Бу ҳақда АОКАда Ислом цивилизацияси маркази директори Шоазим Миноваров, марказ бўлим бошлиғи Саидкомил Холхўжаев, марказ илмий ходими, хаттот Ислом Маматов, марказ биноси безаклари бўйича эксперт, рассом Алишер Алиқулов иштирокида ўтказилаётган матбуот анжуманида маълум қилинди:

Марказ фаолиятини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ҳамда унинг олдига қўйилган вазифаларни сифатли ва талаб даражасида бажариш учун муносиб шарт-шароитларни яратиш борасида ҳукуматимиз, шахсан, Президентимиз томонидан  доимий ғамхўрлик ва эътибор қаратиб келинмоқда.

2021 йил 16 июль куни қабул қилинган “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази фаолиятини янада такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-5186-сонли ҳамда 2022 йил 10 февралдаги “Қадимий ёзма манбаларни сақлаш ва тадқиқ этиш тизимини такомиллаштиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-126 – сонли қарорлар ана шу эътиборнинг яққол мисолидир.

Давлатимиз раҳбарининг  диний – маърифий масканларга жума кунлари ёки муқаддас ойлар ва байрамларда ташриф буюриши анъанага айланган. Жорий йил 8 апрель куни амалга оширилган навбатдаги ташриф ҳам худди шу мақсадларга қаратилгани билан аҳамиятлидир.

"Бугун, муборак Рамазон ойида, жума кунида бу ерга келишимиз бежиз эмас. Бундай улуғ айём кунларида қилинган ниятлар амалга ошади. Охирги йилларда оғир-оғир синовлардан ўтдик. Лекин бу ерда иш тўхтагани йўқ. Нима учун буни қуряпмиз? Халқимизнинг дунёқарашини, ғурурини кўтариш, қандай буюк эл эканимизни ашёвий далиллар билан намоён этиш учун", - деди Шавкат Мирзиёев.

Президентимиз Ислом цивилизацияси марказида сўнгги ойларда амалга оширилган ишлар билан танишди ва мутасаддилар ҳамда қурувчиларга зарур тавсиялар берди.

Марказ таркибида барча тиллар бўйича салоҳиятли таржимонлар тайёрлаш бўлимини ташкил этиш таклифининг давлат раҳбари томонидан маъқулланиши ташрифдаги энг муҳим ўринлардан бири бўлди. Чунончи, республикамизда ушбу йўналишда етук таржимонларга эҳтиёж катта.

Ташриф жараёнида давлатимиз раҳбари Марказнинг янги янада муҳим вазифаларини  белгилаб, шундай деди: “Бу марказ халқимизнинг маънавий ва маърифий қудрати тимсоли бўлиб қолади”.

Мазкур ташриф Марказ жамоаси олдига янада улкан ва шарафли вазифаларни қўйди.

Марказ олдига қўйилган муҳим вазифаларни амалга ошириш борасида 2022 йилда самарали фаолият олиб борилди.

Илмий-тадқиқот, таҳлил, таржима ва нашр ишлари борасида тадқиқот ҳамда илмий грант лойиҳалари доирасида 24 номда илмий ва илмий-оммабоп адабиётлар (шундан 4 та китоб-альбом, 8 та китоб, 2 та монография, 3 та каталог (реестр), 2 та рисола, 2 та қўлланма, 2 та журнал) нашр этилди.

Ҳисобот даврида илмий аҳамиятга эга бўлган 11 та ёзма манбалар таржима қилинди ва чоп этишга тайёрланди.

Абу Ҳафс Насафийнинг “Баёни эътиқоди аҳли сунна вал-жамоа” (Аҳли сунна вал жамоа эътиқодининг баёни), Боситхон Шошийнинг “Муқаддимату илм ал-фароиз” (Мерос илмига кириш), Сирожиддин Сачовандий “Фароизус Сирожия” (Мерос илмига оид Сирожия асари), Шайх Хованд Тоҳурнинг “Райҳонийяи Тоҳурийя”, Фармон ва ёрлиқларга оид “Суюрғол ёрлиғи” (Фуқароларга имтиёз берувчи қарор), Ҳаким Термизийнинг “Ал-Амсол минал китоб вас-сунна” (Қуръон ва ҳадисда келган масаллар), Шайх Абдулмажид Алининг “Туҳфатул ал-марзия” (Рози бўларлик ҳадялар), Аҳмад ибн Маҳмуд Бухорийнинг “Бухоро мозорлари тарихи”, тиб илмига оид Абдураҳмон Азрақнинг “Тасҳил ул-манофиъ” (“Манфаатларни осонлаштириш китоби”), Имом Жазарийнинг “Ал-ҳиснул ал-ҳасин мин каломи Саййид ал-мурсалин” (“Пайғамбарлар саййиди сўзларидан олинган паноҳ берувчи ҳадислар”), “Даҳр ун-нажот” (Нажот олами) номли асарлар таржима қилинди.

Ижтимоий-маърифий жараёнларни ўрганиш натижалари бўйича 6 та ахборот-таҳлилий материал, 3 та ойлик дайджест тайёрланди ва 1 та маъруза, 2 та давра суҳбати, 3 та халқаро конференция, 1 та форумда иштирок этилди.

Ислом дини меросини сақлаш, манбашунослик ва қўлёзмалар билан ишлаш бўйича РРеспублика фондларида сақланаётган 52 минг 255 та (шундан 21 минг 670 та қўлёзма, 30 минг 585 та тошбосма) қадимги ёзма манбалар тўғрисида маълумотлар базаси яратилиб, уларнинг илмий таҳлили асосида 4 мингта ёзма манбанинг реестри (паспорти) тайёрланди.

Давлат реестрининг 1-3-жилдлари чоп этилди. Ҳар бир жилдга 1000 тадан қўлёзма ҳақида маълумотлар киритилди. Давлат реестрининг хронологик даври VII-ХХ аср бошига тўғри келади. Манбалар араб, эски ўзбек, форс, турк тилларида ёзилган. Жумладан, Давлат реестридан жой олган энг ноёб манба – VII асрга оид дунёдаги энг қадимий Усмон Мусҳафи саналади.

Марказ фондига аҳоли ва шахсий коллекциялардан 626 та қўлёзма ва  985 та тошбосма асарлар, жами 1611 та манба қабул қилинган. Жумладан, Муфтий Бобохоновлар сулоласи шахсий кутубхонасида сақланаётган 423 та қадимий манбалар (122 та қўлёзма, 301 та тошбосма), тарихий ҳужжатлар ва фотосуратлар фондга қабул қилиб олинди.

Марказ музейи фонди ва экспозициясини шакллантириш мақсадида музей фондига 630 та тарихий ашёлар, макет ва муляжлар қабул қилинди. Қуръони карим бўлими экспозицияси учун Қуръони каримнинг 28 та нодир қўлёзмасидан иборат коллекция шакллантирилди.

Музей экспозициясини шакллантириш бўйича 9 та йўналишда 1584 та экспозиция материаллари тайёрланди.

Марказ кутубхона ва архив фондида 626 дона қўлёзма, 985 дона тошбосма, 21 356 дона замонавий нашрлар ва 514 916 та электрон манба (жами 537 883 та манба) сақланмоқда.

Қатар миллий кутубхонасидан 2 минг 635 та фото-ҳужжат, қўлёзмалар, архив ҳужжатлари, Туркия Республикаси олимлари қўлёзмалар коллекциясининг “Жомеъ-ул-махтутот” номли маълумотлар базасидан   70 мингдан ортиқ, Ақш конгресси кутубхонасидан 558 та кўлёзма ва фото-ҳужжатлар, ТуркТАВ” фондидан 20 мингдан зиёд ноёб китоблар, Мисрнинг “Ал-Азҳар” мажмуасидан Алишер Навоийга оид 5 дона, Камолиддин Беҳзодга оид 6 дона электрон манбалар олинди.

Халқаро ҳамкорлик ва зиёрат туризми йўналишида бевосита Марказ ташкилотчи ва ҳамкор сифатида 32 та халқаро тадбир ва учрашувларда иштирок этди. Хусусан, 5 та халқаро илмий-амалий конференция, 4 та илмий-амалий семинар, 4 та давра суҳбати, 7 та форум, 7 та тақдимот, 4 та онлайн учрашув, 1 та онлайн симпозиумда иштирок этилди. 

Хорижий турдош ташкилотлар билан 2022 йилда 7 та меморандум имзоланди. Имзоланган меморандумлар сони 28 тага етди. Жумладан, Малайзия Ислом санъати музейи (22.07.2022), Қозоғистон қўлёзмалар ва нодир китоблар миллий маркази (28.07.2022) ва Қатар миллий кутубхонаси (26.09.2022) билан меморандумлар имзоланди.

Нодир манбаларнинг Давлат реестрини юритиш бўйича ягона ахборот тизими manbalar.uz (manuscript.uz) портали яратилди.

2022 йилда “Allomalar.uz” илмий-маърифий портал ва унинг мобил иловаси ишга туширилди. Порталга 48 та буюк аллома ва мутафаккирлар илмий меросига оид чоп этилган 82 та китобнинг электрон нусхаси, 195 та фотолавҳа, 48 та аудио ва 108 та видеофильмлар жойлаштирилди.

ОАВ, маънавий тарғибот ва медиа йўналишида “Учинчи Ренессанс – Янги Ўзбекистон” ғояси ва буюк аждодларимиз мероси, янги юксалиш даври ютуқларини тарғиб қилиш мақсадида “Ислом цивилизацияси маркази: шонли тарихдан буюк келажак сари” туркум кўрсатувининг 13 та сони тайёрланиб, марказий ва ҳудудий телеканалларда намойиш ташкил этилди.

Мамлакатимиз ва жаҳон ҳамжамиятига Ислом цивилизацияси маркази ҳақида батафсил маълумот етказиш, мақсад ва вазифалари, мазмун-моҳиятини тарғиб қилиш юзасидан 36 та медиа маҳсулот (6 та кўрсатув, 23 та интервью, 7 та видеоролик) тайёрланиб, эфирга узатилди.

Марказнинг 6 нафар илмий ходимлари Тошкент шаҳри ва вилоятидаги маҳаллалар ва мактабларда “Аждодлар мероси – ибрат ва тарбия мактаби”, “Жаҳолатга қарши маърифат” каби мавзуларда 21 та маънавий-маърифий ва тарғибот тадбирларида иштирок этди.

Медиа-режага асосан 3 та матбуот анжумани, 2 та брифинг ва 1 та пресс-тур ташкил этилди.

Марказда 63 штатда ходимлар (шундан, илмий ходимлар 31 нафар (23 та штатда), мутахассис ходимлар 27 нафар, техник ходимлар 11 нафар) фаолият кўрсатмоқда. Шу жумладан, 1 нафар академик, 2 нафар фан доктори, 10 нафар фалсафа докторлари, 12 нафар магистрлар, 5 нафар мустақил тадқиқотчилар, 1 нафар докторант фаолият юритмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Абу Аюб ал-Ансорий (розияллоҳу анҳу) Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қабрларига юзларини баракотланиб қўяр эдилар.

Бу ишни "Сохта салафий" лар куфр ва ширкинг каттаси дейишади. Бирор бир мусулмонни ҳаёлига ҳам келмайдики, Аллоҳ асрасин Абу Аюб ал-Ансорий шу ишлари билан Аллоҳга ширк келтирганларми..?!

Саҳобалардан, Ахли илмлардан бўлган бирор бир салаф-у, халафлар бу ҳолатни инкор қилган эмас. Юзни Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қабрларига қўйиш табаррук бўлса, ширк амали ҳисобланмаса, қўлни қабрлари томондаги девордан кейинги панжарага қўйиш нечун ширк бўлсин!?

Абдураҳманов Муҳаммадхон
"Ҳидоя" ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим. “Аҳли сунна вал жамоа” арабча ибора бўлиб, “Суннатга амал қилувчи ва жамоатга эргашувчи кишилар”, деган маънони англатади. Аҳли сунна вал жамоа – ислом тарихининг барча даврларида мусулмонларнинг катта қисмини ташкил қилган. Улар Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам ва хулафои рошидин: Абу Бакр, Умар, Усмон, Али разияллоҳу анҳумнинг суннатларини маҳкам ушлаганлар. Улар – дин пешволари бўлмиш саҳобалар, тобеъинлар ва тўрт мўътабар фиқҳий мазҳаб имомлари йўлларига эргашган жамоадир. Аҳли суннат вал жамоа мазкур улуғларнинг йўлини нақл ва муттасил иснод (оғизма-оғиз эшитиш) билан қабул қилиб олганлар.
Манбаларга қараганда Аҳли суннат вал жамоа атамасини дастлаб Ибн Аббос разияллоҳу анҳу Оли Имрон сураси 106-оятини тафсир қилганда ишлатган бўлсаларда, бу атама исломнинг дастлабки даврларида машҳур бўлмаган. Балки ўзларини турли номлар билан атаган фирқалар кўпая бошлагач, Аҳли сунна вал жамоа атамаси юзага чиқди. Сунна ва жамоа аҳли ким дейилса, илмда пешво саҳобалар ва уларнинг йўлини тутган зотлар, дейилади. Имом Муслим Ибни Сирин раҳимаҳуллоҳдан ривоят қиладилар:

لم يكونوا يسألون عن الإسناد فلما وقعت الفتنة قالوا سموا لنا رجالكم فينظر إلى أهل السنة فيؤخذ حديثهم وينظر إلى أهل البدع فلا يؤخذ حديثهم

яъни: “Одамлар фитна (ҳазрати Усмон разияллоҳу анҳунинг шаҳид қилиниши) рўй бергунича бир-биридан иснод (ҳадисларни кимдан эшитганини) сўрамас эдилар. Фитнадан кейин эса (ҳадис эшитган) кишиларингизни номларини айтингларчи, дейишарди. Қараларди, агар аҳли суннатдан бўлса ҳадиси олинарди, агар аҳли бидъатдан бўлса ҳадиси олинмасди”.
Аҳли сунна вал жамоани ташкил қилган саҳобалардан тобеъинлар илм ўргандилар, улардан эса мужтаҳид олимлар дин илмини қабул қилиб олдилар.
Иккинчи ҳижрий асрда баъзи илм аҳли муташобиҳ оятларнинг зоҳирига “ёпишиб”, Аллоҳ таолонинг исми сифатларини исботлашда муболаға қилиб, “тажсим” (Аллоҳ таолога жисм нисбат бериш)га ўтдилар. Бунинг муқобилида мўътазила фирқаси чиқиб, Аллоҳ таолони нолойиқ сифатлардан поклаймиз, деб муболаға қилдилар ва оят-ҳадисларда собит бўлган сифатларни йўққа чиқардилар. Ўша пайтда бўлган Аҳмад ибн Ҳанбал ва бошқа аҳли суннат вакиллари (раҳимаҳумуллоҳ) уларга раддия билдирганлар. Ўзларидан аввалги саҳобийлар, тобеъинлар ва мужтаҳид уламоларнинг йўлини тутиб, муташобиҳ оятлар ҳақида: “Аллоҳ таолонинг сифатлари ояти карималарда қандай бўлса шундай имон келтирамиз, таъвилига киришмаймиз”, – дедилар. Мўътазила ва мушаббиҳаларнинг бидъатлари юзага чиқиб, уларнинг сўзлари тарқалгандан кейин бир қанча уламолар чиқиб Аҳли сунна вал жамоанинг эътиқодини каломий ҳужжатлар ва усулий далиллар билан қувватладилар. Бу шарафли вазифани Имом Абу Мансур Мотуридий ва Имом Абул Ҳасан Ашъарий каби зотлар Аҳли суннанинг эътиқодини баён қилиш, шубҳаларни даф қилиш, нақлий ва ақлий далиллар келтириш билан чиройли адо этдилар.
Имом Абу Мансур Мотуридий ва Имом Абул Ҳасан Ашъарий Аҳли суннатнинг ақоид бобида имоми эканлари ҳақида кўп уламолар таъкидлашган. Жумладан, Имом Ибн Ҳажар Ҳайтамий шундай дейдилар:

“المراد بالسنة ما عليه إماما أهل السنة والجماعة الشيخ أبو الحسن الأشعري وأبو منصور الماتريدي

яъни: “(Аҳли сунна сўзидаги) Суннатдан мақсад – аҳли сунна вал жамоа имомлари Абул Ҳасан Ашъарий ва Абу Мансур Мотуридий тутган йўлдир” (“Аз завожир ан иқтирофил кабоир” китоби).
Машҳур муҳаддис олим Муртазо Зубайдий раҳматуллоҳи алайҳ айтадилар:

“إذا أطلق أهل السنة والجماعة فالمراد بهم الأشاعرة والماتريدية”

яъни: “Агар ҳеч қандай қайдларсиз “Аҳли сунна вал жамоа” дейилса Ашъарийлар ва Мотуридийлар тушинилади” (“Итҳафу саадатил муттақин шарҳу иҳёи улумид дин” китоби).
Аллома Тошкуброзода айтадилар:

“ثم اعلم أن رئيس أهل السنة والجماعة في علم الكلام – يعني العقائد – رجلان، أحدهما حنفي والآخر شافعي، أما الحنفي فهو أبو منصور محمد بن محمود الماتريدي، إمام الهدى… وأما الآخر الشافعي فهو شيخ السنة ورئيس الجماعة إمام المتكلمين وناصر سنة سيد المرسلين والذاب عن الدين والساعي في حفظ عقائد المسلمين، أبو الحسن الأشعري البصري

яъни: “Маълум бўлсинки, Аҳли сунна вал жамоанинг калом илми (яъни, ақоид)даги раислари икки кишидир: Бирлари ҳанафий, бошқалари шофеъий мазҳабида. Ҳанафийлари Абу Мансур Муҳаммад ибн Маҳмуд Мотуридий бўлиб, у зот “Имомул Ҳуда” – “Ҳидоят имоми” деган ном қозонган. Шофеъийлари “Суннат шайхи”, “Жамоат раиси”, “Мутакаллимлар имоми”, “Пайғамбарлар саййиди суннатларига ёрдам берувчи”, “Дин ҳимоячиси”, “Мусулмонлар ақидасини сақлашга ҳаракат қилувчи” Абул Ҳасан Ашъарий Басрийдир” (“Мифтаҳус саода” китоби).
Имом Муҳаммад Зоҳид Кавсарий айтадилар:

“فالأشعري والماتريدي هما إماما أهل السنة والجماعة في مشارق الأرض ومغاربها، لهم كتب لا تحصى، وغالب ما وقع بين هذين الإمامين من الخلاف من قبيل الخلاف اللفظي

яъни: “Имом Ашъарий ва Имом Мотуридий — машриқу ва мағрибда Аҳли сунна вал жамоа имомларидир. Уларнинг кўп сонли китоблари бор. Улар ўртасидаги аксарият ихтилофлар лафзийдир”.
Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам бизга турли фирқалар кўпайган пайтда мусулмонларнинг катта жамоасини лозим тутишни таъкидлаб, шундай дейдилар:

“فَإِذَا رَأَيْتُمُ اخْتِلَافًا فَعَلَيْكُمْ بِالسَّوَادِ الْأَعْظَمِ”

яъни: “Агар ихтилофни кўрсангиз, катта қора (жамоа)ни лозим тутинг” (Имом Ибн Можа ривоятлари).
Демак, ҳозирги кунгача ҳам ва ҳозирги кунда ҳам катта жамоат – Имом Мотуридий ва Имом Ашъарийларнинг ақидада тутган йўллари ҳамда фиқҳда тўрт мўътабар мазҳаб (Ҳанафий, Моликий, Шофеъий ва Ҳанбалий)ларга мувофиқ келади. Мана шулар Аҳли сунна вал жамоани ташкил этади. Аҳли сунна вал жамоа ичида булардан бошқа эътиқодий ва фиқҳий мазҳаблар мавжуд эмас. Тавфиқ Аллоҳдандир.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
фатво ҳайъати.

Тошкент ислом институти талабалари учун қишки таътил муддати 2022 йилнинг 26 декабридан 2023 йилнинг 9 январига қадар этиб белгиланди.

Қишки таътил давомида профессор-ўқитувчилар ва ходимлар учун "Таълим сифатини ошириш, самарали ўқув методларини ўзлаштириш ҳамда илмий-тадқиқот ишларини амалга ошириш тартиби ва талаблари” мавзусида ўқув семинари ташкил этилди.

Семинарга тажрибали мухассислар жалб қилиниб, якунда иштирокчиларга "Сертификат" тақдим этилади.

Биринчи семинар дарсида "Тошкент ислом институти олдида турган долзарб масалалар, ечимлар ва истиқболли режалар" мавзусида ТИИ ректори Уйғун домла Ғафуров маъруза қилди.

Шундан сўнг, Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази директор ўринбосари, ТИИ ўқитувчиси Ғуломиддин домла Холбоев "Фатво маркази фаъолияти ва замонавий фатволар" мавзусида ўқитувчиларга дарс ўтди.

Ўқув семинари 2023 йил 6 январга қадар давом этади.