www.muslimuz

www.muslimuz

Босния ва герцеговиналик уламо Имом Мотуридийнинг бош ғояси ҳақида гапирди. 

Доктор Мустафо Черич, Босния ва Герцеговина собиқ бош муфтийси:

– Ушбу анжуманга таклиф этилганимдан жуда хурсандман. Бунинг сабабини айтаман. Чикаго универститетида ўқиб юрган пайтларим умримнинг асосий қисми Имом Абу Мансур Мотуридий ҳаёти ва фаолиятини ўрганиш билан ўтган. Тўғриси, у йиллар на мусулмон давлатлари олимлари, на бошқа халқлар вакиллари Мотуридийдек улуғ аллома ҳақида ўйламаган, унинг шахси, бебаҳо меросига аҳамият бермаган. Нокамтарлик бўлса-да айтай, мен ўша мураккаб даврларда Мотуридийнинг илмий салоҳияти, ноёб асарлари ҳақида тадқиқот бошлаганман, диссертация ёқлаганман. Шу боис, мени Самарқандга, Мотуридий таълимоти бўйича конференцияга таклиф этишганида беҳад мамнун бўлдим.

Шу ўринда бир ғаройиб ҳолат ёдимга тушади. Мен бутун вужудим билан Мотуридий таълимотини ўрганишга шўнғиган кезларим ўй-хаёлим, жисмим ва ҳатто руҳим билан ул зот ила мулоқотга киришардим. Бундан ҳайратга тушган рафиқам бир муддат мени Мотуридий шахсидан рашк ҳам қилган. Дарвоқе, ушбу анжуманга рафиқам билан бирга келдим.

Ўзбекистон ҳамда Босния ва Герцеговина тарихининг муштарак жиҳатлари бор. Бизнинг динимиз, мазҳабимиз бир. Халқларимиз айнан Мотуридий ёқлаган ақидага хос ҳаёт кечиради. Тарихимизнинг яна бир муштарак томони, сизлар ҳам, бизлар ҳам яқин ўтмишда коммунистик мафкура таъсири остида яшаганмиз. Бу динимиз ривожига салбий таъсир кўрсатганини кўпчилик, айниқса, катта авлод вакиллари яхши билади.

Шу боис, ҳозирги пайтда ёшларни янги мафкура остида тарбиялаш ўзига яраша муаммолар туғдираётгани рост. Зеро, ҳали ҳам мустабид тузум мафкураси таъсиридан қутулиб кета олмаган одамлар бор.

Бугун Ўзбекистон ҳам, Босния ва Герцеговина ҳам демократик ривожланиш йўлини танлаган. Бу йўлда албатта Имом Мотуридий каби алломалар таълимоти, уларнинг асарлари бизга жуда асқотади. Чунки Имом Мотуридий X асрдаёқ ўз асарлари, ғояси билан турли бузғунчи оқимларга қарши курашган. Ҳозирги замонда ҳам шундай зарарли оқимларга мансуб гуруҳлар, фирқалар етарли. Шу боис орадан асрлар ўтса-да, Мотуридийдек алломаларнинг асарларидан фойдаланиш жуда фойдали.

Имом Мотуридий ислом уламолари орасида биринчилардан бўлиб инсон ақлидан унумли фойдаланиши лозимлиги ҳақидаги ғояни илгари сурган. У кишининг талқин китобида зикр этилган фикрларга кўра, Қуръони каримдаги ҳеч бир оят инсон ақлий қобилиятига зид эмас, яъни ҳар бир ақлан соғлом инсон фаҳмлай оладиган даражада тушунарли. Мотуридий ҳам ўз таълимотида Қуръони каримга суяниб, инсон ақл берилганига шукр қилиш билан қаноатланмасдан, шу ақлни ишлата билиши ҳам керак дейди.

Ҳозир биз мусулмон мамлакатлари аҳли ўз тарихимиз, қадрият ва анъаналаримиз, ақлимиз, салоҳиятимиздан тўлиқ фойдалана олаётганимиз йўқ. Кўпгина мусулмон давлатлари бугунги кунда яратувчи эмас, балки истеъмолчига айланиб қолган. Бу ҳолат айнан Мотуридий ифодалаган фикрлар билан ҳамоҳанг.

Ислом дини илмни, тараққиётни ёқлайди. Биз ҳам қадимгидек илғор бўлиб, мавжуд салоҳиятимизни самарали йўналтириб, аввало яратиб, кашфиёт қилиб, сўнг истеъмол қилишга ўрганишимиз зарур. Ақлни ишлатиб, неъматлардан, имкониятлардан Аллоҳ буюрган зайлда тўғри фойдалансак, Имом Мотуридий ёқлаган ғояларни, албатта, рўёбга чиқарамиз.

Фурсатдан фойдаланиб, яна бир бор эзгу амаллари учун Ўзбекистон раҳбариятига, диний идора мутасаддилари ва ушбу анжуманнинг барча ташкилотчиларига чексиз миннатдорлигимни билдираман. Буюк уламолар мангу қўним топган Самарқанд заминига ва бутун Ўзбекистонга Аллоҳ таолонинг нури ёғилсин, олиб бораётган ишларингизга баракотлар ато қилсин.
 

Ғайрат Хонназаров, ЎзА

Аввал хабар қилганимиздек, Самарқанд шаҳридаги Форумлар саройида “Имом Абу Мансур Мотуридий ва мотуридия таълимоти: ўтмиш ва бугун” мавзусида халқаро конференция бўлиб ўтмоқда.

Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”

Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон Мусулмонлари идораси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази ва Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Фанлар академияси ҳамда бошқа манфаатдор вазирлик ва идоралар иштирокида Мисрдаги Ал-Азҳар мажмуаси билан ҳамкорликда ташкил этилган мазкур нуфузли тадбирда 20 га яқин мамлакатлардан 70 га яқин уламолар, исломшунос олимлар, нуфузли таълим муассасалари ва илмий-тадқиқот марказлари раҳбарлари ўз маърузалари билан иштирок этмоқда.

Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”

Тадбирда мамлакатимизда сўнгги йилларда асрий анъана ва қадриятларимизни асраб-авайлаш ва келажак авлодларга етказиш, эътиқод эркинлигини таъминлаш, хусусан, эзгулик ва яхшиликка асосланган ислом динининг асл моҳиятини тарғиб қилиш борасида кенг кўламли ишлар амалга оширилаётгани таъкидланди.

Ислом дини ривожида беқиёс ўрин эгаллайдиган Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтаётган мазкур анжуманда муҳокама этиладиган мавзулар исломнинг асл моҳиятини тарғиб этишда муҳим аҳамият касб этиши, конференция якуни бўйича қабул қилинадиган ҳужжатлар эса ислом маданияти ва цивилизациясини янада тараққий эттиришга хизмат қилиши қайд этилди.

Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”

Халқаро конференциянинг иккинчи кунида якуний ялпи йиғилиш ўтказилди. Унда иштирокчилар томонидан илгари сурилган таклифлар бўйича шакллантирилган тавсиялар муҳокама қилинди. Анжуман якунида иштирокчилар билдирган таклиф ва мулоҳазалар асосида ишлаб чиқилган тавсиялар қабул қилинди.

Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”

Уларда Имом Мотуридийнинг бой илмий мероси, ибратли ҳаёт йўли билан боғлиқ ўрганилмаган жиҳатларни тадқиқ этиш, алломанинг асарларидаги инсонпарварлик, бағрикенглик ҳамда адашган тоифаларга қарши раддия бериш борасидаги қимматли маълумотлардан самарали фойдаланиш, шунингдек, ушбу йўналишда ўзаро ҳамкорликни йўлга қўйиш масаласига алоҳида урғу берилган.

Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”
Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”
Foto: Alixan Utarbekov/“Xalq soʻzi”

Кун давомида анжуман иштирокчилари Имом Мотуридий ва Имом Бухорий ёдгорлик мажмуаларини зиёрат қилади ва Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Ҳадис илми мактаби фаолияти билан яқиндан танишади. Шунингдек, қадим Самарқанднинг диққатга сазовор жойларини ҳам томоша қилиш имконига эга бўладилар.

Муаллиф: Абдулазиз Йўлдошев

(Халқ сўзи)

Самарқандда “Имом Абу Мансур Мотуридий ва мотуридия таълимоти: ўтмиш ва бугун” мавзусидаги халқаро конференция якунланди.
 
Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази ва Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Фанлар академияси ҳамда бошқа манфаатдор вазирлик ва идоралар томонидан Мисрдаги Ал-Азҳар мажмуаси билан ҳамкорликда ташкил этилган мазкур халқаро конференцияда йигирмага яқин давлатдан уламолар, исломшунос олимлар, нуфузли таълим муассасалари ҳамда илмий-тадқиқот марказлари раҳбарлари иштирок этди.
 
Мазкур анжуманда иштирок этиш учун мамлакатимизга Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари, Миср бош имоми Шайх Аҳмад Таййиб ташриф буюрди.
 
7.jpg
 
Якуний ялпи йиғилишда қайд этилганидек, икки кун давомида асосий ва иккита шўъба мажлисларида қирқдан ортиқ маъруза тингланди.
 
Маърузаларда Имом Абу Мансур Мотуридий шахси ва ақидавий қарашлари, мотуридийликнинг мафкуравий асоси, мотуридия калом мактабига оид янги манбалар, ушбу таълимотнинг бугунги кундаги аҳамияти ҳақида фикрлар билдирилди.
 
Жумладан, Покистон бош муфтийси, Карачи ислом университети президенти Муҳаммад Рафиъ Усмоний ўз маърузасида ҳозирги кунда интернет тармоғи орқали мотуридийлик таълимотига аёвсиз ҳужумлар уюштирилаётгани билимсизлик натижаси эканини қайд этди.
 
5.jpg
 
Малайзия ислом илмлари университети профессори Камолиддин Нуриддин Маржуний мотуридия таълимоти аҳли сунна ақидасини ҳимоя қилиш, унинг рақибларига раддия беришда улкан фазилатларни намоён этиб бораётгани, унинг таассубдан йироқлиги, мўътадиллиги, ислом ғояларини бағрикенглик тамойилига мос тушунтириши билан барчага ўрнак бўлиб келаётгани таъкидлади.
 
Туркия ислом илмлари академияси мудири Аҳмад Саъд Иброҳим Абдурраҳмон Усмон Даманҳурийнинг айрим ёшлар ўзини шариат билимдони қилиб кўрсатган кишиларнинг ҳақиқатни ёлғон билан қориштириб тарғиб этиши натижасида аҳли сунна вал жамоадан бўлган ашъарийлик ва мотуридийлик таълимотларидан йироқлашиб бораётгани, оқибатда ибратли маънавий меросдан узилиб қолаётгани ҳақидаги фикрлари ҳам қатнашчиларга манзур бўлди.
 
Анжуман якунида билдирилган таклиф ва мулоҳазалар асосида тавсиялар ишлаб чиқилди.
 
9.jpg
 
Ушбу тавсияларда Имом Мотуридийнинг бой илмий мероси, ибратли ҳаёт йўли билан боғлиқ ўрганилмаган жиҳатларни тадқиқ этиш, аллома асарларидаги инсонпарварлик, бағрикенглик ҳамда адашган тоифаларга қарши раддия бериш борасидаги қимматли маълумотлардан самарали фойдаланиш, шунингдек, ушбу йўналишда ўзаро ҳамкорликни йўлга қўйиш масаласига алоҳида урғу берилган. Хусусан, аллома асарлари библиографиясини яратиш, китобларни кўпроқ нашр этиш, уларда илгари сурилган ғоя ва қарашларни содда тилда ёшларга ўргатиш, махсус сайт яратиб, Имом Мотуридий илмий мероси ва мотуридия таълимоти ҳақида маълумот бериб бориш, кутубхона ташкил этиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилди.
 
Анжуман қатнашчилари Ал-Азҳар университети талабалари ва тадқиқотчилари ўртасида Имом Мотуридий асарлари ва мотуридия таълимоти бўйича анъанавий танлов ўтказиш, танлов ғолибларининг Ўзбекистонга илмий-ижодий сафарларини уюштириш ташаббусини билдирди.
 
Самарқандда катта шукуҳ билан ўтган халқаро конференция иштирокчилари бағрикенг, меҳмондўст ўзбек халқига, оламшумул ислоҳотлар билан дунё ҳамжамиятининг эътиборини қозонаётган, эътирофига сазовор бўлаётган ҳамда халқ манфаатлари йўлида улкан ислоҳотларни амалга ошираётган Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевга алоҳида миннатдорлик билдирдилар. 
 
Ялпи йиғилишда Ўзбекистон Республикаси Президенти маслаҳатчиси Р.Қосимов, Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари, Миср бош имоми Шайх Аҳмад Таййиб иштирок этди.
 

Ғ.ХОННАЗАРОВ, Ғ.ҲАСАНОВ, А.ИСРОИЛОВ (сурат), ЎзА

 
 

Самарқанд шаҳрида 3 март куни “Имом Абу Мансур Мотуридий ва мотуридия таълимоти: ўтмиш ва бугун” мавзусида халқаро конференция ўз ишини бошлади.

Ўзбекистон – дунё цивилизацияси ва ислом равнақига улкан ҳисса қўшган улуғ алломалар, азиз-авлиёлар юрти. Ушбу ҳақиқатни кейинги йилларда аждодларимизнинг бебаҳо меросини илмий асосда чуқур ўрганиш, миллий қадриятларимизни асраб-авайлаш ва янада ривожлантириш, юксак инсоний ғоялар ва муқаддас қадриятларимизни ўзида ифода этган манбаларни тизимли асосда тадқиқ этиш, улардан диний таълим, маънавий-ахлоқий тарбия ишларида самарали фойдаланиш, дарслик ва ўқув қўлланмалар, оммабоп нашрлар, илмий-амалий тавсиялар тайёрлаш юзасидан амалга оширилаётган ишларда ҳам кўриш мумкин.

Бу каби амалий ишлар Ўзбекистоннинг дунё ҳамжамиятидаги нуфузини янада ошириш, ёш авлодни миллий қадриятларга ҳурмат, Ватанга муҳаббат, истиқлол ғояларига садоқат руҳида тарбиялашда муҳим ўрин тутади.

Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита, Ўзбекистон мусулмонлари идораси, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази, Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази, Фанлар академияси ҳамда бошқа манфаатдор вазирлик ва идоралар томонидан Мисрдаги Ал-Азҳар мажмуаси билан ҳамкорликда ташкил этилган мазкур халқаро конференция ҳам ушбу йўналишдаги ишларнинг амалий ифодасидир.

Ушбу халқаро анжуманда иштирок этиш учун юртимизга Мисрнинг Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари, ушбу давлат бош имоми Шайх Аҳмад Таййиб бошчилигидаги делегация, шунингдек, Босния ва Герцеговина, Германия, Иордания, Индонезия, Малайзия, Покистон, Россия, Туркия, Украина, Швейцария, Қирғизистон ва Қозоғистон каби мамлакатлардан 70 га яқин уламо, исломшунос олим, нуфузли таълим муассасалари ҳамда илмий-тадқиқот марказлари раҳбарлари ташриф буюрди.

Конференциянинг ялпи мажлисида Ўзбекистон Республикаси Президенти маслаҳатчиси Р.Қосимов, Ўзбекистон Ресупубликаси Бош вазири ўринбосари А.Абдуҳакимов, Самарқанд вилояти ҳокими Э.Турдимов ва бошқалар янгиланаётган Ўзбекистонда Президент Шавкат Мирзиёев бошчилигида барча соҳаларда амалга оширилаётган ва таг замирида халқимизни рози қилиш мақсади мужассам бўлган ислоҳотлар диний-маърифий соҳада ҳам ўз аксини топаётганини таъкидлади. Бу янгиланиш ва ўзгаришлар халқаро ҳамжамият томонидан эътироф этилиб, ижобий баҳоланмоқда. Ўзбекистон Республикаси Президенти ташаббуси билан Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 73-сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик” номли махсус резолюцияси қабул қилингани бунинг ёрқин исботидир.

17.JPG

Юртимизда кейинги уч йилда экстремистик ва террористик тузилмаларнинг бузғунчи ғоялари таъсирига тушиб қолган 20 мингдан зиёд фуқаро махсус ҳисобдан чиқарилди. Турли жиноятларни содир этган, лекин хатосини тушуниб етганларни афв этиш юзасидан Президентимизнинг 9 та фармони қабул қилинди ва 4 мингдан ортиқ киши жазони ўташ жойларидан озод этилди. Жаслиқда жойлашган жазони ўташ муассасаси бутунлай тугатилгани ҳам инсонпарварлик сиёсатининг амалий ифодаси дейиш мумкин.

Давлатимиз раҳбари ташаббуси билан “Меҳр” ва “Меҳр-2” инсонпарварлик операциялари доирасида Яқин Шарқ минтақасидаги қуролли можаролар давом этаётган ҳудудлардан 261 нафар Ўзбекистон фуқароси юртимизга олиб келинди. Айни пайтда уларни жамиятга интеграциялаштириш жараёнлари давом этмоқда.

Мамлакатимизда миллий ва диний қадриятларни тиклаш, асраб-авайлаш, буюк алломаларнинг бой илмий-маънавий меросини ўрганиш ва тарғиб қилиш, жамиятда диний бағрикенгликни янада мустаҳкамлаш мақсадида ўзига хос амалий механизмлар – Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Ўзбекистон халқаро ислом академияси, Имом Бухорий ва Имом Термизий номидаги халқаро илмий-тадқиқот марказлари, Ҳадисшунослик олий мактаби, ҳадис, калом, тасаввуф, ақида, фиқҳ илмий мактаблари фаолияти йўлга қўйилди.

Асосий мақсад, Имом Бухорий, Имом Термизий, Абу Мансур Мотуридий, Абу Муин Насафий каби аллома аждодларимиз меросини илмий ўрганишни янада фаоллаштириш, муқаддас динимизни турли таҳдидлардан ҳимоя қилиш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш, ёшларни инсоний қадриятлар руҳида тарбиялашдир.

Диний алломалар билан боғлиқ зиёратгоҳларни ободонлаштиришга катта эътибор қаратилаётгани халқимизга хос азалий анъаналарни ифода этади. Жумладан, Бухорода Етти пир, Қаршида Абу Муин Насафий, Термизда Султон Саодат ва бошқа қадамжолар таъмирланиб, уларга келаётган маҳаллий ва хорижий меҳмонлар учун қулай шароитлар яратилди. Ўзбекистон тарихида илк бор халқаро “Зиёрат туризми” форуми ҳамда “Нақшбандий туризм фестивали 2019” халқаро тадбири ташкил этилгани қувонарли, албатта.

Ўзбекистоннинг ислом цивилизациясидаги алоҳида ўрни ҳамда мамлакатимизда амалга оширилаётган диний-маърифий соҳага оид ислоҳотларнинг эътирофи сифатида Фан, таълим ва маданият масалалари бўйича ислом ташкилоти – АЙСЕСКО томонидан Бухоро шаҳри “2020 йилда ислом маданияти пойтахти” деб эълон қилинди. Шу муносабат билан мамлакатимизда қатор халқаро анжуманлар, кўргазмалар, тақдимотлар ва бошқа маданий-маърифий тадбирлар ўтказилиши режалаштирилмоқда.

29.JPG

Ўзбекистонда 2020 йил “Илм, маърифат ва рақамли иқтисодиётни ривожлантириш йили” деб номланди. Эндиликда бу борада қилинадиган ишлар кўп асрлик ибратли анъаналаримизни янги босқичга олиб чиқишда дастуриламал бўлади. Зеро, илму маърифат асосий бойликдир. Илмга асосланган тараққиёт эса бугун “рақамли иқтисодиёт” билан узвийликни талаб этмоқда.

Ялпи мажлисда Мисрнинг Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари Шайх Аҳмад Таййиб, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов Имом Абу Мансур Мотуридий диний-маърифий меросини чуқур ўрганиш, унинг муқаддас динимиз мусаффолигини ҳимоя қилиш йўлидаги кураши, мусулмон одоб-ахлоқ қоидаларини, жумладан, мўътадиллик, кечиримлилик, ҳамжиҳатлик ва ўзаро тушуниб яшашга интилишдек олижаноб фазилатларни асраб-авайлаш, халқаро жамоатчиликка етказишда бирлашиш лозимлигини таъкидлади.

“Ҳидоятга бошловчи имом” ва яна қатор улуғ сифатлар билан тарихга кирган, жаҳолатга қарши маърифат воситасида курашган буюк теолог Абу Мансур Мотуридийнинг ибратли ҳаёти, бой илмий меросини ўрганишга бағишланган халқаро анжуман ислом динининг асл қадриятларини асраб-авайлаш ҳамда мусулмон давлатлари ўртасидаги ҳамкорлик алоқаларини янада мустаҳкамлашга хизмат қилиши қайд этилди.

Анжуманда Ўзбекистон ва Миср ўртасидаги ҳамкорлик алоқаларини янада мустаҳкамлаш, юртимиздан етишиб чиққан улуғ алломалар илмий-маънавий меросини ўрганиш ва тарғиб этишга қўшган муносиб ҳиссаси учун Мисрнинг Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари Шайх Аҳмад Таййибга Самарқанд шаҳрининг фахрий фуқароси унвони берилди.

Шайх Аҳмад Таййиб жаноблари муқаддас Самарқанд шаҳрининг фахрий фуқароси бўлиш юксак шараф эканлигини таъкидлаб, кўрсатилган юксак ҳурмат ва эътибор учун Ўзбекистон Президентига миннатдорлик билдирди.

Ялпи мажлис давомида Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотлар, хусусан, диний-маърифий соҳани ривожлантириш, ислом дини тараққиётига беқиёс ҳисса қўшган буюк алломаларимиз ҳаёти ва фаолиятини ўрганиш, улар қолдирган бебаҳо мероснинг мазмун-моҳияти, аҳамиятини тарғиб этишга бағишланган видеолавҳа намойиш этилди.

Шундан сўнг Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси Абдуғафур Аҳмедов, Эътиборли уламолар кенгаши бош котиби, профессор Абдуллоҳ Абдулғани Сархан, Мусулмон донишмандлари кенгаши бош котиби Султон Файсал Румайсий, Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари маслаҳатчиси Абдураҳмон Муса, Ал-Азҳар Ислом тадқиқотлари академияси бош котиби доктор Назир Муҳаммад Айяднинг маърузалари тингланди.

25.JPG

Сўзга чиққанлар мазкур анжуман Аллоҳ улуғлаган ражаб ойида, тарихи буюк юртимизнинг бетакрор замини, жаҳон маданияти, хусусан, ислом дини тараққиётига улкан ҳисса қўшган Самарқандда ўтаётгани ўзига хос рамзий маънога эга эканини таъкидлади. Мотуридийликнинг башарият цивилизациясидаги ўрни, Ал-Азҳар мажмуасининг ислом мероси ва аҳли сунна эътиқодини сақлаш, тинчлик ва бағрикенгликни қўллаб-қувватлашга қаратилган фаолияти ва саъй-ҳаракатлари хусусидаги маърузалар иштирокчиларда катта қизиқиш уйғотди.

– 2007 йилдан буён Мотуридийнинг тафсир китоблари бўйича илмий изланишлар, тадқиқотлар олиб бора бошладим, – дейди Туркия ислом илмлари академияси раҳбари Аҳмад Саъд Даманҳурий. – Шундан буён фаолиятимни тўлиқ шу мавзуга бағишладим, бу улуғ аллома тўғрисида кенгроқ маълумот тўплашга киришдим. Изланишларим натижасида 200 бетлик “Саддус-суғур би сийрати аламий Ҳуда Абу Мансур” китобини ёздим. Бу асар Мотуридий шахсига доир айрим тушунмовчиликларни баратараф этиш, буюк имомнинг улкан хизматларини маълум маънода эътироф этилишига эришишга қаратилган. Мазкур анжуманда шу ва бошқа масалалар юзасидан фикрлашиб олиш имконияти туғилганидан хурсандман.

– Ислом динини мотуридия таълимотисиз тасаввур қилиш қийин. Айниқса, глобаллашув жараёнлари кучайган ҳозирги шароитда Имом Мотуридийнинг бундан бир неча асрлар олдин айтган фикрлари, муқаддас динимиз софлигини асраш бўйича илгари сурган қарашлари муҳим аҳамиятга эга, – дейди Қозон шаҳридаги Россия ислом университети ректори Рафиқ Муҳаметшин. – Бизнинг университетимизда ҳам бу улуғ имом асарларини таржима қилиш ва ўрганишга алоҳида эътибор қаратилади. Бу борада Ўзбекистон халқаро ислом академияси ва бошқа диний таълим муассасалари, илмий марказлар билан яқин ҳамкорликда ишлаймиз. Умуман, азалдан Татаристондаги дин соҳаси вакиллари, уламолар ўзимиздаги мадрасаларда ўқиган бўлса-да, кейинчалик Самарқанд ва Бухоро шаҳарларига келиб, ислом дини таълимотини ўрганган, билимларини оширган. Бу анъана бугун ҳам давом этмоқда.

Жамоавий пешин намози ва тушликдан сўнг конференция ўз ишини “Мотуридия таълимоти ва ҳозирги замон” ҳамда “Замонавий давлат шароитида диний қадриятларни асраб-авайлаш ва ривожлантириш” шўъбаларида давом эттирди.

Шўъба мажлисларида Имом Абу Мансур Мотуридий шахси ва ақидавий қарашлари, мотуридийликнинг мафкуравий асоси, мотуридия калом мактабига оид янги манбалар, аёллар ҳуқуқларини ҳимоя қилишда Имом Мотуридий қарашларининг аҳамияти, кибермакондаги радикаллашув жараёнлари каби мавзуларда маърузалар тингланди.

Конференциянинг юқори мартабали меҳмони – Ал-Азҳар мажмуаси раҳбари, Миср Бош имоми Шайх Аҳмад Таййиб Самарқанддаги Имом Мотуридий ва Имом Бухорий мажмуаларини зиёрат қилди. Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ва Ҳадис илми мактаби фаолияти билан танишди.

Анжуман 4 март куни ўз ишини давом эттиради.

 

Ғ.Хонназаров, Ғ.Ҳасанов, А.Исроилов(сурат), ЎзА

Ислом инсониятга энг гўзал хулқларни тақдим этган ягона илоҳий диндир. Агар башарият ушбу гўзал хулқларни ўзида мужассам эта олса, ҳатто инсониятнинг энг улуғига айланади. Аммо бу гаплар айтишга осон, амалга келганда эса ҳамманинг ҳам қўлидан келавермайди. Бу борада салафи солиҳлар қандай йўл тутган? Улар ўзларини қандай тузатишган? Келинг, борада уларнинг ҳаёт йўлларига бир разм солайлик!

Ибн Абдулбир шундай дейди: “Баъзи аҳли илмлар айтадилар: “Билмайман” дейишни одат қил! “Биламан” дейишдан эса эҳтиёт бўл, чунки “билмайман” десанг билгунингча ўргатишади, агар “биламан” десанг, билмай қолгунингча сўрашади”.

Суфён ибн Ҳусайн Воситий айтадилар: “Мен Иёс ибн Мовия Музаний Басра қозиси ҳузурида бир кишини ёмонладим. У зот жуда ҳушёр ва зийрак эдилар. Менга қарадилар-да:

Румни ғазот қилиб босиб олдингми?

Йўқ.

Хитойничи? Ҳинд, Туркничи?

Йўқ.

Сендан Рум, Хитой, Ҳинд ва Турк омонда қолибди–ю, бир мусулмон биродаринг саломат қолмабди-да, дедилар.

Шундан эътиборан бирорта мусулмонни ғийбатини қилишни ўзимга ор билдим (яъни бошқа ҳеч кимни ғийбат қилмадим).

Ибн Ваҳҳоб айтади: “Қачоники, бир инсонни ғийбат қилсам, бир кун рўза тутиб беришни ўзимга қасд қилдим. Вақт ўтиб, бу рўза ҳам енгил туюлиб қолди. Шундан кейин бир кишини ғийбат қилгудек бўлсам, бир дирҳам садақа қилишни қасд қилдим. Бу эса менга оғир келди. Шу билан ғийбатни тарк қилиб юбордим”.

Муҳасибий айтадилар: “Бошқалар айбини излашдан кўра, ўз ҳолингни ислоҳ қилишга киришгин. Чунки “фалончи нима айб иш қилибди”, “нима бўлибди ўзи” дея ўзгалар айбини ахтаришинг гуноҳкор бўлишинг учун кифоядир”.

Азиз дўстим! Англаганингиз каби буюклар ўзларини ана шундай тарбия қилишган. Бу борада уларнинг йўлларини қай даражада тута олаяпмиз? Сиз нима дейсиз?

Камолиддин АКБАРОВ,
Қўштепа тумани “Қорашбува” масжиди имом-хатиби

 

Янгиликлар

Top