Муқаддас Рамазон ойида ўзбекистонлик дипломатлар Вашингтонда Конгресс аъзолари, Давлат департаменти, Мудофаа вазирлиги юқори мартабали вакиллари ҳамда мамлакат бош масжидлари раҳбарлари иштирокида ифтор уюштирди, хабар бермоқ «Дунё» АА.

Тадбирда АҚШнинг мусулмонлар жамоаси вакиллари амалдаги маъмурият ва Конгресс аъзолари ҳамда мамлакатнинг диний раҳбарлари иштирок этди. Улар орасида АҚШ Конгрессида икки мусулмон аёллардан бири Илҳан Умар, Давлат департаментининг терроризмга қарши кураш идорасининг Зўравон экстремизмга қарши бюроси директори Ирфон Саид, Пентагонда Ўзбекистон мамлакати куратори Ҳусайн Сутервала, ADAMS маркази -мамлакатнинг Шарқий соҳилидаги энг йирик АҚШ масжиди халқаро бўлими раҳбари Ҳуринесса Фариад, Вашингтондаги Муҳаммад номидаги Миллий масжид имомлари Толиб М. Шариф ва Қодир Абдулсалом ва бошқалар бор эди.

Ифтор давомида элчи Жавлон Ваҳобов мамлакатимизга зиёрат туризмининг улкан салоҳиятини тақдим этиб, Ўзбекистоннинг бой тарихий-маданий мероси, жамиятда анъанавий исломий қадриятларни асраб-авайлаш ва тарғиб этиш, шунингдек, мамлакатда диний эркинликларни таъминлаш борасида амалга оширилаётган чора-тадбирлар ҳақида ахборот берди. Иштирокчиларга ўзбек халқининг бағрикенглик анъаналари, жумладан, Муқаддас Рамазон ойини Ўзбекистоннинг барча диний мазҳаб вакиллари билан биргаликда мамлакатимизда кенг нишонланиши маълум қилинди.

Суҳбат чоғида Миннесота штатидан АҚШ Вакиллар палатасига сайланган биринчи оқ танли бўлмаган аёл конгрессмен Илҳан Умар Ўзбекистонда диний эркинликларни таъминлашда эътиборга молик тараққиётни қайд этди. Қонунчига кўра, АҚШ Давлат департаментининг 2020 йилда Ўзбекистонни диний эркинликларни бузган давлатлар рўйхатидан ниҳоят олиб ташлаш ҳақидаги қарори Ўзбекистон ҳукумати ва парламентининг сўнгги бир неча йил ичидаги жиддий ва изчил саъй-ҳаракатларини акс эттирувчи ўта муҳим воқеа ва ўта муҳим босқичдир.

"Эришилган ютуқлар нафақат Ўзбекистон фуқаролари манфаатларига хизмат қилади, балки мамлакатни Марказий Осиёда диний эркинликларни тарғиб қилиш масалаларида ўзгаришлар ва етакчилик намунаси сифатида намоён қилади", - дея қўшимча қилди Илҳан Умар.

Давлат департаментининг терроризмга қарши кураш идорасининг зўравон экстремизмга қарши бюроси директори Ирфон Саид Ўзбекистоннинг "Меҳр-5" гуманитар операциясини муваффақиятли амалга оширгани ва 95 нафар аёл ва боланинг қуролли можаро зоналаридан қайтганига юқори баҳо берди.
"Ўзбекистон оғир вазиятда тушиб қолган одамларга нисбатан бутун дунёга инсонийлик намунасини кўрсатди", - дейди Ирфон. У уруш зоналаридан қайтган аёллар ва уларнинг кичик фарзандларини тинч ҳаётга реабилитация қилиш ва реинтеграция қилиш масалалари бўйича мамлакатимизга барча ёрдам беришга тайёрлигини билдирди.

"Давлат департаменти раҳбарининг Ўзбекистонни диний эркинликларни бузган давлатлар рўйхатидан бутунлай олиб ташлаш ҳақидаги қароридан жуда мамнун эканини таъкидлади. Ўзбекистон бундай рўйхатлардан четда қолишга лойиқ, бу улкан тараққиёт. Биз сизнинг гўзал мамлакатингиз доимо ибодатдамиз ва мен тез орада ота-боболарим Ватанига қайтишга умид қилиб қоламан", - деди АҚШдаги энг йирик ADAMS масжиди вакили Ҳуринесса Фариад.

Бундан ташқари, Ҳуринесса Фариад Ислом илоҳиёти, Қуръон тадқиқотлари, ҳадисшунослик ва мусулмон ҳуқуқи соҳасида ҳамкорлик истиқболларини муҳокама қилиш учун 18 май куни халқаро Ислом Академияси ва Ислом цивилизацияси маркази вакиллари билан ADAMS маркази имоми Муҳаммад Мажиднинг учрашувини ташкил этишга тайёрлигини билдирди.

Эслатиб ўтамиз, ADAMS маркази АҚШнинг Шарқий соҳилидаги мусулмонлар учун асосий ибодат жойи бўлиб, Виржиния штатидаги 5 мингдан ортиқ оилага хизмат қилади. Муассасада Ислом ва Араб тили асосларини ўргатиш, болалар ва ёшлар учун махсус машғулотлар ўтказиш каби кенг кўламли хизматлар таклиф этилмоқда. Марказ ижрочи директори Имом Муҳаммад Мажид – Америка мусулмон ҳамжамиятида етакчи арбоблардан саналади, Америка пасторлари, раввин ва имомлари АҚШ делегацияси сафида диний эркинлик ва жамиятда конфессиялараро уйғунликни тарғиб этиш бўйича ислоҳотлар ва ўзгаришлар билан танишиш учун 2019 йилнинг кузида Ўзбекистонга ташриф буюрган эди.

АҚШдаги энг қадимий масжид – Вашингтондаги Муҳаммад номидаги Миллий масжид имомлари Толиб Шариф ўз нутқи давомида, айниқса, мамлакатимизга илк сафарини қайд этди. "2018 йил сентябрь ойида диний эркинликлар соҳасида элчи жаноблари ташрифи доирасида Ўзбекистонга ташриф буюриш шарафига муяссар бўлдим. Ўзбекистон ўз меросини қандай қадрлаётгани, маърифатли Исломнинг бебаҳо билим ва анъаналарига авлоддан-авлодга ўтиб келаётгани менда чуқур таассурот қолдирди", - дейди Америка масжиди раҳбари. Унга кўра, дунёда диний миллатчилик ва этник ва диний озчиликларнинг репрессияси ўсиб бораётган тенденциялар фонида Ўзбекистон ишонч билан ўзини миллатлараро тотувлик ва динлараро уйғунлик гуллаб-яшнаётган дунёвий давлат модели сифатида кўрсатмоқда.

Муҳаммад номидаги Миллий масжид 1930 йилда ташкил топган бўлиб, АҚШдаги мусулмонлар жамоасининг биринчи диний муассасаси ҳисобланади. Ҳозирги кунда бу масжиднинг Америка пойтахтида минглаб қавми мавжуд. Бокс афсонаси Муҳаммад Али ҳам Вашингтондаги яшаш йилларида ушбу масжидга мунтазам тарзда ташриф буюрган.

Шуни таъкидлаш керакки, бугунги кунда ислом христианлик ва яҳудийликдан кейин АҚШдаги эътиқод қилувчилар сони бўйича учинчи диндир. Америка Қўшма Штатлари мусулмонлар жамоаси 3.5 миллион кишини ташкил этади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Куфр сўзи луғатда “ёпиш”, “беркитиш” маъносини англатади. Шу сабаб деҳқонинг бир номи ҳам араб тилида “кофир”дир. Чунки у уруғни ерга яширади, яъни экади. Бу ҳақда Қуръонда бундай келади:

 «(У) бамисоли бир ёмғирки, унинг (сабабидан униб чиққан) гиёҳ кофирларни таажжубга солур» (Ҳадид, 20). 

Самарқандий, Фахриддин Розий, Имом Қушайрийлар ўз тафсирларида кофирлардан мурод – деҳқонлар деган бўлсалар, бошқа муфассирлар ҳақиқий кофир ҳам деб ўтганлар.  Бир инсонга нисбатан кофир дейилиши ботил ила ҳақни беркитгани сабаблидир.

Куфр шаръий истилоҳда имоннинг зидди бўлиб, “тониш”, “бош тортиш” маъноларидадир.  Бу ҳақда Аллоҳ таоло бундай дейди: «Бизлар (бу икки китобнинг) ҳар бирига кофирдирмиз», дедилар (Қасос, 48).

Шу эътибордан шаръий маъноси ва луғавий маъноси ўзаро узвий боғлиқдир. “Кофир” дегани “куфр эгасининг қалби куфр сабабли ёпилган” деган маънодадир. “Дуррур мухтор” асарида бундай дейилади: “Куфр шариатда Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни динга оид олиб келган нарсаларида ёлғончига чиқаришдир”.

Шариатда мусулмонни унинг мусулмон эканлигига қарши далил топилмагунича мусулмон, деб ҳукм қилинади. Зеро, Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан бундай дейдилар: “Ким биз ўқиган намозни ўқиса, қибламизга юзланса, биз сўйган нарсалардан еса, у мусулмондир. Бизга нима ҳуқуқ бўлса, унга ҳам шу ҳуқуқ ва бизга нима мажбурият бўлса, унга ҳам шу нарса мажбуриятдир” (Имом Бухорий ва Имом  Муслим ривояти).

Бир мусулмонни кофирга чиқаришдан олдин куфрга сабаб деб ўйланаётган у гапирган сўзи ёки ишига қараш, уни яхшилаб ўрганиш шартдир. Зеро, барча фосид сўз ёки иш куфр қилувчи эмасдир. Шунингдек, барча инсонлар ўзгаларни кофирга чиқаришдан сақланмоқлари, бу ишдан қочиб, бу жуда нозик масала бўлгани учун ҳам уни олимларга ҳавола этиш вожибдир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бир киши биродарига “эй кофир!” деса бу гап аниқ иккисидан бирига тегишли бўлади. Агар у киши ростан ҳам кофир бўлса, унга қайтади. Аммо ундай бўлмаса, гапирувчининг ўзига қайтади”, деб айтдилар (Имом Бухорий ва Имом  Муслим ривояти).

 Абу Зарр (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. У зот Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)ни бундай деяётганларини эшитган: “Ким бир кишини “кофир” деб чақирса ёки “Аллоҳнинг душмани” деса, аслида у одам бундай бўлмаса, гаплари ўзига қайтади” (Имом  Муслим ривояти).

Агар бир мусулмон одам куфрга ўхшаш сўзни гапириб қўйса, модомики унинг сўзини бошқа бир яхши маънога йўйишнинг имкони бўлса, уни кофир дейилмайди. Шунингдек, у гапирган сўзни куфр сўз эканлигида олимлар ўртасида ихтилоф бўлса, агарча у ихтилоф заиф ривоятда келиб, ривоятда у сўзни куфр эканлиги шак қилинган бўлса-да, у мусулмон кофирга чиқарилмайди.

Зеро, мусулмонни нима нарса имонга олиб кирган бўлса, ана ўшандан тонишгина имондан чиқариб юборади. Чунки кишидаги мавжуд ислом шак билан йўқ бўлмайди. Ислом шак билан йўқ бўладиган нарса эмас. Агар бир киши бир сўзни айтиб қўйса ё қилиб қўйса ва бир қанча таъвилларга кўра у кофир бўлиши керак бўлган вақтда биттагина таъвилга кўра у кофир бўлмаслиги чиқса, бу масала нозик бўлгани ва мусулмон ҳақида яхши гумон қилиш лозимлиги эътиборидан ана шу бир кўринишга кўра, у кофир эмас дейилади. Олимлар шунга фатво беришган. Бундан ташқари куфр жиноятнинг энг юқориси бўлиб, у жазонинг ҳам энг юқорисини тақозо қилади. Энди шак ва эҳтимол билан эса бир одамга энг катта жазо қўлланмайди ( Раддул мухтор хошияси. III жилд. 385 бет).  

Мусулмонни кофирга чиқаришдан келиб чиқадиган хатар сабабидан Қуръони карим ва Сунна ўзга бировни куфрга чиқаришдан қайтарган. Жумладан Нисо сураси 94-оятида Аллоҳ таоло бундай дейди: “Эй имон келтирганлар! Аллоҳ йўлида сафарга чиққанингизда аниқ иш тутинг! Сизларга салом берган (ёки таслим бўлган) кишига бу дунё матоҳини (ўлжани) кўзлаб: “Мўмин эмассан”, демангиз! Аллоҳнинг ҳузурида кўп ўлжалар (бордир). Илгари сизлар ҳам шундай (имонингизни сир тутар) эдингизлар.  Сўнгра Аллоҳ сизга неъмат ато этди. Бас аниқлаб иш тутингиз! Албатта Аллоҳ (барча) ишларингиздан хабардордир”.

Бу оятни нозил бўлиши ҳақида Ибн Касир ўз тафсирида бундай дейди: Имом Аҳмад Ибн Аббосдан ривоят қиладилар: “Бану Салимдан бир киши ўзининг қўйларини боқаётганида Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) саҳобаларининг бир гуруҳининг олдидан ўтиб туриб, уларга салом берди. Улар: “бизга салом берма, балки биздан паноҳ сўра”, дедилар. Сўнг уни ўлдирдилар, кейин уни қўйи билан Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳузурига олиб келдилар. Сўнг ушбу оятни “Эй имон келтирганлар...” дан охиригача нозил бўлди.

Жумҳур калом ва фиқҳ уламолари иттифоқига кўра, бирор бир аҳли қибла бўлган мусулмонни кофирга чиқармаслик лозимдир.

Абу Ҳанифа (раҳматуллоҳи алайҳ) ҳазратлари ҳам аҳли қибла бўлганларнинг бирортасини кофирга ҳукм қилмаган эканлар.

Имом Шофеъий (раҳматуллоҳи алайҳ) фақатгина бидъат аҳлидан бўлган хаттобийларни очиқ суратда ҳаромни ҳалол деганлари учун кофирга ҳукм қилган эканлар.

Таҳовий ақидасида: “Қибла аҳлидан бўлган бирор-бир мусулмонни гуноҳи кабира туфайли кофир санамаймиз”, дейилади (Ал-Манҳажус саҳиҳ фи фаҳми ақидати аҳли сунна вал жамааъ. Ҳасан Али Саққоф,703-бет). Шунингдек, бошқа ақида ва уларга ёзилан шарҳларда катта гуноҳ қилган кишилар гарчи уни содир этиш пайтида вафот этса ҳам, қилган ишини ҳалол санамаса, кофир бўлмаслиги, агар ўз уқубатларини дунёда олса катта гуноҳи учун каффорот бўлиши, мабодо вафот этса, бу – Аллоҳнинг хоҳиши: хоҳласа азоблаши, хоҳласа кечиши баён этилган.

Ақида илимининг етук билимдони Абул Ҳасан Ашъарий айтадилар: “Мен аҳли қибладан бирортасини кофирга чиқармайман. Чунки уларнинг барчалари ёлғиз маъбудга ибодат қиладилар”.

Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, ўзга инсонни кофир дейиш, унга жаҳаннамда абадий қоласан, дейишга тенг гапдир. Бунинг устига жамият кишилари орасида унинг ўрнини ўз билганича белгилаб бериш демакдир. Бу иш жуда нозик бўлгани ва эҳтиёткорликни талаб қилгани учун ҳам зинҳор бу ишга шошилмаслик керак. Балки бу ишларни ўз эгалари: олимлар, муфтийлар ҳукмига ҳавола қилиш лозим. Зеро, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бундан қайтарганликлари ҳам бу ишни нақадар нозик эканлигини белгилаб беради. Биз юқорида кўрганимиздек, У зот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бир киши биродарига “эй кофир!” деса, бу гап аниқ иккисидан бирига тегишли бўлади. Агар у киши ростан ҳам кофир бўлса, унга қайтади. Аммо ундай бўлмаса гапирувчининг ўзига қайтади” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти) деганлари ҳам бизга ибрат ўлароқ етади.

Н.Саидакбарова

Р. Бадриддинова

American Airlines бош директори Дуг Паркер мусулмон ходимлари нимани ҳис қилаётганини яхшироқ тушуниш учун Рамазон ойида рўза тутмоқда. Паркер ўзининг LinkedIn саҳифасида компания ходимлари унга шу тажрибани таклиф қилганидан сўнг рўза тутишга қарор қилганини ёзди. American Airlines раҳбари сўзларига кўра, у 15 соат давомида сув ва овқатдан воз кечган.

Шундан сўнг унинг мусулмон ходимларига бўлган ҳурмат-эҳтироми, уларнинг иймонларига бўлган садоқати янада ошганини билдирди.

Islam.ru маълумотларига кўра, Паркернинг ижтимоий тармоқлардаги пости 14 мингга яқин лайк тўплаган. Унинг остига 550 та изоҳ ҳам жойланди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

"Эй, яхшилик талабида юрган банда, шошил"

Рамазон ойи инсонларга қарата нидо қилади: "Эй яхшилик талабида юрган банда, шошил, Aллоҳнинг раҳмати, мағфирати ва дўзаҳдан озод қилишида ҳаммадан ўзиб кет. Насфингга қарши Раҳмон зотнинг ризосига етиш учун кураш. Эй, ёмонлик талабидаги банда, бу ишингни тўхтат, маъсиятлардан тийил. Aллоҳ таолога тавба қил. Мана шу ойда Aллоҳ таолога қарши бўлишни бас қил!"

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: "Рамазон ойининг биринчи кечасида шайтонлар ва исёнкор жинлар кишанланади. Жаҳаннам эшиклари ёпилади, бирорта эшиги ҳам очиқ қолмайди. Жаннат эшиклари очилади, бирорта эшик ҳам ёпиқ қолиб кетмайди. Бир нидо қилувчи: "Эй яхшилик талабидаги (банда) шошил, эй ёмонлик талабидаги (банда) бас қил!", деб нидо қилади", дедилар.

Ҳақиқий рўза соҳибини савобли ишларга чорлайди, унга яхшиликларни чиройли қилиб кўрсатади. Уни маъсият ва гуноҳлардан узоқлаштиради. Шунинг учун ҳам Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Рамазонга етиша туриб, мағфират қилинмай қолган банданинг бурни ерга ишқалансин", дедилар.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Кимки ёлғон, бўҳтон сўзни ва унга амал этишни тарк этмаса, унинг емай-ичмай тутган рўзасига Aллоҳнинг ҳожати йўқ", дедилар.

Баъзи салафи солиҳлар: "Энг осон рўза фақат ейиш ва ичишдан тийилишдир. Чунки буни ҳамма қила олади", дейишган.

Қалбни Aллоҳга боғлаш, тилни ғийбат, бўхтон ва ёлғондан тийиш, қулоқни бекорчи куй-қўшиқ ва бировлар ҳақида айтилган турли гапларни эшитишишган сақлаш, тилни гуноҳ ва фоҳиша сўзларни айтишдан асраш, қўлларни ҳаромни ушлаш ва мусулмонларга азият беришдан асраш, оёқларни ҳаромга боришдан асраш ила тутилган рўза Aллоҳ таоло Ўзининг каломида сифатлаган тақвога етиш учун бир васила бўлади.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

"Эй иймон келтирганлар! Сизлардан аввалгиларга фарз қилганидек, сизларга ҳам рўза фарз қилинди. Шоядки тақводор бўлсангиз".

Демак, оятда талаб қилинган тақводорликка юқорида санаб ўтган амаллар ила етамиз.

Рамазон ойида мўмин банда учун нафсида икки нарса жамланади. Биринчи, кундузи рўза билан жиҳод қилишлик. Иккинчиси, кечаси "қиёмул лайл" билан жиҳод қилишлик. Кимдаки мана шу икки жиҳодни жамласа, ҳақларини адо қилса ва қийинчиликларига сабр қилса, унга беҳисоб ажр-ҳасанот ёзилади.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: "Одам боласининг барча амали ўзи учун. У амаллари учун ўнтадан етмиштагача ажр олади. Aллоҳ таоло айтади: "Рўза мен учундир. Уни ажрини ўзим белгилайман"".

Кимга Aллоҳ таоло раҳм қилса у раҳм қилинганлардан бўлибди. Ким рамазондаги яхшиликлардан маҳрум бўлса, у барча яхшиликлардан маҳрум бўлибди. Ким охират учун ҳеч нарса ғамлаб олмаган бўлса, у маломатга учраганлардан бўлибди.

Aллоҳ таоло ҳар куни жаҳаннамдан бандаларини озод қилади. Биз ҳам улардан бўла оламизми?!

“Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси мудири Ф.Хомидов