Лондон университети олимлари, 500.000 киши иштирок этган тадқиқотлар натижаларига кўра, қуйидаги хулосаларга келишди.
Пиёда юриш:
1. Асаб тизими – мия фаолияти, ҳаракат тизимини яхшилайди, асаб ҳужайраларини кислород билан бойитади, тинчлантиради, уйқу меъёрлашади. Тушкунлик ва паришонхотирлик хавфини 40 фоизгача камайтиради.
2. Юрак-қон томирлар тизими – қон босимини пасайтиради, юрак фаолиятини яхшилайди. Оёқ мушакларининг ритмик қисқариши ҳамда бўшашиши қон ва лимфа оқимини фаоллаштиради.
3. Ҳаракат-таянч тизими – модда алмашинувини оширади, ортиқча вазнни йўқотади. Бўғимлардаги оғриқни камайтиради, уларни ўраб турган мушакларни кучайтиради.
4. Нафас олиш тизими – ўпка фаолиятини яхшилайди. Кўкрак қафаси мушаклари нафас олиш жараёнига жалб қилиниб, кислород алмашинуви 30 фоизга кўпаяди.
5. Овқат ҳазм қилиш тизими – ўт пуфаги ва ичакларнинг тўлқинли ҳаракатларини кучайтириб, ўт қопида тош пайдо бўлиши ва қабзиятнинг олдини олади.
6. Эндокрин тизими – ёғларнинг эриши ва углеводларнинг парчаланиши ҳисобига ортиқча вазн йўқолади, қандли диабетнинг олди олинади.
7. Мунтазам пиёда юриш иммунитетни мустаҳкамлайди. Семиз аёллар худди спортчилардек машқ қилишса, машғулотдан сўнг кучли очлик сезиб, кўп овқат еб қўймасликлари керак. Ҳар куни камида ярим соат пиёда юриш тавсия қилинади. Муҳими – мунтазамлик. Ҳолатига қараб аста-секин ошириб бориши мумкин.

Феруз ЙИГИТАЛИЕВ,
шифокор

"Мўминалар" журнали, 2-сон, 2023 йил

Испан тилидаги энг йирик «El Mundo» халқаро газетасида «Ипак йўли ва Самарқанд сеҳри. Нима учун Ўзбекистон сизнинг саёҳатларингиз рўйхатида бўлиши керак?» сарлавҳали мақола чоп этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.

«Ушбу Марказий Осиё мамлакати мозаика билан қопланган ажойиб масжидлари ва Ипак йўли тарихи билан кўплаб саёҳатчиларни ўзига жалб қилиб келмоқда, - дейилади мақолада. - Биз бошқа ҳеч кимга ўхшамайдиган маршрутларни қидираётганлар учун Ўзбекистоннинг бетакрор тарихий шаҳарлари ҳақидаги муҳим маълумотларни илиндик».

Муаллифга кўра, меҳмондўст ва такрорланмас Ўзбекистон маданияти, тарихи ва гўзал табиати билан жуда машҳур. Ўзбекистонга саёҳат очилмаган жойларни кашф қилишни ва янги саргузаштларни бошдан кечиришни истаган туристлар учун ажойиб имконият.

«Ўзбекистоннинг пойтахти Тошкент мамлакат тарихининг жонли гувоҳи. Қадимги Ипак йўлининг муҳим нуқтаси бўлган ушбу ажойиб шаҳар ўз кўчаларида Осиё ва Европа маданиятини уйғунлаштирган. Унинг таъсирчан архитектураси ва бой тарихи сизни ўтмишга саёҳат қилишга чорлайди», - қайд этган нашр мухбири.

Испан газетаси Самарқанд шаҳрини туризм марвариди сифатида баҳолаган. «Афсоналари билан машҳур бу шаҳар Ўзбекистон дурдонасидир. ЮНЕСКОнинг Жаҳон мероси рўйхатига киритилган ва 2700 йилдан ортиқ тарихга эга бўлган унинг мафтункор ислом меъморчилиги қадим кентнинг тарихий илдизларидан дарак беради, - деб ёзган нашр. - Бибихоним масжиди бўйлаб сайр қилиш ва тўлиқ кошинлар билан қопланган 35 метрлик маҳобатли фасадга эга ушбу тарихий бино шаҳардаги диққатга сазовор жойдир. Бундан ташқари, Афросиёб музейига ташриф буюриб, шаҳар тарихи билан танишишингиз ёки Регистон майдонининг улуғворлигига қойил қолишингиз мумкин. Бу ердаги ҳар бир кошин ўтмишдан сўзлайди».

Мақолада 2500 йиллик тарихга эга қадимий Бухоро шаҳри ҳақидаги маълумотлар муштарийлар эътиборига ҳавола қилинган. «Шеърият ва эртаклар шаҳри деб аталадиган Бухоро тарихий бинолари билан «осмон остидаги музей» ҳисобланади. Шаҳарнинг масжид, мадраса ва мақбаралари Ўзбекистоннинг бой маданий меросидан дарак беради. Шаҳарда 140 дан ортиқ архитектура ёдгорликлари мавжуд», - деб таъкидлаган газета.

«El Mundo»да босилган мақолада қаламга олинган Хива шаҳри ҳақидаги муҳим маълумотлар ҳам тарихий жойларга саёҳат қилишни хуш кўрадиганларни бефарқ қолдирмаслиги аниқ.

Нашрда қайд этилганидек, ҳудудида ҳақиқий ўрта аср қалъаси жойлашган ягона шаҳар - бу Ичан-қалъадир. «Ғарбий Ўзбекистондаги ушбу кичик шаҳарча анъанавий архитектуранинг ҳақиқий намунаси ҳисобланади. ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон мероси рўйхатига киритилган эски шаҳар сизни Ўзбекистоннинг, эҳтимол, ҳар бир гўшасида сақланиб қолган бой тарих билан танишишга чорлайди», - деб ёзган «El Mundo»да.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Жалолиддин домла ҲАМРОҚУЛОВ – Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

Аббосхон домла ҚОСИМОВ – Фатво маркази мутахассиси

Бугунги шиддатли ахборот асрида ёш авлод тарбиясига жиддий қараш зарурий эҳтиёжга айланди. Шундай экан, юртимизда ҳам муҳим ислоҳотлар олиб борилаётган бир пайтда, “Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида”ги Қонунда назарда тутилганидек, давр талабларига мос, ҳар томонлама баркамол, мустақил фикрлайдиган, масъулиятли, ташаббускор, замонавий технологияларни мукаммал ўзлаштирган, шижоатли ва иқтидорли ёшларни тарбиялаш энг долзарб масалалардан бири ҳисобланади.

Бунда ёшларни илмга қизиқтириш, уларга тўғри йўналиш бериш, устозлар билан ишлашини ташкил қилиш, турли соҳаларга оид билимларини, айниқса, касб-ҳунар эгаллашга бўлган интилишини рағбатлантириб бориш ўқитувчи-мураббийлар олдидаги муҳим вазифадир.

Илм – билмоқ, ўқимоқ, танимоқ каби маъноларни билдиради. Истилоҳда эса илм деганда бир нарсани воқеликда қандай бўлса, шундай идрок қилиш тушунилади. Луқмони Ҳаким «Илм ўрган, зеро, фақир чоғингда у мол, бой вақтингда жамол – зийнат», дейди. Ўғлига шундай насиҳат қилади: «Эй ўғлим, сен олимлар билан ўтир. Уларнинг орасига кир. Чунки Аллоҳ таоло ерни осмон суви билан тирилтиргани каби, қалбларни ҳикмат нури билан тирилтиради».

Бугунги таълим жараёнида ёшларнинг илм ўрганиш йўлида нималарга аҳамият қаратишлари лозимлиги муҳим масала бўлиб қолмоқда. Ҳозирги ҳолатда ёшларнинг мактаб, лицей ёки олийгоҳда ўқишларидан қатъий назар илм йўлидаги барча саъйи-ҳаракатлари кўпроқ эргашувчан характерга эга бўлиб, асосан ўзидан катталарга тақлид қилишга асосланади.

Бу жараёнда таълим олувчи ёшлар онгига сингдиришимиз лозим бўлган ҳамда уларнинг ўзлари ҳам биринчи ўринда билиши ва мунтазам бажариши лозим бўлган вазифа – бу одоб. Маълумки, таълим ва тарбия жараёни бир-бири билан ўзаро боғлиқ бўлган жараён. Тарбияли, одобли талаба устозларини ҳурмат қилади ва бу нарса унинг илм олиш жараёнини енгиллаштиради. Бунга эътибор қилмаслик, илмга ва устозга нисбатан одобсизлик қилиш олинадиган билимларнинг натижа бермаслигига сабаб бўлади. Айтишларича, қадимда бир шайхдан дарс олиш даражасига етиш учун муридлар уч йил одоб дарсини ўрганган ва бунга амал қилганлар.

Ҳозирги глобаллашув шароитида оммавий маданият ва бошқа таъсирлар натижасида устозларга эҳтиром камайиб боряпти ва бу ўз навбатида таълим жараёни сифатига таъсир қилмоқда. Ҳатто бугунги Ғарб педагогикасида ҳам таълим жараёнида талабанинг мустақил таълим олишига катта эътибор қаратилган ҳолда, таълим берувчи устозларнинг ролини пасайтириш тендецияси устунлик қилмоқда. Талаба онгига “Барчасига ўзинг эришишинг лозим. Маълумот олишингда ҳеч қандай қийинчилик йўқ - китоблар ва интернет тармоғидан хоҳлаган маълумотингни топа оласан” каби ғоялар сингдирилмоқда. Бу ҳолат устоз-шогирд анъаналарининг узилишига, таълим олувчиларнинг муаммоларга дуч келишига, маълум бир жараённи қийинчилик билан босиб ўтилишига сабаб бўляпти.

Шу маънода илм ҳаракатида бўлган ёшларга қуйидаги тавсияларни билдиришни лозим деб топдик:

Аввало, ўқувчи ёки талабада илм олишга истакнинг бўлиши, оиласига, жамиятга, халққа фойдаси тегадиган инсон бўлишни орзу қилиши, илмдан мақсади бойлик тўплашдан иборат бўлмаслиги лозим. Улар қалбини ёмон хулқлардан ва ёмон сифатлардан тозалаб, жирканч хулқлар ва разил сифатлардан узоқда бўлиши керак. Кўнгилочар машғулотларни тарк этиб, интернетдан фойдаланишда меъёрни билиш ёшларга фақат наф келтиради. Чунки инсон ўзини тўлиқ илмга бағишламагунча, илм унга ўз сирларини очмайди.

Кўпинча илм остонасига кириб келган талаба турли масалаларда олимлар ва одамларнинг ихтилофларига гувоҳ бўлади. Улар бунга аҳамият бермаслиги керак. Чунки бу ихтилофлар талабанинг ақлини олади, умидсизликка туширади, зеҳнини пасайтиради.

Шунингдек, илм ўрганаман деган ёшлар ўз соҳаси бўйича жуда катта ҳажмдаги маълумотларни ўзлаштиришдан эринмаслиги керак. Тушуниш қийин бўлган ҳар бир нарса кишида янги билим ва тушунчаларни шакллантиради.

Илм олиш игна билан қудуқ қазишга қиёс қилинади. Албатта, бу машаққатли жараён. Мунтазам равишда ва тартибли илм олиш талабада маълум кўникмаларни ҳосил қилади, машаққатли жараёнларни енгиб ўтишини осонлаштиради.

Алишер ЭРНАЗАРОВ,

СамИСИ ахборот технологиялари кафедраси мудири, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори.

Жаҳонгирхон АБРОРОВ, СамИСИ талабаси.

Сўфи Оллоҳёр “Саботул ожизин” асарида бир ҳикоятни келтиради: “Абдуллоҳ ибн Муборак саҳро­да йўлдан адашди. Юриб-юриб, узоқдан бир қудуқни кўргач, энди арқон ва бир челак бўлсайди, деб кўнгилдан ўтказди”.

Қудуққа яқин боргач, челак ҳам, арқон ҳам йўқ, сув анча пастда эди. Ибн Муборак ҳайрон бўлиб бир четга бориб ўтирди. Шу пайт саҳро қўйнидан бир кийик қудуқ томон кела бошлади. Етиб келгач, тумшуғини қудуққа суққан эди, сув кўтарилди, ҳатто қудуқдан тошиб чиқди.

Кейин сув ичиб яна саҳро бағрига кириб, ғойиб бўлди. Бундан ҳайрону лол бўлган Абдуллоҳ югуриб қудуқ бошига борди, сув эса Абдуллоҳ етиб боргунича яна пастлаб кетди.

Шунда унинг қалбидан бир нидо отилиб чиқди ва деди: “Ё Раб, берурсан оҳуга об, менга бермассан, эй султон Ваҳҳоб”. Шу пайт Абдуллоҳ ибн Муборакнинг қалбига бир нидо келди: “Ўша сен кўрган оҳу саҳрога ризқ истаб чиққан пайтда мендан бошқага таваккал қилмаган эди. Сен эса қудуқни кўрибоқ қалбингни челак ва арқон ташвиши эгаллади...”

Ибн Муборак бу нидони эшитиб, беҳол бўлди, бу танбеҳдан қалбида завқ дарёси жўш урди ва шундан сўнг умрининг охиригача чанқамади.

Ҳа, азизлар! Аллоҳ Ўз дўстларининг қалбидаги бир лаҳзалик ғафлат учун ҳам танбеҳ беради. Зеро, юксак чўққидаги одамга хатар ҳам катта бўлади.

Ризқлар тақсимланадиган соат

Ойша розийаллоҳу анҳо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади. Набий алайҳиссалом: “Барвақт туриб ризқларингизни талаб қилинглар. Куннинг аввали барака ва нажот вақтидир”, деганлар (Имом Баззор ва Имом Таба­роний ривояти).

Фотима бинти Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилинади: «Мен субҳ вақтида ухлаб ётган эдим. Шунда Расулуллоҳ менинг олдим­дан ўтиб қолдилар ва уйғотиб: “Эй қизим, тур, Раббингнинг ризқ (тақсимлашига) шоҳид бўл ва зинҳор ғофиллардан бўлма!” дедилар» (Имом Байҳақий).

Дарҳақиқат, Аллоҳ тонг отгандан қуёш чиққунгача бўлган вақт мобайнида одамларнинг ризқларини тақсимлайди.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам барчаларимизни барвақт туриб, ризқ талаб қилишга ундаганлар, тонг пайтида ғафлат ҳолидан чиқариш мақсадида ҳаққимизга хайр ва барака сўраб дуо қилганлар.

"Ҳидоят" журналидан

Ҳамроқул ХОЛБОЕВ,
Бекобод тумани “Улуғбек” жоме масжиди имом-хатиби