уларнинг тарбиясига қанча вақт, илм, маблағ сарфлаганимиз ҳақида сўраса-чи? Фарзандларимиз эртага Қиёмат кунида юзимизни ёруғ қиладиган даражада салоҳиятли, тарбияли, ахлоқ-одоблими?

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Қиёмат кунида Одам боласининг қадами токи беш нарса ҳақида сўралмагунича, Роббининг хузуридан силжимайди: умрини нималарга сарфлагани, ёшлигини нималар билан ўтказгани, молини қаердан топиб, қаерга сарфлагани ҳамда олган илмига амал қилгани ёки қилмагани ҳақида”.

Бугун Аллоҳга шукрки, қўлимизда жуда ҳам кўп неъматлар бор. Мана шу неъматларни фарзандларимиз тарбияси йўлида сафарбар қилишга тиришмоғимиз даркор. Роббимиз бизга берган соғлик-саломатлик, мол-дунё, тинчлик-омонлик ҳамда бўш вақт каби неъматлардан фарзандларимиз тарбияси йўлида фойдаланиб қолишимиз керак.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Бешта нарсадан олдин бешта нарсани ғанимат бил: қаришингдан олдин ёшлигингни, касал бўлишдан олдин соғлигингни, фақирлигингдан олдин бойлигингни, машғул бўлишингдан олдин бўш вақтингни ва ўлимдан олдин ҳаётингни”.

Яхши бир тавсия шуки, эр-ҳотин бирга ўтириб бир қоғозга ўзларида мавжуд бўлган барча моддию маънавий неъматларни ёзиб чиқадилар. Кейин шу имкониятлардан фарзанд тарбияси йўлида қандай фойдаланиш мумкинлиги ҳақида бош қотирадилар. Ана шунда Аллоҳнинг изни ила ўша оилага жуда ҳам кўплаб футуҳотлар файз-баракалар ёғилса ажаб эмас, иншааллоҳ. Зеро, меҳрибон Роббимиз Ўз Каломида “Бизни йўлимизда жидду жаҳд қилганларни тўғри йўлларимизга йўллаб қўямиз” деб марҳамат қилган.

Доктор Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътининг
"Фарзанд тарбиясида 700 та сабоқ" китобидан
Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Камронбек Ислом таржимаси.

Ўзингизга солиҳлардан дўст танлашга ҳаракат қилинг. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Киши дўстининг динидадир, шундай экан, кимни дўст тутаётганингизга боқинг”.

Дўст бу қувончингизни бирга баҳам кўрадиган, қийинчиликда суянадиган, хурсанд вақтингизда ҳам, маҳзун вақтингизда ҳам ёнига югурадиган, талпинадиган шахсдир.

Унинг Аллоҳ учун холис дўст бўлгани, тўғри йўлдалиги доим кўзингиз олдида турсин. Уни муҳофаза қилин, ўзингиздан бериб қўйманг, чунки уни йўқотсангиз, ғамингизга шерик бўладиган, сизни яхшиликка чорлайдиган одам топа олмай қоласиз!

Абдуллоҳ ибн Жаъфар раҳимаҳуллоҳ айтади: “Бирга юрагнингизда сизга зийнат бўладиган, йўқлигингизда сизни ҳимоя қиладиган, бирор нимага муҳтож бўлсангиз ёрдам берадиган, сизда бирор камчилик кўрса, уни бошқалардан беркитиб, ислоҳ қиладиган дўст танланг”.

Катта-ю кичик ҳар нарсага ҳам уни айблайверманг, хатоларидан кўз юминг, чунки мукаммаллик фақат Аллоҳга хосдир!

Бармоқларингизга қаранг, ҳаммаси бир-бирига яқин жойлашган, фақат бош бармоқ улардан узоқроқ. Лекин шундай бўлса ҳам бармоқлар ўзларидан узоқроқ жойлашган бошбармоқсиз ҳеч нарса қила олмайди, ҳеч нарсани ушлай олмайди! Ўзингизда бир синаб кўрингда, бошбармоғингизни ишлатмаган ҳолда ёза олармикинсиз ёки кийимизнгиз тугмасини қадай олармикинсиз?!

Демак, бундан келиб чиқадики, гап атрофингизда дўстлар кўп бўлишида эмас экан. Гап уларнинг сизга меҳр-муҳаббатли, сиз учун фойдали бўлишидадир! Ҳатто сиздан узоқ жойдади битта содиқ ва солиҳ дўст яқингиздаги тайин-тутруқсиз мингта дўстдан яхши!

Қуръони каримда бундай оят бор: “Ва Роббиларига тақво қилганлар жаннатга гуруҳ-гуруҳ қилиб олиб борилдилар” (Зумар сураси, 73-оят).

Уламолар бунга тафсир ўлароқ айтадилар: “Аллоҳ одамлар жаннатга алоҳида-алоҳида киришини хоҳламади. Ҳамма дўстлар тенг, биргаликда жаннатга кирадилар”.

Аллоҳ таолодан қўлимиздан тутиб жаннатга етаклайдиган дўстлар беришини сўрайлик!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг "Метин қоялар" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.

Аллоҳ таоло мўминларни бундай васф қилади: «Мўминлар – Аллоҳ (номи) зикр этилганида – дилларида қўрқув бўладиган, оятлари уларга тиловат қилинганида – имонлари зиёда бўладиган, Ўзларининг Парвардигоригагина (барча ишларида) таваккул қиладиган, намозни баркамол ўқийдиган ва ризқ қилиб берганимиздан (садақа ва) эҳсон қиладиган кишилардир. Айнан ўшалар ҳақиқий мўминлардир. Улар учун Парвардигор ҳузурида даражалар ва фаровон ризқ (бордир)» (Анфол, 2–4).

Демак, ҳақиқий мўминлар юксак сифатларга эга бўлган кишилардир:

“...Аллоҳ (номи) зикр этилганида – дилларида қўрқув бўладиган...”

Банда доимо Аллоҳ таолонинг зикри билан машғул бўлиши керак. Бу ҳақда Қуръонда бундай марҳамат қилинади: «Эй имон келтирганлар! Аллоҳни кўп зикр қилингиз ва эртаю кеч Унга тасбеҳ айтингиз! (Аҳзоб, 41-42); Бас, Мени ёд этингиз, (Мен ҳам) сизларни ёд этурман. Менга шукр қилингиз, ношукрчилик қилмангиз!» (Бақара, 152).

Дарҳақиқат, мусулмоннинг бутун ҳаёти, қалби, тили, ўй-хаё­ли Аллоҳ таолога боғланган бўлади. Зикр бандани Раббисига энг осон ва тез яқинлаштирувчи йўлдир. Банда ўз Раббисининг зикри ила умр кечирар экан, ҳаёти осо­йишта ва хотиржам бўлади.

“...Оятлари уларга тиловат қилинганида – имонлари зиёда бўладиган...”

Банда Қуръонни қанчалик кўп тингласа ва тиловат қилса, унинг маъноларини тафаккур қилса, имони шунча мустаҳкам бўлади.

“...Ўзларининг Парвардигоригагина (барча ишларида) таваккул қиладиган...”

Аллоҳга таваккул қилиш ҳақиқий мўминнинг сифатидир. Аллоҳ бундай марҳамат қилади: «Осмонлар ва Ернинг ғайбий сири (уларнинг илми) Аллоҳга хосдир. Барча иш Унгагина қайтарилур. Бас, Унга ибодат қилинг ва Унга таваккул этинг! Қилаётган ишларингиздан (эса) Раббингиз ғофил эмасдир» (Ҳуд, 123).

Мўмин банда ҳар бир иш Аллоҳнинг иродаси ила бўлишига имон келтиради, шу сабабли ҳар бир ишини Аллоҳга таваккул қилган ҳолда бажаради.

“...Намозни баркамол ўқийдиган...”

Ҳақиқий мўминлар намозни бенуқсон адо этишади. “...Ризқ қилиб берганимиздан (садақа ва) эҳсон қиладиган кишилардир...”.

Мўмин қўлидаги барча нарса Аллоҳнинг унга берган омонати эканини билади. Шу боис, Аллоҳ рози бўладиган йўлларга сарф қилади, қўлидаги бойликнинг кўп ёки озлигидан қувонмайди, балки холис Аллоҳ йўлида сарфлаганидан севинади.

Аллоҳ йўлида сарф қилинган бойлик асло камаймайди, аксинча, янада кўпаяди. Аллоҳ бундай марҳамат қилади: «Аллоҳ йўлида молларини эҳсон қилувчилар (савобининг) мисоли гўё бир донга ўхшайдики, у ҳар бир бошоғида юзтадан дони бўлган еттита бошоқни ундириб чиқаради. Аллоҳ хоҳлаган кишиларга (саво­бини) янада кўпайтириб  беради. Аллоҳ (карами) кенг ва билимдон Зотдир» (Бақара, 261).

Демак, ушбу оятнинг бошида келтирилган сифатларга эга бўлган мусулмон ҳақиқий мўмин номига лойиқдир ва улар учун “...Парвардигор ҳузурида даражалар ва фаровон ризқ (бордир)...”.

Ҳақиқий мўминлардан бўлишни истаган банда ўз нафсини тафтиш этиши лозим. Зикр этилган сифатларнинг бандада мавжуд бўлиши мўминнинг комиллигидандир. Барчамиз Аллоҳ таоло ҳузуридаги улуғ даражаларга ана шу сифатлар билан эришишга ҳаракат қилмоғимиз зарур.

 Даврон НУРМУҲАММАД