Набира бобосининг “Аллоҳ ҳамма нарсага қодир, У буюк қудрат эгасидир”, дея бераётган сабоғини тинглаб туриб савол берди:
– Бобожон, Худо ҳамма нарсани берувчи куч-қудрат эгаси, дейсиз, У ҳамма ишга қодир бўла туриб нега довчани тайёр ўрик ҳолида ёки буғдойни тайёр нон қилиб бермайди? Узумни-чи, аввал ғўра ҳолида кўрсатади, биз кутамиз, кутамиз... Қачон ўрик ширин бўлиб пишади... қачон ғўра узум бўлади... буғдой қачон етилиб ун бўлади-ю кейин нон?..
Кекса отахон набирасининг саволига кулиб бундай жавоб берди:
– Жон болам, биласанми, Аллоҳ бизга ўрик ёки узумни тайёр (пишган) ёки буғдойни тайёр нон қилиб берса ҳам бўлади. Аммо биз унда меваларнинг асл лаззати, мазасини сезмаймиз. Улар бизга пишиб етилишини кутиб еганимизчалик ҳузур бермасди.
Аллоҳ бизга улуғ фазилат – сабрни ато қилганки, неъматларнинг ҳақиқий таъмини кутиб яшаймиз, шундагина уларнинг маззани ҳис қиламиз. Бу инсон учун бир синов бўлади. Сабр қилсак, ғўрадин ҳалво битади.
Дарҳақиқат, бобосининг гапларини бола ҳозир чуқур англаб етмаса-да, дунёда сабр қилиб яшашнинг ҳам сурури, гашти борлигини, сабр инсонни хотиржамликка элтувчи буюк бир фазилат эканини улғайгандан сўнг, албатта, тушуниб етади.
Бугун бутун дунё халқлари, жумладан, Ўзбекистонга ҳам Аллоҳ оғир синов юборди. Мушкулот қаршисида бандаларининг ҳолатини назорат қилиб турибди. Халқимизда: Дард келганда сабр қил, бахт келганда шукр қил, – деган ҳикматли сўз бежиз айтилмаган.
Дард ва ғам инсонга Аллоҳ томонидан бериладиган синов эканлигини биламиз.
Робия розияллоҳу анҳани йиғлаб юрганини кўрганлар сўради:
– Робия, нега йиғлайсан? Ҳамма ишинг жойида, ҳеч нарсадан каминг йўқ, дардинг йўқ, ғаминг йўқ.
– Шунга йиғлайманда, – деди Робия, – Аллоҳим мени эсдан чиқариб қўйдими? Ғамим йўқ, дардим йўқ эканлиги Аллоҳ мени эсламай, йўқламай қўйганлиги эмасми?!
Демак, инсонга юбориладиган ҳар бир ғам, дард гуноҳларига каффорат бўлиши, дарду-ғам ҳам Алллоҳдан бандаларига юборилган синов эканлигини ҳар дам ҳис қилиб, бундай вазиятларда сабр қилишимиз лозим.
Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари сабр ҳақида бундай деганлар: “Исломда сабр ахлоқий фазилатлардан бўлиб, мусулмон кишининг руҳий таянчларидан биридир. У мусулмонлар қалбига сукунат ва хотиржамлик солиб, алам бераётган дардига малҳам бўлади. Сабрли киши қийинчиликларни сабот билан қарши олади, уни “Аллоҳ тарафидан юборилган синов” деб билади.
Қуръон ва ҳадис ҳам ҳамиша бизга маёқ – йўлчидир. Ҳар иккиси “қийинчиликларга бардош бериш, одамларнинг озорларига чидаш, камбағаллик, касаллик ва яқин кишисини йўқотиш каби мусийбатларга бардош бериш”га чақиради. Мана шуларнинг барчасининг марказида сабр ётади.
Сабрсизликнинг қандай ёмон оқибатларга олиб келишини ҳаётда кўп учратамиз. Бизга Аллоҳ буюк бир САБР ато қилган. Агар шу сабримизга суянсак-чи! Ҳаммасини енгиб ўта оламиз. “Аллоҳ сабр қилган бандаларини ўзи қўллаб қувватлайди. Сабрли кишиларда уч хислат борлигини, бу хислат бошқаларда бўлмаслигини айтадилар:
Биринчиси – уларга Аллоҳнинг мағфирати бўлишидир. Бу улар учун мақтов бўлиб, бу дунёда ҳам, у дунёда ҳам шарафлидир;
Иккинчиси – Аллоҳнинг раҳмати. Бу етган мусибатнинг ўзи ҳам Аллоҳнинг лутфи ва эҳсонидан эканини билдиради;
Учинчиси – улар ҳидоятда юрган кишилар экани. Яъни, ҳақ ва тўғри йўлда эканлари”.
Халқимиз бошига дард келди. Ҳамма бундан хавотирда, азият чекяпмиз.
Ҳозир ҳамма уйда. Қилишимиз керак бўлган биринчи вазифа уйда қолиб вақтимизни беҳуда ўтказмаслик. Болалар ўзларини ҳақиқий боладек ҳис қилишди: ота-оналари, опа-укалари ёнларида. Дастурхон атрофида ҳамма жамул жам. Ўқилмаган китоблар ўқиляпти, рўзғорда анчадан бери кутиб ётган юмушлар охирига етяпти, қозон товоқлар ҳаракатга тушиб қолди.
Энг асосийси, болалар ота-оналари билган бирга кўчага чиқмасдан туриб, уйда ҳам вақтни кўнгилли ўтказса бўларкан.
Катта-кичик ибодатда. Аллоҳдан бандаларининг гуноҳлари, камчилик ва нуқсонлар учун истиғфор айтиш, тавба қилиш кунлари бўлмоқда бу кунлар...

Халқ ичида юрган масъул инсонлар қаторида дин аҳлларининг ҳам ўз ўрни, вазифалари бор. Ҳозир масжид ва мадрасалар ҳам ёпиқ... Аммо мударрис, имом хатибу отинойилар фаолиятини тўхтатганлари йўқ. Оммавий ахборот орқали чиқишида, интернет сайтларида халқимизнинг огоҳ бўлиши, сабрга суяниб яшашига ҳиссаларини қўшаётир.
Ҳар куни йўлланаётган истиғфору саловотларнинг сон саноғи йўқ. Булар ҳаммаси мусулмон бандаларни Аллоҳга яқинлаштирувчи, билиб-билмай қилган, қилаётган гуноҳларимизни енгиллаштирувчи омиллардир.
Аллоҳ ўзи меҳрибон, келинг азизлар, фақат «Аллоҳгагина суяниб яшайлик, фақат Ундан мадад сўрайлик». Бу синовдан эсон-омон ўтиб, ёруғликка етмоғимиз яқин, иншааллоҳ.

Дилором КАРИМОВА,
Юнусобод тумани отинойиси

Динимизда зироатчилик билан шуғулланиш улуғ амаллардан ҳисобанади. Чунки деҳқонлардан ҳамма манфаат олади. Аллоҳ таоло бу касб эгаларини жуда кўп жонзотнинг ризқига сабабчи қилиб қўйган. Шу боис Ислом уламолари наздида деҳқончилик касбларнинг ичидаги энг афзал касб саналади. Қиёматда жаннатилар жаннат эшиклари олдида тўпланганда “Ким биринчи киради?”, дейилганда «Деҳқонлар», деб айтилар экан.
Ҳадиси шарифларда деҳқончилик ва чорвачиик билан шуғулланган одамларга кўплаб савоб ва ажрлар борлиги айтилган. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: «Қайси бир мусулмон бирор экин экса-ю, ундан ейилгани, албатта, унинг учун садақа бўлади. Ўғирлангани ҳам унинг учун садақа бўлади. Йиртқичлари егани ҳам унинг учун садақа бўлади. Қушлар егани ҳам унинг учун садақадир. Ўша экиндан бирортаси манфаат олса, албатта, унинг учун садақадир». Бошқа бир ривоятда: «Мусулмон киши бир экин экса-ю, ўшандан инсонми, жонворми, қушми, еса, албатта, қиёмат кунигача унинг учун садақа бўлади», дейилган (Имом Муслим ривояти).
Саҳобаларнинг бир қанчалари деҳқончилик билан шуғилланганлар. Жумладан, Ислом тарихида энг кўп ҳадис ривоят қилган саҳоба Абу Ҳурайра, тажрибали қўмондон, моҳир мерган Саъд ибн Абу Ваққос ва бошқа саҳобалар розияллоҳу анҳумлар деҳқончилик сир-асрорларидан воқиф бўлиб, мўл ҳосил олиш йўлини яхши билганлар.
Ҳар бир киши ўз меҳнати билан касб қилиб, ризқ-рўз талаб қилиши катта фазилат ҳисобланади. Миқдом розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда “Ҳеч ким, ҳеч қачон ўз қўли (меҳнати) билан топган таомидан яхшироқ таом еган эмас” (Имом Бухорий ривояти).
Баҳор фаслида Аллоҳ таоло ердан унумли фойдаланиб, унга турли хил экинларни қадаш, улардан ҳосил олиб, ўзимиз ва бошқаларнинг ризқли бўлишига ҳаракат қилишимиз бандалик бурчимиздир. Зеро, Аллоҳ таоло ерни инсоният учун буйсундириб, унда тирикчилик, деҳқончилик, боғдорчилик ва бошқа касбу кор учун восита – неъмат қилиб берган.
Қуръони каримда марҳамат қилинади: “У сизларга ерни буйсундириб қўйган Зотдир” («Мулк» сураси, 15-оят), “Батаҳқиқки, Биз сизларни ер юзида имконли қилдик ва унда сизларга маишат (воситалари) қилдик. Жуда оз шукр қиласизлар” («Аъроф» сураси, 10-оят).
Афсуски, ўзидаги имкониятлардан фойдаланмаётган кишиларнинг борлиги ачинарлидир. Ахир, ўз томорқасида деҳқончилик қилса, ўзи ва бошқаларга ҳалол ризқ, ўзгаларга манфаат бергани учун садақа савобига эга бўлишадику!? Алҳамдулиллаҳ, заминимиз қуёшли, ерларимиз серунум. Нима экмайлик, албатта, униб, мўл ҳосил беради.
Қадимда бир маддоҳ бўлган экан. Ўзининг маза-бемаза қофияли шеърлари билан барчанинг жонига тегибди. Атрофидагиларнинг бетакаллуфлигидан норози бўлган маддоҳ бир ҳафта мобайнида подшоҳга атаб қирқ байт мадҳ битибди. Алқисса, подшоҳ ҳузурига кирган маддоҳ ўз мадҳини ўқий бошлабди. У ўқиган сайин подшоҳнинг юзи тундлашиб бораверибди. «Ашъор»и яримламай туриб подшоҳ мулозимларига «Шоирнинг ҳар бир мисраси учун бир даррадан урилсин. Туманидан тўрт таноб ер ажратилиб, бундан буёнига деҳқончилик билан шуғуллансин. Ёнидаги деҳқонлардан кам ҳосил олса, зиндонбанд қилинсин», дея амр этибди. Жазодан қўрққан маддоҳ бор меҳрини бериб, меҳнат қилибди. Натижада мўл ҳосилга эга бўлиб, дастлабки ҳосилидан саройга олиб келибди. Унинг меҳнати самарасини кўрган подшоҳ қирқ тилло билан сийлаб, «раҳмат сизга бобо деҳқон!» дея тасаннолар айтган экан. Қиссадан хулоса чиқариш ўзимизга боғлиқ.
Меҳнат инсонни улуғлайди, ризқнинг кенг бўлишига сабаб бўлади. Агар меҳнат ерга сингдирилса, нафи бир неча карра бўлиши, шубҳасиз.

Зайниддин ЭШОНҚУЛОВ,
Самарқанд вилояти бош имом-хатиби

 Қодирхон домла Абдураззақов,

Наманган шаҳри  "Муҳаммад ал-Амин" жоме масжиди имом-хатиби

Рамазонга 10 кун қолди. Ҳар бир дақиқаси ғаниматли бўлган бу ойда Аллоҳ таоло биз бандаларга савобларимизни кўпайтириб олишимиз учун, бошқа ойларда берилмайдиган имкониятларни насиб этади. Чунки рамазон ойида қилинган битта савоб амал бошқа ойларда қилинганидан бир неча борабар кўпроқ бўлиши ҳақида уламолар таъкидлаб ўтишган.

Савобли амаллар орасида эса садақа алоҳида аҳамиятга эга. Чунки садақа гуноҳларнинг кечирилишига сабаб бўлади. Бу ҳақда Аллоҳ таоло Ўз каломи Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

“Садақани ошкора қилсангиз қандоқ ҳам яхши. Агар махфий қилсангиз ва фақирларга берсангиз, бу сиз учун яхшидир. Сиздан гуноҳларингизни ювади. Ва Аллоҳ қилаётган амалларингиздан хабардордир” (Бақара сураси 271 оят).

Садақани эса сахий, қўли очиқ ва қалби пок инсонларгина бера олади.

Барчамизга маълумки сахийлик борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам инсониятга ўрнак бўлганлар. Шундай бўлсалар-да, Рамазон кириши билан саховатлари, яхшиликлари янада ортиб кетар эди. 

Ҳадиси шарифлардан бирида Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу шундай дейди: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам одамларнинг энг саховатлиси эдилар. У зотнинг саховатлари Рамазон ойида – ҳар кеча Жаброил алайҳиссалом Қуръонни таълим бериш учун ҳузурларига тушадиган пайтларда – айниқса, зиёда бўларди. Дарҳақиқат, Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи ва саллам одамларга мурувват кўрсатишда шиддат билан эсаётган шамолдан-да тез эдилар” (Имом Бухорий, Имом Муслим ривояти).

Абу Ҳурайра разияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Набий саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Сахий Аллоҳга яқиндир, жаннатга яқиндир, одамларга яқиндир ва дўзахдан узоқдир. Бахил Аллоҳдан узоқдир, жаннатдан узоқдир, одамлардан узоқдир ва дўзахга яқиндир. Албатта, сахий жоҳил, бахил обиддан кўра, Аллоҳ азза ва жаллага маҳбубдир”, дедилар”. 

Саховатнинг катта-кичиги бўлмайди. Ҳар ким имкони борича, қўлидан келганича саховат кўрсатаверса, Аллоҳ таолонинг кенг даргоҳидан кўп савобга етишаверади.

Ризқнинг асосий манбаи Аллоҳнинг Ўзидир ва У Зот одамларга Ўзи хоҳлаганича ризқ бериб қўйган ва уни нафақа, хайр-эҳсон қилиб туришга буюрган. Албатта, бу иш ўлим келишидан аввал бўлиши шарт.

Саломатликда, амалларга қодирлик пайтда хайр-эҳсон қилса, ўрнига тушади. Бошига мусибат келганда ёки дард, ўлим келганда ҳамма ҳам ёлвориб, Аллоҳдан яна озгина умр беришини сўрайди, садақа қилиб, яхши кишилар қаторида бўлишни истаб қолади. Лекин унда кеч қолган бўлиши мумкин. Бахиллик қилиб, нафақа қилмай юрганлар ҳасратда қоладилар.

Бу ҳақда Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг Мунофиқун сураси 10- оятида шундай марҳамат қилган:

“Ва бирингизга ўлим келиб: “Эй Роббим, агар менинг ўлимимни яқин муддатга орқага сурсанг, бас, садақа қилиб солиҳлардан бўлсам”, демасдан аввал Биз сизларга ризқ қилиб берган нарсалардан нафақа қилинг.

Бақара сурасининг 254-оятида эса Аллоҳ таоло:

“Эй иймон келтирганлар! Сизга ризқ қилиб берган нарсаларимиздан, на олди-сотди, на ошна-оғайничилик ва на шафоатчилик йўқ кун келмасдан олдин нафақа қилинг. Ва кофирлар – ўшалар золимлардир”, дея бизларни садақа қилишга тарғиб этган.

Ислом дини таълимоти бўйича инсоннинг қўлидаги мол унга Аллоҳ Ўз фазлидан берган омонатдир. Шунинг учун у мазкур молни унинг ҳақиқий эгаси Аллоҳнинг розилиги йўлида сарфлаши керак. Аммо бахиллик қилиб, молни сарфламай тўпласа, ўзининг кўзига яхши бўлиб кўрингани билан, аслида яхшилик бўлмайди. Ким бахиллик билан тўплаган молини яхшилик деб ҳисобласа, нотўғри ўйлаган бўлади.

Сиртдан қараганда, бахиллик гўё молни муҳофаза қилади. Тарқалиб, йўқ бўлиб кетишидан асрайди. Лекин бу мол беш кунлик дунёда тўпланади, Ўлиб кетса, қолади. Қолганда ҳам, бахиллик ила тўплаганга бало-офат бўлиб қолади.

Ибн Жарир раҳматуллоҳи алайҳ ривоят қилган бошқа бир ҳадисда Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Бир киши ўз қариндошига келиб, Аллоҳ унга берган фазлдан беришни сўраса, у бахиллик қилиб бермаса, албатта, жаҳаннамдан катта илон чиқиб тили билан ялаб-ялаб бўйнига ўралур”, деганлар.

Алқисса,  ким хайр-эҳсон қилса, саховатли бўлса, Аллоҳнинг йўлида сарф-харажат килса, ўзига захира тўплаган бўлади.

Айниқса бугунги карантин ҳолатида, айрим ватандошларимиз уйларида мухтожликда кун кечираётган бир пайтда уларга кўмаклашиш, садақа ва эҳсон қилиш имконияти бор бўлган мусулмонлар учун Аллоҳнинг розилигини топиш имкониятидир. Агар бугундан садақа қилишни, ночорларга эҳсон қилишни бошласак инша Аллоҳ Рамазон ойида саҳоват ва хайрия кунлик амалларимиз орасидан жой олади. Бу эса бизни Аллоҳ таоло ҳузуридаги мукофотларга сазовар этади. Бу дунёда эса дуоларимиз мустажоб бўлиб, эзгу ниятларимизга жуда ҳам тез фурсатда эришишимизга сабаб ўлади.

Аллоҳ таоло барчаларимизни Ўз паноҳида асраб берувчи, саҳоватли қўллардан қилсин!

Саидаброр Умаров тайёрлади