Саҳобаи киромлар айтадилар: Биз муборак Рамазон ойи келганида,  Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг амаллари ичида уч нарсани янада зиёда бўлишини сезар эдик.

Биринчи нарса: Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам ибодатга жуда кўп машғул бўлар эдилар. Ваҳоланки, Набий саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг оддий кунлардаги ибодатлари ҳам шундай эдики “кўп ибодат қилганларидан муборак оёқлари ишиб кетар эди”. Шундай бўлсада, муборак Рамазон ойида Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам олдингидан ҳам кўпроқ ибодат қилар эдилар.

Иккинчи нарса: Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам  Рамазон ойида Аллоҳнинг йўлида жуда кўп хайр-садақа қилар эдилар. Рамазон ойида саховатлари янада ошиб кетар эди.

Учинчи нарса: Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам  Рамазон ойида Аллоҳга кўп дуо қилиб йиғлар эдилар.

Ушбу уч амалда Рамазон ойи ичи янада зиёдалик кўзга ташланар эди. 1.Ибодатга жуда кўп ғайрат қилишлик.

2.Аллоҳ таъолонинг йўлида кўп хайр-садақа қилишлик.

3.Аллоҳ таъолога ихлос билан дуо қилиб кўз ёш тўкишлик.

Биз ҳам муборак Рамазон ойида мана шу уч амалга хос эътибор қаратайлик. Ибодат орқали жисмимизга таскин берайлик. Бизнинг жисмимиз дунё ишлари учун ҳар куни толиқади. Ҳаётда бирор шундай вақт ҳам келсинки, у Аллоҳнинг ибодати учун ҳам толиқиб турсин. Бирор шундай вақт ҳам келсинки, бизнинг кўзларимиз уйқуга муштоқ бўлсин ва биз: “Агар сен Аллоҳнинг розилиги учун уйғоқ турсанг, у ҳолда қиёмат куни Аллоҳ таъолонинг дийдори насиб бўлади. Бу кўзлар бугун уйғоқ бўлса, у ҳолда эртага қабр ичида ширин уйқуда бўлади” деб  ўзимизга тушунтирайлик. Дарҳақиқат, ибодатда уйғоқ туриш ойи келяпти. Биз оромимизни камайтириб олайлик. Бу ибодат машаққатини кўтариш ойидир деб ўзимизга тушунтирайлик.

Шу ўринда Ифтор вақтидаги мукофот ҳақида ҳам эслатиб ўтсак:

Шариъат буюрадики, агар бирор мардикор бировнинг уйида ишласа ва иш вақти тугаса, унинг пешона териси қуримасдан туриб, унга иш хаққини бериб юбориш керак. У ҳолда нима деб ўйлайсиз? Қачонки, шариат биз ожиз бандаларга мардикорнинг пешона териси қуримасдан иш хаққини бериб юборишга буюриб турганда, қайси банда Аллоҳ таъоло учун бутун кун  бўйи Унинг буюрган ишини қилса, рўза тутса, очқолса, чанқаса ва машаққатларга чидаса, энди, унинг ифтор вақти бўлганда, (гўёки, иш вақти тугаганда) Аллоҳ таъоло унга ўша заҳоти меҳнатининг мукофотини бермайдими?  Шундай бир фарқ борки, биз бирор мардикорни ишлатиш учун уйга олиб келсак, эй, биродар! Сенга шунча ҳақ бераман, сен эса бизга мана бу ишни килиб бер, деб у билан иш ҳаққини келишиб оламиз. Ўша ишни қилиб бўлгандан кейин биз унга келишилган иш ҳаққини бериб юборамиз. Лекин кимнинг ҳиммати баланд бўлса, у мардикор билан иш ҳаққини келишиб ўтирмайди, қанча десанг бераман, сен эса бизга мана бу ишни қилиб бер дейди. Худди шунингдек,  Аллоҳ таъоло ҳам: “Эй, Менинг суюкли маҳбубимнинг рўзадор умматлари! Сиз холис Мен учун рўза тутинг ва ифтор вақти бўлганда, нима сўрасангиз бераман. Сизлар нимани сўрасангиз, Мен Роббингиз сўраганингизга кўра ато қиламан. Сўрашлик сизнинг ишингиздир. Сизларни сўраган нарсаларингизга тўлдириб ташлашлик Менинг ишимдир” деб шундай муомала қилади. Шунинг учун, рўзадорнинг дуоси қабул бўлади.

Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам:

إن للصائم عند فطره دعوة لا ترد

“Албатта, рўзадорнинг ифтор вақтида рад қилинмайдиган дуоси бор” деганлар.

Шу ўринда инсон фикридан кичик бир мулоҳаза ўтади: Ҳар куни ифторликларга борамиз, афсуски, шундай ҳолатларга гувоҳ бўламиз, кун бўйи Роббимизнинг буюрган ишини қилиб, рўза тутамиз, очқаймиз, чанқаймиз, машаққатларга чидаймиз, ифтор вақтида Роббимиз меҳнатимиз мукофотини бераман, дуоларингизни қабул қиламан деб турганда эса, беҳуда гаплар билан оворамиз. Қудрати чексиз бўлган Роббимиз Рамазонни Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи ва салламдек фойдаланишимизни ва ифторликда унумли дуо қиладиган ва дуолари ижобат бўладиган бандаларидан қилсин. Валҳамдулиллаҳи Роббил аламин.

Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти

катта  ўқитувчиси Фахриддин Маманосиров

Ниҳоят оврупалик олимлар Қуръони каримнинг “одам лойдан яратилган” деган оятини тан олди. Кейинги йилларда геология ва биология соҳасидаги етакчи олимлар “одамнинг лойдан қандай яралгани” масаласини изчил тадқиқ этдилар. Ана шу тадқиқот устида Massachusetts Teknoloje институтидан Хайман Хартман, Калифорния университетидан Лейл М.Койн, Бельгиянинг Liege университетидан Пьер Лазио ва Glasgow университетидан Грахман К.Смит каби таниқли олимлар ишламоқдалар.

“Барча инсонни чиройли қилиб яратган Зотдир. Инсонни яратишни эса (илк бор) лойдан бошлади” (Сажда сурасининг 7-ояти);

“У инсонни (Одамни) сопол янглиғ обдон қуритилган лойдан яратди” (Ар-Раҳмон сурасининг 14-ояти), .

“Барча инсонларни чиройли қилиб яратган Зотдир” калимасига эътибор қилинг. Қачонки, “лой” сўзини тилга олар эканмиз, кўз олдимизда пашша-ю чивинларга тўла – жамики юқумли касалликларнинг манбаи бўлган ботқоқ гавдаланади. Аллоҳ таоло ўз марҳамати билан ана шундай кўримсиз, биров қарагиси келмайдиган, пашшалар ижғиб ётган, бадбўй-у, ҳақир лойдан шу қадар гўзал одамни яратди. Буни қарангки, энг сифатли сополчилик маҳсулотлари ҳам лойдан тайёрланар экан.

Агар ёпишқоқ бўлмаганида, лойни қумга қўшиб қориштирилмаганида электроника ҳам, минтақалараро ва сунъий йўлдошлараро  алоқалар ҳам бўлмас эди. Ҳатто ХХ асрнинг энг буюк ихтироси – компьютер ҳам бўлмас эди.

Асосий электрон элементлар (диод, транзистор, резистор ва бошқа) – яримўтказгичлар – лойдан бошқа нарса эмас.

Балчиқ лойининг хусусиятлари битмас-туганмас. У – ажойиб катализатор, нефтни қайта ишлаш борасида беқиёс тезлаштирувчи. Лой нарсалар таркибидаги заҳарларни ўзига сингдириб олиб уни тозалайди ва  заҳарнинг кучини кесади.  Унинг яна бир муҳим хусусияти, у радиация нурларини ўзига тортиб олади. Радиактив нурларни ўзига сингдириб олиш билан у атроф-муҳитнинг тозалигига ҳисса қўшади.

Балчиқ (лой) – тирик организм.

“Зотан, Биз уларни ёпишқоқ лойдан яратгандирмиз” (Соффот сурасининг 11-ояти).

Доктор Лейл М.Койн таъкидлашича, “Кўринишидан қимирламайдиганга ўхшаган лойнинг ичида ғоятда сирли ҳаёт кечади. Бир парча музлатилган лойни, – деб ёзади у, – болта билан уриб синдирдим ва кашфиёт қилдим: лабораторияда бир ой давомида ультрафиалет нур таралиб турди. Мени ҳайратга солгани, унинг манбаи балчиқ лойи эди”.

Нима бўлди? Лой қаттиқ элементлардан иборат. Кристалларнинг молекулалари қатор доирачалар ва барглар қиёфасини ҳосил қилади. Уларнинг устига ўтказгич ионлар ҳалқаси жойлашади. Ионлар “химиявий реакция кашшофлари” бўлиб, лойнинг ҳар бир қисми ичига жойлашиб ўзларига топширилган дастур бўйича ҳаракатланади.

Балчиқ лойи ўзининг ана шу хусусияти билан тўқиманинг худди иондек майда қисмлари тезлаштирувчи функцияни бажарадиган тирик тўқимани эсга солади.

Мулоҳаза учун мавзу

Тадқиқот натижалари кўрсатишича, ташқи таъсирлар сабабли кристаллнинг ион халқалари узилади, аммо орадан бир қанча вақт ўтиб баргмонанд молекулалар уларни яна қайта тиклайди.

Жейм Глекнинг фикрича, “Кристаллардаги  ионлар халқасининг ҳаракатланиши шахмат доскасида фигураларнинг мантиқли ҳаракатига ўхшайди”.

Лейл М.Койн таъкидлашича, “Лойнинг кристалл бирикиши унинг имкониятларига таъсир қилмайди, шундай қилиб тозаланган кристалл худди оппоқ қоғозга ўхшаб қолади. Ионлар халқаси ҳаракатининг электр ўтказиш хусусияти мавжуд, фақат бунинг учун озгина ташқи ҳаракат таъсири лозим. Бу кундалик турмушнинг асоси ҳисобланади – ташқаридан энергия олиш ва уни сарфлаш. Ўзини ўзи янгилаб олиши эса кейинги босқич.    Ана шу икки ҳолатда ҳам лойнинг иштирок этиши ундан ҳаёт яралгани ҳақидаги назарияни яна бир бор тасдиқлайди”.

Бу ҳақда доктор Хартман нима дейди: "Янада замонавийроқ аслаҳа билан биз молекулаларни ўрганиш билан чекланмасдан, мавзуга янада чуқурроқ кириб бориб, атом тузилишини ҳам тадқиқ этиб, шубҳасиз, ундан-да юқорироқ натижани қўлга киритишимиз мумкин эди, аммо ўшанда, ишончим комилки, биз ерда ҳаёт қандай пайдо бўлганини ўргана олмас эдик" .

"Менимча, – деб ёзади тадқиқотчи, – “ҳаёт” ва “тирик” тушунчалари атом ва молекулаларнинг  моддийлиги билан кифояланмайди. Лойнинг хусусиятини ўрганиш борасида қандай катта ютуқларни қўлга киритмайлик, барибир, ундан одам қандай яратилганини амалий жиҳатдан асослаб бера олмаймиз. Чунки бу ҳодиса бизнинг ақлий ва интеллектуал салоҳиятимиздан баланд туради. Ҳаётнинг ақлбовар қилмас формуласининг сирини Яратувчининг Ўзи билади. Биз ана шу масала ҳақида тафаккур қилишимиз мумкин, аммо ҳеч қачон лабораторияда ҳаёт ярата олмаймиз".

Доктор Хартманнинг “ҳаётга тириклик берадиган” деган ифодаси бу – руҳ. Бу ҳақда Қуръони карим ва ҳадиси шарифда маълумот берилган. Руҳнинг моҳияти ва ҳаракати инсон ақлига бўйсунмайди. Зотан, Қуръони каримда: “(Эй Муҳаммад!) Сиздан руҳ ҳақида сўрайдилар. Айтинг: “Руҳ фақат Раббимнинг ишидандир”. Сизларга оз илм берилгандир" (Исро сурасининг 85-ояти), деб марҳамат қилинган.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

Жорий 2017-йилнинг “Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили” деб номланиши инсонларнинг моддий-маънавий манфаатларини мақсад қилиб, халқ ўртасида ўзаро ҳурмат эҳтиромни янада ривожлантириш, пировардида давлат ва жамиятнинг равнақ топиши, халқнинг бой бўлиши давлатнинг бой бўлишига асос экани кўзда тутилиб, жамиятнинг ҳар бир аъзосига ушбу шиорнинг тақдим этилиши айни муддоадир. Раҳбарларда аҳолининг ҳол-аҳволидан хабардорлик ҳиссини зиёда қилиш ва халқ манфаатини биринчи ўринга қўйиш кўзланган асосий мақсад.

Мана шундай олий ва юксак ишларда муҳтарам юртбошимиз  Шавкат Мирзиёев ўзлари бош бўлмоқдалар. Муҳтарам юртбошимиз ҳар бир соҳа раҳбарларидан бошлаб, оддий халқ билан ҳам учрашиб, мулоқот қилишга вақт ва имконият топмоқдалар.

15 июнь куни Тошкентда бўлиб ўтган “Ижтимоий барқарорликни таъминлаш, муқаддас динимизнинг софлигини асраш – давр талаби” мавзусидаги анжуман Президентимиз ва имом-хатиблар иштирокида бўлиб ўтди.

Бу анжуман катта тайёргарлик ва ўзига хос кўтаринки руҳ бўлиб, унда иштирок этган барча инсонлар ўзларининг қиладиган ишларини ва бажарадиган вазифалари яна ҳам англаб, тушуниб етди. Бу анжуман барча имом-хатибларга масъулият юклади. Имом-хатибларнинг доим халқ билан мулоқот қилиши ва яна кўпроқ масълият билан ўз вазифасига ёндашиши мантиқан тўғри ҳисобланади. Бундан бу ёғига имом-домлаларда ғайрат, шиддат билан фаол ишламоқлари лозим бўлади. Улар ўз қавмидаги ҳар бир хонадон, ҳар бир оила, ҳар бир кимсанинг диний савиясига, дин тўғрисида олаётган маълумотларига масъулиятни сезиб, ҳар бир оилага соф исломни етказишда жонбозлик кўрсатишлари керак. Зотан, Аллоҳ таоло Қуръони каримда: “Биз барча одамларни ўз имомлари ила чақирадиган кунни эсла”, деб марҳамат қилган.

Бошқача қилиб айтганда, имом-хатиб жамият билан диннинг кесим нуқтасида турувчи жамият пешқадамидир. Демак, имом-хатиб ҳар жиҳатдан намуна бўлиб, элу халққа меҳр-муҳаббат кўрсатиши ва ўз навбатида жамоъатнинг иззат-икромига эга бўлиши лозим. Шундагина ҳақиқий пешқадам бўлади.

Биринчи навбатда ҳар бир имом-хатиб ўз вазифасига Расулуллоҳнинг мероси сифатида, ҳис-ҳаяжон ва мусулият билан қарамоғи лозим. Имом-хатибликни Пайғамбар алайҳиссалом мақомининг тамсоли эканлигини ўзига сингдириши керак. Шунда имом-хатибликни бошқа касблар сифатида талқин қилмайди. Зеро, имомлик мансаб ҳам эмас, ловозим ҳам эмас, у юксак мартабадир.

Имом-хатиб меҳробни ва минбарни севиши билан бирга, муомала ва гўзал одоб-ахлоқ билан масжид жамоасининг қалбига йўл топиб, ўзининг муҳаббатини кўрсатиш лозим. Жамоат ундан кўнгли қоладиган ишларнинг барчасидан узоқ бўлиши керак. Хусусан, жамоат ичида тортишиш ва қизишиш ҳеч қачон тавсия этилмайди.

Масжид ҳар доим жамоатни ўзаро бир-бирига боғлайдиган, сукунат ва муҳаббат тўла маскан бўлиши лозим бўлган улуғ даргоҳ. Унинг учун имом-хатибда кенг миқёсда билим ва тажриба талаб қилинади. Имом-хатиб ўрганган илмини такрорлаши, зиёда қилиши ва ўз устида ишлаши бугун яна ҳам аҳамиятлидир. Имом-хатибни китобга бўлган муҳаббати илмга бўлган муҳаббатини кўрсатади. Китоб мутолаасида бардавом бўлиш имом-хатибни ипак қурти пилла тўқигани каби камолотга етиштириб боради.  Илм – доимо барча инсоннинг зийнати.

Имом-хатиб ўзининг ана шу илми билан бутун масжид жамоасини мўтатабар ва мўътадил бўлган  Мотуридий эътиқодида ва Ҳанафий фиқҳида жамласа, уларнинг орасини жамлаган бўлади. Ҳар қандай жамоатнинг бир эътиқод ва бир мазҳабда бўлиши, улар орасида меҳр-муҳаббат, ўзаро ҳурмат ва эҳтиром бўлишини таъминлайди. Зотан, диннинг мақсади ҳам, имом-хатибнинг вазифаси ҳам шундан иборат. Ўз навбатида вазифасини бажарувчи имом-хатибни масжид жамоъси ҳам яхши кўради ва ардоқлайди.

Масжидда ўзаро меҳр-муҳаббат бўлиши, унда қилинадиган ибодатларнинг қабул бўлишига далолат қилади.

عَن أبي أُمَامَة رَضِيَ اللَّهُ عَنْه ، قَالَ رَسُول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم َ : « ثلاثةٌ لا تُجَاوِزُ صلاتُهم آذانَهم: العبدُ الآبقُ حتى يرجعَ، وامرأةٌ بَاتَتْ وزوجُها عليها سَاخِطٌ، وإمامُ قومٍ وهم له كارهون»  رَوَاهُ التِّرْمِذِيّ

Абу Умомадан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Уч (тоифа)   киши борки, уларнинг намози қулоқларидан юқорига кўтарилмайди:  қабул бўлмайди. (Хўжасига итоатсиз) қочган қул, эрини ғазаблантирган ҳолда кечани ўтказган аёл, қавми ёқтирмаган имом” – дедилар (Имом Термизий ривоят қилган).

Фақиҳларимиз: “Қавм имомни бузғунчи эканлигидан ёки илмига амал қилмайдиган фосиқлиги сабабдан ёки  илмни пухта эгалламаган жаласавод бўлганлигидан ёмон кўрса, ушбу имомни имомлик қилиб жамоатга намоз ўқиб бериши макруҳ бўлади. Яъни имом имомликка ҳақдор бўлмаса, жамоъатнинг ёмон ҳақ сабаб билан бўлса, макруҳ бўлади. Аммо, имом имомликка ҳақдор бўлиб, қавм дунёнинг бир ғаразларидан бир ғараз сабабли ёқтирмаса, унинг имомлиги макруҳ бўлмайди”, дейдилар.

Шуни қайд қилиш керак, ҳар бир мусулмон Аллоҳ таоло ва унинг Расулига муҳаббат қўйгандан кейин, ўз имомига муҳаббат қўйиши вожиб бўлади. Ҳеч бир сабабсиз шаръий илм эгаси бўлган имом-хатиб ёки имом-ноибни ёмон кўриш қалбдаги имонга катта хавф-хатари бор. Имомни ёмон кўриш, динни ёмон кўриш деб баҳоланади.

Хуллас, солиҳ инсонда қандай яхши хусусиятлар бўлиши талаб қилинса, барчаси имом-хатибда топилиши керак. Жамият “Сен яхши инсонни қидиряпсанми?, мана”, деб имом-хатибни кўрсата олсин. 

Президентимиз анжуманда сўзлаган нутқида: “Бизни ҳамиша ўйлантириб келадиган яна бир муҳим масала – бу ёшларимизнинг одоб-ахлоқи, юриш-туриши, бир сўз билан айтганда, дунёқараши билан боғлиқ. Бугун замон шиддат билан ўзгаряпти. Бу ўзгаришларни ҳаммадан ҳам кўпроқ ҳис этадиган ким – ёшлар. Майли, ёшлар ўз даврининг талаблари билан уйғун бўлсин. Лекин айни пайтда ўзлигини ҳам унутмасин. Биз киммиз, қандай улуғ зотларнинг авлодимиз, деган даъват уларнинг қалбида доимо акс-садо бериб, ўзлигига содиқ қолишга ундаб турсин. Бунга ниманинг ҳисобидан эришамиз? Тарбия, тарбия ва фақат тарбия ҳисобидан”, дейди.

Бугунги кунда ён-атрофимизда диний экстремизм, терроризм, гиёҳвандлик, одам савдоси, ноқонуний миграция, “оммавий маданият” деган турли бало-қазоларнинг хавфи тобора кучайиб бораётганини ҳисобга оладиган бўлсак, бу сўзларнинг чуқур маъноси ва аҳамияти янада яққол аён бўлади.

Ҳақиқатан ҳам, ҳозирги вақтда ёшлар тарбияси биз учун ўз долзарблиги ва аҳамиятини ҳеч қачон йўқотмайдиган масала бўлиб қолмоқда.

Бугунги тез ўзгараётган дунё инсоният олдида, ёшлар олдида янги-янги, буюк имкониятлар очмоқда. Шу билан бирга, уларни илгари кўрилмаган турли ёвуз хавф-хатарларга ҳам дучор қилмоқда. Ғаразли кучлар содда, ғўр болаларни ўз ота-онасига, ўз юртига қарши қайраб, уларнинг ҳаётига, умрига зомин бўлмоқда.

Бундай кескин ва таҳликали шароитда биз ота-оналар, устоз-мураббийлар, жамоатчилик, маҳалла-кўй бу масалада ҳушёрлик ва огоҳликни янада оширишимиз керак.

Инсон манфаатларини юрт тинчлиги, жамиятимиздаги ўзаро ҳурмат, меҳр-оқибат ва ҳамжиҳатлик муҳитидан ажратган ҳолда тасаввур этолмаймиз. Буларнинг барчаси бизнинг бебаҳо бойлигимиз ва уни кўз қорачиғидек сақлаш ҳар биримизнинг муқаддас бурчимиздир.

ЎМИ ахборот хизмати

Аллоҳ таоло Жаннат неъматларини қўлга киритиш йўлида мусобақалашишга буюриб, бундай марҳамат этади: «Бас, мусобақачилар шу (неъматлар) йўлида мусобақа қилсинлар!» (Мутаффифун, 26).

Бошқа бир оятда: «Раббингиздан (бўлувчи) мағфиратга ва кенглиги осмонлару Ерга тенг, тақводорлар учун тайёрлаб қўйилган жаннат сари (солиҳ амаллар қилиш билан) шошилингиз!» (Оли Имрон, 133).

Мусобақада кучли рақиблар кўп экан! Негаки, шошилиш кераклиги алоҳида фармойиш билан таъкидланмоқда! Мусобақа шартлари нимадан иборат экан? Бу мукофотлар қайси амалларни қилганлар учун экан? Улар ҳақида қаердан билсак бўларкан? Уларни қандай хислатлари бор экан-а?!

 «Улар (мазкур тақводорлар) фаровонлик ва танглик кунларида ҳам хайр-cадақа қиладиган, ғазабларини ютадиган, одамларни (хато ва камчиликларини) афв этадиганлардир. Аллоҳ эзгулик қилувчиларни севар. Улар бирор фаҳш иш қилиб қўйсалар ёки ўзларига зулм қилиб қўйсалар, (дарҳол) Аллоҳни эслаб, истиғфор айтадилар. Ваҳоланки, гуноҳларни фақат Аллоҳгина мағфират этар. Яна, улар била туриб, қилмишларида давом этмайдиган кишилардир. Айнан уларнинг мукофотлари – Парвардигорларидан мағфират ва остидан анҳорлар оқиб турувчи жаннат боғлари бўлиб, ўша жойда абадий бўлурлар. (Солиҳ) амал қилувчиларнинг мукофоти нақадар яхши!» (Оли Имрон, 134-136).

«(Эй, инсонлар!) Раббингиз томонидан бўладиган мағфиратга ҳамда Аллоҳ ва Унинг пайғамбарларига имон келтирган зотлар учун тайёрлаб қўйилган, кенглиги осмон ва Ернинг кенглиги каби бўлган жаннатга мусобақалашингиз! Бу Аллоҳнинг фазли бўлиб, уни Ўзи хоҳлаган кишиларга ато этур. Аллоҳ улуғ фазл соҳибидир» (Ҳадид, 21).

Мусобақада иштирок этганмисиз? Иштирокчиларни кузатганмисиз? Ҳа, барака топинг! Иштирокчилар ҳамиша марра чизиғи томон шошадилар, тўғрими? Ким биринчи бу чизиқдан ўтганини эса ҳакамлар белгилаб, ҳаммага ўзига муносиб баҳо қўядилар. Бирорта қатнашувчи югуриб, елмай, жонини койитмай, мусобақа бошланғич чизиғида турганича ғолиб бўлган дейилса, ишонасизми?

Мусобақа бўлгач, унинг бошланғич ва ниҳоя чизиғи ҳамда ҳаками бўлади! Бошланғич нуқтаси қўлингиздаги мол-давлат ўз эҳтиёжингиздан ортиб, нисобга етган кунидир! Бу мусобақанинг ниҳоя-марра чизиғи бошқа мусобақалардан фарқлироқ: бунинг марра чизиғи охак билан чизиладиган оддий оқ чизиқ эмас.

Мусобақа саккизта совринли ўрин учун саккиз “номинация”да бўлади!

  «Албатта, садақаларни фақат фақирлар, мискинлар, унда (садақа ишида) ишловчилар, диллари ошна қилинувчи (кофир)лар, (пул тўлаб озод этилувчи) қуллар, қарздорларга ва Аллоҳ йўлида ҳамда йўловчига (мусофирга бериш) Аллоҳ (томони)дан фарз (этилди). Аллоҳ илмли ва ҳикматли зотдир» (Тавба, 60). 

1. Фақирларга;
2. Мискинларга;
3. Унда (садақа ишида) ишловчиларга;
4. Диллари (Исломга мойил) ошна қилинувчи (кофир)ларга;
5. (Пул тўлаб озод этилувчи) қулларга;
6. Қарздорларга;
7. Аллоҳ йўлида (юрувчи – ҳожи, талабалар)га;
8. Йўловчи (мусофир)га...

Ҳакам Аллоҳ таолонинг Ўзидир! Бу Ҳакамнинг ҳукми айни адолат бўлади. Қандайдир йўллар билан Унинг ҳукмини асло ўзгартириб бўлмайди! Мусобақа шартига мувофиқ бу жонли марра чизиғи ва одил Ҳакам томонга мусобақа иштирокчиси сифатида сиз боришингиз керак!

Оятда саналган саккиз тоифа кишилар қўлида сизга Жаннатнинг саккиз эшигини биридан ичкарига кириш ҳуқуқини берувчи билетлар бор. Барчаларидан сотиб олсангиз ҳам бўлаверади. Аммо сизнинг билетни кимдан сотиб олганингизга қараб, Унинг қайси эшигидан киришингиз, У ердаги даражангиз энг юқори, ўрта ёки пастроқда бўлиши белгиланади! Зеро, Жаннатнинг ҳар бир эшиги алоҳида бир яхшилик қилган кишиларга хосдир. Масалан, намоз ўқувчилар биридан, рўза тутувчилар бошқасидан, бегоналарга садақа қилувчи яна бир эшикдан кирса, қариндошига садақа қилган унданда юқорироқ даражага олиб борувчи эшикдан, ҳам қўшни, ҳам қариндошига ҳамда бегоналарга ҳам ёрдам қўлини чўзувчи киши эса, аввалгидан ҳам юқори мақомга олиб борувчи эшикдан кириш билетини қўлга киритади ва ҳоказо. Шунинг учун билетни қуйидаги кўрсатмага амал қилиб, сотиб олинса, мақсадга мувофиқ бўлади:  

Ториқ Муҳорибийдан ривоят қилинади: “Мадинага келсак, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам минбарда туриб, одамларга хутба қилиб, бундай деб турган эканлар: “(Садақа) Берувчининг қўли юқори (қўл ҳисобланувчи)дир! (Хайр-садақа беришни аввало) Ўз қарамоғингдаги (кишилар)дан бошлагин: онанг, отанг, опа-синглинг, ака-уканг сўнг энг яқин кишинг, сўнг ундан кейинги яқин кишига бергин!” (Имом Насоий ривояти).

Яқинларга қилинган хайр-эҳсонларнинг савоби икки баробар кўп: ҳам қариндошлик алоқаларини боғлаш савоби, ҳам садақа савоби бўлади... Умуман олганда эҳтиёжманд мўмин-мусулмонларга ёрдам берилса бас!

Баҳодир БАҲРОМЖОН ўғли

“Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта

махсус ислом билим юрти мударриси

Кўпчилик қўли калта-камбағал, бева-бечора, етим-мискинларнинг кўнгилларини кўтариш учун “Бу дунё синов ва имтиҳон дунёсидир. Сабр-қаноат билан ўтган одам имтиҳондан яхши ўтган бўлади” каби таскинли сўзларни ишлатадилар. Умумий маънода тўғри. Лекин бу сўзлар фақат камбағалларга эмас, балки, бойга ҳам, подшоҳга ҳам тенг эканини кўпчилик чуқурроқ ўйласа, биладию, лекин юзакироқ қаралиши натижасида гўё бой-бадавлат кишилар имтиҳондан беш баҳога ўтиб бўлгандек, ҳеч ким уларга хоссатан, бундай сўзларни айтиб, огоҳликка чақирганини кўрмайсиз!

Камбағални Аллоҳ таоло Ўзи берган оз ризқига қаноат қиладими ёки жазавага тушиб, шикоят қилишдан у ёғига ўтолмай, “Мени нима гуноҳим бор эдики, бир бошимга шунча ташвиш?” деб шаккокликка кетар эканми? қабилида имтиҳон қилса, бойни “Қани бу бандам, Мен берган кенг риз ва бойликни Ўзим унга буюрган шахс ва ўринларга Мени розилигим учун сарф қила оладими ёки “ўзим ишлаб топганман”, “закот бу солиқми?” дея, ўзидан кетадими? қабилида имтиҳон қилур! Зеро, бу ҳақда Аллоҳ таоло бундай марҳамат қилган: «(У) сизларнинг қайси бирингиз чиройлироқ (савоблироқ) амал қилувчи эканингизни синаш учун ўлим ва ҳаётни яратган зотдир. У Азиз (қудратли) ва Ғафур (кечиримли)дир» (Мулк, 2).

Бу дунёнинг имтиҳон экани барчада бирдек кечадиган, “икки кара икки тўрт” бўлгани каби исбот талаб қилмас ҳақиқатдир! Ҳамма бошидан ўтказадиган бир синовдир: ундан ким, қанақа ўтиши номаълум.

Оят охиридаги «...У Азиз (қудратли)дир...» деган жумладан “Ҳой одамлар! Мен сизларни синов учун яратганимни билдингиз! Шунга қараб, охирини ўйлаб иш қилинглар! Агар синовдан яхши ўтмай қолсангиз, ўзингиздан кўринг. Мен шундай қудратли зотманки, агар ҳаддан ошсангиз, Мени азобимдан сизларни ҳеч ким тўса олмайди”, деган таҳдид маъносини, «...Ғафур (кечиримли)дир» оятидан эса “Агар бошида Раббингизни унутиб, Унинг синовига яхши тайёргарлик қилмай, турли ёмон ишларни қилиб қўйган бўлсангиз, энди мени кечирмаса керак, деб ноумид бўлманг! Чунки Менинг “Раҳматим ғазабимдан ўзган (кўп, ортиқ)дир!”. Гуноҳини бўйнига олиб, Ҳузуримга бош эгиб, тавба қилган банларимга ўта кечиримли зотман”, деган умидбахш маъноларни англатади!

“Кўп ҳолларда юқоридаги насиҳатомуз кўнгилга тасалли берувчи сўзлар фақат камбағалларга айтилиб, бойлар четда қолганиданми, кўп ҳолларда бироз қўли бошқалардан кўпроқ пул кўриб қолган кишилар, “Кўрмаганни кўргани қурсин” мақолига тушадиган суратга ўтиб қолишади! Бу буюк имтиҳон натижасига ҳам, дунёдаги имтиҳонлар натижаси иштирокчи қанақа қатнашгани ёки умуман иштирок этмаган тақдирда ҳам, қандайдир йўллар билан ижобий ҳал қилиш осонлиги учун эътиборсиз бўлавериш жоиз экани каби беписанд қарайдиларми?

 Албатта, ҳамма бойлар ҳам ундай эмас, ўзининг қул-банда эканини унутмай, барча вазифа ва масъулиятларини ҳис этиб, фарз, вожиб ва ихтиёрий нафака-эҳсонларини ўз ўрнида бажарувчи, саховатлилари кўплиги шубҳасиз! Имтиҳондан яхши ўтиш илинжида юрганлари бисёр!..

Баҳодир БАҲРОМЖОН ўғли

“Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта

махсус ислом билим юрти мударриси