Айтдиларки, бизнинг замонамизда талабаларга ўзларининг устозларидан бошқа бирор кишини ранги ва асари ўрнашмас эди. Талабаларнинг ўз устозларига ҳос ақидалари, муҳаббатлари ва устозларини эса уларга ҳос шавқати бўлар эди. Энди мижозлар, мазоқлар, табиатлар ўзгариб кетди. Талаба ва устозларда шу алоқалар қолмади. Шунинг учун, илмий завқ, илмий ранг ҳам уларда пайдо бўлмаяпти. Бирор рангда улар пухта эмас. Мукаммал кимнидир, аниқ бир ранг йўқ шогирдларда. Илмий истеъдодлар ҳам, амалий тарбия ҳам ҳаммаси заиф, қувватсиз. Шу боис, мадрасаларда талабаларни амалий тарбияси ва устозларда эса, ҳизмат деган бир жазабани ҳосил қилиш керак.

Ҳизмат қилишимиз керак деган нарса бўлиши керак, талабаларда эса, амалий тарбия бўлиши керак. Шунақанги бир йўлларни ихтиёр қилишга жуда ҳам зарурат борки, талаба ва устозларда ўзаро алоқа, муносабат пайдо бўлсин. Истеъдоддаги камликни мукаммал қилишлик учун айтдиларки, мени наздимда бу вақтда жуда ҳам зарурийки, бизни мадрасаларимизда “Тафсири Жалолайн"дан олдин Қуръони Мажиднинг таржимасини дарс қилиб ўқитиш керак. Ҳали араб тилини бошламасдан олдин, ўзининг тилида Қуръонни мукаммал таржимасини талабалар билиши керак.

Айтдиларки, алҳамдулиллаҳ мени ҳамма устозларимга муҳаббатим, ақидам бор. Ҳусусан, Ҳазрат Мавлоно Муҳаммад Ёқуб Нонутувийга қалбимда ҳос муҳаббатим бор. Ўша замонда Ҳазрати Гангуҳий раҳматуллоҳи алайҳни ҳузурларида Гангуҳда “Давраи ҳадис” бўлар эди. Олтита саҳиҳ китобни дарсини Ҳазрати Гангуҳий раҳматуллоҳи алайҳни ўзлари ўқитар эдилар. Девбандни аксар талабалари давраи ҳадисдан олдинги китобларни Девбандда ўқишиб, давраи ҳадис учун Гангуҳга боришар эди. Девбандда кам қолишар эди. Лекин мен Ҳазрати Мавлоно Муҳаммад Ёқуб Нонутувийга кучли муҳаббатим бор эди. Менга бевафолик бўлиб кўринганки, мен давраи ҳадис учун у кишини ташлаб бошқа жойга кетишим, менга ёқмаган. Аллоҳ таолога шукрки, ҳадисда бошқа шерикларимдан кам қилмади.

Cавол: Дориларни ишлаб чиқариш ва одамларга қўллашдан олдин сичқон каби кемирувчи ҳайвонларда тажриба ўтказилади. Бундай қилиш динимизда жоизми? Ҳайвонни жонини қийнаш сабабли гуноҳкор бўлиб қолинмайдими?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Бугунги кунда дори-дармонлар ишлаб чиқаришлик ҳаётий заруратлардан ҳисобланади. Дори-дармонларнинг таъсири кучли бўлиши учун улар бир неча босқичли синовлардан ўтказилади. Тадқиқот ва кашфиётлар учун ҳайвонлардан фойдаланиш жоиз, айниқса, саволда айтилгандек, сичқон, каламуш сингари шариатда ўлдиришга рухсат берилган ҳайвонлар устида тажриба ўтказиш масалани янада енгиллаштиради. Чунки мутахассисларнинг таъкидлашича, кўплаб инсонлар йўлиқадиган касалликлар ҳайвонларда ҳам учраб туради. Шунинг учун бу ишлар ортида инсоният учун улкан манфаатлар ётади.

Қолаверса, шариатнинг мақсадларидан бири инсоннинг ҳаётини муҳофаза қилишдир.

Аллоҳ таоло каломида бундай марҳамат қилади: “У сизлар учун ер юзидаги барча нарсани яратган Зот” (Бақара сураси, 29-оят).

Ушбу оят инсонлар ер юзидаги барча нарсадан фойдаланиши мумкин эканига далолат қилади. Илмий ишлар, кашфиётлар учун ҳайвонларда тажриба ўтказиш ана шундай фойдаланиш остига киради.

Шуни ҳам таъкидлаш керакки, ушбу ҳолатда аниқ бўлган фойдани кўзлаб фойдаланиш керак. Инсон ҳайвонот оламидаги жонзотларни бирор-бир мақсад туфайли сўйиши мумкин. Аммо бемақсад, беҳудага сўйиш, ўлдириш мумкин эмас.

Шурайд ибн Сувайд Сақафий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бирор қушни ўлдирса, ўша қуш қиёмат куни Аллоҳ таолога: “Роббим, фалончи мени бекордан-бекорга ўлдирди, бирор-бир фойдани кўзлаб ўлдирмади”, деб шикоят қилади”, дедилар (Имом Насоий ривояти).

Ҳайвонга тирик ҳолида тажриба қилинганда салбий таъсир қилиб, қийналиб яшайдиган бўлса, азобланмайдиган қилиб сўйиш ёки ўлдириш, сўйишда ҳам ўткир тиғли асбобдан фойдаланиш лозим.

Абу Яъло Шаддод ибн Авс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло ҳар бир ишда яхшиликни ёзгандир. Агар ўлдирсангиз, чиройли тарзда ўлдиринг. Агар сўйсангиз, чиройли тарзда сўйинг”, дедилар (Имом Муслим ривояти). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Кўприклар қуриш, кўприксозлик қадим-қадимдан диёримизда амалга оширилиб келинаётган хайрли амаллар саналади. Биргина Қарши шаҳридаги “Қарши” кўпригини олайлик. Унинг қурилганига 700 йилдан ошган. Кўприк қадимда Қашқадарё дарёсининг икки қирғоғини ўзаро боғлаб, халқаро ижтимоий-иқтисодий алоқаларга восита бўлган. Ўрта асрларда Насаф орқали Эрон ва Ҳиндистонни Европа билан боғлаган муҳим карвон йўллари ўтган. Шу боис бу воҳа асрлар давомида гуллаб-яшнаган.

Дарҳақиқат, кўприклар нафақат, узоқни яқин, машаққатни енгил қилади, балки, иқтисодий ва ижтимоий аҳамиятга эга стратегик иншоот ҳисобланади.

Кейинги йилларда мамлакатимизда амалга оширилаётган изчил янгиликлар қаторида шаҳарлар инфратузилмасини яхшилаш, халқаро  автойўлларда кўприклар барпо этиш ишлари жадаллик билан олиб борилмоқда.

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2020 йил декабрь ойида Хоразм вилоятига қилган ташрифи давомида Амударё устида Хоразм вилоятини Қорақалпоғистон Республикаси билан боғлайдиган 413 метрлик кўприк, Қораўзак туманидан Шовот туманигача 79 километрлик темир йўл қурилиши бўйича топшириқ берган эди. Ўтган давр мобайнида лойиҳа ишлаб чиқилиб, шу асосда ушбу иншоот тўла қуриб битказилди.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев жорий йил 29 феврал куни Хоразм вилоятига ташриф буюриб, дастлаб Қорақалпоғистон Республикаси Амударё туманига борди ва янги кўприкнинг очилиш маросимида иштирок этиб:

“Бу кўприк аввало ўзбек ва қорақалпоқ халқлари ўртасидаги мустаҳкам ишонч ва дўстлик, оғзибирлик ва ҳамкорлик кўпригидир. Бу йўл жаҳонга очилаётган Янги Ўзбекистон, Янги Қорақалпоғистоннинг тараққиёт ва фаровонлик йўлларидир. Мана шу азим дарёнинг икки соҳилида, шундай ёруғ кунларни орзу қилиб яшаб келаётган минг-минглаб юртдошларимизнинг умидлари рўёбга чиққан тарихий кун барчамизга муборак бўлсин”, – дея, бу иншоотнинг аҳамияти нечоғлик буюк эканлигини таъкидлади.

Таъкидлаш жоизки, мазкур кўприк том маънода дўстлик кўпригидир.

Шу пайтгача ҳудуд аҳолиси ўтган асрнинг эллигинчи йилларида олиб келинган эски понтон кўприкдан фойдаланарди. Ҳар баҳорда муз эриб, дарёда сув кўпайиши билан у жиддий шикастланарди. Бу эса йўл қатновига сезиларли таъсир қилар, дарёнинг икки томонидаги аҳолига жуда кўп қийинчиликлар туғдирарди. Масалан, Амударё тумани аҳолиси автомобилда Нукусга бориш учун Урганч ва Беруний орқали юришга мажбур эди. Бунинг учун қўшимча 180 километр йўл юришга тўғри келарди. Поездда эса Хоразмнинг шарқ томонидаги Хазорасп кўпригидан ўтиб келинарди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда: «Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бир мусулмондан машаққатни кетказса, Аллоҳ унга бутун оламни мунаввар қиладиган икки нур беради. Унинг қандайлигини Аллоҳдан бошқа ҳеч ким билмайди”, – дедилар». Табароний ривояти.

Алоҳида таъкидлаш жоизки, бу кўприк орқали, минглаб мусулмонларнинг бир неча асрлар давомида машаққати арийди. Иншааллоҳ, шунга яраша иш эгаларининг номаъи амаллари ҳам ушбу савоблардан зийнатланиб туражак.

Энди янги кўприк туфайли бу қийинчиликлар барҳам топади, халқнинг узоғи яқин бўлади. У орқали Қорақалпоғистон билан Хоразмни боғлайдиган энг яқин автомобиль ва темир йўл қатнови йўлга қўйилади.

Мутахассисларнинг таъкидлашича, айланма йўллар орқали сарф этилаётган ортиқча харжатлар қисқаради.  Ушбу темир йўл орқали Қозоғистон ва Россияга ҳам янги йўналишлар очилиши, ҳамда воҳага тезюрар поездларининг қатнови ҳам йўлга қўйилиши амалга оширилади.

Биргина кўприкнинг бино қилиниши мана шунча қулайликлар, моддий манфаат келтирмоқда. Шу сабабдан ҳам, динимизда йўл, кўприк қуриш каби ишлар фазилатли амал эканлиги, савоби улуғ эканлиги таъкидланади.

Оғир иқлим шароитида фидокорона меҳнат қилган моҳир қурувчиларга, кўприкни барпо этишга муносиб ҳисса қўшган барча инсонларга Аллоҳ таолонинг мадади ва раҳмати бўлсин. Юртимиз бундан-да обод ва фаровон бўлишини Аллоҳ субҳанаҳу ва таъоло насиб айласин! 

 ЗАЙНИДДИН ЭШОНҚУЛОВ,

Самарқанд вилоят бош имом хатиби

Улар: “Нега бир масала бўйича бир имом ҳалол деб ҳукм қилган бўлса, бошқаси ҳаром деган. Қандай қилиб ҳалол нарса бир вақтнинг ўзида ҳам ҳалол, ҳам ҳаром бўлиши мумкин?” деб сўрашди.

Мен: “Аввалги пайғамбарларнинг шариатида ҳам турли фарқлар бўлган. Масалан, Одам алайҳиссалом даврларида ўз синглисига уйланиш ҳаром эдими ёки ҳалолми?”.

Улар: “Ҳалол эди”, дедилар.

Мен: “Бугунчи?” деб сўрадим.

Улар: “Ҳаром”, дейишди.

Мен: “Ҳар бир пайғамбарнинг шариати ўша давр учун тўғри ҳисобланган. Одам алайҳиссаломга иймон келтириш билан бирга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ҳам иймон келтирамиз ва ҳар икки пайғамбарни ҳақ деб биламиз”.

Улар: “Пайғамбарларнинг пайғамбар этиб юборилган вақтлари турлича бўлган” деди.

Мен: “Тўғри пайғамбарлар даври бир-биридан фарқ қилади. Мазҳаблар эса географик жойлашиши бўйича фарқланади. Масалан, шофеъийлар Шри-Ланкада истиқомат қилса, ҳанафийлар Покистонда. Шу сабабли, баъзан вақтнинг, баъзан жойлашувнинг ҳар хиллиги туфайли ҳалол ва ҳаром ўртасида турфа хиллик вужудга келган”.

Келинг янада тушунарлироқ бўлиши учун бир мисол келтирсам. Узоқ йиллардан бери рамазон ойининг биринчи куни ва ҳайит кунини белгилаш бўйича турли хиллик бўлиб келади. Саудия Арабистонида ҳайит куни бўлса, Покистонда рамазон ҳали тугамаган бўлади. Шундан келиб чиқиб сизларга савол: “Ҳайит куни рўза тутиш ҳаромми ёки ҳалолми?”

Улар: “Ҳаром”, дейишди.

Мен: “Рамазон ойида ҳайит намозини адо этиш-чи, ҳаромми? Лекин Саудия Арабистонида мусулмонлар ҳайит кунини нишонлашлари, Покистондагилар эса рўза тутишлари тўғрими?” деб сўрадим.

Улар: “Ҳа, тўғри”, дедилар.

Мен: “Ҳа, тўғри. Чунки рамазонни бошланиши ҳам, тугаши ҳам ойга қараб белгиланади. Саудияда ой кўрингани учун улар ҳайит намозини адо этишади, Покистонда эса ой ҳали кўринмади.

Шунинг учун, Саудияда ҳайит намози ўқилади. Покистонда эса рўза тутилади. Ҳар иккиси ҳам тўғри. Агар тўртта киши қўлига таёқ олиб Саудияда ҳайит намозининг ўқилишига қаршилик қилиб, “ҳайит намозини ўқиманг, чунки Покистонда ҳали рамазон ойи тугагани йўқ” деб жар солса фитна бўлмайдими?” Огоҳ бўлингки фитна оғир гуноҳдир”, дедим.

Давоми бор...

Даврон НУРМУҲАММАД

Сўнгги йилларда Ўзбекистонда барча соҳаларда халқаро ҳамкорликни ривожлантириш, хорижий давлатларнинг илғор тажрибасини ўрганиб жорий этиш масаласига алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Жумладан, Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги Имом Бухорий номли Тошкент ислом институтида устоз ва талабалар ўртасида араб тили илмий муҳитини жонлантириш, талабаларнинг дарсга бўлган қизиқиши ҳамда рағбатини кучайтириш, институтнинг салоҳиятини ошириш мақсадида Иордания Ҳошимийлар Қироллигининг “Ат-Танал ал-арабий” – التّنال العربيّ “Араб тилини билиш халқаро сертификати”ни берувчи таълим ва тест ташкилоти билан институт ўртасида англашув меморандуми имзоланди.

Мазкур ташкилот дунёнинг 20 дан ортиқ давлатида тан олинган бўлиб, араб тилидаги билимларини баҳолаш, даражаларга ажратиш ҳамда уларга халқаро тоифадаги сертификатлар тақдим этувчи ташкилот ҳисобланади.

“Ат-Танал ал-арабий” التّنال العربيّ – “Араб тилини билиш халқаро сертификати” тест тизими араб тили она тили бўлган мамлакатда ишлаш, ўқиш, саёҳат қилишга ёрдам бериш учун мўлжалланган.
Тест давомида араб тилида тинглаш, гапириш, ўқиш, ёзиш, гапириш ва грамматикани билиш қобилияти баҳоланади. Араб тилини билиш бир неча стандартлар бўйича, жумладан, араб тилини она тилида сўзлашувчиларга ўргатиш стандартлари ва тиллар учун умумий Европа маълумотномаси (CEFR) стандартлари билан таснифланган.

Эндиликда Тошкент ислом институтида араб тили бўйича халқаро даражадаги тил билиш сертификатларини тақдим этади.

2024 йил 13 март, чоршанба куни Тошкент ислом институтида “Ат-Танал ал-арабий” халқаро тил сертификати учун илк имтиҳонлар бўлиб ўтади.
B1, B2, C1, C2 халқаро араб тили сертификатини олиш учун имтиҳонда қатнашмоқчи бўлганлар талабгорлар паспорт билан институтга келиб рўйхатдан ўтишлари керак.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати