Бир киши ҳузурига аёли кирганида намоз ўқишни бошлабди. Тонг отиб кетибди, лекин у аёлига қиё ҳам боқмабди. Бу иши ҳақида маломат қилинганида, у киши: «Мен эр кишининг аҳли унинг ҳузурига кирганда ўқиладиган икки ракъат суннат намозини ўқишга турган эдим. Лекин Қуръоннинг ажойиблигига берилиб, аёлимни ҳам унутиб қўйибман», деган экан.

Жоҳиз айтади: «Аллоҳ таоло Ўз Китобини араблар ўз гапларини жумла ва фаслларга ажратиб атаган номларининг акси билан номлади. Яъни улар гапларини «девон» деб номлаган бўлсалар, Аллоҳ таоло Ўз Каломини «Қуръон» деб номлади. Аллоҳ таоло унинг айрим бўлагини «сура» деб номлади, улар эса шундай бўлакни «қасида» деб номлашган. Улар ўз гапларининг бир бўлагини «байт» деб аташса, Аллоҳ таоло суранинг бир бўлагини «оят» деб номлади. Аллоҳ таоло суралар охиридаги мослашувни «фосила» деб номлади, улар бундай ҳолатни «қофия» деб номлашарди».

Аллоҳ таолонинг иккитагина оятида ҳижоия ҳарфларининг 29 таси ҳам жамланган. Улар: «Оли Имрон» сурасининг 154-ояти, ва «Фатҳ» сурасининг 29-ояти.

Қуръони карим 30 порадан иборат. Унинг суралари сони 114та. Қуръон суралари 6236 оятни ўз ичига олади. Атонинг фикрига кўра Қуръони карим 77439та сўздан ташкил топган. Ибн Аббоснинг сўзларига қараганда, Қуръонда 323671та ҳарф қатнашган. Унда 8804та замма ҳаракати, 53242та фатҳа ҳаракати, шунингдек, 39582та касра аломати, 1771та мад – чўзиш белгиси, 1252та ташдид аломати, 134550та нуқта ишлатилган.

Қуръони каримда «Қуръон» лафзи 68та ўринда келган.

Ҳарф эътиборидан Қуръони каримнинг тенг ярми «Каҳф» сурасининг 19-оятида келган وَلْيَتَلَطَّفсўзининг охиридаги «фе» ҳарфи, деб белгиланган.

Шунингдек, сўз эътиборидан Қуръони каримнинг тенг ярми «Ҳаж» сурасининг 20-оятидагиوَالْجُلُودُ сўзи экани аниқланган.

Оятлар эътиборидан эса Қуръони каримнинг тенг ярми فَأَلْقَى مُوسَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ تَلْقَفُ مَا يَأْفِكُونَ«Шуаро» сурасининг 45-оятидир.

Шунингдек, суралар ҳисобига кўра Қуръоннинг тенг ярми «Ҳадид» сурасининг охирига тўғри келади.

Қуръондаги энг катта сура – Бақара сураси.

Қуръондаги энг кичик сура – Кавсар сураси.

Қуръондаги энг узун оят – Бақара сурасининг 282 ояти (Қарз ояти).

Қуръондаги энг узун калима فَأَسْقَيْنَاكُمُوهُ  Ҳижр сураси 22 ояти.

Қуръони каримда ح ҳарфи фақатгина иккита жойда кетма-кет келади: عُقْدَةَ النِّكَاحِ حَتَّى Бақара сураси 235 оят, لَا أَبْرَحُ حَتَّى Каҳф 60 оят.

Қуръони каримда ك ҳарфи фақатгина иккита жойда кетма-кет келади: مَنَاسِكَكُمْ  Бақара сураси 200 оят, مَا سَلَكَكُمْ Муддассир 42 оят.

Қуръони каримда غ ҳарфи кетма-кетма ҳолда фақатгина битта жойда келади: وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِОли Имрон сураси 85 оят.         

Қуръони каримда энг кўп марта ك ҳарфи иштирок этган сура Бақара сурасининг 282 ояти бўлиб, унда 23 марта такрорланган.

غ  ҳарфи билан бошланган оятлар иккита бўлиб, улар: Ғофир сурасининг 3-ояти билан, Рум сурасининг 2-ояти.

ظ ҳарфи билан фақатгина Рум сурасининг 41-ояти бошланади.

Охирида икки пайғамбарнинг исми келган сура бу Аъло сурасидир.

Аввалида икки мевани зикри келган сура бу Тин сурасидир.

Ҳар бир оятида Лафзи жалола бўлган сура Мужодала сураси.

Лафзи жалола Қуръони каримда 980 марта зикр қилинган.

Пайғамбаримизнинг соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Муҳаммад исмлари Қуръонда 4 маротаба зикр қилинган.

Қуръонда энг кўп зикр қилинган пайғамбар бу Мусо алайҳиссаллом.

Қуръонда саҳобалардан фақатгина Зайд ибн Ҳорисанинг исмлари зикр қилинган.

Қуръонда фақатгина бир аёлни исми зикр қилинган. У ҳам бўлса Марям онамиз.

 У зот шандай деди: «Бир куни тунда саҳар вақтига яқин йўл бўйидаги хонамда «Тоҳа» сурасини ўқир эдим. Тугатиб бўлгач, енгил мудроқ босди. Шунда осмондан бир инсон тушди, қўлида бир саҳифа. У кўзимнинг олдида саҳифани очган эди, қарасам, «Тоҳа» сураси. Ундаги битта калимадан бошқа ҳамма калиманинг остига ўнта ҳасанот битиб қўйилган. Мен ўша битта калиманинг ости ўчирилган ҳолда, унинг остида ҳеч нарса йўқлигини кўриб: «Аллоҳга қасамки, бу калимани ҳам ўқидим, нега савобини кўрмаяпман?» дедим. Шунда у инсон: «Тўғри, сен ўқидинг, биз савоб ёзган эдик. Бироқ Арш томонидан бир нидо қилувчининг «Унинг савобини ўчиринглар!» деган нидосини эшитиб, уни ўчирдик», деди. Мен уйқумда йиғлаб: «Нега бундай қилдингиз?» деб сўрадим. У: «Бир киши ўтиб кетаётган эди, у сабабли шу калимада овозингни кўтардинг, натижада савоби кетди», деди».

Чиройли овозда қироат қиладиган инсонлардан тиловат эшитиш Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннати ва улуғ инсонлар, обидлар ва Аллоҳ таолонинг солиҳ бандаларининг одатидир. Бунинг мустаҳаб ишлардан эканлигига иттифоқ бўлган.

 Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан келган саҳиҳ ривоятда у киши шундай дейди: “Менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Менга Қуръон ўқиб бер”, дедилар. Мен: “Ё Росулаллоҳ, мен сизга қироат қилиб бераманми, ваҳоланки у сизга нозил бўлганку?”, дедим. Шунда У зот: “Мен Қуръонни ўзимдан бошқадан эшитишни яхши кўраман”, дедилар. Мен Нисо сурасини ўқиб,

 فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا

 “Ҳар бир умматдан (ўз пайғамбарини) гувоҳ сифатида келтирганимизда ва Сизни (эй, Муҳаммад!) уларга гувоҳ қилиб келтирганимизда, (уларнинг ҳоли) не кечур?!”(Нисо сураси, 41-оят.)оятига келганимда у зот: “Ҳозир кифоя қилади”, дедилар. Ўгирилиб қарасам кўзлари ёшга тўлган эди”. (Бухорий ва Муслим ривояти.)

 Доримий ва бошқалар ўз санади билан ривоят қилади: Абу Мусо Ашъарийрозияллоҳу анҳуга Умар ибн Хаттоброзияллоҳу анҳу: “Бизга Роббимизни эслатгин”, дер эдилар. Шунда Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳу у зотнинг ҳузурларида қироат қилиб берарди.

 Баъзи солиҳ инсонлар бошқаларнинг қироатлари сабаб оламдан кўз юмганликлари ривоят қилинади.

 Баъзи уламолар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари айтиладиган ўринда аввалида ҳам, тамом бўлганида ҳам бир овози чиройли қорининг қироат қилишини мустаҳаб санаганлар.

 Қуръон тиловат қилувчи инсон мажлисга муносиб ва лойиқ жойдан қироат қилиши ва унинг қироати хавфу-ражо, панду-насиҳат, дунёда парҳезкор бўлиш, охиратга тарғиб қилувчи, унга таёргарлик кўриш, орзу ҳавасни камайтириш ва ҳусни хулққа далолат қилувчи оятларни тиловат қилиши мақсадга мувофиқ.

Жалолиддин Ҳамроқулов 

"Новза" жомеъ масжиди имом-хатиби 

 Тошкент ислом институти кафедра мудири

Уйқудан олдин Оятал Курсий, Ихлос сураси, Муаввизатайн, Бақара сурасининг охирини ўқиш мустаҳабдир. Бу эътибор қаратиш муҳим бўлган ва таъкидланган ишлардандир. Бу борада бир неча саҳиҳ ҳадислар ривоят қилинган.

Икки саҳиҳ тўпламда Абу Масъуд Бадрийдан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: “Кимки кечқурун Бақара сурасининг охирги икки оятини ўқиса, унга кифоя қилади”. Бир жамоа уламолар “кифоя қилади” деган иборани “кечаси қоим бўлишга кифоя қилади” деб изоҳлайдилар. Бошқалар эса “кечаси етадиган ёмонликларга кифоя қилади” дейдилар.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар кеча Ихлос сурасини ва Муаввизатайнни ўқирдилар.

Али розияллоҳу анҳудан қуйидаги ривоят келтирилади: “Исломга кирган ақлли бирор инсонни оятал курсийни ўқимасдан ухлаганини кўрмаганман”.

Али розияллоҳу анҳудан қилинган яна бошқа ривоятда шундай дейдилар: “Исломга кирган ақлли бирор инсонни Бақара сурасининг охирги уч оятини ўқимасдан ухлаганини кўрмаганман”. (Бунинг исноди Бухорий ва Муслимларнинг шартига кўра саҳиҳдир.)

Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Бирор бир кечани Ихлос сураси ва Муаввазатайнни ўқимасдан ўтказмагин”, дедилар. (Шундан кейин) мен бирор бир кечани Ихлос сураси ва Муаввазатайнни ўқимасдан ўтказмадим”.

Иброҳим Нахаъийдан ривоят қилинади: “Улар (аввалгилар) ҳар кеча ана ўша уч сура (Ихлос сураси ва Муаввазатайн)ни ўқишликни мустаҳаб билардилар”.

Яна ушбу кишидан ривоят қилинади: “Улар ётоққа ётган вақт Муаввизатайнни ўқишни таълим берардилар”.

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Зумар сураси ва Бани Исроил (Исро) сурасини ўқимагунларича ухламасдилар”. (Термизий ривоят қилган ва буни ҳасан ҳадис деган.)

Ҳар кеча уйқусидан уйғониб кетса Оли Имрон сурасини охири  إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ оятидан охиригача ўқишлик мустаҳаб. Чунки, икки саҳиҳ тўпламда Оиша онамиздан қуйидаги ривоят мавжуд: Расулуллоҳ  соллаллоҳу алайҳи васаллам агар уйғониб кетсалар, Оли Имрон сурасини охирини ўқир эдилар.(Бухорий ва Муслим ривояти)

Жалолиддин Ҳамроқулов

"Новза" жомеъ масжиди имом-хатиби 

Тошкент ислом институти кафедра мудири

Мустақиллик йилларида исломий қадриятлар – масжид ва мадрасалар, зиёратгоҳлар, нодир тарихий манбалар, осори-атиқалар мусулмонларга қайтариб берилди. Ўлкамизда яшаб меҳнат қилаётган кўп сонли мусулмонлар қатори бошқа дин вакилларининг ҳам эмин-эркин ибодат қилишлари, диний таълим олишлари учун шарт-шароитлар яратилди.  

Бир сўз билан айтганда улуғ аждодларимиз мероси бўлмиш бирор обида, бирорта китоб, уларнинг қабри, дахмаси эътибордан четда қолмаслиги учун ҳамма тадбирлар қилинди ва қилинмоқда. Ҳукуматимиз томонидан амалга оширилган бу улкан яратувчанликда наманганлик бўлган алломаю-фузалолар, олиму-шоирлар номи ҳам абадийликка муҳрланди.

Бугун ҳар бир ўзбекистонлик учун Ватан, Истиқлол ва миллий-диний қадриятлар сўзлари чинданда онадай азиз, отадай улуғворлик касб этмоқда. 

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 1 июндаги “Муборак Рамазон ойини муносиб тарзда ўтказиш тўғрисида”ги ПҚ-2538-сонли Қарори ҳар бир фуқаро қалбини тоғдек кўтарди. Ундаги белгиланган мақсад ва вазифаларни тўла бажариш қай бир соҳада бўлишлигидан қатъий назар, ҳар биримизнинг муқаддас бурчимиздир.

Хақиқатда муборак Рамазон ойининг кириб келиши юртимиз аҳлига катта қувонч бахш этмоқда. Вилоятимиздаги барча масжидларда таровиҳ ва хатми Қуръонлар бошлаб юборилди. Намозхонлар масжидларда қориларнинг Қуръон ўқиб беришларини мароқ билан эшитмоқдалар. Қуръон хатмиларига қатнашаётган кексалар билан суҳбат қилсангиз кўзларида миннатдорчилик ёши балқиганини кўриб Яратганга шукроналар келтирасиз. Зеро, пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадисларининг бирида: “Аллоҳ таоло бандага каттами, кичикми бир неъмат берса ва банда унинг шукронаси учун “Аллоҳга ҳамд бўлсин” деса, шунда у ўша неъматидан ҳам афзалроқ нарсага эришган бўлади”- деганлар.

Агар мулохаза қилсангиз мустақилликдан олдин улкан масжидларни тўлдириб, ёшу қари эмин-эркин ибодатларини адо этишлари қаёқда эди. Ваҳолангки ҳозирда юртимиз йилдан йилга обод бўлиб, халқимиз фаровонлиги йил сайин ортиб бормоқда. Диний қадриятларимиз кундан-кунга чирой очмоқда. Демак, бунга жавобан кечаю кундуз бу неъматларнинг шукронасини адо этиб бормоғимиз лозим бўлади. Аллоҳга ҳамду сано айтиш, Унинг неъматлари шукрини адо этиш банда учун ҳам ибодат, ҳам Аллоҳнинг унга берган катта мукофотидир.

Инсонийлик, маънавий поклик, шукроналик фазилатларини, муқаддас динимиз арконларини эъзозлаш, бугунги тинч ва осуда ҳаётимизнинг қадрига етиш, одамларни ўзаро яхшилик қилишга, аҳил ва ҳамжиҳат бўлиб яшашга даъват қилишга қаратилган кенг кўламли савобли амалларни бажариш ҳам муқаддас ойнинг талабларидандир.

Одатда мўмин киши нима иш қилса, Аллоҳ таолонинг розилигини топишни ўз олдига мақсад қилиб қўяди. Аллоҳ таолонинг неъматларига шукр қилиш ҳам Унинг розилигига эришиш ҳамда берилган неъматни зиёда бўлишига сабаб бўлувчи омилдир.

Айнан шу неъматларга ҳамоҳанг вилоятимиздаги барча масжидларда таровиҳ ва хатми Қуръонлар бошлаб юборилди. Намозхонлар масжидларда қориларнинг Қуръон ўқиб беришларини мароқ билан эшитмоқдалар. Қайси бир масжидга назар солсангиз муборак Рамазон ойи шукуҳи давом этмоқда. Мана шу неъматлар ичида энг улуғларидан бири тинчлик ва осойишталик неъматидир. Тинчлик ва хотиржамлик бўлган юртда ривожланиш ва тараққиёт бўлади. Ибодатлар тинч ва осойишталик билан адо этилади. Фарзандларимизнинг қувноқ овозлари беғуборлик билан жаранглайди. Эл-юртимиз узра бахту-саодат тараннум этади.    

А.ТУРСУНОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Наманган вилоят вакили