1. Коронавирус сабабидан ўлган киши шаҳидми?

Ал-азҳар халқаро электрон фатво марказининг таъкидлашича, коронавирус сабабидан вафот этган киши шаҳид мақомида бўлади ва унга шаҳидлар ажри берилади. Дунё ҳукмлари борасида унга барча мусулмон маййитларга татбиқ қилинадиган ғусл, кафанлаш, жаноза намози каби ҳукмлар жорий қилинади. Бунинг далили Пайғамбар алайҳиссаломнинг қуйидаги ҳадислари: “Шаҳидлар бешта: тоъун (ўлат)дан ўлган, қорин оғриғи (ички касаллик) билан ўлган, чўкиб ўлган, том босиб ўлган, Аллоҳ йўлида шаҳид бўлган кишилар”. Бир ривоятда, тоъун (вабо)да ўлган шаҳиддир, деганлар.

Ана шулардан келиб чиқиб коронавирусдан ўлганлар ҳам тоъун (ўлат) дан ўлганлар қаторида ҳисобланади.

2. Коронавирусдан сақланиш учун тақилган ниқоб билан намоз ўқишнинг ҳукми.

Ислом тадқиқотлари маркази ҳузуридаги фатво ҳайъати мусулмонларга коронавирус тарқалиши ёки юқишидан эҳтиёт бўлиш сабабли тақиб оладиган ниқобларда намоз ўқишни зарари йўқлигини қайд этган.

3. Масжидларда намоз ўқишни тўхтатишнинг ҳукми.

Миср фатво уйи (Дорул ифто) Азҳар шайхи ва Миср вақф вазирининг янги турдаги коронавирус тарқалишини олдини олиш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар доирасида, икки ҳафта мобайнида, Республиканинг барча ҳудудларида жамоат ва жума намозларини адо этишни тўхтатиб, азон айтиш билан кифояланиш қарорларини маъқуллашини эълон қилди.

4. Спирт билан дезинфекция қилинган масжидда намоз ўқишнинг ҳукми.

Азҳар фатво маркази: спирт – гидрооксид бирикмаси бўлган углерод ва водород зарраларидан иборат химиявий мураккаб элемент.

Химикларга кўра ҳар қандай спирт деб аталувчи моддалар ҳам маст қилувчи бўлавермайди. Маст қилмайдиган спиртнинг сифатлари маст қиладигани каби бўлмагани ва ўзгариш содир бўлгани учун у пок ҳисобланади. Шунинг учун у билан баданни ва турли юзаларни дезинфекциялаш мумкин бўлаверади. Шу сабабли баданга ёки намоз жойига бундай спирт теккандан сўнг намоз ўқиш жоиз.

Аммо, таркиби ва маст қилиши жиҳатидан аввалги ҳолида бўлган спиртнинг ҳукми эса уламолар ўртасида ихтилофли масала бўлиб, унинг ҳукми ихтиёр қилинган қавлга кўра покдир. Марказга кўра спиртни тиббий томондан тозалашда ишлатиш мумкин ва у билан турли юзаларни, жамоат жойларини ва масжидларни тозалашнинг зарари йўқ. Кийими, бадани ёки жойнамозига спирт теккан одамнинг намози дуруст бўлади.

5. Коронавирус сабабли жума намозини уйда ўқишлик ҳукми.

Азҳарнинг халқаро электрон фатволар марказига кўра уйда жамоат бўлиб, хутбалари билан икки ракъат ўқилган жума намози адо топмайди. Ҳаттоки намозхонлар сони кўп бўлса ҳам тўғри бўлмайди. Уйда хутбасиз тўрт ракъатдан иборат жамоат бўлиб ёки якка-якка ҳолда пешин ўқилади. Киши эркак ва аёллардан иборат ўз аҳлига имом бўлиб, жамоат ҳолда адо этиши мустаҳабдир.

6. Коронавирус сабабидан жума намозини ўқимасликнинг ҳукми.

“Фатво уйи” қуйидагича жавоб берди: жамоат ва ҳаттоки жума намозларини тарк қилишга сабаб бўладиган қатор омиллар мавжуд бўлиб, кучли жала, инсонга заҳмат етказадиган лойгарчилик, масжид йўлини кўриб бўлмас даражадаги қоронғулик каби умумий ҳамда касаллик, жонига, молига, аҳлига хатар бўлиши каби хусусий омиллар шулар жумласидандир. Шунингдек, бадбўй нарса истеъмол қилиш, кучли мудроқ босиши ва шуларга ўхшаш ҳолатлар ҳам жумъа намозига ҳозир бўлишдан тўсади.

7. Коронавирус сабаб рўза тутмасликнинг ҳукми.

Азҳарнинг халқаро электрон фатволар маркази шифокорлар янги турдаги коронавирусни олдини олишга қаратилган чоралар сифатида инсоннинг оғзи кун бўйи нам ҳолда туришлиги зарур деган тавсия берганда Рамазон рўзасини тутиш ҳукми бўйича саволга фейсбук ижтимоий тармоғидаги расмий саҳифаси орқали жавоб берди.

Унда келтирилишича, агар касалликка чалинмаган бўлса, мусулмонга Рамазон ойида оғиз очиш мумкин эмас. Лекин шунга қарамай шифокорлар рўза коронавирусга чалиниш ва у орқали ҳалок бўлиш хавфини кучайтиради деган тақдирда ва бу нарса илмий жиҳатдан ўз тасдиғини топганда, рўза тутмаслик мумкин бўлади. Бироқ бу нарса ҳозиргача илмий тасдиғини топган эмас.

8. Коронавирус пандемияси давом этган тақдирда таровиҳ намозларининг ҳукми.

Машҳур Ислом даъватчиси Мабрук Атийяга кўра таровиҳ намозларини уйда адо этиш масжидларда адо этишдан афзалдир. Чунки таровиҳнинг ҳукми суннат бўлиб, суннатларни уйда адо этиш масжидда адо этишдан яхшироқдир. Олимнинг таъкидлашича, йиғилиш мусулмонларга зарар етишига сабаб бўладиган бўлса, намоз учун йиғилмаслик керак. Коронавирус сабабли масжидлар фарз намозлари учун ёпилган бир пайтда суннат намозлар учун очилмаслиги ўз-ўзидан тушунарли.

9. Коронавирусга қарши дуо учун тўпланишларнинг ҳукми.

“Миср фатво уйи” ҳозирда фуқароларни коронавирус тарқалмаслиги учун ҳар қандай тўпланишга чорлашдан огоҳлантирди.

Фуқароларни кўчада ёки бошқа бирор жойда ҳар қандай мақсадда ва ҳар қандай сабаб билан тўпланишга бўлган барча чақириқлар шаръан ҳаром ва бузғунчиликдир. Ушбу чора-тадбирларга амал қилмаган ҳар бир шахс шаръан гуноҳкордир.

10. Вирус юқишидан қўрқиб курсига ўтириб намоз ўқиш ҳукми.

Шайх Уъвайда Усмон (дорул ифто бош котиби): коронавирус юқишидан қўрқиб курсига ўтириб намоз ўқиш мумкин эмас. Мусулмон киши учун зарур эҳтиёт чораларини кўришгина вожиб бўлади.

11. Масжид ёпилганда унинг ташқарисида жума намозини ўқиш ҳукми.

Масжид ёнида ё майдонларда ёки биноларнинг томида ёки ёпилган масжид ичида камчилик кириб олиб, устиларидан қулфлаб жума ёки бошқа жамоат намозларини адо этиб, масжидларда жамоат ва жума намозларини адо этмаслик қарорига амал қилмаслик ҳеч кимга жоиз эмас.

12. Уйда телевизор ёки радио орқали намойиш қилинаётган намоздаги имомга иқтидо қилиб намоз ўқиш жоизми?

 Телевизор ёки радио орқали намойиш қилинаётган жума ёки бошқа намозга иқтидо қилиб намоз ўқиш ҳеч ким учун жоиз эмас.

13. Фақирларнинг эҳтиёжи сабаб закотни ўз вақтидан олдин чиқариш ҳукми.

Миср фатво уйи: закот аслида ўз вақтида чиқарилади. Камбағал ёки бирор шунга ҳақли бўлган муҳтожнинг эҳтиёжидан келиб чиқиб бир ёки бир неча йилнинг закотини аввалдан чиқариш мумкин, бунга ҳеч қандай шаръий монеълик йўқ.

14. Касаллик ва вабони истеҳзо қилиш ва уни менсимаслик.

 Азҳар маркази фейсбук орқали: масхара ва истеҳзо шариат қайтарган ишлардан бўлиб, бало, офат ва мусибатлар вақтида инсонлардан бу каби қилиқларнинг содир этилиши тўғри эмас. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ва дунё давлатлари соғлиқни сақлаш вазирликларининг ушбу вабо вақтида эҳтиёт ва профилактик чоралари сифатида баён қилаётган йўл-қўриқлари масхара қиладиган, диндаги бидъат ёки носоғлом ақл билан қилинаётган ишлар эмас. Аксинча, динимиз 1400 йил аввал бу каби ишга бизни чорлаган. Жумладан, ҳадиси шарифда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Бирор ерда вабо чиққанини эшитсангиз у ерга борманг, агар сиз турган ерда вабо тарқаса у ердан қочиб чиқманг”, деганлар (Имом Аҳмад ривояти).

15. Кийимларга таркибида спирти бўлган моддаларни суриш ва уларда намоз ўқиш.

Бадан ёки кийимга таркибида спирт бўлган моддани тозалаш ё вирус ва бактериялардан ҳимояланиш учун суриб намоз ўқиш жоиз.

16. Коронавирус билан ўлган маййитни ювишнинг ҳукми.

Одатда вафот этган мусулмон ғусл қилдирилиб, кафанланиб, жанозаси ўқилади, лекин вабо тарқалган ва медицина маййитни ушлаган тирикларга ўтишини исботлаб турган бир вақтда маййит устидан сув қуйилиб, уни ишқаламасдан бирор чора қилиб сув етказилиши кифоя қилади. Бунда ғассолга касаллик юқмаслиги учун махсус камбинзон кийдириш, хонани дезинфекциялаш каби мутахассислар томонидан бериладиган барча чоралар қўлланиши керак бўлади.

Агар маййит танасидан суюқлик оқиш хавфи бўлса, кафан устидан сув ўтказмайдиган материал билан яхшилаб ўраб қўйилиши шарт. Касалхонадан ювиб, ўраб чиқарилган маййит аҳллари масжиддан бошқа алоҳида жойда жаноза ўқиб, дафн қилишлари мумкин. Унга жанозани жамоатнинг энг кам миқдори бўлган икки киши ўқиса ҳам кифоя. Ҳаттоки ғоибона жаноза ўқилиши ҳам жоиз. Буларнинг бари муқаддас динимизнинг юксак инсонпарварлик мақсадлари билан ҳамоҳанг ҳисобланади. Шунингдек, бунга шариатда эътиборли ҳужжатлар бор. Зеро заруратлар тақиқларни бекор қилади ҳамда зарурат керакли миқдорда эътиборга олинади.

Киши вабо тарқалганда ундан азият чекадиган ёки вафот этадиган бўлса ҳадиси шарифда унга катта ажрлар борлиги башорат қилинган.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْه عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و سلم قَالَ: الْمَبْطُونُ شَهِيدٌ وَالْمَطْعُونُ شَهِيدٌ.

 رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қорин хасталиги ила ўлган шаҳиддир, вабода ўлган шаҳиддир”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Исломда вабо касали туфайли вафот этган киши шаҳидга тенглаштирилган.

Ҳафса бинти Сирин ривоят қиладилар: “Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу: “Яҳё ибн Сирин нима сабаб вафот этди?” деб сўради. Мен: “Вабодан вафот этди”, дедим. Шунда Анас: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Вабодан ўлган ҳар бир мусулмон шаҳид кетади”, деганлар”, деди.

Бу ҳадисда вабодан вафот этган кишинг аҳли-аёлини сабрга чақириш билан бирга, марҳумнинг ортидан қолган яқинларига катта тасалли бор. Уларнинг ўз яқинлари вабога чалиниб вафот этгани сабабли шаҳид ҳукмини олиши қалбларига юпанч бўлади.

Муҳаммад Зариф ДАДАМИРЗАЕВ

РЎЗА КИТОБИ

Рўза – қодир бўлган кишининг ният қилиб, субҳи содиқдан кун ботгунгача, қасддан ёки янглишиб еб-ичишдан ва жинсий алоқадан тийилишидир.

Рамазон рўзасининг фарз бўлиш сабаби

Рўзанинг фарз бўлиш сабаби рўза тутиладиган ойда ё унинг бир қисмида ҳозир бўлишдир. Рамазоннинг ҳар бир куни ўша куннинг рўзасини тутиш фарз бўлишининг сабабидир.

Ҳукми ва фарз бўлишининг шартлари

Қуйидаги учта шарт мавжуд бўлган кишига Рамазоннинг рўзасини вақтида тутиш, агар тута олмаган бўлса, унинг қазосини тутиш фарз бўлади:

1. Мусулмон.
2. Ақилли.
3. Балоғатга етган бўлиши.

Рўза тутишнинг вожиб бўлиш шартлари

1. Рўза тутишга монеъ бўладиган даражада оғир касал бўлмаслик.
2. Ҳайздан пок бўлиш.
3. Нифосдан пок бўлиш.
4. Муқим бўлиш.

Рўза тутишнинг дуруст бўлиш шартлари учта

1. Рўза тутишни ният қилиш.
2. Рўзани бузадиган амаллар қилмаслик.
3. Ҳайзда, нифосда бўлмаслик.

Рукни

Рўзанинг рукни қорин ва жинсий аъзоларнинг истагини ёки буларнинг истаклари ҳукмида бўлган ишларни қилишдан, бажаришдан сақланишдир.

Рўза тутиш натижаси

Фарзни бўйнидан соқит қилиш ва охиратда ажр-савобга эга бўлиш.

Рўзанинг сифати ва қисмлари

Рўза қуйидаги қисмларга бўлинади:

1.Фарз.

2. Вожиб.
3. Нафл.

• Макруҳ.

1. Фарз бўлган рўза. Рамазон рўзасининг адоси ва қазоси, каффорат рўзалари, назр рўзалари.

Изоҳ: Каффорат рўза тутишни фарз қиладиган асосий ҳолатлар: Рамазон рўзасини билиб туриб бузиш, одам ўлдириш, зиҳор, яъни кишининг ўз хотинини ёки унинг бир аъзосини онасига ёки онасининг ўша аъзосига ўхшатиши. Бу учта ҳолат учун танаффуссиз икки ой рўза тутиш керак. Қасамни бузгани учун уч кун, ҳажда иҳромда бўлиб ов қилса, ўлдирилган ҳайвон жинсига кўра, турли миқдорда рўза тутилади.

2. Вожиб рўза. Нафл нияти билан тутилган ва кейинроқ бузилган рўзаларнинг қазосидир.
3. Нафл рўза. Муҳаррам ойининг тўққизинчи куни (ёки ўн биринчи куни) ва ўнинчи куни рўза тутиш.

а) ҳар арабий ойнинг уч кунида рўза тутиш.

Бу уч кун ойнинг кечалари ойдин бўлган 13-14-15-кунларидир.

б) ҳафтанинг душанба, пайшанба кунлари рўза тутиш.

в) шаввол ойида бўлиб-бўлиб олти кун рўза тутиш.

г) тутилса савоб бўлади, деб ҳадисларда айтилган рўзалар. Довуд, алайҳиссалом, рўзалари каби (у киши бир кун рўза тутиб, иккинчи кун тутмас эдилар). Бу нафл рўзаларнинг энг фазилатлиси ва Аллоҳга хуш келадиганидир.

Бу айтилган рўзалардан бошқа вақти тайин бўлмаган, мақруҳлигига далил бўлмаган рўзалар ҳам бор.

4. Макруҳ рўза. Танзиҳий ва таҳримий макруҳ рўзаларга бўлинади.

Танзиҳий мақруҳ Муҳаррам ойида тўққизинчи ёки ўн биринчи кунларини қўшмасдан, фақат ўнинчи – Ашуро куни тутилган рўзадир.

Таҳримий макруҳ Рамазон ҳайити ва Қурбон ҳайити, ташриқ кунлари, фақатгина жума ёки фақатгина шанба кунида, Наврўз (21 март) ва Меҳржон (17 сентябр) байрамлари куни рўза тутишдир. Бироқ Наврўз ва Меҳржон рўза тутишни одат қилган кунларига тўғри келса, у кунда рўза тутишнинг кароҳати йўқдир.

Икки кун, ўртада оғиз очмай, бирданига рўза тутиш, йил бўйи рўза тутиш (танзиҳий) мақруҳдир.

Саҳарда ният қилиниш шарт бўлмаган рўзалар:

1. Рамазон кунларидаги рўза,
2. Вақти тайин бўлган назр рўзаси.
3. Нафл рўза.

Бу рўзаларга саҳардан то кун тиккага келишидан олдинга зуҳо вақтгача ният қилса бўлади.

Яна бу рўзаларни, хоҳ мусофир, хоҳ касал бўлса-да, «эртага рўза тутаман» ёки «нафл рўза тутаман» деб ният қилса ҳам, рўза дуруст бўлади.

Соғлом ва муқим киши Рамазон рўзасига бошқа фарз нияти билан ният қилса-да, Рамазон рўзасидан ҳисобланади. Аммо мусофир бўлса (унга Рамазон) рўзаси фарз бўлмагани учун) бошқа ниятда тутган рўзаси Рамазон рўзаси ўрнига ўтмайди. Чунки мусофир қайси ниятда рўза тутса, шу ниятдаги фарз рўзани адо этган бўлади.

Бемор киши Рамазон ойида бошқа фарз рўза тутишга ният қилса, тутган рўзаси Рамазондан ёки ният қилган бошқа фарз рўзадан ҳисоб бўлиши ҳақида уламолар ихтилоф қилганлар.

Вақти тайин назр рўзани бошқа фарз рўза нияти билан тутиш дуруст эмас.

Саҳарда ният қилиниши шарт бўлган рўзалар:

1. Рамазон рўзасининг қзоси;
2. Очилган нафл рўзанинг қазоси;
3. Ҳар қандай каффорат рўза;
4. «Аллоҳ дардимга шифо берса, бир кун рўза тутаман», тарзидаги вақти тайин бўлмаган мутлоқ назр рўзаси.

Рамазон ойининг кўриниши.

Шубҳали кун Рамазон қандай собит бўлади?

• Ҳилолнинг кўриниши билан Рамазон бошланади.

2. (Осмон булутли бўлиб) ҳилол қўринмаса, Шаъбон ойи 30 кунга тўлгандан сўнг Рамазон бошланади.
3. Явми шак (шубҳали кун) Шаъбоннинг 29-кунидан сўнг келган ва ҳаво булутли бўлгани учун Шаъбоннинг охирги куними ёки Рамазоннинг биринчи куними, аниқлаб бўлмайдиган кундир.
4. Явми шакда ҳар турли рўза мақруҳдир. Бироқ ният қилинганида тараддуд кўрсатилмай тутилган нафл рўза макруҳ эмас. Яъни, бу кунда «Рамазоннинг биринчи куни бўлса, Рамазон рўзаси, бўлмаса нафлдир» тарзида ният қилиб рўза тутмаслик керак.
5. Нафл нияти билан тутилган рўза шу кун Рамазон бошланган бўлса, Рамазон рўзаси ҳисобига ўтади.
6. Шак кунида тарадудли ният билан, яъни Рамазон бўлса, рўзадорман, бўлмаса рўзадор эмасман, деб рўза тутса, бу Рамазон рўзаси ҳисобига ўтмайди.
7. (Рамазондан олдин) Шаъбон ойининг охирида бир ёки икки кун рўза тутиш мақруҳдир.
8. Икки кундан кўпроқ рўза тутиш мақруҳ эмас.
9. Муфтий шак кунида омманинг (ният қилиш муддати тугагунча) ният қилмасдан, (еб-ичмай) кутишларини, ният қилиш мумкин бўлган пайтгача рўза (яъни бу кун Рамазондан эканлиги) аниқланмаса, бу ниятсиз рўзани очишни буюради.
10. Муфтий, қози ва шак кунида ният қилишни билган кишилар шак куни рўза тутадилар.

Ойни кўриш

1. Киши Рамазон ёки Шаввол ойини ёлғиз ўзи кўриб, хабар берса-ю, бу хабари қабул қилинмаса, кўрган ойи Рамазонники эканига қаноат ҳосил қилса, рўза тутади.
2. Шаввол ойини аниқ кўрса-да, рўзани очиши жоиз эмас.
3. Ҳар икки ҳолатда келтирган хабари қози томонидан рад қилинмасдан олдин рўза тутмаган ё очган бўлса, бу кунларни қазр қилади, каффорат вожиб бўлмайди.
4. Ҳаво булутли ёки чанг бўлган пайтда, тўғрисўз кишининг ёки мастур (на ёлғончи ва на тўғрисўзлиги маълум) кишининг ҳилолни кўрганлик хабари (қози томонидан) қабул қилинади.
5. Якка киши Рамазон ойини кўргани худди унга ўхшаш бошқа киши гувоҳлик берса, у аёл, қул ёки иффатли аёлга туҳмат қилиб, шаръий жазо олган одам бўлса ҳам, гувоҳлиги (қози томонидан) қабул қилинади.
6. «Ойни кўрганимга гувоҳлик (шоҳидлик) бераман», дейиш шарт эмас.
7. Ҳаво булутли бўлганида, икки озод эркак ёки бир озод эркак икки озод аёл кишининг, Шаввол ҳилолини кўриш хабарини гувоҳлик лафзи билан айтиши шарт. Шунда уларнинг хабари қабул қилинади.
8. Ҳаво очиқ бўлса, Рамазон ва Шаввол ҳилолларини кўп кишиларнинг кўриши бу ойларнинг бошланишига шарт қилинади.
9. Ойни кўрувчи кишилар миқдорини белгилаш тегишли жойдаги имомнинг вазифасидир.
10. Бир кишининг гувоҳлиги билан тутилган Рамазон рўзаси 30 кун тутилса ҳам, ҳаво очиқ бўлганида янги ой, яъни Шаввол ойи кўрилмаса, ҳайит қилинмайди.
11. Икки тўғри сўз кишининг гувоҳлига билан тутилган рўза муддати тугаб, янги ой кўрилмаса, ҳайит қилиш-қилмаслик ихталофлидир.
12. Рамазон кунлари тўлиб, ҳаво булутли бўлиб турган ҳолатда, якка киши гувоҳлигида бошланган бўлса ҳам, хайит қилишнинг ҳалоллигига ихтилоф йўқдир. Зулҳижжа ҳилолини кўриш ҳукми Шаввол ҳилолини кўриш ҳукми кабидир. Бошқа ойларнинг собит бўлиши учун икки тўғрисўз эркакнинг ёки зино қилганлиқда айбланиб, шаръий жазо олмаган бир озод киши ва икки ҳур аёлнинг гувоҳлиги шарт.

Ой (ҳилол)

Бир ўлкада ой кўрилиши, бошқа ўлкаларда ҳам рўза тутишни фарз қилади. Фатво шунга кўрадир. Уламоларнинг кўпчилиги шу фикрдалар.

Тушдан олдин ё тушдан кейин кўрилган ой ўтган кечага эмас, кейинги кечага тегишлидир.

Рўзани бузмайдиган нарсалар

Улар йигирма учтадир:

1. Рўза тутганини унутиб, таом ейиш.

Изоҳ: Пайғамбаримиз, соллаллоҳу алайҳи ва салаам: «Рўзадор киши рўзасини эсдан чиқиб бирор нарса еб қўйса, егани Аллоҳ берган ризқидир, қазо қилмайди», деганлар. Таом еб, турган ҳолатида рўзадорлиги эсига тушса, ейишини тўхтатади, оғзидаги луқмани чиқариб ташлайди. Рўзаси эсига тушганида ҳам, ейишда давом этса ёки оғзидаги луқмани чайнайверса, бунга каффорат лозим бўлади. Рўзадорнинг жинсий алоқа қилишининг ҳукми шу кабидир.

2. Рўзадорлигини унутган ҳолда ичимлик ичиш, жинсий алоқа қилиш.
3. Рўзадорлигини унутиб овқат еётган киши ифторгача чидай олмас даражада оч ёки ташна бўлса, унга рўза тутгани эслатилмайди. Ифторгача сабр қилишга кучи етиши аниқ бўлса, рўзадорлиги эслатилади.
4. Эркак ёки аёлнинг шаҳват қўзғайдиган жойга тикилиб қолиб, шаҳват суви чиқиши.
5. Шаҳват қўзғовчи нарсаларни (узоқ) ўйлаб қолиб, шаҳват суви чиқиши.
6. Сочга ёғ (ранг) суриш.
7. Сурма қўйиш ёки кўзга ранг суриш, гарчи сурилган нарсанинг таъми сезилса ҳам.
8. Қон олдириш.
9. Ғийбат қилиш.

10. Рўзани бузишга ният қилиб, бузмаслик.
11. Ўзи хоҳламаган ҳолда тутун ютиши.
12. Тегирмон (ун) чанги бўлса ҳам, томоқдан ўтиши.
13. Томоқдан пашша ёки чивин ўтиб кетиши.

• Оғизда қолган бирор нарсанинг таъмини тупуги билан ютиш.

15. Эрталаб эҳтилом бўлиб уйғониш, ҳатго кечқурунгача жунуб ҳолида қолса ҳам.

• Закарига ёғ суриш.
• Қулоқдан сув кириб кетипш.

18. Қулоғини кавлаган чўпдаги кирни олиб, яна шу чўп билан қулоқ кавлаш.
19. Бурун сувини (манқа) тортиб, ичга ютиш.

• Оғиз тўла келиб, кейин ичга қайтиб кетган қусуқ.
• Бармоғини томоғига тиқиб оғиз тўлмайдиган ҳолда қусиш.
• Тишлар орасида қолган нўхатдан кичикроқ нарсани ютиш.
• Оғизга седана, кунжут каби кичик нарсаларни солиб, таъми йўқолиб кетгунича ютмай чайнаш.

Рўзани бузиб, қазо ва каффоратга сабаб бўладиган ҳолатлар

Қуйидага 22 ҳаракатни ўз хоҳиши билан қасддан қилган кишининг рўзаси бузилади, унга ҳам қазо, ҳам каффорат вожиб бўлади.

1. Жинсий алоқа қилиш ёки хоҳ аёл, хоҳ эркакнинг орқа йўлидан қўшилиш. Шеригига ҳам қазо ва каффорат вожиб бўлади.
2. Хоҳ озиқ, хоҳ дори бўлсин деб бирор нарса емоқ.
3. Хоҳ озиқ, хоҳ дори бўлсин деб бир нарса ичмоқ.
4. Оғизга кирган ёмғир (қор) томчисини била туриб ютмоқ.
5. Хом гўшт (ҳидланган, ачиган) бўлса ҳам ейиш, кишини ижирғантирадиган даражада қурт босган гўшт бундан мустасно, чунки озуқалик белгиси йўқолгани учун, еганнинг рўзаси бузилади-ю, каффорат вожиб бўлмайди.
6. Мол чарвиси ёғини ейиш.
7. Қовурилган гўшт емоқ.
8. Буғдой донасини оғизга солиб чайнаб, ютиш.
9. Буғдой донасини тиш билан майдалаб, ейиш. Бироқ бир дона буғдой чайналавериб, эриб кетиб томоқдан ўтса, рўза бузилмайди, каффорат вожиб бўлмайди.
10. Буғдой донасини оғизга солиб ютиш, оғизга кунжут солиб ейиш.

• Буғдой, кунжут кабилардан бир неча доналарни ейиш.
• «Арманий тупроғи» деб аталувчи (илгарилари дори сифатада фойдаланилган) тупроқни ейиш.
• Ўзи еб ўрганиб қолган тупроқ ё кесакни ейиш.
• Туз ейиш.
• Хотинининг ёки суйган кишисининг тупугани ютиш.
• Ғийбат қилиб, кейин рўзам бузилди, деб нарса ейиш.
• Қон олдирганидан сўнг, рўзам очилди деб, бирор нарса ейиш.
• Эркак ва аёлнинг шаҳват билан жинсий аъзоларини бир-бирларига текказиб (инзол, жинсий алоқа ҳосил бўлмасдан), кейин рўза очилганини ўйлаб, бирор нарса ейишлари.
• Эркак ва аёлнинг шаҳват билан (инзол бўлмасдан) ўпишишганидан кейин, «рўза очилди» деб ўйлаб, бирор нарса ейишлари.
• Шаҳват билан қучоқлашишганидан кейин, «рўза очилди» деб ўйлаб, таом ейиш.
• Мўйловини ёғлаганидан сўнг, рўза очилди деб таом ейиш.

17-18-19-20-21-бандларда келган масалаларда киши бир фиқҳ олимининг фатвосига таяниб ёки ҳадиснинг шархини билмагани учун (нотўғри тушуниб) рўзасини очса, каффорат лозим бўлмайди. Агар киши ҳадис шарҳини билса ҳам рўзасини очса, каффорат вожибдир. Мажбур ҳолда, яъни эркакка бўйсуниб жинсий алоқада бўлган аёлга ҳам каффорат вожиб бўлади.

Каффоратни бекор қилувчи ҳолатлар

Рўзаси очилиб, каффорат қилиши керак бўлган кунда киши рўза очишни мубоҳ қиладиган касалликка учраса, аёл ҳайз ёки нифос кўрса, каффорат бекор бўлади.

Каффорат лозим бўлган киши (шу кунда) мажбурий сафарга чиқадиган бўлса, каффорат бекор бўлмайди.

Рўза каффорати

Каффорат лозим бўлган киши, мусулмон бўлмаса ҳам, битта қул озод қилиши, бунга кучи етмаса, танаффуссиз, Рўза ҳайит ва Қурбон ҳайитлари бўлмаган вақтда икки ой рўза тутиш, агар бу тартибда рўза тута олмаса, бир кунда икки бор: эрталаб ва кечқурун (ё кечқурун ва саҳарда) 60 фақирнинг қорнини тўйғизиши керак. 60 фақирнинг ҳар бирига ярим соъ буғдой ёки ун ёки қовурилган ун ёки бир соъ хурмо ёки бир соъ арпа ёки булардан бирининг қийматини (пулини) берса ҳам бўлади.

Каффоратларнинг бирлашуви

Бир киши еб-ичиш сабаби билан бир неча куннинг рўзасини очса, бу кунлар икки Рамазондан бўлса ҳам, уларнинг ҳаммаси учун битта каффорат етарлидир. Фақат каффоратини ўтаб, сўнг яна каффорат лозим иш қилса, каффорат қайта вожиб бўлади.

Қуйидаги ҳолларда рўза очилади, каффорат лозим бўлмайди:

1. Хом гуруч емоқ.
2. Хамир емоқ.
3. Оддий ун емоқ.
4. Оғизга бир ҳовуч туз солиб, емоқ.
5. Лой емоқ.
6. Данак емоқ.
7. Пахта емоқ.
8. Қоғоз емоқ.
9. Хом беҳини пиширмай емоқ.

• Пишмаган хом ёнғоқ емоқ.
• Шағал ютиш.
• Темир ютиш.
• Тупроқ ютиш.
• Тош ютиш.
• Укол қилдириш.

16. Бурунга дори қуйиш.

• Томоқдан бир нарса оқизиш.

18. Қулоқ тешигидан ёғ ёки сув томизиш.
19. Қорин устига ёки бошқа ерга дори сурса, дорининг баданга сингиб, ошқозонга бориши.

• Бошга сурилган дорининг димоғига етиши.
• Оғзига кирган ёмғир томчисининг ичга кетиши.
• Оғзига кирган қор томчисининг ичга кетиши.
• Таҳоратда оғиз чайганда, ичига сув кетиб қолиши.
• Зўрланиб, жинсий алоқага мажбур бўлиб, рўза очилиши.
• Эркак томонидан аёлнинг жинсий aлоқагa мажбурланиши (фақат аёл учун, эркакка қазо ва каффорат лозим).
• Хоҳ қул, хоҳ никоҳли аёлнинг иш пайтида касал бўлиб қолишдан қўрқиб рўзасини очиши.
• Рўзадор ухлаётганида бошқа кишининг оғзига сув қуйиши.
• Рўзадорлигини унутиб еб-ичган киши рўзаси эсига тушса ҳам еб-ичишда давом этиши.
• Рўзадорлигини унутиб жинсий алоқада бўлиб, сўнг яна қасддан алоқа қилиши.
• Саҳарда ният қилмасдан, кундузи ният қилиб, кейин рўзасини очиши.
• Мусофирнинг иқоматни ният қилгач, ифтордан олдин бирор нарса ейиши.
• Муқимнинг саҳарда ният қилиб, сафарга чиққач, бирор нарса ейиши.

• На рўза тутишга ва на тутмасликка ният қилмай кечгача (оч, сувсиз) юриш.
• Бомдод вақти кирганида, ҳали субҳи содиқ бўлмади, деб ўйлаб, саҳарлик қилиш.
• Субҳи содиқ кирганида ҳали тонг бўлмади, деб ўйлаб жинсий алоқа қилиш.
• Қуёш ботмай, ифтор вақти бўлди деб, ифтор қилиш.
• Жирканч ва оғир гуноҳ бўлса ҳам, ўликка яқинлик қилиб, маний чиқиши.
• Ҳайвонга яқинлик қилиб, маний чиқиши.
• Аёлнинг сонига, қорнига суркалиб, инзол бўлиши.
• Ўпишганида эҳтилом бўлиш.
• Эр-хотиннинг таносил аъзоларини бир-бирига теккизиб, эҳтилом бўлиши.
• Рамазон рўзасидан бошқа ҳар қандай рўзани очиш.
• Ухлаётган пайти жинсий алоқа қилинган аёл (эркакка каффорат вожиб бўлади).
• Аёлнинг таносил аъзосига ҳар қандай мақсад билан суюқлик томизиш.
• Ҳўл бармоқни анал тешигига тиқиш.
• Ёғли бармоқни анал тешигига тиқиш.
• Аёлнинг ҳўл ёки ёғли бармоғини таносил аъзоси ичига тиқиши.
• Анал тешигига пахта каби нарсани кириб кетгунича ботириш.
• Аёлнинг пахта каби нарсани таносил аъзосининг ичига киргизиши.
• Ўзи хоҳлаб (қасддан) томоғидан тутунни ўтказиши (яъни ундан нафас олиши).
• Оғиз тўлмаган ҳолда бўлса ҳам, ўзини зўрлаб қусиш.

53.Оғиз тўлиб келган қусуқни рўзадорлигини билиб туриб, қайтариб (ичига) ютиш.

• Тишлар орасида қолган нўхат донаси ҳажмидаги нарсани ейиш.
• Кундуз ният қилишдан олдин, унутиб, бирор нарса егандан сўнг ният қилиш.
• Рамазон ойи ичи бўлса ҳам, кишининг ҳушдан кетиши. Бироқ киши кундузи ёки кечаси ҳушдан кетганида шу кунинг рўзасини қазо қилмайди.
• Рамазон ойининг баъзи қисмида жинни бўлиб қолиш. Бироқ (жинни бўлиб қолган кишининг) кеча ёки кундузнинг ният қилиш муддатидан кейин ақли кирса, ўша кунги рўзанинг қазосини тутмайди.

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

Қолган кун рўзасини тутиши лозим бўлган киши;

Рўзадорга нима мақруҳ ва нима макруҳ эмас;

Макруҳ бўлмаган амаллар;

Рўзадорга мустаҳаб бўлган амаллар;

Рўза тутмаслик учун сабаб бўладиган узрлар;

Мусофирлик узри;

Васият ва қазо (ўлим);

Қарилик каффорати;

Умр бўйи рўза тутишни назр қилиш;

Каффоратни тўлашдан ожиз бўлса;

Нафл рўза;

Нафл рўзанинг қазоси;

Бажарилиши шарт бўлган назр қилинган намоз ва рўза;

Эътикоф;

Эътикоф турлари;

Эътикофдаги одам қиладиган ишлар;

Кеча ва кундузлари эътикоф;

Эътикофнинг машруълиги (жоизлиги).

Такрорлаш учун саволлар.

Куни кеча Юртбошимиз ўтказган видеоселектор йиғилишида коронавирус аниқланмаган ёки эпидемиологик вазият яхшиланган вилоят, туман ва шаҳарларда карантин чекловларини босқичма-босқич юмшатиш бўйича топшириқ берилди. Эндиликда фаолияти тикланадиган объектларда ишлар санитария-гигиена қоидаларига қатъий риоя қилган ҳолда ташкил этилади.

Дарҳақиқат, юртимизда коронавирус инфекцияси тарқалишининг олдини олиш, уни даволаш бўйича юртимизда самарали чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Жумладан, бу ишга сафарбар этилган ташкилотлар биргаликда тезкор чоралар кўрмоқда, мавжуд ҳолат, муаммоли масалалар юзасидан халқимизга кундалик ҳисобот бериб келмоқда.

Ушбу саъй-ҳаракатлар ўз натижасини бермоқда. Буни ушбу юқумли касалликни юқтирганлар сони ҳақидаги кундалик статистиканинг пастлаб бораётгани, баъзи кунларда эса ушбу касалликни юқтириш ҳолатлари кузатилмаётганидан ҳам билиш мумкин. Шунингдек, кўплаб касаллар ушбу дарддан фориғ бўлмоқда. Ҳозирга қадар юртимизда коронавирусдан тўлиқ тузалганлар сони – 261 нафарга етди. Мамлакатимизда ушбу касалликни бартараф этиш бўйича барча зарур чоралар кўрилаётгани халқаро ҳамжамият томонидан эътироф этилмоқда.

Президентимиз видеоселектор йиғилишида халқимизнинг тарихий ва маънавий қадриятларини, меҳр-саховат, оқибат ва ҳиммат каби юксак фазилатларини инобатга олган ҳолда, “Саховат ва кўмак” умумхалқ ҳаракатини йўлга қўйиш ташаббусини илгари суриб жумладан бундай деди: “Яқин кунларда барчамиз учун муқаддас бўлган Рамазон ойи кириб келади. Бу ойда эҳтиёжманд ва муҳтож оилаларга ёрдам кўрсатиш ҳам қарз, ҳам фарздир. Шунинг учун ушбу муқаддас ойда ҳар бир тадбиркор ўзи фаолият юритаётган ҳудудда ижтимоий ҳимояга муҳтож аҳолини, аввало маҳалладошлари, қўни-қўшниларини фаол қўллаб-қувватлаши мақсадга мувофиқ”.

Халқимиз қадимдан Аллоҳ таолодан мадад сўраб ҳамжиҳатликда ҳар қандай мусибат ва офатларни енгиб ўтган. Бундай қийин вазиятларда, айниқса, саҳоватпеша кишилар халқ корига яраган. Бу ҳозирги оғир кунларда ҳам ёққол намоён бўлмоқда.

Муборак Рамазон ҳам эшик қоқмоқда. Бу ойда саҳоватпеша инсонларнинг саҳовати янада ошиб кетади. Бу йилги мусибат даврида хайрия ишлари янада бўй кўрсатади, иншоаллоҳ.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

ПАЙҒАМБАР СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМНИНГ ТУҒИЛИШЛАРИ ВА НАСАБЛАРИ

Қайс ибн Махрама розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Мен ҳам, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам Фил йили туғилганмиз».

«Усмон ибн Аффон Қубос ибн Ашям Лайсий розияллоҳу анҳудан: «Сиз каттамисиз, Расулуллоҳми?» деб сўради.

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мендан катталар. Мен у зотдан туғилишда қадимгироқман. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Фил йили туғилганлар. Онам мени ўша жойга кўтариб борганида филнинг чириб кетган яшил тезагини кўрганман», деди».

Иккисини Термизий ҳасан санад илa ривоят қилган.

Ушбу икки ривоятда ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Фил йили»да таваллуд топганлари таъкидланмоқда. Арабларда тарихни йилнинг машҳур ҳодисаси билан белгилаш одати бор эди. Фил ҳодисаси энг машҳур ҳодисалардан бири бўлган.

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг насаблари: У зот – Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ибн Абдуллоҳ ибн Абдулмутталиб ибн Ҳошим ибн Абдуманоф ибн Қусай ибн Килоб ибн Мурра ибн Каъб ибн Луай ибн Ғолиб ибн Фиҳр ибн Молик ибн Назр ибн Кинона ибн Хузайма ибн Мудрика ибн Илёс ибн Музар ибн Низор ибн Маъадд ибн Аднон».

Бухорий ривоят қилган.

Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга ота бўлиш бахтига сазовор бўлган Абдуллоҳ Қурайш қабиласи, Бану Ҳошим уруғининг бошлиғи Абдулмутталибнинг Ҳорис, Зубайр, Абу Толиб, Абу Лаҳаб, Ғайдоқ (ёки Ҳажл), Муқаввим (ёки Абдулкаъба), Зирор, Аббос ва Ҳамза исмли ўғиллари орасида энг маҳбубидир. Абдуллоҳ ўн нафар ўғил ичида кичиги эмас, чунки Абдуллоҳнинг укаси Ҳамза розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бор йўғи 2 ёш катта бўлгани, ҳатто эмикдош бўлгани маълум машҳурдир. Абдуллоҳ ота-она бир ўғиллар ичида энг чиги бўлган, холос. Улар Зубайр, Абу Толиб ва Абдуллоҳ бўлиб, Фотима онадан туғилганлар.

Абдуллоҳ вояга етганида отаси унга муносиб келин топиш пайига тушди. У ўғлига қаллиқ излаб, Маккадаги оилаларнинг қизларини саралай бошлади. Охири ўз хотинларидан бири Ҳоланинг (Ҳамзанинг онаси) амакисининг қизи Оминани маъқул топди.

Абдуллоҳнинг отаси Абдулмутталиб Бану Ҳошимнинг улуғи бўлганидек, Оминанинг отаси Ваҳб ҳам Бану Зуҳрнинг улуғи эди.

Омина одобли, сабрли ва гўзал қиз эди. Унинг ҳақида хабарларга қараганда, Омина худди Биби Марямнинг сифатларига эга бўлган. Қисқаси, Омина ўша вақтнинг ҳам жиҳатдан устун бўлган қизи эди.

Аллоҳ таоло Ўзининг охирги пайғамбарини ана шундай ажойиб васфга эга икки улуғ ва пок наслнинг вакили ва вакиласи бўлмиш ота-онадан дунёга келишини ирода қилди. Абдуллоҳ ва Оминанинг оила қуришларини таъминлади.

Бу икки ёшнинг тўйларидан кўп ўтмай, янги куёв ўз қавмига керакли хизмат юзасидан, хурмо олиб келиш учун отасининг тоға юрти – Ясрибга (Мадинага) жўнаб кетди. Кўп ўтмай Абдуллоҳ ўша ерда вафот этди.

Ўша пайтда Оминанинг ҳомиладор бўлганига кўп бўлмаган эди. Ўн гулидан бир гули очилмаган ёш келин ҳомиладор ҳолида маҳбуб эридан ажраб, бева қолди.

Оминанинг ҳомиласи оддий ҳомила эмас, хайр-барака ҳомиласи эди. Аллоҳ таоло ана шу ҳомиланинг баракасидан Каъбани бузиб ташлаш ниятида Маккага бостириб келган Абраҳа бошлиқ фил эгаларини ҳалок этди. Ана шу «Фил воқеаси»дан салкам икки ой ўтиб, Оминани тўлғоқ тутди. Бу тўлғоқ оддий тўлғоқ эмас эди. Одатдаги ҳолатлардан тамоман ўзгача ҳолатда Оминанинг ҳомиласи ёруғ дунёга келди.

Дунёни нурга тўлдирган, бутун мавжудотни бахтга чўмдирган бу улуғ кун машҳур ривоятга кўра, рабиъул аввал ойининг ўн иккинчи куни (милодий 571 йил 22 апрель), душанба куни эди.

Омина янги туғилган гўдакнинг суюнчилик хабарини бериш учун Абдулмутталибга одам юбориб, «Набирангиз туғилди, келиб уни бир кўринг», деди.

Эҳтимол, у киши бу билан янги куёвлик чоғидаёқ вафот этган ўғлининг кўйида ўртаниб юрган кекса отанинг кўнглигa бироз қувонч киришини истагандирлар.

Абдулмутталиб қувончдан тўлиб-тошиб, шошганча етиб келди. Мурғак набирасини қўлига олиб, меҳр билан ўпди. Уни авайлаб кўтариб, Каъбаи муаззаманинг ичига олиб кирди. Аллоҳ таолога ҳамд айтиб, дуойи хайрлар қилди. Сўнг набирасига Муҳаммад деб исм қўйди. Араблар ичида бу исм унчалик тарқалмаган эди. Одамлар ҳайрон қолишди.

Араб тилининг хусусиятларидан келиб чиқиб, тилшунос уламолар: «Айни шу – «Муҳаммад» сийғасидан «мақтови тинмай янгиланиб турувчи» деган маъно чиқади», дейдилар.

Тарихчиларнинг ривоят қилишларича, Омина онамиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳомиладорлик вақтларида туш кўрибдилар, унда фарзандлари туғилганда уни Муҳаммад деб аташлари лозимлиги айтилган экан.

Шунингдек, Абдулмутталиб ҳам тушида ўз пуштидан одатдагидан бошқа, улуғ мақомга сазовор бўладиган ўғил бола туғилишига ишора қилувчи ҳолатни кўрган экан. Икки тушнинг таъсирида Абдулмутталиб набирасига Муҳаммад деб исм қўйди.

ЭМИЗДИРИЛИШЛАРИ

Ўша вақтда арабларнинг одати бўйича, болалар саҳролик аёлларга эмиздирилар эди. Уларнинг фикрича, саҳрнинг ҳавоси ҳам, одамларининг ахлоқи ҳам шаҳарникидан яхшироқ бўлгани учун саҳролик аёлларни эмиб ўсган болалар соғ-саломат, ўткир зеҳнли бўлиб ўсарди.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламни дастлаб туққан оналари Омина етти кун эмизди, сути етмагач, бир неча кун у зотнинг амакилари Абу Лаҳабнинг озод қилган жорияси Сувайба эмизиб турди.         1

Ўша кунлари Бану Саъд қабиласидан эмизувчи аёллар янги туғилган гўдакларни олиб кетиш учун Маккага келиб қолишди.

Ўша йили қурғоқчилик йили бўлиб, одамлар етишмовчилиқдан қийналиб қолишган эди. Аёллар бойроқ оилалаларнинг фарзандини эмизиб, бироз даромад топиш ниятида эдилар. Шунинг учун отаси йўқ, етим Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламни эмизишга қизиқувчи аёлар топилмади.

Минган улови оқсоқлиги учун ҳаммадан ортда қолган Ҳалима исмли аёл ҳам бойроқ оиланинг боласини олиш ниятидан холи эмас эди. Лекин кеч қолгани унга панд берди. Бойларнинг болаларини дугоналари эгаллаб олишибди.

Аввалига Ҳалима ҳам ҳалиги етим болани олишдан бош тортди. Бошқа бола топа олмагач, бироз ўйланиб қолди. Нима, шунча жойга келиб, бола олмай кетадими? Хотинлар «Ҳалима қуруқ қайтди», деб ҳамма ёққа гап тарқатиб юборишади-ку! Яхшиси, етим бўлса ҳам Муҳаммад деган гўдакни олиб кетгани маъқул.

Аллоҳ таоло Ҳалиманинг қалбига ўша болага нисбатан меҳр солди. У Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламн эмизгани олди. Ҳаммадан охири келиб, ҳаммадан охири қайтган Ҳалима ўзининг оқсоқ уловининг тузалиб, илдам юраётганини пайқади. Буни қарангки, унинг ҳаммадан орқада қолган ночор улови бошқалардан ўтиб кета бошлади. Кетишда ҳаммадан ортда қолган Ҳалима қайтишда ҳаммадан олдин масканига етиб келди. У ўзи сезмаган ҳолда барча бандалар ичида энг афзалига кўкрак тута бошлади.

Ҳалима шу болани эмиза бошлаганидан буён ҳамма нарсага барака кириб қолганини яхши билар эди: ўзининг сути ҳам кўпайди, хонадонига ҳам қут-барака кирди. Унинг болалари қўй-қўзиларини қаерда боқишларидан қатъи назар, уларнинг қорни ўтга, елини сутга тўлиб қайтадиган бўлиб қолди.

Шу боис болани эмизиш муддати тугаганида ҳам ундан ажрагиси келмади. Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам икки ёшга тўлганларида у зотни оналари ҳузурига олиб бориб: «Яна бироз менинг олдимда тарбия топсин», деб илтимос қилди. Омина онамиз ҳам ўша вақтда Макка ҳавоси яхши эмаслиги учун бу таклифга рози бўлдилар.

Орадан икки йил ўтиб, ўша ерда «шаққус-садр» (кўксиларини ёриб, қалбларидан шайтоннинг насибасини чиқариб ташлаш) номи билан машҳур ҳодиса ҳам бўлиб ўтди.

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам болалар билан ўйнаб юрганларида, олдиларига Жаброил келди. Жаброил у зотни олиб, ерга ётқизиб, кўксларини ёрди. Сўнг қалбларини олиб, ичидан лахта қонни чиқариб олди-да: «Бу шайтоннинг сендаги насибаси», деди.

Кейин уни тилладан бўлган жомда замзам суви билан ювиб, ўрнига қайтариб солди. Болалар онасининг, яъни эмизган онасининг олдига югуриб келиб: «Муҳаммад ўлдирилди», дедилар. У зотнинг олдига борсалар, ранги оппоқ ҳолда турган экан»

Анас: «Мен у зотнинг кўкракларидаги ўша тикилган изни кўрар эдим», деди».

Имом Муслим ривоят қилган.

Бу ҳам Аллоҳ таоло томонидан Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламни пайғамбарликка тайёрлаш чораларидан бири эди. Лекин бундан қўрқиб кетган Ҳалима Саъдия Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни оналари Оминага қайтариб олиб борди.

ҲАЗРАТИ ОМИНАНИНГ ВАФОТЛАРИ

(ҳижратдан аввалги 47 йил; милодий 577 йил)

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам олти ёшга кирганларида оналари у зотни Ясрибга (Мадинага) олиб бордилар. Она-бола бирини ёш бева, бирини туғилмасдан туриб етим ҳолида ташлаб кетган маҳбублари Абдуллоҳ ибн Абдулмутталибнинг қабрини зиёрат қилиш учун борган эдилар. Уларнинг бири висолига тўймаган эрини, бирлари дийдорини кўрмаган падарини зиёрат қилганларидан сўнг яна Макка сари йўлга чиқдилар.

Йўлда Абво номли қишлоққа етганларида Омина ҳам вафот топдилар. Оналарининг қоринларида эканларида оталаридан ажраган Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам олти ёшда оналаридан ҳам ажраб, ҳақиқий етим бўлиб қолдилар.

Бу ҳам Аллоҳ таолонинг келажак пайғамбар камолот учун кўрган ҳикматли чораси бўлса, ажаб эмас.

БОБОЛАРИ АБДУЛМУТТАЛИБ ҚАРАМОҒИДА

Ғурбатда онасидан ажраб қолган болани бобоси Абдулмутталиб ва энагаси Умму Айман Маккага олиб келдилар.

Қурайш қабиласи, Бану Ҳошим уруғининг раиси Абдулмутталиб ўзининг етим қолган набирасига ниҳоятда меҳрибон эди. У Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламни ўзи билан олиб юрар, Каъбанинг соясида ўзи учун тўшалган кўрпачага ўтирғизарди. Шу тариқа икки йил ўтди. Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам саккиз ёшга тўлдилар. Энди эсини таниб, бирор нарсани ўрганиш пайти келганда Абдулмутталиб ҳам вафот этди. Етимлик дарди яна янгиланди.

Аммо уламоларимиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг етимликда ўсишларига Аллоҳ таолонинг ҳикмати деб қарайдилар. Агар у зот етим ҳолда ўсмаганларида, пайғамбарлик келганида душманлар «Ота-онасидан ёки бобосидан ўрганиб олган нарсаларни айтиб, «Мен пайғамбарман» демоқда», дейишлари ҳам мумкин эди. Етим ўсган кишининг олиймақом таълимотларни келтириши эса ўша таълимотлар Аллоҳ таолодан эканига далолат қилади.

АМАКИЛАРИ АБУ ТОЛИБ ҚАРАМОҒИДА

Абдулмутталибнинг вафотидан кейин ҳеч кимсиз қолган ёш Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламни у зотнинг амакилари Абу Толиб ўз қарамоғига олди.

Абу Толиб Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оталари Абдуллоҳнинг ота бир, она бир акалари эди. У Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламни ўзига ўғиллари Жаъфар, Ақийл ва Алийлардан ҳам яқин тутар, кўпинча ўзи билан олиб юрар эди.

Аллоҳ таоло Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг турли камчиликлардан холи бўлиб ўсишларини таъминлади. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам барча ёмонликлрдан йироқ, ҳамма фазилатларга яқин ҳолда ўсиб бордилар.

Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам вояга етиб қолганларида қўй боқиш билан тирикчилик ўтказдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам арзимаган ҳақ учун одамларнинг қўйларини боқдилар. Ҳайвонлар ичида энг ювоши бўлган қўйни боқиш ҳамма пайғамбарлар қилган ишдир. Чунки бу иш уларни маълум маънода кейинчалик ўз умматларига раҳбарлик қилишдек масъулиятли ишга тайёрлар эди. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам йигирма ёшларида Кинона ва Қурайш қабилалари билан Қайс Айлон қабиласи орасида чиққан урушда қатнашдилар. Унда амакиларига камон ўқи олиб бериб турдилар. Шундай қилиб ёшлик чоқларидаёқ уруш нима, жасорату шижоат нима эканини синаб кўрдилар. Бу ишда ҳам Аллоҳ таолонинг инояти ила у зотнинг келажакда пайғамбарлик қилишларига тайёргарлик бор эди.

ФУЗУЛ БИТИМИДА ИШТИРОК ЭТИШЛАРИ

(ҳижратдан аввалги 34 йил зулқаъда ойи; милодий 590 йил)

Ўша пайтларда Зубайд қабиласидан бир киши сотиш учун Маккага нарса олиб келди. Унинг нарсасини Қурайшнинг зодагонларидан Ос ибн Воил Саҳмий сотиб олди. Аммо ҳам қини бермади. Зубайдлик киши Қурайшнинг бошлиқларига бу ҳакда арз қилиб, ёрдам сўради. Улар Ос ибн Воилдан ҳайиқиб, мазлумга ёрдам беришдан бош тортишди.

Шунда зубайдлик киши: «Макка аҳлининг йигитлиги ва муруввати борларидан ёрдам сўрайман!» деб дод солди.

Макка аҳлидан ўзини эр санаб, мурувватлиман, деб юрганлари Абдуллоҳ ибн Жудъоннинг уйига тўпландилар. Уй эгаси улар учун таом тайёрлади. Таомдан кейин мажлис қуриб, аҳдлашиб, Аллоҳнинг номи ила бир шартнома туздилар. Улар: «Мазлумнинг ҳаққини золимдан олиб бермагунимизча, ҳаммамиз бир тану бир жон бўламиз», дедилар.

Бу иш фазилатли иш бўлгани учун қурайшликлар уни «Фузул битими» деб аташди. Сўнг битим тузганлар Ос ибн Воилнинг олдига бориб, мазлумнинг ҳаққини олиб бердилар. Кейинчалик ҳам Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу битимда иштирок этганларидан қувониб юрар эдилар. У зот ҳадиси шарифларидан бирида қуйидагиларни айтганлар: «Мен Абдуллоҳ ибн Жудъоннинг уйида бир битимда қатнашганман. Агар Исломда ҳам ўшандоқ битимга даъват қилинсам, даъватни албатта қабул қилар эдим».

ХАДИЙЖАГА УЙЛАНИШЛАРИ

(ҳижратдан аввалги 28 йил, куз фасли; милодий 595 йил)

Маккада Хадийжа исмли аслзода, ақлли, ахлоқли, фазилатли ва бой-бадавлат аёл бор эди. У олдинги турмуш ўртоғи вафот этиб, бева қолганидан кейин тижорат учун бошқа эркакларни ишга ёллар эди.

Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам Хадийжа бинт Хувайлид билан келишиб, унинг тижорати бўйича Шом ўлкасига бориб, савдо қилиб келдилар. Ўша тижорий сафарда Хадийжанинг хизматкори Майсара исмли йигит ҳам у зотга ҳамроҳлик қилди. Бу сафардан кейин ўткир ақл эгаси Хадийжа Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг оддий одам эмасликларини сезиб қолди. У зотдаги тўғрилик, садоқат, ҳалоллик, хайр-барака ва бошқа хислатлар Хадийжани ўзига ром этди.

Бунинг устига, хизматчи Майсара сафар давомида Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламда кўрган ақл бовар қилмайдиган ҳолатларини айтиб берди. Макканинг кўплаб аъёнларининг совчиларини қайтарган Хадийжа Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга турмушга чиқишни ният қилди. У киши ўзининг бу ҳақдаги ниятини дугонаси Нафиса орқали Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга етказди.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амакилари совчи бўлдилар. Икки томоннинг розилигидан сўнг Абу Толиб никоҳ хутбасини ўқиди. Ўшанда Пайғамбар солллоҳу алайҳи васалламнинг ёшлари йигирма бешда, Хадижа онамизники эса, машҳур ривоятга кўра, қирқда эди.

МАККА АҲЛИНИНГ ДИЁНАТИ

Бу даврда нафақат Макка аҳли, балки Арабистон яримороли аҳолисининг кўп қисми бут-санамларга ибодат қиларди. Юқорида ҳам таъкидланганидек, Маккага ҳайкалларни илк бор Хузоъа қабиласи ҳукмронлиги даврида Aмр ибн Луай Хузоъий деган кимса Шом диёридан олиб келган эди. Маккаликлар, кейинчалик бошқа араблар ҳам бут-санамларга ибодат қилишга шу қадар берилиб кетишди. Иброҳим алайҳиссаломнинг динидан Байтуллоҳни улуғлаш одатидан бошқа ҳеч нарса қолмади.

КАЪБАНИ ҚАЙТА ҚУРИШ

(ҳижратдан аввалги 18 йил; милодий 605 йил)

Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васаллам ўттиз беш ёшлик вақтларида қурайшликлар Каъбани бузиб ташлаб, қайта қуришга енг шимаришди. Замон ўтиши, хусусан, Каъбада ёнғин чиққани ва сел келгани оқибатида қайта қуриш зарурати туғилиб қолган эди.

Қурилишни бошлаб, ҳамжиҳатлик ила иш олиб боришди Аммо Ҳажарул асвадни жойига қўйиш вақти келганда ихтилоф чиқди. Ҳар бир қабила бу шарафли иш ўзига бўлишини хоҳлар эди. Ихтилоф кучайиб, уруш чиқиш хавфи туғилди.

Баъзилар жангга ҳозирлана бошлашди. Бану Абдуддо уруғи бир тоғорада қон олиб келишди. Улар Бану Адий уруғи билан келишган ҳолда қўлларини тоғорадаги қонга ботириб, ўлимга тайёр эканларини эълон қилишди. Бу ҳол уруш бўлади, дегани эди.

Шy ҳолатда тўрт-беш кун туриб қолишди. Узоқ баҳслашувлардан кейин ишни уларнинг олдига асосий дарвозадан биринчи бўлиб кириб келган кишига ҳавола қилишга келишдилар.

Уларнинг олдига Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам биринчи бўлиб кириб келдилар. У зотни кўришлари билан ҳаммалари хурсанд бўлиб: «Ана, Муҳаммад келди! Ана, Амин келди! Рози бўлдик! Ишни унга ҳавола қилишга розимиз!» дейишди.

Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам улардан бир ридо келтиришларини сўрадилар. Уни олиб ерга ёздилар. Ҳажарул асвадни кўтариб, ридонинг ўртасига қўйдилар ва ҳар уруғдан биттадан вакил келиб, ридонинг бир четидан тутиб кўтаришини таклиф қилдилар. Вакиллар кўтариб олиб келганларидан сўнг ўзлари Ҳажарул асвадни жойига қўйдилар. Шундай қилиб у зот ўзларининг беқиёс ҳикматлари ила урушнинг олдини олдилар.

Бу у зот соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бутун дунё халқларини сулхга ва тинчликка бошлашларининг муқаддимаси эди.

Ана шундай тарзда Аллоҳ таоло Ўзининг бўлажак пайғамбарининг ҳамма тарафдан етук бўлишини таъминлаб келди.

У зотнинг насаблари пок насаб бўлишини таъминлади.

У зотнинг яратилишлари бенуқсон, муборак таналарининг пок ва жисмонан тўкис, шунингдек, хулқлари бекаму кўст бўлишини таъминлади.

Мана шу тарзда Аллоҳ таолонинг иродаси ила охирзамон пайғамбари қилиб юборилишлари учун барча шароитлар муҳайё бўлди.

КЕЙИНГИ МАВЗУЛАР:

Ҳиро ғорида;

Пайғамбарликнинг бошланиши;

Ваҳий, Қуръон ва рисолат;

Рисолат ва Нубувват ила ваҳий нозил бўлишининг бошланиши;

Ваҳийнинг узилиб қолиши;

Илк мусулмонлар;

Ошкора даъватга ўтиш;

Қуръони Каримнинг одамларга таъсири;

Валид ибн Муғийранинг Қуръони Карим ҳақида айтган гаплари;