Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳ ва бир қанча муҳаддислар ривоят қилган ҳадиси қудусийда Аллоҳ таоло: “Одам боласининг рўзадан бошқа ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза Мен учун ва унинг мукофотини Мен – Ўзим берурман” -дейди.

“Саҳиҳул Бухорий”нинг шарҳи “Фатҳул Борий”да  Ибн Ҳажар Асқалоний раҳматуллоҳи алайҳ ушбу ҳадиси қудусийнинг маъносини ёритиб, ундаги муҳим ўнта асл моҳиятни баён қилади.

1. Бандаларнинг амаллари ҳаммаси ёлғиз Аллоҳ таоло учун бўлишлиги таъкидланган бўлсада, амалларнинг ичида “...фақат рўза Мен учундир...” -деб хосланишининг сабаби, рўза ибодатига риё (хўжакўрсинлик) аралашмайди. Рўза ўзини тийишдан иборат ботиний амал бўлгани учун риё аралаштиришни имкони ҳам бўлмайди. Рўзадан бошқа ибодатлар зоҳирий амал бўлгани учун риё аралашиш хавф-хатари доим бўлади. Ибодатларга риё аралашса, фақат Аллоҳ таоло учун эканлиги қолмайди.

Қуйдаги ҳадис бу маънони қўллаб-қувватлайди.

عَنِ ابْنِ شِهَابٍ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "لَيْسَ فِي الصِّيَامِ رِيَاءٌ" رواه البيهقي

 Ибн Шиҳобдан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Рўзада риё бўлмайди” – дедилар. Имом Байҳақий ривоят қилган.

Рўза банда билан Роббиси орасидаги сиррий амал бўлиб, ўзига хос ибодатдир. Рўзадан бошқа ҳамма амалларда бирон бир амални бажараётган шахс, ўзгаларнинг ҳаваси, мақтови, эътиборини жалб қилишни истаб қолади. Шунинг учун Аллоҳ таоло амалларнинг ичида “...фақат рўза Мен учундир...” -деб хосламоқда.

2. Бандаларнинг ҳамма амалларига мукофотни ёлғиз Аллоҳ таолонинг ўзи бериши ва ундан бошқа мукофот берувчи йўқ эканлиги аниқ бўлсада, “...унинг мукофотини Мен – Ўзим берурман...” –деб хосланишининг сабаби рўзанинг мукофотини ёлғиз Аллоҳ таолонинг ўзи билади. Рўзанинг мукофоти, ажри ва савоби ҳеч кимга ошкор қилинмаган, рўзадан бошқа амалларнинг мукофоти миқдори баъзи инсонларга ошкор қилинган ва ҳадисларда зикр қилинган.

Қуйдаги ҳадис бу маънони қўллаб-қувватлайди.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ"مَا مِنْ حَسَنَةٍ عَمِلَهَا ابْنُ آدَمَ إِلَّا كُتِبَ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ إِلَى سَبْعِ مِائَةِ ضِعْفٍ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَّا الصِّيَامَ فَإِنَّهُ لِي وَأَنَا أَجْزِي بِهِ يَدَعُ شَهْوَتَهُ وَطَعَامَهُ مِنْ أَجْلِي "

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Одам боласи қилган яхши амалларининг савоби ўн баробардан етти юз баробаригача кўпайтириб ёзилади. Аллоҳ таоло: “Фақат рўза ундан мустасно. (яъни, рўзанинг савоби беҳисоб берилади)Чунки, рўза Мен учундир ва унинг мукофотини Мен – Ўзим берурман. У (одам боласи)рўзада шаҳвати ва таомини мен учун тарк қилур” – дедилар. Имом Насаий ривоят қилган.

Рўзанинг савоби беҳисоб эканига қуйдаги ояти карима ҳам далил бўлади.

قال الله تعالى: إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ الزمر: 10

Албатта, сабр қилувчиларга (охиратда) мукофатлари беҳисоб берилур.

Рўза сабр билан сайқал топадиган ибодат. Рўзадор киши нафсининг ҳоҳиш- истакларини сабр билан тўхтатади. Сабр қилувчининг мукофоти ояти каримада айтилганидек беҳисоб берилади.

3. Ҳадиси қудусийда “...фақат рўза Мен учундир...” - деб хосланиши: “Рўза мен учун ибодатларнинг энг яхшиси. Менинг ҳузуримда у бошқа ибодатлардан устун ва муқаддам ибодат” – деган маънони ҳам ифодалайди.

Ибн Абду Бирр раҳматуллоҳи алайҳ ҳадиси қудусийда “...фақат рўза Мен учундир...” дейилиши рўза ибодатининг фазилатига кифоя қилади –дейдилар. Гўёки, бу ибодатнинг фазилати борасида ортиқча таърифга зарурат йўқ.

Қуйдаги ҳадис бу маънони қўллаб-қувватлайди.

عَنْ أَبِي أُمَامَةَ قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِي بِعَمَلٍ ينفعني الله به قَالَ عَلَيْكَ بِالصَّوْمِ فَإِنَّهُ لَا مِثْلَ لَهُ رواه النسائي

Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

У зот: “Эй, Аллоҳнинг расули (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Аллоҳ таоло у туфайли менга манфаъат берадиган амалнинг хабарини беринг” –дедим.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)  “Рўзани ўзинга лозим тутгин! Чунки, рўзага баробар келадиган амал йўқ” – дедилар. Имом Насаий ривоят қилган.

4. 4. “...фақат рўза Мен учундир...” – деб Аллоҳ таоло рўзани ўзига нисбат беришида уни улуғлаш, қадрини юксалтириш бор. Бу эса ҳамма мулк Аллоҳники бўлсада, каъбани “Байтуллоҳ” деб Аллоҳ таолога нисбат беришга ўхшашдир.

Зайн ибн Мунир раҳматуллоҳ алайҳ: “Умумий ўринда бир нарсанинг хосланиши фақатгина ўша нарсани улуғлаш учун бўлади” –дейдилар.

5. Аллоҳ таолонинг инсон табиатидан фарқли ўлароқ сув, таом ва бошқа нарсалардан беҳожат экани унинг ўзига хос сифатидир. Рўза тутган инсон Аллоҳ таолонинг сифатига мувофиқ, ўзини емоқ, ичмоқ ва бошқа нарсалардан беҳожат билиб Аллоҳ таолога ибодат қилади. Шунинг учун Аллоҳ таоло: “...фақат рўза Мен учундир...” дейди.

Имом Қуртубий раҳматуллоҳи алайҳ: “...фақат рўза Мен учундир...” ҳадисининг маъноси: “Бандаларнинг амаллари ўзларининг ҳолларига муносибдир. Фақат рўза, Ҳақ таолонинг сифатларидан бир сифатга муносибдир.   Аллоҳ таоло  “...фақат рўза Мен учундир...” дейиш билан гўёки, “Рўзадор менинг сифатларимдан бирга эга бўлиб, менга яқинлашмоқда” -демоқчи.

6. Нафс истаклари емоқ, ичмоқ ва роҳатланмоқ каби хусусиятлардан беҳожат бўлиши нафақат Аллоҳ таолонинг сифатларидан бири балки, у фаришталарнинг ҳам сифатларидан ҳисобланади. Шу маънода инсон рўзани гўёки фаришталар сифати билан адо этади.
7. Рўза холис Аллоҳ таоло учундир, унда инсон нафси учун улуш, насиба йўқ. Рўзадан бошқа иодатларда эса нафсга улуш, насиба  бўлади.
8. “...фақат рўза Мен учундир...” – деб хосланишининг яна бир маъноси рўза ибодати Аллоҳ таолодан ўзга илоҳлар учун бажарилмади. Намоз, садақа, тавоф ва бошқа ибодатлар турли бут санамлар учун қилинди. Рўза эса фақат Аллоҳ таоло учун бажарилди.
9. “...фақат рўза Мен учундир...” – деб хосланишининг яна бир маъноси тўғрисида Ибн Уяйна раҳматуллоҳи алайҳ: “Қиёмат кунида бандалар орасидаги ҳақ-ҳуқуқлар ўзаро ҳукм қилинади. Рўзадан бошқа ибодатлар бандаларнинг ўзаро турли зулмлари сабаб бир-бирлардан олиб берилади. Фақат рўзанинг ажру савоби сақланиб қолинади. Охир оқибат рўзанинг мукофати жаннат бўлади” -дейди. 

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ يَقُولُ: سَمِعْتُ أَبَا الْقَاسِمِ  صلى الله عليه وسلم  يَقُولُ: "قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: كُلُّ الْعَمَلِ كَفَّارَةٌ، إِلاَّ الصَّوْمَ، وَالصَّوْمُ لِى وَأَنَا أَجْزِى بِهِ. رواه احمد

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ таоло айтади:  ҳамма амал каффаротдир. Фақат рўза мустаснодир. Чунки, рўза Мен учундир ва унинг мукофотини Мен – Ўзим берурман.” – дедилар. Имом Аҳмад ривоят қилган.

Рўзадан бошқа солиҳ амаллар қиёмат кунида инсоннинг дунёда қилган хато ва камчиликларни каффарот бўлиши учун хизмат қилиш эҳтимоли бўлади. Фақат рўза ибодати сақланиб қоладиди. Рўзанинг ажру савоби хато ва камчиликларни каффароти учун беҳуда кетмайди.

       10. Рўза ботиний амал бўлгани учун ошкор бўлмайди, фаришталар уни қайд қилмайди. Агар ошкор бўлганда фаришталар бошқа амалларни ёзганидек рўзани ҳам ёзар эди. Шунинг учун Аллоҳ таоло “фақат рўза Мен учундир” -дейди.

Бу фикрни айтувчи Ибн Арабий ривоят қилган бошқа бир ҳадиси қудусийни далил қилиб келтиради. Ҳадиси қудусийда Аллоҳ таоло айтади: “Ихлос сирларимдан бир сирдир. Уни яхши кўрган бандаларимнинг қалбига соламан. Ундан фаришта ҳам хабардор бўлмайди, хабардор бўлса, уни ёзар эди. Шайтон  ҳам хабардор бўлмайди, хабардор бўлса, у фасод қилар эди”-дейди.

Рўза ҳам ихлос каби сиррий ибодат. Ибодатлардаги ихлосни Аллоҳ таолодан ўзга ҳеч ким билмагани каби, рўзани ҳам  ҳеч ким билмайди.

Ибн Ҳажар Асқалоний раҳматуллоҳи алайҳ мазкурларни зикр қилиб, буларнинг ичида биринчи, иккинчи,саккизинчи ва тўққизинчиси бошқаларга нисбат эътиборли ва ёрқинроқ эканлигини қайд қиладилар.

Жалолиддин Холмўминов

“Кўкалдош” ўрта м ахсус билим юрти мударриси

Зайниддин Эшонқулов,

Самарқанд вилояти бош имом-хатиби

Рўзанинг инсон саломатлиги ва руҳиятига ижобий таъсирлари ҳақида илм-фан кўплаб таҳлилий хулосаларни берган.

Тажрибаларнинг навбатдаги хулосаси кўпчиликни ҳайратга солди.

Ахборот технологиялари мутахассиси, тиббиётга оид дастурловчи Жеймс Синка рўза ҳақида ўз устида бир нечта тадқиқотлар ўтказади. У рўзанинг илк куниданоқ қўл телефонини ўчиради, ноутбукига қарамайди ва қолган барча қурилмалардан маълум муддатга воз кечади. Натижа эса ҳайратланарли: “Менинг нақадар меҳрибон оилам, дўстларим, қўшниларим ва қариндошларим борлигини ҳис этдим, завқландим” – дейди, Жеймс.

У дарҳол натижани ҳамкасблари ва дўстларига ҳам эълон қилади. Тез орада ўнлаб кўнгиллилар рўза тутишни бошлайди ва шунчаки оч юриш эмас балки, замонавий гаджет ва қурилмалардан воз кечган ҳолда, вақтини кўпроқ оила ва яқинлар билан ўтказишга, китоб ўқиш, табиат қўйнида сайр этишга сарфлайди.

Уларда ҳам натижа қувонарли: “Бизда кутилмаган ўзгаришлар содир бўлди. Яқинларимизга меҳр улашиш орқали меҳр ҳиссини туйдик. Қариндошларимизникига оғиз очиш учун меҳмонга бордик. Қўшниларимиз билан суҳбатлашдик. Биласизми рамазон ойи ва рўза тутиш ҳақиқатдан ҳам биз ўйламаган ва биз кутмаган мўжизаларга бой экан” – дейди, иштирокчилар.

Ҳаётдан ҳафамисиз? Рўза тутинг! Сизга дофамин керак – дейди, Жошуа Берк, Калифорния университети, невролигия ва психатирия профессори.

Тадқиқотлар шуни кўрсатмоқдаки, кундизи ичиш, ейиш ва жинсий яқинликдан тийилиб, тунда ҳам бироз бедор бўлиш (таробеҳ ва саҳарлик вақтлари), инсон миясида тартибли равишда, кўп миқдорда дофамин ишлаб чиқарилишига сабаб бўлади. Бу эса биз учун жуда муҳим. Чукни, аксарият инсонлар йил давомида умрининг кўп қисмини асабийлашиш, стресс, депрессия, ножўя (ҳасад, хусумат ва бошқа) ҳиссиётлар, шунингдек ортиқча уйқу билан ўтказиб юборади. Бу омиллар эса мияда дофамин ишлаб чиқарилишини тўхтатади.

Хўш, дофамин нима? Бу – роҳатланиш ва завқланиш учун жавобгар нейромедиатор (нервларга сигнал узатувчи восита) бўлиб, инсон миясида ишлаб чиқарилади ва миянинг “мукофот тизими” элементи бўлиб хизмат қилади. Биз учун ёқимли бирор нима рўй берган пайтда миямизда дофамин ишлаб чиқарилади. Кўпинча олимлар буни қувонч ва завқ гармони дейди.

Жошуа Беркнинг фикрича, замонавий дунёда дофамин танқислиги анчайин кўпайиб кетмоқда. Бунга сабаб эса узликсиз ижтимоий тармоқлар, интернет ҳамда технологияларга тобелик, кимёвий моддаларга бой нотабиий озуқаларни истеъмол қилиш, кўп овқатланиш ва энг аянчлиси, табиий, инсоний муносабатлардан узоқлашишдир. 

 Рўза тутган одам эса ўзини ейиш-ичиш, кераксиз машғулотлардан тийилиш ва жинсий алоқдан қатъий тияди. Натижада эса оғиз очилиши билан, имтиёзлардан қайта фойдаланганимизда ишлаб чиқарилган дофамин одатдагидан кўра кўпроқ завқли ва фойдали бўлади.

Силикон водийсида кўплаб мижозлар билан ишлайдиган психолог Камерон Сепанинг фикрига кўра, доимий равишда мияда дофамин “портлаш”лари бизни ушбу нейротрансмиттерга бефарқ қилиб қўяди (қадри қолмайди). Рўзадор эса субҳидамдан то қуёш ботгунга қадар ўзини дофамин қўзғатувчи воситалардан изолятсия қилади ва ифторлик вақтига келиб у “қувонч” ва “завқ” гармонини оддий сув ичишдан ҳам ҳис қила бошлайди. Нақадар мўжизавий ҳолат!

Яна бир ҳайратланарли жиҳати, рўзадор ўз-ўзини назорат қилиш ва танани бошқариш кучига эга бўлади! Бу эса биз учун жуда ҳам ЗАРУР!

Юқоридаги тадқиқотларнинг моҳияти қуйидаги ҳадисда баён этилган.

 Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам:

  “Одам боласининг ҳамма амали (савоби) кўпайтириб берилур. Бир яхшиликка унинг ўн мислидан то етти юз баробаригача. Аллоҳ азза ва жалла: “Магар рўза Мен учундир. Унинг мукофотини Мен берурман. У шаҳвати ва таомини Мен учун тарк қилур”, деди”, дедилар.

Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий ва Насаий ривоят қилганлар. 

Саидаброр Умаров тайёрлади

Инсон ўзида мавжуд бўлган  касб-ҳунар, иқтидор, саломатлик, офият кабиларга рози бўлиши ва шунга қаноатланиши саодат калитидир. Қаноатли инсонлар ўзларини доим бахтли ва саодатли ҳис қиладилар ва ҳаётдан нолимайдилар. Аслида қаноат инсоннинг қўлга киритган энг бебаҳо бойлиги бўлиб, у ҳеч нарсага алмаштирилмайдиган неъматдир. Қаноат инсоннинг қалбига доимий хотиржамлик, сурур ва сакинат бахш этади. Қаноат соҳиби Аллоҳ таолонинг тақсимотига чин юракдан рози бўлади ва ҳарис бўлиб, дунё лаззатлари орқасидан қувмайди. Балки, у мавжуд неъматларни борича қабул қилиб, шундан бахт ва саодат ҳаловатини ҳис қилади. Қаноат инсонга роҳат ва сурур бахш этибгина қолмай, у айни дамда бошқаларга ҳасад кўзи билан қарашдан ҳам сақлайди. Қаноатли инсон бошқанинг қўлидаги турли неъмат ёки имкониятга кўзи жовдираб, унга ҳасад билан қарамайди ва қалбида ҳеч қачон танглик, дилхираликни ҳис қилмайди. Қадимгилар: “Қаноатли бўл! Инсонларнинг энг бойи бўласан!” деб бежиз айтмаганлар. Айниқса инсоларда дунёга муҳаббат авж олган ҳозирги даврда қаноатли бўлиш ҳар бир мўмин-мусулмон кишининг долзарб вазифасидир.  Зеро, Аллоҳ таолонинг тақдирига, унинг тақсимотига рози бўлиш, мусулмон кишининг эътиқодий бурчи бўлиши билан бир қаторда инсонийлик сифатларидан бири ҳамдир. Абдуллоҳ ибн Миҳсон розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз алайҳиссалом айтадилар: “Қайси бирингиз турар жойида (масканида, оила-аъзосида) хотиржам тонг оттирса, тан-сиҳати офиятда бўлса ва кунлик ризқи мавжуд бўлса, унда дунё (неъматлари) тўла тўкис жамлангандекдир,” деганлар ( Имом Термизий ривояти) 

Сабр ва қаноат ойи бўлмиш муборак Рамазон ойидамиз. Барчаларимиз ушбу ойни муносиб ўтказиб, унда нафсимизнинг тарбияси билан машғул бўлишимиз ва ўзимизда қаноатдек бебаҳо неъматни сайқаллаб, Аллоҳ таолонинг розилигини топиш барчаларимизга насиб айласин!

Саййид Муҳйиддин Махдум ўрта махсус

ислом билим юрти 4-курс талабаси

Қаҳрамонов Абдурашид.   

Шариатда ибодатларнинг турлари жуда кўп бўлиб, улардан энг улуғлари: поклик ибодати — таҳорат, ғусл; баданий ибодат — намоз; руҳий ибодат — рўза; молиявий ибодат — закот; баданий-молий ибодат — умра, ҳаж ҳисобланади.

Мазкур ибодатлар силсиласини ойлар султони Рамазон кунларида бажарилса, ажру савоблар бир неча барорбарига кўпайтириб берилади.    Салмон Форсий разияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича: “Ким унда ихтиёрий равишда бир яхши иш қилса, худди бир фарзни адо этгандек бўлади. Ким унда бир фарзни адо этса, худди етмишта фарзни бажаргандек бўлади”, деб айтганлар.

Ибн Ражаб раҳматуллоҳи алайҳи: “Рўзанинг шундоқ ҳам бошқа амалларга нисбатан ажри бир неча баробар кўп бўлгач, Рамазоннинг рўзаси ҳам бошқа рўзаларга нисбатан бир неча барорбар устун бўлади. Бу унинг вақтининг шарофати ва у Аллоҳ фарз қилган рўза бўланлиги ҳамда У Зот бу рўзани Ислом барпо қилинган аркон – устунларнинг бири қилгани эътиборидандир”, - дедилар.

Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: “Рўза тутган кишининг уйқуси ибодат, сукут сақлашлиги Аллоҳга тасбеҳ, қилган амалининг савоби орттириб берилади, дуолари ижобат ва гуноҳи кечирилгандир”.

Демак, Рамазони шариф мукаррам ой. Ундан унумли фойдаланиб қолиш керак. Чунки Термизий раҳматуллоҳи алайҳи ривоятларининг бирида

“Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам Рамазонда бошқа ойлардагидан кўра кўпроқ (ибодатга) жидду жаҳд қилар эдилар”, деб айтганлар.

Қалбларга жило берадиган Қуръони карим тиловати ҳам муборак Рамазон ойига хосланади. Сабаби Аллоҳ субҳанаҳу ва таъоло инсониятга ўзининг муқаддас Китобини Рамазони шарифда нозил қилган.

Аллоҳ таоло Бақара сурасида шундай деб марҳамат қилади:

“Рамазон ойи – унда одамларга ҳидоят ҳамда ҳидояту фурқондан иборат очиқ-ойдин ҳужжатлар бўлиб, Қуръон нозил қилинган” (185-оят).

Абдуллоҳ ибн Амр разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: “Рўза ва Қуръон бандага шафоатчилик қилади. Рўза: “Ё Раббим! Мен буни кундузлари емоқ ва шаҳватдан тўсганман, унинг ҳақидаги шафоатимни қабул қил”, дейди. Қуръон: “Ё Раббим! Мен уни кечалари уйқудан тўсганман, унинг ҳақидаги шафоатимни қабул қил”, дейди. Шунда икковининг ҳам шафоати қабул қилинади”.

Маълумки, шариатда ваъда қилинган савоблар эркагу аёлга тенг баробардир. Шу боис, бу ойда аёллар ҳам кўплаб ажру мукофотларга эришиб қолишларида турмуш ўртоқлари, фарзандлари ҳамда оила аъзолари яқиндан кўмак берсалар нур устига аъло нурдир. Негаки, опа-сингилларимиз саҳарлик ва ифторлик дастурхонимиз учун куйиб-пишадилар, рўзадор ҳолатларида кундалик рўзғор ишлари билан банд бўладилар, фарзанд тарбияси билан шуғулланадилар, оила аъзолари хизматига шай турадилар. Албатта, бу ишлар орқали савобга эга бўладилар. Лекин, кундалик вазифалар билан аёлларимиз ифторликдан сўнг толиқадилар, натижада нафл ибодатлари ва Қуръон тиловатига вақт ажрата олмай қоладилар. Мислсиз ажрлар ваъда қилинган ойда кўпроқ ўз ибодатлари учун ҳам эътибор қаратишса ва бунда оила аъзолари яқиндан кўмак берса рамазон ойи бунданда шукуҳли ўтади.  

Шу билан бир қаторда опа-сингилларимиз ҳам ўзлари рамазон ойида ибодатларига бепарво бўлишмасин, турли сериаллар ва бекорчи суҳбатлар билан ғанимат вақтларини бой бермасинлар. Аксинча, қазо ва нафл намозларини адо этиб, кўпроқ Аллоҳнинг зикрида бўлсинлар, истиғфор тавбаларни кўпроқ айтсинлар. Мўътадил ва толиқмайдиган ҳолатда оила хизматига ярасинлар.

Сўз сўнгида шуни айтамизки, ушбу фазилатли рамазон кунларда кундалик юмушлар, тирикчилик ишларини бироз енгиллатиб, кўпроқ ибодатларни ихлос билан қилиб олишга эътиборли бўлиш зарурдир. Чунки Рамазон мағфират ойи ҳамдир. Абу Ҳурайрадан қилган ривоятда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам мана бундай деган эканлар: “Кимки Рамазон рўзасини иймону ихлос билан тутса, ўтган жами гуноҳлари мағфират қилинади”. Имом Аҳмад ва сунан соҳиблари (Термизий, Абу Довуд, Насоий ва ибн Можа)

Хадичаи Кубро аёл-қизлар ўрта махсус ислом

билим юрти мударрисаси Н. Ғофурова