Махсус репортаж

Бу йил халқимиз бошидан оғир синовларни ўтказмоқда. Хусусан, “Сардоба” сув омборидаги тошқин катта талафот етказди. Саховатпеша халқимиз талафот жойига ошиқиб, азият чеккан аҳолига ёрдам қўлини чўзмоқда. Бундан юртимиздаги барча корхона ва ташкилотлар сингари биз имом хатиблар ҳам четда қолаётганимиз йўқ.

Куни кеча Самарқанд вилояти Нарпай туман имом хатиблари ташаббуси билан Сирдарё вилояти Сардоба сув тошқинидан жабр кўрган оилалардан 400 киши  бугунги кунда Жиззах вилояти Бахмал тумани Барлос қишлоғида вақтинча яшамоқда  Шу оилаларга  кўрпа-тўшак, кийим-кечак жамланмаси, шунингдек, озиқ овқат махсулотлари, идиш тавоқ ва кундалик эхтиёж молларини хайрия тариқасида жабр кўрган оилаларнинг ўз қўлларига тоширишди.

Халқимиз бошига тушаётган бу кўнгилсиз ҳолатлар Яратганнинг бизга берган синовидир. Уни мардонавор енгиб ўтиш, олдимизда турган муаммоларни имкон қадар тезроқ ҳал этиш учун барча бирдек ҳаракат қилмоқда.

Рамазоннинг фазилатларини ҳар қанча гапирсакда, шунча камдир. Айниқса, бу ойнинг таровати – рўза билан янада гўзалдир. Киши чин ихлос билан рўза тутишни ният қилар экан, бу ибодатини фақатгина Аллоҳ учун адо этаётганини аниқ англайди. Яратган розилиги учун қийинчиликларга бардош беради, сабрли бўлишни ўрганади. Шу боисдан ҳам Аллоҳ таоло ҳадиси қудсийда рўзанинг ажри улуғ эканини айтади: “Одам боласининг ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза Мен учундир ва унинг мукофотини Мен Ўзим берурман”.

Эътибор беринг, рўза тутган киши, Аллоҳ таоло мукофотини Ўзи беришини билган ҳолда камчиликка йўл қўйиши мумкинми? Дарҳақиқат, рўзадор тутаётган рўзасини “Аллоҳ кўриб турибди” деган ихлос билан адо этади. Камчиликларга йўл қўймасликка ҳаракат қилади. Руҳиятидаги хотиржамлик тафаккурининг тиниқлашиб боришига сабаб бўлади.

Ҳадисда шундай дейилади: “Рўзадорга икки хурсандлик бордир. Улар ила суюнгай. Ифтор қилганда суюнгай ва қачон Роббисига йўлиққанда суюнгай”.

Қолаверса, бу ой буюклигининг омилларидан бири ушбу ҳадиси шарифда гўзал тарзда баён қилинади: “Қачон Рамазон келса, жаннат эшиклари очилур, дўзах эшиклари ёпилур ва шайтонлар кишанланур”.

Ушбу ҳадис бу ойнинг нақадар улуғ мақомга эга эканини тасдиқлайди. Ҳадисдаги шайтонлар кишанланганлиги мўмин-мусулмонларни ушбу имкониятлардан фойдаланиб қолишга, китоб мутолаасига, эзгуликлар қилишга  чорлайди.

Рамазоннинг фазилати бу ойда Қуръони карим нозил қилиниши билан боғлиқдир. Бу борада Бақара сурасининг 185-оятида шундай марҳамат қилинади:

“Рамазон ойи – одамлар учун ҳидоят (манбаи) ва тўғри йўл ҳамда ажрим этувчи ҳужжатлардан иборат Қуръон нозил қилинган ойдир. Бас, сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин. Кимки бемор ёки сафарда бўлса, (тута олмаган кунларининг) саноғи бошқа кунлардандир. Аллоҳ сизларга енгилликни истайди, оғирликни хоҳламайди”.

Шунингдек, бу ой меҳр-мурувват ойи бўлиб, инсонлар бир-бирларига кўмак берадилар, муҳтожларга ёрдам қўллари узатилади, ўзаро яхшиликлар қилинади, беморлардан ҳол-аҳвол сўралади, аразлашган кишилар муборак ойнинг шарофати билан гиналарни унутадилар. Бу ойда бутун юртимизда ана шундай яхшиликлар билан, хотиржамлик ва хурсандчилик ҳукмрон бўлади.

Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилинган ҳадиси шарифда шундай марҳамат қилинади: “Бу ой ўзгалардан кўнгил сўраш, меҳр-мурувват кўрсатиш ойидир. Ким у кунда бирор рўзадорга ифторлик қилиб берса, бу унинг гуноҳларига мағфират ва жаҳаннамдан озод бўлишига сабаб бўлади”.

Қолаверса, ушбу ойнинг шарофати билан гуноҳлар авф этилади, рўзадорларга кўплаб ажрлар берилади.

Бу ҳақда Набийимиз саллаллоҳу алайҳи ва салламдан келтирилган ҳадисда шундай дейилади: “Рамазон ойининг биринчи кечаси Аллоҳ таоло айтади: “Ким бизни яхши кўрса, Биз ҳам уни яхши кўрамиз. Ким Бизни талаб қилса, Биз ҳам уни талаб қиламиз. Ким Биздан мағфират сўраса, Биз унинг гуноҳларини Рамазон ҳурматидан кечирамиз”.

Рамазон ўттиз кун давом этади. бу кунларни мазмунли ўтказишга ҳаракат қилиш ҳар бир мусулмоннинг улкан имкониятидир. Эзгуликларга шошилиш чексиз савобларга мушарраф этади. Бу ойда билим олиш, китоб мутолааси илмнинг зиёда бўлишига замин яратади. Баракали кунларнинг ҳар бир лаҳзаси қимматлидир. Улардан фойдаланиб қолинг!

Бинобарин, қуйидаги ҳадисда шаҳри султоннинг нақадар буюк экани таъкидланади:  “Агар умматларим Рамазон ойининг шарафини билганларида эди, йил ўн икки ой Рамазон бўлишини орзу қилар эдилар, чунки уларнинг тоати мақбул, дуолари мустажоб, гуноҳлари мағфират этилиб, жаннат рўзадорларга муҳтож бўлади”.

“Кўкалдош” ўрта махсус ислом билим юрти

мударриси Ж.Кулбаев

Муфти ас-сақолайн Имом Нажмиддин Абу Ҳафс Насафий  ҳазратлари ислом оламида беназир зотлардан биридир. Тафсир, ҳадис, фиқҳ, усул ул-фиқҳ, луғат, адаб ва бошқа илмларда моҳир бўлиб, ушбу фанларга доир ўзидан қимматли асарлар қолдирган.

“Тилбатут талаба” асари шулардан бири бўлиб, ислом оламида илк фиқҳга оид энциклопедик китобдир. Китобнинг рўза бобида, Имом Насафий рамазон ва унинг луғавий ва истилоҳий маъноларини таърифлаб, ундаги маъноларнинг ҳикматини қуйидагича келтиради:

“رمضان” — ирмоз (إرماض) сўзининг ўзагидан ясалган бўлиб, унинг бир неча маънолари бор. Шулардан бири:

— “куйдириш” маъноси. Яъни, Рамазон рўзаси банданинг гуноҳларини куйдиради, уни ўчиради.

— “ўткирлаш”, “чархлаш” маъноси. Яъни, Рамазон қалбларни бу ойда ибодат ва яхшиликларни кўпайтиришга чархлайди, уни ўткирлайди.

— “кутиш”, “интизор бўлиш” маъноси. Яъни, бу ойда мўминлар Аллоҳ таолонинг савоб ва мукофотини интизор бўлиб кутади.

— “чарчатиш”, “ҳолдан тойдириш” маъноси. Арабларда “رمضت الظبي” ибораси мавжуд бўлиб, бу сўз кийикни овлаган овчига нисбатан ишлатилади. Унинг кўриниши қуйидагича:

— одатда кийик чаққон жонивор бўлиб, овчининг тўрига тушиши қийин. Уни овлаш учун, овчи унинг изидан тушади ва қизиб турган тошлоқ ерга уни ҳайдаб боради (араб диёрларида иссиқ қаттиқ бўлганидан, қум ва тошлоқ устида овқат тайёрлаш мумкин). Унинг устида кийикнинг туёқлари нозик бўлгани учун куяди, қавариб кетади ва тўхтаб қолади. Натижада, овчи уни осонгина қўлга киритади.

Рамазони шарифнинг бундай номланишидаги ҳикмат шуки, мўмин киши Аллоҳ таоло томонидан бу ойда рўза тутиш ва кечаларини қоим қилишга буюрилади. Кундузи рўзадор бўлиб, оч қолади, чанқайди, чарчайди. Кечаларини бедор ўтказиб ҳолдан тойади, кучи кетади. Натижада, шаҳват-у лаззатларига берилишидан тўхтайди ва ўзини Аллоҳ субҳанаҳу ва таолога батамом топширади. Яъни, Рамазон ойи бамисоли қизиб турган тошлоқ бўлиб, унинг устида мўмин киши ўзининг Аллоҳ таолонинг бандаси ва қули эканлиги тан олади ва У зотга ўзини топширади”.

Бундан кўриниб турибдики, Рамазони шариф савобу мукофотларга тўла ва ғанимат билишга ҳақли ойдир. Зеро, бу ойда Қуръони карим нозил бўлган, унда минг ойдан афзал Қадр кечаси бор. Энг асосийси, ҳадиси қудсийда Аллоҳ таоло бу ойни Ўзининг ойи эканлиги ва унда қилинган ибодатнинг савобини Ўзи беришини таъкидлаган.

Аллоҳ таолодан бу ойнинг шарофатидан тўла манфаат олган ҳолда, Ўзининг ва Расули (саллаллоҳу алайҳи васаллам)нинг розилигини топиб, онадан туғилган кундагидай гуноҳлардан покланиб чиқишимизни насиб айласин! 

Халилуллоҳ ЮСУФ

Муқаддас динимиз буюрган ҳар бир фарз амал замирида улкан ҳикмат мужассам. Айрим фарзлар фақат эгасига фойда келтирса (намоз, рўза, ҳаж), баъзилари ҳам эгасига, ҳам жамиятга манфаатли бўлади. Бунга мисол қилиб закотни келтириш мумкин.

Юзаки ёндашганда, закот, ахир, чиқим бўлса, яъни нисобга етган молнинг, бойликнинг қирқдан бири ҳақдорларга берилса, ундан қандай фойда бўлиши мумкин, деган савол туғилиши табиий. Лекин чуқурроқ таҳлил қилинса, закот туфайли Аллоҳ таоло закот берувчининг молига, бойлигига барака киритиб, турли офатлардан асрайди.
Бугунги шароитда, яъни бутун дунё аҳолиси, шу жумладан, мамлакатимизда ҳам коронавирусга қарши кенг курашилаётган пайтда закот беришнинг, хайр-у эҳсон қилишнинг аҳамияти қандайлигини кўриб турибмиз. Беш бармоқ тенг эмас. Кимдир бой бўлса, кимдир – эҳтиёжманд. Ана шундай вазиятда ижтимоий адолатни қарор топтириши муҳим. Бунинг учун динимиз амри бўлган закотни ҳақдорларга етказиб бериш зарур.
Ислом динининг беш арконидан бири бўлган закот ҳижратнинг иккинчи йили, Рамазон рўзасидан олдин фарз қилинган. Қуръони Каримда «закот» сўзи ўттиздан ортиқ жойда зикр қилинган бўлса, шулардан йигирма еттитасида намоз билан ёнма-ён келган.
Мисол учун, Қуръони Каримда: «Намозни баркамол ўқингиз, закот берингиз ва рукуъ қилувчилар (намозхонлар) билан бирга рукуъ қилингиз (намоз ўқингиз)» (Бақара сураси, 43-оят); «Ҳолбуки, улар фақат ягона Аллоҳга, Унинг учун динни (ширкдан) холис қилган, тўғри йўлдан оғмаган ҳолларида ибодат қилишга ва намозни баркамол адо этишга ҳамда закот беришга буюрилган эдилар. Мана шу тўғри (ҳаққоний) йўлдир» (Баййина сураси, 5-оят).
Аллоҳ таоло Каломи мажидида намоз билан закотни ёнма-ён зикр қилиши бежиз эмас. Чунки намоз – Аллоҳ таолонинг ҳақи бўлса, закот банданинг ҳақидир. Шу боис, бу иккисига риоя қилиш орқали Аллоҳнинг буйруғига итоат этган бўламиз. Намоз – баданий ибодат, закот эса – молиявий ибодат.
Уч нарса уч нарса билан мукаммал бўлади. Биринчиси, намоз ўқиб, имкони бўла туриб, закот бермаса, гуноҳкор бўлади. Бежиз Аллоҳ таоло: «Намозни баркамол ўқингиз, закот берингиз» (Бақара сураси, 34-оят) демади.
Иккинчиси, ояти каримада: «Эй имон келтирганлар! Аллоҳга ва Пайғамбарга ва ўзларингиздан (бўлмиш) бошлиқларга итоат этингиз» (Нисо сураси, 59-оят), деб марҳамат қилинган. Демак, Аллоҳга итоат этиб, Пайғамбарга итоат этмасак, бошлиқларга, раҳбарларга бўйсунмасак (яхшилик йўлида), Аллоҳ таоло тоат-ибодатларимизни қабул қилмайди.
Учинчиси, Аллоҳ таоло марҳамат қилади: «Сен Менга ва ота-онангга шукр қилгин!» (Луқмон сураси, 14-оят). Демак, ким Аллоҳга шукр қилиб, ота-онасига раҳмат айтмаса, уларнинг қадрига етмаса, Аллоҳ таоло унинг шукрини қабул қилмайди.
Абдуллоҳ ибн Масъуд разияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва саллам айтадилар: «Молларингизни закот билан ҳимояланглар! Беморларингизни садақа билан даволанглар! Дуо билан балолардан йироқ бўлинглар!» (Имом Табароний ривоя­тлари).
Ушбу ҳадиси шарифни бугунги кун нуқтаи назаридан таҳлил қилсак. Хабаримиз бор, Президентимиз ташаббуслари билан умумхалқ ҳаракатига айланган «Саховат ва кўмак» тадбирлари айни пайтда кенг қулоч ёймоқда. Бундан кам таъминланган, боқувчисини йўқотган оилалар, эҳтиёжманд фуқаролар жуда хурсанд бўлишяпти.
Ҳар бир эзгу ишга ҳар доим шай бўлган Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва Идоранинг вилоятлардаги вакилликлари томонидан қурбонликлар сўйилиб, ўзгалар қарамоғига муҳтож кишиларга тарқатилди. Шунингдек, «Саховат ва кўмак» умумхалқ ҳаракати доирасида кўплаб хайр­­ли ишлар амалга оширилаётир.
Машойихларнинг айтишларича, тўрт нарса тўрт нарсага боғлиқ экан: 1) ким молидан закот бермаса, Аллоҳ таоло унинг молини офатлардан сақламайди; 2) ким ушр бермаса, Аллоҳ таоло унинг касбига барака ато этмайди; 3) ким садақа бермаса, Аллоҳ таоло унга офият бермайди; 4) ким дуо қилмаса, Аллоҳ таоло уни ижобат қилмайди.
Шу ўринда ҳақли савол туғилади: закот кимларга фарз?
Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳар йилги закот нисобини 20 мисқол тилла нисобига кўра ҳисоблаб, эълон қилади. 20 мисқол тилло ҳозирги кунда 85 грамм тиллага тенг экан. Демак, тилланинг нисоби 85 грамм бўлиб, шунча тилласи бор одамга закот фарз бўлади. Ёки 85 грамм тилланинг қийматига тенг маблағи, маҳсулоти бор одамга унинг закоти фарз бўлади. Кумушнинг ҳам нисоби бўлиб, илгари 200 дирҳам бўлган. Ҳозир ҳисоб бўйича 200 дирҳам кумуш 595 граммга тенг.
Бу йилги, яъни 2020 йил учун закот нисоби 21 250 000 сўм деб белгиланди. Ушбу қийматнинг қирқдан бири, яъни закот учун чиқариладиган қисми 531 250 сўмга тенг. Шунга кўра, зарурий эҳтиёжидан ташқари бир йил давомида 21 250 000 сўмдан ортиқ маблағга эга бўлган мусулмон киши жами маблағининг қирқдан бирини ҳақдорларга бериши фарздир.
Закот берадиган кишиларни билиб олдик. Энди закот олишга ҳақдорлар ҳақида ҳам тўхталсак.
Қуръони каримда: «Албатта, садақаларни фақат фақирлар, мискинлар, унда (садақа ишида) ишловчилар, диллари ошно қилинувчи (кофир)лар, (пул тўлаб озод этилувчи) қуллар, қарздорларга ва Аллоҳ йўлидагилар ҳамда йўловчиларга (мусофирга бериш) Аллоҳ (томони)дан фарз (этилди). Аллоҳ илмли ва ҳикматли Зотдир» (Тавба сураси, 60-оят) дейилади.
Ушбу ояти каримада закот бериладиган саккиз тоифа баён қилинган:

1. фақирлар – нисобга етмайдиган нарсаси бор киши;
2. мискин – ҳеч нарсаси йўқ киши;
3. садақа йиғувчи – атрофлардан закотларни йиғиб, кучини, вақтини шунга сарф қиладиган кишилар. Шу хизматларига яраша йиғилган закотдан маълум миқдорда уларга бериш мумкин;
4. қалбларини Исломга мойил қилиш – баъзи қабила бошлиқларига закотдан улуш бериш. Пайғамбар алайҳиссалом вақтларида Ул Зот худди шундай қилганлар;
5. бўйинларини қулликдан озод қилиш. Мукотаб қулнинг озод бўлиши учун берилади. Мукотаб: хўжайини билан маълум миқдордаги маблағни тўлаш эвазига озод бўладиган қул;
6. қарздор киши. Гарданида катта қарзи бор, тўлашга маблағи йўқ киши;
7. Аллоҳ йўлидаги мўмин. Бунга Аллоҳ учун, унинг йўлида юрганлар киради;
8. йўловчи мусофирларга. Ўзга юртда юрган мусофир киради. Агар ўз юртида кўпгина маблағи бўлса ҳам.
   Мана шу юқоридаги саккиз тоифа ҳақдорлардан бирига ёки бир нечтасига хоҳлаганча закот берса бўлади.
   Закотнинг фойдалари жуда кўп. Бу дунёда молни бало-офатлардан асрашини, бойликка барака киритишини юқорида айтиб ўтдик. Охиратдаги ажри эса ихлосимизга қараб ортиб бораверади.
   Аллоҳ таоло Фирдавс жаннатига меросхўр бўладиган мўминларнинг сифатларини Мўъминун сурасида баён қилиб, жумладан, «Улар закотни адо қилгувчилардир», деб марҳамат қилади.
   Ҳадиси шарифда: «Сиз (эй мўминлар) Аллоҳдан Фирдавс жаннатини сўранг, чунки у – жаннатларнинг энг аълосидир», дейилган.
   Илоҳо ўзларимизни ҳам, фарзанд-зурриётларимизни ҳам Меҳрибон Парвардигоримиз буюрган, жаноб Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам тавсия этган, ўтмишда ўтганларимизни руҳлари шод бўладиган, халқимиз хурсанд бўладиган, ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин! Барча ибодатларимизни Ўз даргоҳида қабул қилсин!

Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

Манба: Ишонч  газетаси I https://ishonch.uz