Айни дамда Россияда шифокорлик қилувчи яқин дўстимиздан келган, кўпчилик учун фойдали саволга жавоб.

САВОЛ:

Ассалому алайкум Ботиржонака. Бизнинг ҳанафий мазҳабимиз билан шофеъий мазҳабининг намоз ва таҳоратда нима фарқлари бор?

ЖАВОБ:

Ва алайкум ассалом Мадаминжон. Бизнинг ҳанафий мазҳабимиз ва шофеъий мазҳаби орасида таҳорат ва намоз масалаларида қуйидаги фарқлар мавжуд:

Таҳоратдаги фарқлар:

1. Ҳанафий мазҳабимизда ниятсиз таҳорат олиш жоиз. Шофеъий мазҳабида эса ниятсиз қилинган таҳорат жоиз эмас.

2. Ҳанафий мазҳабимизда оғиз ва бурунни чайишлик ғуслда фарз. Таҳоратда фарз эмас. Шофеъий мазҳабида эса, ғуслда ҳам таҳоратда ҳам фарз эмас.

3. Ҳанафий мазҳабимизда бошга бир марта масҳ тортилади. Шофеъий мазҳабида эса уч марта тортилади.

4. Ҳанафий мазҳабимизда бошнинг тўртдан бир қисмига масҳ тортиш фарз. Шофеъий мазҳабида эса, бошнинг андаккина ерига масҳ тортса кифоя. Чегара белгиланмаган.

5. Ҳанафий мазҳабимизда қулоқлар бошнинг бир қисми ҳисобланади. Шунга кўра, икки қулоққа бош билан бирга масҳ тортилади. Қулоққа масҳ тортиш учун қўлни алоҳида намлаш шарт эмас. Шофеъий мазҳабида эса, қулоқлар бошдан ҳам, юздан ҳам эмас. Балки алоҳида мустақил аъзолардир. Шунга кўра, қулоқлар учун янги сув олиб тўкиб масҳ тортилади.

6. Ҳанафий мазҳабимизда махсига масҳ тортишда фақат юз қисмига масҳ тортса кифоя. Шофеъий мазҳабида эса, махсининг юзи ва тагига қўшиб масҳ тортилади.

7. Ҳанафий мазҳабимизда оёқнинг товони махсининг болдиригача чиқса, оёқ таҳоратини янгилаш лозим. Шофеъий мазҳабида эса, оёқнинг таҳоратда ювилиши лозим бўлган бирор қисми ташқарига чиқса оёқ таҳоратини янгилаш лозим бўлади.

8. Ҳанафий мазҳабимизда журмуққа (махсининг устидан кийиладиган оёқ кийим) масҳ тортиш жоиз. Шофеъий маҳабида эса жоизмас.

9. Ҳанафий мазҳабимизда учта бармоқ билан масҳ тортиш лозим. Бир ё икки дона бармоқ билан масҳ тортиш жоиз эмас. Шофеъий мазҳабида эса қўлнинг бирор қисми билан масҳ тортиб қўйса кифоя.

10. Ҳанафий мазҳабимизда оёқларнинг ўзинигина ювибоқ махсини кийиб олса ва таҳорат синдирувчи ишдан олдин таҳоратнинг бошқа амалларини бажариб қўйса, махсисига масҳ тортаверади. Шофеъий мазҳабида эса таҳоратни мукаммал қилиб кейингина махси кийса шунда масҳ тортиши мумкин.

11. Ҳанафий мазҳабимизда бир кеча кундуздан кейин сафарга отланган одам махсисини ечиб ташлайди. Агар бир кеча кундуздан олдин сафарга отланса уч кеча кундузгача масҳ тортиши мумкин. (Гарчи махсини муқимлик чоғида кийган бўлса ҳам). Шофеъий мазҳабида эса, муқимлик чоғида кийган махсисига масҳ тортган бўлса ва бир кеча кундуздан олдин сафарга отланса, бир кеча кундуз масҳ тортади холос. Мабодо сафарда махси кийиб, масҳ тортиб бир ё икки кундан кейин муқим бўлиб Ватанига қайтса уч кунгача масҳ тортиб юраверади.

12. Ҳанафий мазҳабимизда таҳоратда барча аъзолар уч мартадан ювилади. Масҳ эса бир марта тортилади. Шофеъий мазҳабида эса, масҳни ҳам уч марта тортилади.

Намоздаги фарқлар:

1. Ҳанафий мазҳабимизда намозни бошлаш жараёнида қўлларни қулоқлар баробарича кўтарилади. Шофеъий мазҳабида эса, елка баробарича кўтарилса кифоя.

2. Ҳанафий мазҳабимизда қўллар фақатгина намозни бошлашда айтиладиган такбир чоғида кўтарилади. Шофеъий мазҳабида эса, намозни бошлашдаги такбир, рукуга кетишдаги такбир, рукудан қайтиб саждага кетишдаги такбир чоғида кўтарилади.

3. Ҳанафий мазҳабимизда намозни бошлаб такбир айтгач “субҳанакаллоҳумма…” ўқилади. Шофеъий мазҳабида эса “важжаҳту важҳий…” ўқилади.

4. Ҳанафий мазҳабимизда қўллар боғланиб киндик остига қўйилади. Шофеъий мазҳабида эса, киндик устига қўйилади.

5. Ҳанафий мазҳабимизда имомга иқтидо қилганлар имом ортида қироати жаҳрий намозда ҳам, махфий намозда ҳам қироат қилмайди. Шофеъий мазҳабида эса, имомга иқтидо қилганлар қироати жаҳрий намозда ҳам, қироати махфий намозда ҳам имомдан ташқари ўзлари ҳам қироат қилишади.

6. Ҳанафий мазҳабимизда намоз вақтида кийимнинг сидли (енгларга қўлни киргизмасдан кийимни елкага ташлаб олишлик) жоиз ва шу билан бирга макруҳдир. Шофеъий мазҳабида эса кийимини сидл қилганларнинг намози жоиз бўлмайди.

7. Ҳанафий мазҳабимизда намозхон қироатда оятларни санаб туриши макруҳ. Шофеъий мазҳабида эса макруҳмас, бироқ санамаган афзал.

8. Ҳанафий мазҳабимизда бир оят қироат қилса ҳам намози жоиз бўлаверади. Шофеъий мазҳабида эса (фотиҳа сурасини биладиганлар) фотиҳа сурасини тўлиқ ўқимаса намози жоиз бўлмайди. Билмайдиганлар эса “ал-ҳамду лиллаҳ, Аллоҳу акбар” дейди.

9. Ҳанафий мазҳабимизда имом рукудан қайтишда фақат “самиъал-лоҳу лиман ҳамидаҳ” дейди. Қавм эса “роббана лакал-ҳамд” дейди. Шофеъий мазҳабида эса, имом “самиъал-лоҳу лиман ҳамидаҳ” ва “роббана лакал-ҳамд” дейди.

10. Ҳанафий мазҳабимизда эркаклар қаъда ҳолатида ҳар доим ўнг оёқни тик қилиб, чап оёқни тўшаб думбасини чап оёғи устига қўйиб ўтиради. Шофеъий мазҳабида эса, Пешин, Аср, Хуфтон ва Бомдоднинг охирги ракатидаги қаъда ҳолатида иккала оёғини ўнг тарафига чиқариб, ўнг оёғини тиклаб, чап оёғини тўшаб, думбасини ерга қўйиб ўтиради. Аввалги қаъдаларида эса худди ҳанафийлар каби ўтиришади.

11. Ҳанафий мазҳабимизда саждадан қиёмга туришда орада ўтирмасдан ва ерга қўли билан таянмасдан туради. Шофеъий мазҳабида эса саждадан туришда бироз ўтириб тин олади ва икки қўли билан ерга таяниб қиёмга туради.

12. Ҳанафий мазҳабимизда Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ривоят қилган ташаҳҳудни ўқийди. Шофеъий мазҳабида эса, Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу ривоят қилган ташаҳҳудни ўқийди.

13. Ҳанафий мазҳабимизда бомдод намозида қунут дуоси ўқилмайди. Шофеъий мазҳабида эса бомдодда рукудан кейин қунут дуоси ўқилади. Шунингдек, мусулмонларнинг дуога ҳожати бўлса ҳар намозда рукудан кейин қунут дуосини ўқишлари мумкин.

14. Ҳанафий мазҳабимизда қунутда вожиблик маъносида бирор дуо тайинланган эмас. Шофеъий мазҳабида эса “аллоҳумма иҳдиний фиман ҳадайта” дуосини ўқиш шарт.

15. Ҳанафий мазҳабимизда учинчи ва тўртинчи ракатларда фотиҳа ўқилади. Мабодо ўрнига тасбеҳ айтса жоиз. Шофеъий мазҳабида эса ҳар бир ракатда фотиҳа сурасини тўлиқ ўқиш шарт. Бирон ҳарфи тушиб қолса намозни қайтариб ўқийди.

16. Ҳанафий мазҳабимизда аввалги қаъдада ташаҳҳудга ҳеч нарсани (дуо ҳам, саловат ҳам) қўшимча қилинмайди. Дарҳол туриб кейинги ракат қироатига киришади. Шофеъий мазҳабида эса биринчи қаъдада ташаҳҳудни ўқиб қиёмга тургач ташаҳҳуд миқдоридан озроқ дуо ўқийди (кейин қироатга киришади).

17. Ҳанафий мазҳабимизда ташаҳҳуддан кейин Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва салламга саловат ўқимаса намози бузилмайди. Бироқ гуноҳкор бўлади. Шофеъий мазҳабида эса, охирги қаъдада салом ва ташаҳҳуд орасида саловат ўқимаса намози бузилади.

18. Ҳанафий мазҳабимизда намоз сўнггида салом бериш фарз эмас. Шофеъий мазҳабида салом фарз. Салом бермасдан тугатилган намозни қайта ўқиш лозим.

19. Ҳанафий мазҳабимизда витр намози вожибдир. Шофеъий мазҳабида у вожиб эмас, суннат дейилган.

20. Ҳанафий мазҳабимизда улов устида витр ўқиш мумкин эмас. Шофейи мазҳабида эса мумкин.

21. Ҳанафий мазҳабимизда витр намози бир салом билан уч ракат. Шофеъий мазҳабида эса ўн бир ракат.

22. Ҳанафий мазҳабимизда имомнинг ёлғиз ўзи жамоатдан ажраб алоҳида тепаликка чиқиб олиши макруҳ. Шофеъий мазҳабида иқтидо қилувчиларга кўриниб туриши учун имомнинг ёлғиз ўзи баланд жойга чиқиб олиши макруҳ эмас.

23. Ҳанафий мазҳабимизда салланинг каврига (ўрамига) сажда қилса (яъни пешонаси ерга тегмасдан салласининг докасига тегса) жоиз бўлади. Шофеъий мазҳабида эса жоиз бўлмайди.

24. Ҳанафий мазҳабимизда балоғатга етмаган гўдакка фарз намозларда иқтидо қилинмайди. Шофеъий мазҳабида эса иқтидо қилинаверади.

25. Ҳанафий мазҳабимизда имом ва қавм орасида йўлак ё ариқ бўлса қавмнинг намози жоиз бўлмайди, илло саф уланса жоиз бўлади. Шофеъий мазҳабида эса имом ва қавмнинг ораси икки-уч юз зироъгача масофада очиқ бўлса ҳам жоиз бўлаверади. Ундан ортиғи жоизмас.

Фиқҳий манбалар асосида Ботиржон қори тайёрлади.

Бу ҳақда Ўзбекистон мусулмонлари идораси Таълим ва илмий-тадқиқот бўлими маълум қилди:

Тошкент ислом институти ва Мир Араб олий мадрасасига:

– Фиқҳ ва ақоид (тест синови)                                  30 Х 3,1 – 93 балл;
– Араб тили (оғзаки, ижодий имтиҳон)                      63 балл;
– Ўзбекистон тарихи (тест синови)                            30 Х 1,1 – 33 балл.

Ҳадис илми мактабига:

– Ҳадис ва Мусталаҳул ҳадис (оғзаки, ижодий имтиҳон)         93 балл;
– Араб тили (оғзаки, ижодий имтиҳон)                                   63 балл;
– Ўзбекистон тарихи (тест синови)                                         30 Х 1,1 – 33 балл.

Ўрта махсус диний таълим муассасаларига:

– Хорижий тил (тест синови)                                                   30 Х 3,1 – 93 балл;
– Тарих (тест синови)                                                              30 Х 2,1 – 63 балл;
– Маънавият ва маърифат (тест синови)                                   30 Х 1,1 – 33 балл.

2021-2022 ўқув йили қабул жараёнлари ҳақида қўшимча маълумотларни https://t.me/qabulmuslimuz телеграм ботидан олишингиз мумкин.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ассаламу алайкум ва роҳматуллоҳ!

Самарқанд вилояти Иштихон туманида яшовчи Отабек биродаримиз икки буйрагидан ажраган, ҳозирда ушбу аъзолар вазифасини сунъий аппарат бажармоқда. Шу боис унга тезда жарроҳлик амалиёти зарур. Бунинг учун катта маблағ керак. Бу боқувчисини йўқотган, онаси бемор бўлган Отабекнинг оиласига жуда катта, аммо кўпчилик мўмин-мусулмонлар учун кичик маблағ.

Мўмин-мусулмон биродарлар, Отабекжоннинг тузалиб кетишига ҳисса қўшайлик. Эҳсонимизни ҳақдор бўлган жойга беришга шошилайлик. Бемор дардига дармон бўлиб, улкан ажру мукофотни қўлга киритайлик.

Зеро, «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: «Мусулмон мусулмоннинг биродаридир. Унга зулм ҳам қилмайди, уни ташлаб ҳам қўймайди. Ким биродарининг ҳожатини раво қилса, Аллоҳ унинг ҳожатини раво қилади. Ким бир мусулмоннинг ташвишни аритса, Аллоҳ унинг Қиёмат кунидаги ташвишларидан бирини аритади. Ким бир мусулмоннинг айбини беркитса, Аллоҳ Қиёмат кунида унинг айбини беркитади», дедилар» (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Мурожаат учун: (90) 910 11 10 Нодиржон
Uzcard: 8600 5103 4881 4463
Нодиржон Абдулладжанов
Сбербанк: 5228 6005 4218 3308
Нодиржон Абдуллажанов

Аллоҳ таоло барчамиздан рози бўлсин!

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм 

Ҳозирги даврда, энг аввало, ахборот чегараларининг барҳам топишида ўзлигини намоён қилаётган глобаллашув шароитида ва бир пайтлар халқаро муносабатлар мазмунини белгилаган икки қарама-қарши куч — социализм ва капитализм ўртасидаги ўзаро курашнинг барҳам топиши натижасида экстремизм ва терроризм мамлакатлар, минтақалар ва умуман дунё хавфсизлигига асосий тахдид сифатида биринчи ўринга чиқди. Қўпорувчилик фаолиятининг турли кўринишларини ўз ичига олган инфраструктурани шакллантирган ва ривожлантирган мазкур икки дунёқараш ўртасидаги кураш ҳозирда турли хил кучларни бирлаштирган кўп қутбли дунёнинг мазкур инфраструктурага қарши курашидек шакл-шамойил касб этмоқда.

Бугунги кунда Ислом динига нисбатан бутун дунёда қизиқиш ва интилиш кучайиб, унинг шуҳрати  янада  кенг  ёйилаётганлиги ҳаммага маълум. Аммо буни кўра олмайдиганлар томонидан бунга қарши турли найранглар ўйлаб топилаётганлиги ҳеч кимга сир бўлмай қолди. Мусулмонлар орасида фитна қўзғаб, ўзаро келишмовчиликларни келтириб чиқариш ва жамият ҳаётида барқарорликни издан чиқаришда Исломни нотўғри талқин қилиб, унинг номидан турли нотўғри ғоя ва оқимларни пайдо қилиш энг  сермаҳсул қуролга айланиб қолди. Айни шу асосда мазҳабсизлик муаммоси ҳам пайдо бўлганлиги эҳтимолдан холи эмас.

Мазҳабсизлик ғояси асрлар давомида ўтган минглаб олимларнинг қилган меҳнатларини бекорга чиқаради. Асрлар давомида барча мусулмонлар амал қилиб келган анъана нотўғри, шунча мусулмон адашган экан, деган хулоса келиб чиқади. Бундай бўлиши мумкин эмас, буни тилга олишнинг ўзи қийин. Бу Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатига ҳам тўғри келмайди, зеро у киши шундай марҳамат қилади: «Аллоҳ умматимни бирор залолатга жамламас». Бошқа бир ҳадисда «Мусулмонлар яхши деб билган нарса Аллоҳнинг ҳузуруда ҳам яхшидир», – дейилган. Бу даъват мазҳаблар моҳияти ва қийматини умуман билмасликдир.

Ўзбек халқи суннийликнинг мўътадил мазҳаби ханафийликнинг бағрикенглиги билан сиёсий-иқтисодий, илмий-маданий ҳамда маънавий юксалишга қўлай шароитлар яратиб келган. Ханафийлик ўз тарихий тараққиётининг барча босқичларида мусулмонларнинг ҳамжиҳатлиги, ўзаро иноқлиги ва бирлигини таъминлаш учун курашиб келган.  У мусулмонлар орасидаги ҳар қандай фирқачиликка қарши бўлиб, қавмнинг диний эътиқод белгилари бўйича гуруҳларга бўлиниш ғоясини ҳеч қачон тан олмаган.

Ушбу ғоянинг салбий оқибатлари юртимизнинг ўтган яқин тарихида ҳам яққол намоён бўлади. Халқимиз ўз мустақилигини қайтадан қўлга киритганидан сўнг динимизга кенг йўллар очиб берилди. Диний маърифий соҳаларда турли мусулмон давлатлар билан ҳамкорлик йўлга қўйилди. Аммо шу билан бирга четдан мазҳабсизлик ғояси ҳам кириб келди. Улар ўзларининг нотўғри, аммо зоҳирда гўзал даъватларига бир қанча юртдошларимизни ишонтиришга улгурди. Улар халқимизнинг азалдан амал қилиб келаётган ҳанафийлик мазҳабини нотўғрига чиқарди. Бу эса ҳанафий мазҳабига амал қилувчиларнинг эътирозига сабаб бўлди.

Натижада мусулмонлар ўртасида низо, тортишув юз бериб, ихтилофлар авжига чиқди. Ҳали динни тўлиқ билмайдиган, Қуръоннинг таржима ва тафсири у ёқда турсин, уни тўғри ўқий олмайдиган юртдошларимизнинг диний ҳукмлар ҳақида тортишиб, бир-бирини адашганга чиқаришларига сабаб бўлди.

Турли хил ихтилоф ва келишмовчилик таъсирида ўз яқинларидан, халқидан ва юртидан норози кайфиятда бўлган диний экстримизмга мойил «кадрлар» пайдо бўлди. Улар энди нафақат мазҳабга амал қилувчилар билан, балки ўзаро бир-бирлари билан ҳам келишмас эди. Уларнинг ўзлари ҳам турли номсиз фирқаларга ажралиб кетди. Бундан эса турли экстремистик руҳдаги ғаразли кучлар унумли фойдаланди. Ўлкамизга четда шаклланган ва маълум тарихга эга бўлган радикал оқимлар кириб келди ва тарқоқ номсиз фирқаларни ўзларига қўшиб олди. Натижада «Ҳизбут таҳрир», «Акромийлар»,  «Туркистон Ислом ҳаракати», «Жиҳодчилар» каби экстремистик руҳдаги гуруҳлар пайдо бўлди.   

Шунинг учун ҳам Рамазон ал-Бутий «Мазҳабсизлик – Ислом шариатига таҳдид солиб турган энг катта бидъат» деб айтгани бежиз эмас эди. Ҳозирги кунимизда ҳали ҳам юртдошларимиз ичида билиб-билмай ушбу ғоянинг таъсирида юрган кишиларнинг мавжудлиги сабабли бу ғояни диний-маърифий асосда чуқур ўрганиб, унинг асл моҳиятини очиб бериш, уни одамларга, халқимизга тўғри тушунтириб бериш ва шу йўл билан мазҳабсизлик салбий оқибатларини олдини олиш бугунги кундаги муҳим ва долзарб вазифалардан бўлиб қолмоқда. Шу билан бирга, мазҳабларнинг асл моҳияти, уларнинг бебаҳо қиймати, хусусан, халқимиз азалдан амал қилиб келаётган ҳанафий мазҳабини халқимизга, ёшларимизга тушунтириш зарур.

Ҳозирда у Туркиядан тортиб Индонезиягача ҳудуддаги  давлатларда асосий  мазҳаб ҳисобланади. Ўзбекистонда у ΙХ-Х асрларда қарор топди. Ўзбекистондаги ҳанафий мазҳаб ўзига хосдир. Зеро Муҳаммад Шайбоний (749-805) Абул – Муъин Насафий, Имом Мотурудий каби  ватандошларимиз бу таълимотни янги тараққиёт босқичига кўтарганлар, энг муҳими, минтақа шароитига мослаштирганлар.

Моликий мазҳабининг ватани  Мадина бўлгани учун унинг Ҳижозда тарқалиши табиий эди. Ҳар йили ҳаж мавсумида Шимолий Африка ва Андалусия олимлари Мадина уламолари билан алоқа қилгани туфайли бу мазҳаб у ерларга ҳам ёйилиб, Андалусияда зоҳирий мазҳабини сиқиб чиқарди. Моликий мазҳаби ҳозирги кунларда ҳам Марокаш, Жазоир, Тунис, Ливияда этакчи мазҳаб сифатида сақланиб келмоқда. Шунингдек, у юқори Миср ва Судан ҳамда Баҳрайн, Бирлашган Араб Амирликлари ва Кувайтга ўз нуфузини ёйди. Бошқа қатор мамлакатларда ҳам муайян миқдорда моликий мазҳабининг издошлари мавжуд. Миср ва Суданда йирик моликий жамоалари мавжуд. Кам миқдорда моликийлар деярли барча мусулмон давлатларида яшайдилар.

Шофеийлик тарқалган ҳудудлар:  Миср мазкур янги мазҳабнинг ватани бўлгани учун у ерда бу таълимот чуқур илдиз отгани табиийдир.

1517 йили Усмоний турклар томонидан Мисрга ҳанафий мазҳаби киритилади. Ҳозирги кунда суд маҳкамаларида шахсий мақом борасида ҳанафий мазҳаби татбиқ этилса-да, кўп мисрликлар, айниқса, қишлоқ жойларда ўз диний урф-одатларида шофеий мазҳаби анъаналарига содиқ қолганлар. Фаластин ва Иорданиянинг аксарият мусулмонлари, Сурия, Ироқ, Ҳижоз, Покистон, Ҳиндистон, Индонезия ҳамда Эрон ва Ямандаги сунний мусулмонлар ҳам шундай қиладилар.

Шофеий мазҳаби мураккаб мантиқий таҳлилни талаб қилувчи ҳанафий мазҳабидан ва Мадина фиқҳий мактабининг ҳуқуқий мажмуасини тўлиқ билишни талаб қилган моликий мазҳабидан фарқ қилади. Айнан мана шу нарса бу мазҳабнинг Сурия,  Ироқ  ва  Мисрда чуқур илдиз тарқалишига ва мусулмон давлатларига ёйилишига имкон берди.

Ҳанбалийлик тарқалган ҳудудлар. ХХ асрда Сауд оиласининг ҳукумат тепасига қайтиши Саудия Арабистонида ҳанбалий мазҳабини расмий мазҳаб сифатида таъсис этилишига олиб келди. Шунингдек, ҳанбалийлик Қатарда расмий мазҳаб ва Фаластин, Сурия, Ироқ ва яна бошқа жойларда ўз издошларига эга. 

Хулоса қилиб айтганда, тўрт фиқҳий мазҳаблар юқорида таъкидлаганимиздек, баъзи жузъий масалалардагина фарқланадилар, холос. Шунингдек бир фиқҳий мазҳаб ичида ҳам турли фикрлаш кенг миқёсда йўлга қўйилган. Мисол учун Ҳанафий мазҳабида баъзи масалаларда Имом Абу Ҳанифанинг шогирдлари у кишининг фатволаридан бошқача фатво чиқарганлар ва шогирднинг фатвосига амал қилинган.

Лекин фуқаҳоларнинг бу фикр эркинликлари зулм ва жавр ила баъзи кишилар томонидан ихтилоф, деб номланган. Аслида бу иш ихтилоф эмас, кўпфикрликдир. Масалани ҳал қилишда афзал ва осон йўлни танлашга уринишдир. Айни пайтда бу кўпфикрлилик юксак одоб доирасида бир-бирини ҳурмат қилган ҳолда йўлга қўйилган. Мунозара одоблари ишлаб чиқилган ва бу бобда китоблар ҳам битилган. Буларнинг ҳаммаси фикр ва сўз эркинлигининг самарасидир.

Мазҳабсизлар Қуръони Карим ва суннатдан шаръий ҳукмларни чиқаришда ўзларининг қадимги маслакдошлари бўлмиш «Зоҳирийлик» мазҳабининг йўлини тутганлар.

Ҳеч ким мазҳабларни фақат шу тўрт мазҳабга чеклаб қўймаган, балки тарихий шароит шуни тақозо қилган.

Мазҳаблар орасидаги ихтилоф ақидавий ихтилофлар каби шариат ман этган ихтилоф эмас, аксинча улар мусулмонлар учун раҳмат. Бу ихтилофлар саҳобий ва тобеинлар орасидаги ихтилофларнинг узвий давомидир.

Мазҳаб имомларининг саҳиҳ ҳадис ҳақидаги гаплари Имом Бухорий ва Муслим каби саҳиҳ ҳадислар тўпламида мазҳабга тўғри келмайдиган масалаларда мазҳабни ташлаб, ҳадисга эргашиш керак дегани эмас, бу гаплар фақат жуда ҳам кам кишилар бажара оладиган шартларга жавоб бера оладиган мазҳаб ичидаги мужтаҳидларга ва мутлоқ мужтаҳидларга қаратилган.

Мазҳабсизлик жамият ҳаётида ихтилоф ва жанжалларни келтириб чиқаради ва бунинг натижасида турли радикал оқимларга мойил «кадрлар» етишиб чиқади. Бирдамлик ва барқарорликка салбий таъсир этади. Бугунги кунда мазҳабсизликнинг олдини олишнинг маънавий, диний ва маърифий асосларига алоҳида аҳамият бериш лозим.

Тоҳирова Мухлисахон

Британия масжиди Рамазон ойида хайрия учун 996,000 фунт стерлинг ($1,4 миллион) тўплади, бунда хайрия йиғувчилар Яман, Сурия ва Ливанга инсонпарварлик ёрдамини кўрсатишди, шунингдек, Буюк Британияда оч ва муҳтож одамларни овқатлантиришга ёрдам беришди, деб хабар бермоқда islam.ru.

Arab News нашри тарқатган баёнотда Green Lane Masjid гуманитар ташкилоти бу йил Рамазон ойида "ҳар қачонгидан ҳам фаолроқ" эканини айтилган.

Islamic Relief ва One Ummahларни қўшган ҳолда хайрия ташкилотлари билан биргаликда ишлаган Бирмингемдаги масжид муқаддас ой давомида эҳсон йиғиш ва озиқ-овқат маҳсулотларини етказиб бериш дастурлари бўйича бир қатор тадбирларни ўтказди.

Телевидениеда маблағ йиғиш бўйича бир кампания доирасида Сурияда Green Lane Masjid нон заводи лойиҳаси учун 130 000 фунт стерлингдан ортиқ пул йиғилди.

Ушбу пулга қашшоқлик ва иқтисодий ҳалокат дуч келган 28 000 нафар сурияликларни мунтазам ва арзон озиқ-овқат билан таъминлаган ҳолда, ҳар куни 11 тоннадан ортиқ нон ёпиш давом эттирилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати