Саудия Арабистони Соғлиқни Сақлаш Вазирлигининг жорий йилги Ҳаж мавсуми якунига бағишланган ҳисоботида, мавсум давомида 340102 нафардан ортиқ зиёратчига тиббий хизмат кўрсатилгани маълум қилинди.

Вазирлик маълумотига кўра, аксарият зиёратчилар қуёш уриши натижасида шифокорларга мурожаат қилишган. Шунингдек, айрим беморлар устида мураккаб жарроҳлик амалиёти ҳам ўтказилган. Қувонарлиси, мавсум давомида шифокорлар ёрдамида бир нафар чақалоқ ҳам дунёга келди.

Эслатиб ўтамиз, жорий Ҳаж мавсумида Вазирлик томонидан 26000 нафар шифокорлар гуруҳи зиёратчилар хизматига жалб қилинган эди. Шунингдек, 177 та тез тиббий ёрдам машинаси Макка ва Мадина шаҳарлари, Арафот майдони, Муздалифа ва Мино водийсида кечаю кундуз зиёратчиларга хизмат кўрсатди.

Илҳом МАЪРУПОВ

таржимаси.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: 
«Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам:«Менинг умматимдан икки синф бор. Икковларининг ҳам Исломдан насибаси йўқ: Муржиъа ва Қадария», дедилар» (Термизий ривоят қилган).

Тарихда, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг қадрларини пастга уриш ва обрўларини кетказиш мақсадида баъзи ғаразгўйлар томонидан у зотнинг шаънларига тўғри келмайдиган ҳар хил бўҳтонлар тўқилган ва у кишини муржиъа тоифасидан деб айблашга уринганлар. Бундай тоифалар ҳозир ҳам учраб туради. Буларнинг Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи тўғрисида билдирган салбий фикрлари, Аҳли суннанинг ушбу буюк олимининг қадрларига ва обрўларига путур етказа олмайди.

Абул-Фатҳ Муҳаммад ибн Абдулкарим аш-Шаҳристоний «ал-Милал ва-н-ниҳал» асарида муржиийларни адашган фирқалар қаторида санаб ўтган.  
«Муржиия» калимаси араб тилидаги «иржо» сўзидан келиб чиққан бўлиб, икки хил маънони англатади: 
1) Кечиктириш, орқага суриш, бирор нарсани вақтинча орқага ташламоқ (қўйиб турмоқ). Бунга Қуръоннинг «Аъроф» сураси, 11-оятининг маъносини мисол келтириш мумкин: «Айтдилар: «Уни ва акаси (Ҳорун)ни ҳозирча қўятур…» (Аъроф» сураси, 11-оят). 
2) Бирор нарсага умид қилиш.

Абул-Фатҳ Муҳаммад ибн Абдулкарим аш-Шаҳристоний ушбу асарларида таъкидлашларича, муржиия таълимотининг ақидасига «иржо» сўзининг биринчи маъноси мос келади. Чунки, муржиийлар мўмин банда бажариши лозим бўлган барча амалларни (фарз, суннат ва ҳ.к.) орқага сурганлар. «Иржо» сўзининг иккинчи маъносини ҳам уларнинг ақидасига қўллаш тўғри келади. Чунки, муржиийларнинг ақидасига кўра, худди кофирга тоат фойда бермаганидек, ҳар қандай гуноҳ-маъсият иймонга зарар етказмайди.

Саййид Афифий «Ҳаят ал-имам Аби Ҳанифа» асарида келтиришича, «Шарҳ ал-мавоқиф» асари муаллифи айтишига қараганда, муржиий тоифасига мансуб Ғассон номли киши Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳни муржиий тоифасидан деган. У мусулмонлар тан олган имом Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг эътиқоди билан бир хил эканлигини даъво қилиб, ўзининг мазҳабини ривожлантириш мақсадида ушбу гапни айтган (Афифий. Ҳаят ал-Имам Аби Ҳанифа. 190-бет).

Ибн Абдулбарр раҳматуллоҳи алайҳнинг айтишларича, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг ҳасадгўйлари кўп бўлган. Улар у зот ҳақида ҳар хил бўҳтонлар тўқиганлар. Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳга нисбатан муржиийлик айби қўйилиши ҳам шулар жумласидандир (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Ақоид илми. 195-бет, «Sharq» нашриёти, 2011й.).

Аллома Абул-Маҳосин Қувнавийнинг таъкидлашича, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи хаворижларнинг ақидасига зид ўлароқ, кабира гуноҳ қилган одамни Аллоҳнинг иродасига ҳавола қилганлар. Агар хоҳласа, афв этади, деганлар. Бу эса, ўз навбатида у кишига нисбатан муржиий, деб таъна тоши отилишига сабаб бўлган (Алий Қорий. Шарҳ ал-фиқҳ ал-акбар. 18, 185-бетлар. Дамашқ, Дор ан-нафоис, 2009й.). Аслида эса, Аллоҳ таоло Ўзи хоҳласа гуноҳи кабираларни кечиши мумкинлиги – Аҳли сунна ақидаси эканлиги ҳаммага маълум.

Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, Аҳли сунна ва муржиийлар эътиқоди орасида катта фарқ мавжуддир. Муржиийлар ақидасига кўра, Аллоҳни танишнинг ўзи кифоя қилади. Тоатлар ва ширкдан бошқа ҳар қандай гуноҳ-маъсиятлар иймонга фойда ҳам, зарар ҳам етказмайди. Аҳли сунна ақидасига кўра эса, иймон келтиришда Аллоҳни танишнинг ўзи кифоя қилмайди, балки қалбда ихтиёрий тасдиқ ва тилда иқрор бўлиши лозим. Шу билан бирга мўмин одамга тоатлар фойда беради ва гуноҳ-маъсиятлар унга зарар бўлиб, дўзах томон етаклайди (Бобиртий. Шарҳ ал-Васият. 110-бет).

Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи ўзларининг «ал-Фиқҳ ал-акбар» асарларида, муржиийларга хеч қандай алоқалари йўқ эканлигини ўзлари очиқ ойдин кўрсатиб: «Биз муржиийларга ўхшаб, тоатларимиз қабул қилинган ва гуноҳларимиз афв қилинган, демаймиз», деганлар.

Аллома Омадийнинг айтишига қараганда, муътазила тоифаси дастлабки даврларда тақдир масаласида ўзларига хилоф чиққанларни муржиий, деб атаганлар ёки Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи иймон зиёда ва кам бўлмайди деганлари учун, амални иймондан кейинга сурди, деган фикр билан у киши ҳақида муржиийлик гумон қилинган (Ғовжий. Абу Ҳанифа Нуъмон. 280-бет).

Зафар Аҳмад Усмонийнинг айтишларича, иймон зиёда бўлади ва камаяди, амал эса иймоннинг моҳиятидан деб, айтмайдиганларни муҳаддислар тарафидан муржиий дейилиши кўп учрайди. Бу истеъмол аслида таъна эмаслиги шариат масалаларида моҳир кишилар учун махфий эмас. Бу масалада баҳс қилиш, тортишиш муҳаққиқ уламолардан мутақаддим ва мутааххирлари ҳам таъкидлаганларидек, лафзийдир, яъни ҳақиқий эмас, балки юзакидир (Зафар Аҳмад Усмоний. Қоваид фий улум ал-ҳадис. 141-бет. Ҳайдаробод, Матбаа ал-маориф аш-шарқийя, 1994й.).

Муҳаддис ва фақиҳ аллома Анвар Шоҳ Кашмирий раҳматуллоҳи алайҳи «Файз ал-Борий ала саҳиҳ ал-Бухорий» номли китобларида айтишларича:  
«Иймон салаф уламолар наздида уч нарсадан, яъни эътиқод, сўз ва амалдан иборат. Аввалги иккитаси яъни тасдиқ ва иқрор ҳақида гапирилди. Амал иймондан бир бўлакми ёки йўқ? Гап шу ҳақида қолди. Бу хусусида тўрт хил қараш мавжуд:

1, 2) Хавориж ва муътазилийлар мазҳаби бўйича амаллар иймонннинг бўлаклари ва амални тарк қилувчи иймондан чиқади. Бу масалада хавориж ва муътазила орасида фарқ бор. Хаворижлар амални тарк қилувчи иймондан чиқиб, кофир бўлишини айтишса, муътазилийлар эса, у иймондан чиқади, лекин кофир бўлмайди балки иккисини орасида бўлади дейишади. Бу билан улар «манзила байна ал-манзилатайн», яъни «икки мартаба орасида мартаба» ақидасига суянадилар. 
3) Муржиийлар амалга ҳожат йўқ, нажот топишнинг йўли тасдиқ холос дейишади. Демак, муржиийлар аввалги икки тоифадан кескин фарқ қилади. 
4) Аҳли сунна вал жамоа эса, хавориж ва муътазила билан муржиийларнинг йўлларини ўртасини тутишган. Уларнинг мазҳаби бўйича, амалларни бажариш ҳам зарур. Лекин, тарк қилган одам кофир эмас балки фосиқ. Улар хавориж ва муътазилалар каби қаттиқ туриб олмадилар ҳам ёки муржиийлар каби енгил ҳам қарамадилар.

Бу борада Аҳли сунна иккига бўлинади. Аксар муҳаддислар иймон амаллардан таркиб топган дейишса, Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи ҳамда аксар фуқаҳо ва мутакаллимлар амаллар иймон остига кирувчи эмас, деганлар. Аммо, улар тасдиқ қилмаган одам кофир, тасдиқ топилиб, амалларни бажармаган шахс кофир эмас, балки фосиқ деган қарашда бир хил фикрдадирлар. Демак, Аҳли сунна ичидаги ихтилоф фақат ифодада (лафзда) қолди. Чунки, салаф уламолар амалларни иймоннинг бўлаклари қилган бўлсаларда, лекин амалларни бажармаслик билан иймон йўққа чиқиши эътиборидан эмас, балки амаллар йўқ бўлса ҳам иймон қолаверишлиги нуқтаи назаридан ёндошганлар.

Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи амалларни иймондан бир бўлак, демаган бўлсаларда, лекин амалларга қатиқ эътибор берган, қизиқтирган ва амалларни иймоннинг қувватига сабаб қилганлар. Муҳаддисларнинг иймонни баён қилиб ифодлашда муржиийларнинг ифодасидан очиқ фарқ қилди. Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг иймонни баён қилиб ифодалашлари эса, амаллар иймоннинг бўлаги бўлмаслигида муржиийларнинг таърифига ўхшаб кетди. Шунинг учун ҳанафийлар муржиийликда айбландилар. Бу кўриб турганингиздек, ҳанафийларга нисбатан ноҳақликдир!

Агар сўзларни ифода этиш суратларидан бирида, муржиийларнинг сўзига ўхшашлик борлиги ҳанафийларни муржиийликка мансуб дейишга етарли бўлганда эди, муҳаддисларни ҳам муътазилийликка мансуб, дейиш лозим бўлиб қолади. Чунки, муътазила тоифаси ҳам, муҳаддислар каби, амаллар иймоннинг бўлаги дейишган. Лекин, муҳаддислар муътазила тоифасига мансубликдан пок ва йироқдирлар. Мутаассиблик билан тарафкашлик қилиб, ҳанафийларни муржиийликка мансуб қилганларнинг қараши хатодир. Дин бир-бирини айблаш ва ҳар хил лақаблар тўқиш эмас, балки тўлалигича насиҳатдир. Ҳар қандай маъсиятлардан сақланишга куч ва тоатларга қувват фақат Буюк ва Олий Аллоҳнинг мадади билангина бўлади». (Анвар Шох Кашмирий. «Файз ал-Борий ала саҳиҳал-Бухорий», 53-54 бетлар. Карачи, Дор ал-улум, 1998й.).

Аҳли сунна вал жамоанинг машҳур олимларидан Имом Таҳовий раҳматуллоҳи алайҳнинг «Ақида ат-Таҳовия» номли асарлари ўз номидан ҳам Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи ва у кишининг икки шогирдларининг ақидавий қарашлари асосида ёзилганлиги ва улар Аҳли сунна имомлари эканлигига далолат қилиб турибди (Аслида, ушбу асарнинг асл номи «Баён ақоид аҳл ас-сунна вал жамоа ала мазҳаб фуқаҳо ал-милла Аби Ҳанифа ва Аби Юсуф ва Муҳаммад ибн ал-Ҳасан», яъни «Аҳли сунна вал жамоа ақидаларини миллат фақиҳлари Абу Ҳанифа, Абу Юсуф ва Муҳаммад ибн Ҳасан мазҳабидаги баёни» бўлган).

Шунингдек, Абу Мансур ал-Мотурудий раҳматуллоҳи алайҳнинг асарлари, ҳамда улардаги ақидавий масалаларни оммага кенг ёйишда беқиёс хизмат қилган Абул-Муъин ан-Насафийнинг «Табсира ал-адилла» асари ҳамда ақоид илмининг мотурудия йўналишида кўзга кўринган уламоларидан Фахрал-ислом Абул-Юср Паздавий, Умар Насафий («Ал-Ақийдатун Насафия» муаллифи), Саъдуддин Тафтазоний, Ибн Ҳумом раҳматуллоҳи алайҳим ва бошқа уламоларнинг асарлари ҳам, уларни Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳнинг ақидавий қарашларининг давомчилари эканлари ва Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳи Аҳли сунна вал жамоанинг ақийдавий имоми эканликларининг ёрқин тасдиғидир.

Шайх Ибн Абдилбарр раҳматуллоҳи алайҳи «Жомиъи баён ал-илм ва фазлиҳи» китобида таъкидлашларича, улуғ имомлар тўғрисида ҳар хил гаплар гапирилган. Уламолар шу гапларни ўша улуғ имомларга нисбатан бошқалар ҳам қўллашига рози бўлмаганлар. Балки, буни рақобатчиларнинг бир-бирларига айтган гапларидан деб ҳисоблаганлар. 
Ибн Абдулбарр раҳматуллоҳи алайҳи гапида давом этиб, қуйидаги мазмундаги сўзларни айтганлар: «Ким улуғ ишончли уламоларни бир-бирлари тўғрисида айтган гапларини қабул қилишни хоҳласа, саҳобаларни бир-бирлари ҳақида айтган гапларини ҳам қабул қилиши лозим бўлиб қолади. Агар шундай қилса, қаттиқ адашади ва аниқ зиён кўради. Шунингдек, улуғ имомларни бир-бирлари тўғриларида айтган дағал гапларини қабул қилса ҳам адашади ва зиён кўради. Агар қабул қилишни хоҳламаса, адолати ҳақиқий, диққат-эътибори ҳаммага маълум, кабира гуноҳлардан сақланган, мурувватли, ўзгаларга ёрдам беришни лозим тутган, яхшилиги кўп ва ёмонлиги деярли йўқ инсонлар тўғрисида ҳужжат-далилсиз гаплар қабул қилинмаслигида қўйилган шартларга амал қилсин. Саъид ибн Мусайяб ва бошқа тобиъийн ва мусулмонларнинг имомларига мақтов айтганлар беҳисобдирлар. Одамлар уларнинг фазилатларини жамладилар, сийратлари ва улар ҳақидаги хабарлар билан шуғулландилар. Ким саҳобаларнинг фазилатларидан сўнг Имом Моликнинг фазилатлари тўғрисида, Имом Шофиъийнинг фазилатлири ҳақида ва Имом Абу Ҳанифанинг фазилатлари хусусида ўқиса, шу билан машғул бўлса ва уларнинг ажойиб сийратлари ва юрган йўлларини ўрганса, бу унинг учун мақтовга сазовор амал бўлади» .

Абдулҳодий Ғиёсов

ummat.uz

Ўзбекистон Республикаси Президенти вазифасини бажарувчи Шавкат Мирзиёевнинг Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгаши 43-сессиясининг очилиш маросимидаги нутқи

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.  

Муҳтарам Раис жаноблари!  

Жаноби олийлари, ҳурматли вазирлар ва делегациялар раҳбарлари!  

Хонимлар ва жаноблар!  

Ассалому алайкум ва роҳматуллоҳи ва баракатуҳу.  

Аввало, сиз, азиз меҳмонларни, Ислом ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатлар ва кузатувчи мақомига эга мамлакатлар делегациялари раҳбарлари, халқаро ташкилотлар вакилларини, Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгаши 43-сессиясининг барча иштирокчиларини Ўзбекистон заминида қутлаш ва сизларга самимий ҳурматимни билдиришга ижозат бергайсизлар.  

Бугунги кунда кўп томонлама ҳамкорлик бўйича энг нуфузли ва йирик институтлардан бири бўлган Ислом ҳамкорлик ташкилотининг ушбу муҳим анжуманини ўтказиш учун Ўзбекистон пойтахти – Тошкент танлангани учун чин дилдан миннатдорлик билдирамиз.  

Ушбу сессия муқаддас ислом қадриятларини асраб-авайлаш ва ривожлантириш, мусулмон халқлари ўртасида ҳамжиҳатликни мустаҳкамлаш, барқарор тараққиётни таъминлаш, ташкилотга аъзо мамлакатлар халқларининг ривожланиши ва фаровонлигига кўмаклашишдек эзгу мақсадларга эришиш йўлида муҳим қадам бўлишига ишонамиз.  

Мазкур форумга тайёргарлик доирасида эришилган ўзаро ҳамкорлик натижаларидан мамнунмиз. Бу борада Бош котибият ва шахсан унинг раҳбари жаноб Ияд Маданий, ташкилотга аъзо давлатлар томонидан амалга оширилган самарали ишларни, бунда ҳамжиҳатлик ва ҳамкорлик руҳи намоён бўлганини юксак қадрлаймиз.  

«Таълим ва маърифат – тинчлик ва бунёдкорлик сари йўл» мавзуси 43-сессия кун тартибининг асосий ғояси этиб белгилангани чуқур рамзий маънога эга. Бу ғоя «Бешикдан қабргача илм изла» деган машҳур ҳадисга ҳамоҳангдир. Ушбу мавзу катта ҳаётий тажрибага эга бўлган, буюк давлат арбоби сифатида узоқни кўра оладиган Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом Каримов томонидан, Аллоҳ у кишини раҳматига олсин, дунё халқлари, ўз халқи тақдири, бугунги мураккаб шароитда муқаддас динимизнинг аҳамияти ҳақидаги чуқур мулоҳазалар натижаси сифатида таклиф этилган эди.  

Дунё шиддат билан ўзгариб, барқарорлик ва халқларнинг мустаҳкам ривожланишига рахна соладиган турли янги таҳдид ва хавфлар пайдо бўлаётган бугунги кунда маънавият ва маърифатга, ахлоқий тарбия, ёшларнинг билим олиш, камолга етишга интилишига эътибор қаратиш ҳар қачонгидан ҳам муҳимдир.  

Айнан таълим ва маърифат башарият фаровонлигининг асосий омилларидан ҳисобланади, инсонларни эзгуликка даъват этади, саховатли, сабр-қаноатли бўлишга ундайди. Муқаддас ислом динимиз бизга айнан шуни ўргатади.  

Бундай ёндашув – давр талабидир.  

Ҳурматли сессия иштирокчилари!  

«Таълим ва маърифат – тинчлик ва бунёдкорлик сари йўл» шиори Ислом ҳамкорлик ташкилотининг бугунги анжумани мавзуси этиб белгилангани бежиз эмас.  

Негаки, мазкур анжуман сизу бизнинг буюк аждодларимиз киндик қони тўкилган Ўзбекистон заминида бўлиб ўтмоқда.  

Имом Бухорий, Бурҳониддин Марғиноний, Исо ва Ҳаким Термизийлар, Маҳмуд Замахшарий, Муҳаммад Қаффол Шоший, Баҳоуддин Нақшбанд, Хожа Аҳрор Валий, Муҳаммад Хоразмий, Аҳмад Фарғоний, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий ва бошқа кўплаб даҳолар номи нафақат ислом, айни вақтда жаҳон цивилизацияси тарихида ҳақли равишда олтин ҳарфлар билан битилган.  

Ислом оламида Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом ҳадислари тўпламининг ишончли манбаи деб эътироф этилган «Ал-жомиъ ас-саҳиҳ» тўплами «барча муҳаддислар устози» бўлмиш Имом Бухорийнинг кўп йиллик фидокорона изланишлари самарасидир. Ўн икки асрдирки, ушбу асар аҳамиятига кўра, муқаддас Қуръондан кейин ислом дини ҳақидаги иккинчи ишончли ёзма манба бўлиб қолмоқда. Нафақат бизнинг юртимиз, балки бошқа мамлакатлардан ҳам минглаб, миллионлаб мусулмонлар бу табаррук зот туғилган Бухорои шарифга бориш ва унинг Самарқанддаги қабрини зиёрат қилишга интилиши бежиз эмас, албатта.  

Х асрда самарқандлик мутафаккир, «Имом ал-Худа» (Ҳидоят йўлининг имоми) деб шуҳрат қозонган Абу Мансур Мотуридий томонидан асос солинган Мотуридия таълимоти бутун ислом оламида кенг тарқалган.  

Мотуридия таълимоти илм эгаллаш жараёнида бағрикенглик ғояси асосида инсон ақл-заковатининг ўрни ва аҳамиятига юксак эътибор қаратади. Бу ўз навбатида ушбу таълимотнинг кенг оммалашувида муҳим ўрин тутган. Бундай ғояларга бугунги кунда ҳам инсоният катта эҳтиёж сезмоқда.  

Буюк тарихда ҳеч нарса изсиз кетмайди. У халқларнинг қонида, тарихий хотирасида сақланади ва амалий ишларида намоён бўлади. Шунинг учун ҳам у қудратлидир. Тарихий меросни асраб-авайлаш, ўрганиш ва авлодлардан авлодларга қолдириш давлатимиз сиёсатининг энг муҳим устувор йўналишларидан биридир.  

Янги таҳдидлар, жумладан, “оммавий маданият” хавфи ва боқимандалик кайфияти пайдо бўлаётган, одоб-ахлоқ, қадриятларнинг йўқолиш хавфи юзага келаётган ҳозирги глобаллашув шароитида бу ғоят муҳим аҳамият касб этмоқда.  

Шу сабабли, менинг фикримча, инсон маънавий олами, халқлар маданиятини белгилайдиган манбаларни асраб-авайлаш ва бойитиш бугунги кунда ҳар қачонгидан ҳам муҳимдир.  

Азалий қадриятларимиз ва ахлоқий фазилатларни ўзида мужассам этган муқаддас динимизни асраш ва қадрлаш ҳар биримизнинг шарафли бурчимиздир. Ислом – ҳақиқатни англаш демакдир, у одамзотни эзгу амалларни бажаришга ундайди, ҳар биримизни яхшилик ва тинчликка чорлайди, ҳақиқий инсон бўлишни ўргатади.  

Биз Ислом динидан зўравонлик ва хунрезлик мақсадларида фойдаланишга уринаётган кимсаларни кескин қоралаймиз ва улар билан ҳеч қачон муроса қила олмаймиз. Муқаддас динимизни доимо ҳимоя қиламиз.  

Халқимиз атеистик мустабидликдан озод бўлгандан кейин, мустақиллик йилларида Ўзбекистонда аждодларимизнинг муқаддас дини бўлган исломнинг жамиятимиздаги ўрнини қайта тиклаш бўйича улкан ишлар амалга оширилди.  

1999 йил Тошкентда Марказий Осиёда биринчи Ислом университети очилди. Мамлакатимизда 10 та диний таълим муассасаси, жумладан, Тошкент ислом институти, 9 та ўрта махсус ўқув юрти фаолият кўрсатмоқда. Уларнинг иккитаси хотин-қизлар ўқув муассасасидир.  

Ана шу таълим масканлари орасида XVI асрда бунёд этилиб, мамлакатимизда илм-фанни кенг ёйишга хизмат қилган Бухородаги Мир Араб ва Тошкентдаги Кўкалдош мадрасалари бор.  

Етмиш йил ҳукм сурган коммунистик тузум даврида Ўзбекистондан бор-йўғи 130 киши Ҳаж амалини бажарган бўлса, бугунги кунда ҳар йили ўзбекистонлик беш мингдан зиёд киши ўзининг эзгу орзуси ва мусулмонлик бурчини адо этмоқда. Ўша пайтларда кўп миллионли республикамизда атиги 30 та масжид бўлган, бугун эса мамлакатимизда минглаб масжидлар фаолият юритмоқда. Юртимизнинг барча ҳудудларида тарихий ислом ёдгорликлари, муқаддас қадамжолар қайта тикланди. Уларнинг аксариятини сиз, азиз меҳмонларимиз Ўзбекистонга ташрифингиз давомида зиёрат қилиш имконига эга бўласиз. 

Муқаддас динимиз бундан буён ҳам халқимизни бирлаштириб, миллати ва тилидан қатъи назар, маънавий покланиш, одамларни тинчлик, эзгулик, бағрикенглик, ўзаро ҳурмат ва тотувликка ундайдиган, ўрнини ҳеч нарса боса олмайдиган восита бўлиб хизмат қилиши шубҳасиздир.  

Ҳурматли сессия қатнашчилари!  

Ўзбекистонда мустақил ва кучли давлат қуришдан асосий мақсад инсон, унинг ҳуқуқ ва эркинликлари олий қадрият ҳисобланадиган ва ҳурмат қилинадиган адолатли жамият барпо этишдир. Айни вақтда мусулмон олами ва жаҳон ҳамжамиятидаги муносиб ўрнимизни янада мустаҳкамлашдир.  

Бу, авваламбор, таълим ва маърифат тизимини такомиллаштириш, мамлакатимиз келажаги бўлган ёшларни замонавий билим олишга йўналтириш, баркамол шахсни тарбиялаш билан боғлиқ эканини биз яхши англаймиз. 1997 йилда қабул қилинган Кадрлар тайёрлаш миллий дастури ва бошқа давлат дастурларининг ҳаётга татбиқ этилиши самарасида мазкур соҳа тубдан ислоҳ қилинди, замонавий узлуксиз таълим-тарбия тизими яратилди.  

Бугун барча ўғил-қизларимиз ўн икки йиллик бепул мажбурий таълим билан қамраб олинган. Улар 10 мингта реконструкция қилинган ёки қайта қурилган кенг ва ёруғ мактаблар, 1,5 мингта академик лицей ва касб-ҳунар коллежларида билим олмоқда. Қарийб 300 та мусиқа ва санъат мактаби, 2 минг 200 дан ортиқ спорт объекти болаларимиз ихтиёрида.  

Истиқлол йилларида мамлакатимизда олий ўқув юртлари сони 2,5 баробар кўпайди. Бугунги кунда олий ўқув юртларимизда 230 мингдан зиёд талаба билим олмоқда. Ўзбекистонда еттита хорижий етакчи олий ўқув юртининг филиаллари фаолият кўрсатмоқда. Истеъдодли ёшларимизнинг минглаб вакиллари дунёнинг нуфузли университетларида таҳсил олмоқда.  

Мамлакатимизда давлат бюджетининг ялпи ички маҳсулотга нисбатан 7 фоизи таълим-тарбия соҳасига йўналтирилмоқда.  

Мустақилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб юртимизда ёшлар ҳақида эътибор ва ғамхўрлик кўрсатишга давлат сиёсатининг энг асосий ва устувор йўналишларидан бири сифатида қараб келинмоқда. Чунки ёшлар – бизнинг келажагимиз. Бу соҳадаги давлат сиёсатини янада чуқурлаштириш учун яқинда Ўзбекистон Республикасининг “Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида”ги қонуни янги таҳрирда қабул қилинди. 

Буларнинг барчаси бугунги кунда ўз самарасини бермоқда. Ёшларимиз бизнес, илм-фан, маданият, санъат, адабиёт ва спорт соҳаларида оламшумул муваффақиятларга эришмоқда. Бу мамлакатимиз истиқболига, буюк аждодларимиз бошлаган эзгу ишларни келажак авлодлар муносиб давом эттиришига катта ишонч бағишлайди.  

Хонимлар ва жаноблар!  

Биз бугун инсоният тараққиётининг, таъбир жоиз бўлса, кескин бурилишлар рўй бераётган тарихий босқичида яшамоқдамиз.  

Кейинги йилларда Ер юзида кескин геосиёсий ўзгаришлар рўй берди, халқаро миқёсда хавфсизлик ва барқарорлик тизими издан чиқмоқда. Глобаллашув жараёнининг тобора шиддатли тус олиши нафақат инсоният имкониятларини кенгайтирмоқда, балки зиддиятларнинг кескинлашуви, ривожланган ва қолоқ давлатлар ўртасидаги тафовутнинг ўсишига олиб келмоқда. Бунинг оқибатида тинчлик ва барқарорликка рахна солаётган, моҳияти ва кўламига кўра трансмиллий хусусиятга эга турли хатти-ҳаракатлар содир этилмоқда.  

Бошпанасиз қолиб, ўзга юртларда сарсон-саргардон юрган одамлар оғир мусибатларни бошдан кечирмоқда, қуролли қарама-қаршиликлар ва терроризм оқибатида гуноҳсиз болалар, кексалар, хотин-қизлар ҳалок бўлаётир. Охири кўринмайдиган урушлар туфайли кўплаб мамлакатлар вайронага айланмоқда.  

Бундай шароитда Ислом ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатларни мусулмон оламида тинчлик ва хавфсизликни мустаҳкамлаш ва барқарор ривожланиш йўлида бирлаштириш, ўзаро ҳамкорликнинг ишончли механизмларини, аъзо мамлакатларнинг долзарб масалалар юзасидан мулоқот қилиши учун ўзига хос майдон яратишга хизмат қиладиган Ислом ҳамкорлик ташкилотининг роли ва масъулияти янада ортмоқда.  

Ташкилот мустаҳкам барқарорлик ва хавфсизликка иқтисодий тараққиётсиз, ижтимоий хусусиятга эга муаммоларни ҳал этмасдан эришиб бўлмаслигини тушунган ҳолда фаолият юритаётганини биз юқори баҳолаймиз. Ислом ҳамкорлик ташкилотининг фаолият кўламини янада кенгайтириш зарурати юзага келмоқда.  

Бу борада мамлакатлар ва халқлар ўртасида турли даражадаги мулоқотларни кенгайтириш, нафақат ҳукуматлар, балки парламентлар, илм-фан ва маданият намояндалари, жамоатчилик вакиллари ўртасида тизимли алоқаларни йўлга қўйиш муҳим ўрин тутиши зарур. Айнан мана шу мақсадлар Ислом ҳамкорлик ташкилоти доирасида кўп томонлама ҳамкорликни кучайтириши мумкин.  

Ўзбекистон Республикаси Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгашининг раиси сифатида ташкилот салоҳиятини янада кучайтириш ва эзгу мақсадларга эришишда ўз ҳиссасини қўшиш учун барча имкониятларини ишга солади.  

Ўзбекистон Кенгашга раислиги даврида мусулмон давлатларининг самарали ва нуфузли форуми сифатида ташкилот ролини мустаҳкамлашга ҳаракат қилади.  

Ўзбекистоннинг раислигида ўтаётган ушбу анжуманнинг «Таълим ва маърифат – тинчлик ва бунёдкорлик сари йўл» шиори бизнинг устувор йўналишларимизни аниқ ифода этади. Уларнинг энг муҳимлари қуйидагилардан иборат:  

Биринчи. Аҳоли ҳаёт даражаси ва сифати кўп жиҳатдан мамлакат рақобатдошлигининг асосий кўрсаткичига айланган бугунги шароитда тараққиётнинг муҳим омили сифатида таълимнинг роли ортиб бормоқда. Ҳозирги пайтда жамият ва цивилизациялар аввало ижтимоий қадриятлар ва таълим тизимлари билан рақобатлашмоқда.  

Шу нуқтаи назардан, буюк аждодларимиз бўлган ислом оламининг мутафаккирлари асарларини, уларнинг бутунжаҳон цивилизацияси ривожига қўшган бебаҳо ҳиссасини чуқур ўрганиш, теран англаш ва кенг оммалаштириш алоҳида аҳамиятга эгадир.  

Бу масала ёшларда илм-фанга ва таълим олишга интилиш туйғусини кучайтириш, барча жамиятларда ислом қадриятлари ва маданиятини тўғри англаш ҳамда қабул қилиш, дунёнинг барча халқларига Ислом динининг ҳақиқий мазмун-моҳиятини етказиш учун муҳимдир. Шунингдек, бугунги кунда халқаро миқёсда конфессиялар, миллатлар ва маданиятлараро мулоқотни йўлга қўйиш, тинчлик ва тотувликка эришишда ҳам муҳим аҳамият касб этади.  

Иккинчи. Барқарор ижтимоий-иқтисодий тараққиётни инновацион ривожланишсиз, кенг кўламли илмий-техник кооперациясиз ва янги технологиялар, илм-фан ва техника ютуқларини жорий этмасдан тасаввур қилиб бўлмайди.  

Айнан шунинг учун илм-фан ва техникани янада ривожлантириш, Ислом ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатларнинг интеллектуал салоҳиятини мустаҳкамлаш ташкилотимиз фаолиятида муҳим ўрин эгаллаши лозим, деб ҳисоблаймиз.  

Ўзбекистон Ислом ҳамкорлик ташкилоти доирасида ҳамкор мамлакатлар билан илмий-технологик алмашишни фаоллаштириш, турли илм-фан соҳаларида қўшма тадқиқотлар ўтказишни таклиф этади.  

Шубҳасиз, ташкилотга аъзо мамлакатларнинг ҳамкорлигини Ислом тараққиёт банки фаолиятисиз тасаввур қилиш қийин.  

Фурсатдан фойдаланиб, 2016 йил 1 октябрдан эътиборан Ислом тараққиёт банкининг президенти этиб сайланган Бандар Ҳажар Жаноби олийларини қутлашдан мамнунман.  

Учинчи. Хавфсизлик муаммоси ўта кескин ва фожиали тус олаётгани барчамизни ташвишга солаётганини таъкидламоқчимиз.  

Ислом ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатларнинг бирдамлигини таъминлаш, улар ўртасидаги зиддиятларга барҳам бериш, урушлар, терроризм ва экстремизмга қарши курашишда саъй-ҳаракатларни бирлаштириш тобора авж олаётган қарама-қаршиликларни бартараф этиш, тинчлик ва барқарорликка таҳдид солаётган хавфларга қарши курашишда муҳим аҳамият касб этади.  

Айниқса, мавжуд ёки юзага келаётган зиддият ва тўқнашувларни тинч йўл билан, музокаралар, халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принцип ва нормалари асосида сиёсий-дипломатик ҳамда халқаро-ҳуқуқий механизмлардан фойдаланган ҳолда ҳал этишга эришиш энг муҳим вазифадир.  

Тўртинчи. Ислом олами улкан иқтисодий, инвестицион салоҳият, энергетика ресурсларига эга. Улардан тўғри фойдаланиш, Ислом ҳамкорлик ташкилотига аъзо давлатларнинг халқаро савдо-иқтисодий, молиявий, инвестицион ҳамкорлигини кенгайтириш, мамлакатларимизни бирлаштирадиган транспорт йўлларини ташкил этиш юксак иқтисодий тараққиёт кўрсаткичларига эришиш имконини беради ва бу пировард натижада бошқа барча соҳаларнинг ривожланишида асос бўлиб хизмат қилади.  

Шу муносабат билан бу борада Ислом ҳамкорлик ташкилоти доирасида, шунингдек, Ислом ҳамкорлик ташкилоти ҳудудидаги давлатларнинг дунёнинг етакчи мамлакатлари билан ҳамкорлик механизмларини такомиллаштириш алоҳида аҳамиятга эгадир.  

Бешинчи. Ушбу қулай фурсатдан фойдаланиб ҳамда мамлакатимизнинг Ислом ҳамкорлик ташкилотидаги раислик даври учун таклиф этилаётган устувор мақсадлардан бирининг ижроси контекстида давлатимизнинг айрим ташаббусларини эълон қилмоқчиман.  

Биринчи ташаббуснинг моҳияти нафақат ислом маданияти, балки умумбашарий цивилизацияга беназир ҳисса қўшган буюк аждодларимизнинг кўп қиррали диний-маънавий меросини ўрганишга ихтисослашган халқаро илмий тадқиқотлар марказини ташкил этишдан иборат.  

Бундай марказнинг Самарқанддаги Имом Бухорий ёдгорлик мажмуи қошида яратилиши мантиқий иш бўлур эди. Буни бир қатор қулай омиллар тақозо этмоқда:  

биринчидан, Самарқанднинг мусулмон маданияти дурдоналаридан бири эканлиги билан боғлиқ дунё цивилизациясидаги мумтоз ўрни;  

иккинчидан, энг буюк мусулмон мутафаккирларидан бири, барча муҳаддислар пешвоси Имом Бухорийнинг табаррук мақбараси жойлашган ушбу минтақага хос бўлган алоҳида маънавий-руҳий муҳит.  

Таклиф этилаётган тадқиқот маркази Ислом ҳамкорлик ташкилоти ҳомийлигида «Самарқанддаги Имом Бухорий халқаро тадқиқотлар маркази» деган улуғвор ва рамзий номга эга бўлиши мумкин бўлур эди.  

Умид қиламизки, бизнинг ушбу ташаббусимизни Ислом ҳамкорлик ташкилотининг Бош котиби Ияд Маданий Жаноби олийлари қўллаб-қувватлайдилар ва бу лойиҳани амалга оширишда керакли кўмакни берадилар.  

Ўзбекистоннинг яна бир ташаббуси – Таълим, фан ва маданият масалалари бўйича ислом ташкилотининг махсус кафедрасини Тошкент ислом университети таркибида ташкил этиш билан боғлиқдир.  

Янги кафедра фаолиятининг асосий йўналишини мусулмон дунёсидаги таълим, илм-фан ва маданият тарихи ҳамда уларнинг ҳозирги ҳолатини ўрганиш ва улар ҳақида талабаларга чуқурлаштирилган махсус курсларни ўқиш ташкил этиши мумкин бўлур эди.  

Ҳурматли дўстлар!  

Мазкур анжуманимиз ва сизларнинг Ўзбекистонга ушбу ташрифингиз давомида Ватанимизнинг бой тарихий ва маданий мероси билан танишишингиз туризм, гуманитар, илмий ва бошқа соҳалардаги алоқаларимизни янада мустаҳкамлашга хизмат қилади, деган умиддамиз.  

Бу борада биз ўз томонимиздан ташкилотга аъзо мамлакатларнинг туристлари ва вакилларини диёримизга келиб-кетиши билан боғлиқ расмиятчиликларни соддалаштиришга қаратилган чора-тадбирларни кўрамиз.  

Олтинчи. Оммавий қирғин қуролини тарқатмаслик муаммоси бугунги кунда энг кескин масалалардан бири бўлиб қолмоқда. Ўзбекистон 1993 йилдаёқ Марказий Осиёда ядро қуролидан холи ҳудудни ташкил этиш ташаббусини илгари сурган. Мазкур ташаббус Ўзбекистон ва қўшни давлатлар томонидан 2006 йилда имзоланган Марказий Осиёда ядро қуролидан холи ҳудуд тўғрисидаги шартнома, шунингдек, БМТ Хавфсизлик кенгашининг доимий бешта аъзоси 2014 йилда имзолаган Кафолатлар тўғрисидаги протоколда ўзининг амалий ифодасини топган.  

Ўзбекистон ядро қуролидан холи ҳудудлар кўламини изчил кенгайтириш тарафдори ва Яқин Шарқда ҳам ядро қуролидан холи ҳудудни ташкил этиш ғоясини қўллаб-қувватлайди.  

Ўзбекистон ташкилотга аъзо мамлакатлар ва, умуман, мусулмон олами хавфсиз ва фаровон давлатларга айланишига ишонади.  

Муҳтарам сессия қатнашчилари!  

Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгашининг 43-сессияси халқаро майдонда ташкилотимиз салоҳиятини янада мустаҳкамлаш ва унинг обрўсини ошириш, олдимизда турган умумий вазифаларни самарали ҳал этишга хизмат қилишига ишонаман. 

Сўзимни якунлар эканман, сизларни Шарқ дурдоналаридан бири бўлган Самарқандга таклиф этишдан мамнунман. Самарқандда бебаҳо тарихий-маданий объектларни ўз кўзингиз билан кўриш, халқимиз ҳаёти, мактаб, академик лицей ва касб-ҳунар коллежларимиз, олий ўқув юртларимиз фаолияти билан бевосита танишишингиз мумкин.  

Ислом ҳамкорлик ташкилоти Ташқи ишлар вазирлари кенгашининг 43-сессияси ишига муваффақият тилайман.  

Эътиборингиз учун ташаккур. 

uza.uz

Дунёдаги энг нуфузли таълим муассасаларидан бири бўлмиш Қоҳирадаги Ал Азҳар университетининг филиали Чеченистон Республикасида очилиши режалаштирилди. Бу ҳақда Чеченистон муфтийси Салоҳ хожи Межиев бошчилигидаги чечен делегациясининг Миср имоми, Ал Азҳар университети шайхи Аҳмад Тоййиб билан учрашувидан сўнг маълум бўлган.

Чеченистон мусулмонлари идораси матбуот хизматининг хабар беришича, университетда масофавий таълим тизими ҳам жорий этилиши мумкин. Бошқа манба бу таълим турини тасдиқламаган бўлсада, бироқ, Чеченистонда нуфузли таълим даргоҳи филлиалини очиш ишлари бошлаб юборилганлиги айтилган.  

Жорий йилнинг 19 октябрь куни Андижон вилоятидаги “Саййид Муҳйиддин махдум” ўрта махсус ислом билим юрти мударрис ва талабалари иштирокида 21октябрь –   Ўзбекистон Республикасининг “Давлат тили ҳақида”ги Қонуни қабул қилинган кун муносабати билан “Тил – миллат кўзгуси” мавзуида маънавий-маърифий тадбир ўтказилди.

Тадбирда сўзга чиққан билим юрти маънавият ва маърифат ишлари бўйича мудир муовини М. Тўрақулов ўзбек тилига давлат тили мақоми берилганига бу йил 27 йил тўлганлиги, олиб борилаётган амалий чора-тадбирлар, илмий изланиш ва тараққиётлар самарасида она тилимизни янада бойиб, сайқалланиб, дунё миқёсида аҳамияти ҳамда нуфузи ошиб бораётганлигини таъкидлади. Хориждаги қатор таълим даргоҳларида ўзбек тили марказининг ташкил этилаётгани, она тилимизни ўрганиш истагида бўлганларнинг кўпайиб бораётгани бунинг яққол мисоли эканлигини айтиб ўтди.

Дарҳақиқат, мустақиллик йилларида ўзбек тилининг ривожланишига хизмат қиладиган кўплаб ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди. Ҳукуматимиз томонидан 1993 йилда қабул қилинган “Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисида”ги қонуннинг янги таҳрири, шунингдек, жорий йилнинг 13 майидаги “Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетини ташкил этиш тўғрисида”ги фармон она тилимиз ва адабиётимизни ривожлантиришда кенг имконият эшикларини очмоқда.

Билим юртининг она тили ва адабиёт фани ўқитувчиси Ўткирбек Мадумаров ҳам ўзбек тилининг тарихи ва тараққиёти, мустақиллик йилларида унинг ривожланиш йўли ҳамда она тилимизга берилаётган эътибор, шунингдек, ўзбек тилининг имкониятлари ҳақида талабаларга  кенг маълумот берди.

Тадбир сўнгида билим юрти ахборот-ресурс маркази раҳбари Одилжон Собиров тил неъматининг буюклиги, тил ўрганишнинг беқиёс аҳамияти ҳақида тўхталди. Нутқнинг ривожланиши, ундан тўғри ва унумли фойдаланиш, уни асраб-авайлаш хусусида ўзининг мулоҳазаларини билдириб ўтди. 

 М.Тўрақулов

билим юрти маънавий ва маърифий

ишлари бўйича мудир муовини в.б.