Истанбул университетининг нодир қўлёзмалар кутубхонасида сақланаётган китобларнинг катта қисми ўзбек олимлари тегишли.

Яқинда университетлар ўртасида ҳамкорлик шартномаси имзоланган эди. Бугунги учрашувда келгуси режалар бўйича музокаралар олиб борилди. Икки томон ўзларини қизиқтирувчи йўналишлар бўйича таклифларни беришлари ҳамда тегишли йўл хариталарини ишлаб чиқишга келишиб олинди. 

Бухоро давлат университети томонидан Истамбул университетидан ўқитувчиларни ишга қабул қилиш, ҳамкорликда халқаро конференциялар ташкил қилиш, Истамбул университетида PhD диссертацияларини қўшма раҳбарлик асосида ҳимоя қилиш таклифи киритилди. 

Истамбул университети раҳбарият университетнинг 30 дан ортиқ илмий журнали мавжудлиги, ушбу журналларда мақолалар чоп этиш имкониятлари борлигини билдирди. 

Нодир қўлёзмалар кутубхонасида 100 минг нусхадан кўпроқ китоблар сақланишини, уларнинг каттагина қисми айнан ўзбек олимлари ёки келиб чиқиши ҳозирги Ўзбекистон ҳудудидан бўлган олимларнинг асарлари эканлиги айтилди. Уларни ўрганишда ҳамкорлик қилиш мумкинлиги маълум қилинди. Яқин кунлар ичида томонлар бир-бирларига аниқ таклифларни етказишга келишиб олинди. 

Истамбул университети расман 1933 йилда университет мақомини олган. Унинг ташкил топган санаси сифатида 30 май 1453 йил кўрсатилади. Тарихчиларнинг маълумотига кўра, Фотиҳ Султон Меҳмет Истамбулни фатҳ этган куннинг (29 май 1453 йил) эртасига шаҳарда мадрасалар фаолиятини йўлга қўйиш ҳамда дунёвий таълимни бошлаш бўйича фармон чиқарган. 

Бугунги кунда Истамбул университети талабалари сони 80 минг нафарни ташкил этади. Уларнинг 9 мингга яқини хорижлик талабалардир. Талабаларга 5 минг нафарга яқин профессор-ўқитувчилар дарс беради. Университет таркибига 22 та факультет, 16 та институт, 61 та илмий тадқиқот марказлари киради. Таълим 12 та кампусда олиб борилади. Масофадан ўқитиш курсларида 56 та дастур бўйича 485 минг нафар тингловчи рўйхатдан ўтган. 

Университет машҳур битирувчилари орасида Туркиянинг ўн биринчи президенти Aбдуллаҳ Гул, Нобел мукофоти совриндорлари Aзиз Санжар, Орхан Памук, кўплаб бош вазирлар, вазирлар, партиялар раҳбарлари, Исроилнинг иккинчи президенти Итсак Бен-Зви, Исроил биринчи бош вазири Давид Бен-Гурион каби жуда кўп машҳур шахсларни санаб ўтиш мумкин.

 

   Зариф КОМИЛОВ, ЎзА

Исом ибн Юсуф бир куни Ҳотам ал-Асомнинг мажлисига кириб, «Эй Ҳотам, намозни яхши адо қиласизми?» деб сўради. «Ҳа», деди Ҳотам. «Намозни қандай ўқийсиз?» сўради у яна. Ҳотам ал-Асом шундай деди: «Ўрнимдан тураман, қўрқув билан намозга юриб бораман, ният билан киришаман, улуғворлик билан такбир айтаман, тартил ва тафаккур билан қироат қиламан, хушуъ билан рукуъга бораман, тавозе билан сажда қиламан, тугатиш учун ташаҳҳудга ўтираман, ният билан салом бераман, Аллоҳ азза ва жалла учун ихлос билан тугатаман, яна хавф билан намоздан қайтаман, чунки Аллоҳ мендан буни қабул қилмай қолишидан қўрқаман ва ўлгунимча бор кучим билан намозимни муҳофаза қиламан».

Исом ибн Юсуф: «Намозни жуда яхши адо қилар экансиз», деди.

«Солиҳлар гулшани» китобидан

ЎзА веб-сайтида эълон қилинган “Хорижга турмушга чиқаётган қизлар...” сарлавҳали мақолада (Шаҳноза Маматуропова. 21.10.2020й) қизларимизнинг айримлари Жанубий Корея, Хитой ва бошқа давлатларга ҳою-ҳавас ортидан эргашиб, турмушга чиқиб кетаётгани, хорижий мамлакатларда яшашга ҳавасмандликнинг ортида қандай сабаблар борлиги ҳақида сўз юритилган, бегона юрт фуқаролари билан суриштирмай-нетмай оила қуриб кетаётган қизларга аччиқ сабоқлар ҳаётий мисоллар ёрдамида тушунтирилган.

Акс-садо

Материалда, шунингдек, миллий қонунчилигимизда ким билан турмуш қуриш ва қаерда яшаш фуқаронинг ихтиёрий равишдаги танлови ҳисобланишига ҳам эътибор қаратилган.

Мен ҳуқуқшунос сифатида фикр билдирмоқчи бўлган мавзу ҳам айнан шу жиҳат билан боғлиқ. Зеро қонунчилик доирасида берилган ҳар қандай ҳуқуқ инсонни турли вазиятларда ўзини ўзи ҳимоя қилишга ҳам ундайди.

Тўғри, оила қуриш, турмуш ўртоғи ва истиқомат қиладиган маскан танлаш ҳар бир фуқаронинг дахлсиз шахсий ҳуқуқидир. Бироқ 18-20 ёшга тўлган қизларимиз ушбу қарорни қабул қилаётганда уларда ҳаёт тажрибаси етарли бўладими, кейинчалик турмуш кўчалари тақдим қилиши мумкин бўлган турли синовларни уларнинг ҳали қотиб улгурмаган елкаси кўтара оладими?

Шу сабабли бугунги шиддатли замонамизда ёшларимизга айтадиган сўзимиз: ўз ҳуқуқларини пухта билиши, қонун билан турли вазиятларда ўзини ҳимоя қилиши билан боғлиқ. Бу фикрларимиз, айниқса, тақдирини хорижий юрт вакиллари билан боғлашни режалаштираётган қизларимизга тегишлидир.

Ўзбекистон фуқароларининг чет эл фуқаролари билан оила муносабатлари қандай тартибга солинган, фуқароларимиз оилавий тақдирини чет эл фуқароси билан боғламоқчи бўлганида нималарга асосий эътиборини қаратиши керак?

Бу саволга жавоб излаганда, биринчи навбатда, Бош қомусимизда оила жамиятнинг асосий бўғини экани ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эгалиги белгилаб қўйилганига эътибор қаратмоқчиман.

Оила кодексига мувофиқ мамлакатимиз ФҲДЁ органларида Ўзбекистон фуқароларининг чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар билан никоҳини қайд этиш ҳамда чет эл фуқаролари ўртасидаги никоҳни қайд этиш умумий асосларда, Ўзбекистон Конституцияси ва оила қонунчилиги асосида амалга оширилади.

Бунда никоҳни тузишга монелик қиладиган ҳолатлар бўлмаслиги керак, яъни ФХДЁ томонидан бўлажак келин-куёвнинг никоҳ ёшига мослиги, бошқа никоҳда бўлмаслиги ва бошқа монелик ҳолатларга аниқлик киритилиши лозим. Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг чет эл фуқаролари билан никоҳ тузилганлигини қайд этишда аризага чет эл фуқаросининг шахсини тасдиқловчи ҳужжатининг нусхаси ҳамда чет эл фуқаросининг никоҳда турмаслиги ҳақидаги белгиланган тартибда легализация қилинган ёки апостиль қўйилган ҳужжат (давлат тилидаги таржимаси билан бирга) илова қилиниши лозим.

Бундай ҳужжатлар Ш.Маматуропова ўз мақоласида келтирган ҳолатлардан бири, яъни баъзи қизларимиз турмуш қурган киши ўз юртида ҳам хотини борлигини кейин билиб қолгани каби нохуш вазиятлар, алданиб қолишларнинг олдини олишга хизмат қилади.

Ўзбекистон фуқароси ва чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахслар ўртасидаги никоҳни қайд этиш агар чет эл фуқаросининг ёки фуқаролиги бўлмаган шахснинг Ўзбекистон Республикасида бўлиш визаси никоҳ тузиладиган кунда ҳақиқий бўлсагина амалга оширилади.

Оила қонун ҳужжатларига биноан, Ўзбекистон фуқароси билан никоҳга кирган чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахснинг шахсини тасдиқловчи ҳужжатига никоҳ қайд этилганлиги тўғрисида белги қўйилиши (агар шахсини тасдиқловчи ҳужжатда бундай белги қўйиш учун жой мавжуд бўлса) ҳам алоҳида аҳамиятга эга.

ФҲДЁ органи томонидан никоҳ қайд этилгандан кейин Ўзбекистон Республикаси фуқароси билан никоҳга кирган шахс фуқароси бўлган хорижий давлатга никоҳ тузилганлиги тўғрисидаги хабарнома белгиланган тартибда юборилади.

Чет элда доимий яшовчи Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг никоҳини қайд этиш ўша давлат қонунчилигига асосан унинг ваколатли органлари томонидан ёки Ўзбекистон Республикасининг консуллик муассасаларида мамлакатимизнинг оила қонун ҳужжатларига асосан амалга оширилади.

Ўзбекистон Республикаси фуқаросининг чет эл фуқароси ёки фуқаролиги бўлмаган шахс билан никоҳини қайд этиш, агар никоҳни қайд этиш Ўзбекистон Республикасининг консуллик муассасаси ҳудудида жойлашган ўша давлатнинг қонунлари билан тан олинганда, шунингдек, имзолашда ўша давлат ва Ўзбекистон Республикаси қатнашган конвенция ёки бошқа халқаро шартномаларга (фуқаролик ва оила ишлари бўйича ҳуқуқий ёрдам, консуллик-ҳуқуқий ёрдами) мувофиқ ҳоллардагина консул томонидан амалга оширилади.

Бошқа давлатда яшовчи Ўзбекистон Республикасининг фуқароси билан мазкур давлатнинг тегишли органларида никоҳни қайд эттирмоқчи бўлган ўша давлат фуқаросининг илтимосига кўра, консул никоҳни қайд этувчи ўша давлат органларига тақдим этиш учун ариза берувчи Ўзбекистон Республикаси фуқароси никоҳда турмаслиги ҳақида маълумотнома бериши мумкин (консул бу маълумотларни Ўзбекистон Республикаси Ташқи ишлар вазирлиги орқали Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигидан олади).

Бошқа давлат фуқароси билан ниқоҳни қайд этиб, хорижга кўчиб кетган фуқароларимизга доимий ёки вақтинча консуллик рўйхатига олинишига қонунчиликда имконият яратилган. Бунинг учун хориждаги консуллик муассасаларига бевосита мурожаат қилиниб ёки интерактив хизматлар веб-портали орқали тегишли ҳужжатлар топширилиши билан консуллик рўйхатига (доимий, вақтинча) олинади.

Мақолада «Совчилик агентлиги» ҳақида ҳам фикр билдирилган. Ўйлайманки, бундай тадбиркорлик фаолиятига ҳуқуқий баҳо, улар томонидан кўрсатилаётган бундай «холис хизмат» салбий оқибатлари ҳақида кўпроқ маълумот берилиши лозим.

Ишончим комил, Ўзбекистон Республикаси фуқароларининг оила қонунчилиги, шу жумладан, чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар билан никоҳини қайд этиш ҳақидаги батафсил ҳуқуқий ахборот ФХДЁ органлари, «Оила» маркази, Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги томонидан аҳолига етказилмоқда. Хорижий мамлакатлар билан очиқ ва дўстона ҳамкорлик муносабатлари чет эл фуқаролари билан никоҳни қайд этиш ҳолатини кенгайтириши аниқ факт, бу йўлда тегишли миллий қонунчилик ва халқаро шартномалар қабул қилиниб, улар такомиллаштирилмоқда. Чет эл фуқароси билан никоҳ муносабатларига киришмоқчи бўлган фуқаро Ўзбекистоннинг оила қонунчилиги ва халқаро шартнома қоидаларидан хабардор бўлмоқчи бўлса, албатта «LEX.UZ» қонун ҳужжатлари миллий базасига мурожаат қилиши ёки Оила кодексидан бохабар бўлиши, ФХДЁ, «Оил»а маркази, адвокатура вакилларидан ўзларига тегишли ҳуқуқий маълумотларни олиши керак.

Ўзбекистон Республикасида Оила институтини мустаҳкамлаш концепциясида оилаларга таъсирчан, сифатли, услубий ва консультатив ёрдам бериш, ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлаш вазифаси қўйилган. Мақолада таъкидланган муаммоларни ҳал этиш йўлларидан бири Оила кодексининг VIII бўлими – “Чет эл фуқаролари ва фуқаролиги бўлмаган шахслар иштирокидаги оилавий муносабатларни тартибга солиш” қоидалари бўйича кадрлар малакасини ошириш ва ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлашнинг самарали шаклларини ташкил этиш зарур, деб ҳисоблайман.

Ҳеч бир ёш йигит-қизларининг никоҳ ва оила ҳуқуқларига дахл қилмаган ҳолда таъкидлашни истардимки, оила қуриш ва турмуш ўртоғи танлаш, у мамлакатимиз ичкарисида ёки ташқарисида бўлсин, ўта масъулиятли қарор қабул қилиш жараёнидир. Бунда ёшларимизга ёзилмаган, лекин ҳаётда синалган қоида – ота-оналари, яқинлари, маҳалла-кўй маслаҳатгўй ва ёрдамчи бўла олади. Ёшларимиз ҳам, ўз навбатида, ҳаётнинг иссиқ-совуғини кўрган ёши улуғлар маслаҳатини, албатта, эътиборга олиши лозим, деб ҳисоблайман. Зеро умр савдоси – қийин савдо, дейди халқимиз.

Комил Рашидов,

юридик фанлари доктори, профессор.

ЎзА

Машҳур турк футболчиси Месут Ўзил исломофобларни "қуролсизлантириш" йўлини маълум қилди. У эътиқод қилувчиларни ксенофобияга қарши яхшилик билан жавоб беришга чақирди. Лондоннинг "Arsenal" клуби ярим ҳимоячиси Месут Ўзил Европада исломофобия қарашларининг ўсиб бораётганидан ташвиш билдирди.
"Афсуски, исломофобия ва антисемитизм Европа ва дунёнинг бошқа қисмларида тарқалмоқда. Бу ҳодисада катта роль оммавий ахборот воситаларига тегишли", - деб ёзади у ўзининг ижтимоий тармоқларидаги аккаунтида.
Islamisemya.com хабар беришича, Месут Ўзил бу муаммони ҳал қилишнинг ўз вариантини таклиф қилди. Машҳур спортчи ўз вариантига "Муборак Жума билан" хэштегини илова қилиб, мусулмонларни ўз ташаббусини қўллаб-қувватлашга чақирди.
"Менинг жавобим шундай, биз бу муносабатга уни кучайтирмай, аксинча ўз яхшилигимиз билан қуролсизлантириб, уни тинчиб кетадиган тарзда жавоб беришимиз керак", - таъкидлади у.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Исроф – вақт, пул, мол ка­би Аллоҳ таоло бе­рган неъ­матларни ножўя сарфлаш­дир. Исроф қилувчилар “мус­риф” деб аталади. Аллоҳ мусриф­лар­ни ёқтирмайди. Ис­рофнинг зидди тежамкор­ликдир.

Исроф ҳам, бахиллик ҳам Ислом динида ҳаромдир. Чунки бу­лардан бири пул ва мол­ни со­чиш, кераксиз жой­ларга сарф­лаш бўлса, иккин­чиси, мол ва пулни тўплаб, қўлда ушлаш, ундан ўзини ҳам, бошқаларни ҳам фой­далантирмасликдир. 

Аллоҳ таоло бизга етказган ҳалол неъматлардан ўзимиз ис­таганча фойдаланишимиз мумкин. Аммо исроф қилиш ва манманликка берилишга йўл қўймаслигимиз лозим.

Абу Ҳомид Ғаззолий ай­тади: “Қалб сиҳҳатини тик­лаш дардга даво бўладиган сабабларга эътибор қара­тиш билан бошланади. Маса­лан, Аллоҳ таолодан узоқлаш­ти­рувчи, ҳалокатга олиб бо­рув­чи бахиллик дарди­нинг да­воси молни сарфу инфоқ қи­лишдир. Лекин баъзида бу сарф исроф даражасига ўтиб кетади. Натижада ба­хиллик­дан халос бўламан деб, исрофни орттиради.

Исроф ва бахиллик орасида мўътадилликни сақ­лаш ке­рак. Агар мўътадиллик не­лигини билмоқчи бўлсанг, сақланишинг лозим бўлган хулққа назар сол. Бу хулқ ўзи­нинг зидди бўлмиш бошқа бир хулқдан сенга ёқимли ва енгил бўлса, демак, сен сақла­нишинг лозим бўлган хулқ би­лан хулқлангансан. Масалан, мол-дунёни сарф­лашдан кўра, уларни тўп­лаш сенга лаззатли ва осон бўлса, демак, сенда бахил­лик кўпроқ. Бас, мол-дунёнг­ни сарфлашга тириш!

Агар мол-дунёни керагича сақ­лашдан кўра ноўрин сарф­лаш сенга лаззатли ва енгил бўлса, демак, сен исрофга мо­йилсан. Бас, молингни ушлаб туришни ўрган! Наф­сингни кузат. Қайси феъл­ларни қи­лишинг осону қай­си феълларни қилишинг қи­йин эканини аниқ билиб ол. Қалбингни мол-дунё­га боғ­ланиб қолиш­дан асра. Шун­да мол-дунёни ноўрин сарф­лашдан ҳам, бахиллик­дан ҳам омонда бўла­сан.

Мол-дунё сен учун бамисоли сув. Бирор ташнанинг чан­қоғи­ни қондириш учун сен уни ушлаб турасан. Бирор муҳ­тожнинг ҳожатини раво қилиш учун сен уни сарф­лайсан. Бераётганингда заррача қий­налмайсан, ак­синча, лаз­зат­­ланасан. Қайси қалб шу даражага етса, бил­гинки, Ал­лоҳ уни саломат қилибди”. .

Исроф ва бахиллик че­га­ра­си иқтисоддир. Ҳар бир ки­ши ўз ҳаётидаги молиявий жа­раёнларда иқтисодга таян­са, у бахилликдан ҳам, исрофгарчиликдан ҳам йи­роқ бўлади.

Бу борада маъ­рифатпарвар адиб Абдулла Авлоний таъкидлай­ди: “Иқ­тисод деб пул ва мол каби неъматларнинг қадрини билмакни айтилур. Мол қад­рини билувчи кишилар ўрин­сиз ерга бир тийин сарф қилмас, ўрни келганда сўмни аямас.

Саховатнинг зидди бахиллик бўлгани каби иқтисоднинг зидди исрофдур. Аллоҳ таоло ис­роф қилгувчиларни суй­мас. Иқтисодни риоя қилган ки­шилар ҳамма вақт тинч ва роҳатда яшарлар. Сўзнинг қисқаси, илм ва маърифат ила баробар иқтисод, инсоф, туганмас саъй, битмас ғайрат лозимдур”.

Айримлар пул ва молдан ташқари вақтини ҳам ис­роф қилади. Вақт ҳам Аллоҳнинг неъмати эканини унута­дилар. Пайғамбар алайҳис­салом бир кунни уч қисмга бўлардилар. Бир қисмини ибодат билан, бир қисмини рўзғор ишлари билан, яна бир қисмини халқ ишлари билан ўтказар эдилар. Халқ ишлари учун ажратилган вақт кифоя қилмаса, оила­ларига ажратган вақтдан олар, ибо­дат вақтига тегмас эдилар.

Қуръо­ни каримдаги Аср сурасини Аллоҳ таоло: “Аср (вақти)га қасамки...” деб бошлайди. Бу оятда вақтнинг одамлар учун қан­ча­лик юксак аҳамиятга эга экани таъ­кидланган.

Баҳодир УСМОНОВ,

Янгийўл туманидаги

“Пусур оқсоқол” жоме

масжиди имом-хатиби

“Ҳидоят” журналининг 5-сонидан олинди