Аввал хабар қилганимиздек, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон-Озарбайжон мисолида” халқаро илмий-амалий анжумани иштирокчиларини диёримизнинг энг мўътабар масканлари бўлган Тошкент, Самарқанд ва Бухоро шаҳарлари  бўйлаб, азиз-авлиёлар хоки поклари қўним топган жойларни зиёрат қилишга таклиф қилган эдилар.

Муфтий ҳазратларининг таклифларига биноан эътиборли меҳмонлар куни кеча пойтахтдаги мўътабар жойларни зиёрат қилдилар ҳамда уларни муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев қабул қилдилар.

Кеча тонгдан меҳмонлар муфтий ҳазрат бошчилигида «Афросиёб» тезюрар поездига ўтириб Самарқандга қараб йўлга тушган эди. Улар куннинг биринчи ярмида Самарқандга етиб боришди. Уларни вилоят раҳбарлари ва олиму уламолари, навқирон ёшлар ҳамроҳлигида катта хурсандчилик билан кутиб олишди. Нуфузли меҳмонлар “Регистон плаза» меҳмонхонасига жойлашди ва Имом Бухорий ҳазратларининг зиёратига келиб, жума намозини ушбу муборак масканда ўқидилар. Сўнгра Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг қабрини, Ҳазрат Дониёр мақбарасини зиёрат қилишди. Мирзо Улуғбек расадхонасига борган  меҳмонлар  расадхонанинг нақадар пухта илмга асосланган ҳолда қурилганига яна бир бор иқрор бўлиб, улуғ бобокалонимизнинг закосига қойил қолганини изҳор этдилар. Бу маконда не-не буюк олимлар илмий-тадқиқот ишларини олиб боргани, уларнинг бебаҳо илмий меросини топиб ўрганиш масаласида астроном олимларга кўмак бериш зарурлиги тўғрисида фикр алмашдилар.

Сиёб бозорига ташриф буюрган меҳмонлар сархил меваларни кўриб уларни етиштирган бободеҳқонларнинг ҳақларига дуолар қилишди. Бозор аҳли билан дилдан суҳбатлашдилар.

Бозордан чиқиб Гўри Мир мақбарасига, Регистон майдонига йўл олдилар бу табаррук маконда ётган улуғларнинг руҳларига бағишлаб тиловатлар қилдилар.  Шунинг билан уларнинг Самарқанд шаҳридаги диққатга сазовор жойлар бўйлаб уюштирган зиёратлари якунланди.

Анжуман иштирокчилари бугун Бухорога бориб “Грант Бухоро” меҳмонхонасига жойлашиб, бир оз ҳордиқ чиқарганларидан сўнг Мир Араб мадрасасига бордилар. Зеро, уларнинг кўпларининг ана шу мадраса билан боғлиқ гўзал хотиралари бор. Улар ушбу мадрасада ўқиб, илм олган, умрининг гуллаган даврини – ёшлик йилларини ана шу муаззам масканда ўтказган. Уларнинг ўзлари бу жойни “Ўзбекистон – иккинчи ватаним, Бухоро – она шаҳрим” деб эъзозлайди.

Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти ва олий мадраса устоз-мударрислари ва талабалари билан дилдан суҳбат қурган меҳмонлар уларга ўзлари ўқиган давр шароити, муҳтарам устозлари, курсдош дўстлари ҳақида ибратли ва қизиқарли хотираларни сўзлаб бердилар. Шу аснода гўёки уларнинг ўзлари ҳам ёшлик даврига қайтгандек бўлди.

Қалбларида ғайрат-шижоати, кўзларида устодларга самимий муҳаббати акс этиб турган талабалар Баҳоуддин Нақшбанд мажмуасига бормоқчи бўлган меҳмонларни анча йўлга кузатиб бордилар.

Баҳоуддин Нақшбанд ҳазратларининг зиёратига келган меҳмонлар у зотнинг ҳаққига дуо қилганларидан сўнг бу жойни шундай обод ва кўркам масканга айлантирган зотларнинг ҳам ҳақларига дуо қилдилар.

Дамин ЖУМАҚУЛ

Конференция иштирокчилари «Баҳоуддин Нақшбанд" мажмуасида 

 Меҳмонлар «Мир Араб» мадрасасида 

Меҳмонлар «Мир Араб» олий мадрасасида 

Ҳурматли мухлислар, "Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон – Озарбайжон мисолида” халқаро анжуман иштирокчиларининг Ўзбекистонга қилган ташрифлари ўз якунига етди. Улар бир неча дақиқа олдин азим Бухоро шаҳридан Баку шаҳрига олам-олам таассуротлар билан жўнаб кетишди. Уларни  Бухоро вилояти ҳокими Ўктам Барноев, Вазирлар маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси Ортиқбек Юсупов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари кузатишди. Азиз меҳмонларимизга оқ йўл тилаймиз! 

Халқаро конференция иштирокчилари «Афросиёб» тезюрар поездида Самарқандга кетишмоқда.

Конференция иштирокчилари «Регистон плаза» меҳмонхонасига жойлашишмоқда.

 Меҳмонлар Имом Бухорий бобомиз қабрларини зиёрат қилишди. 

Конференция иштирокчилари Ўзбекистон республикасининг биринчи Президенти Ислом Каримов қабрини зиёрат қилишди

Конференция иштирокчилари Ҳазрат Дониёр мақбарасини зиёрат қилишди

Конференция иштирокчилари Мирзо Улуғбек расадхонасида.

Конференция иштирокчилари Сиёб бозорида.

Конференция иштирокчилари Гўри Мир мақбарасида.

Конференция иштирокчилари Регистон майдонида бўлишди. Шунинг билан уларнинг Самарқанд шаҳридаги диққатга сазовор жойлар бўйлаб уюштирган зиёратлари якунланди.

Ҳурматли порталимиз мухлислари, халқаро конференция иштирокчилари эртага эрталаб Самарқанд шаҳридан Бухорога жўнаб кетишади. Сафар дастурига кўра, улар шаҳардаги диққатга сазовор жойларни зиёрат қилишади. Muslim.uz портали ижодкорлари эртанги сафар жараёнлари, иштирокчиларнинг таассуротларини телеграмдаги каналимиз, фейсбукдаги саҳифамиз  ва сайтимиз орқали ёритиб боришни режалаштирганмиз. Бизни кузатиб боринг.

Тараққиётдан йироқ, шаҳар шовқинларидан узоқ, фақат бир хил фикрлайдиган – бир ғоя атрофида жам бўлган хиппилар жамияти йиғилган сокингина тоғ ҳаёти. Ушбу ҳикоя қаҳрамони Ислом динига киргунига қадар шундай яшаган эди.

 *   *   *

Шу ўринда муҳтарам ўқувчини “хиппи” ўзи нима экани билан таништириб ўтишни лозим топдик.

 Хи́ппи ( ингл.  hippy ёки hippie; этимологиясига оид фаразлардан бирида “hip” ёки “hep”  – “тушунадиган”, “биладиган” сўзидан келиб чиққани айтилади. Уни 1960 йиллар бошида АҚШда пайдо бўлган бибола фалсафий оқими ва субмаданияти (Субмаданият (lot. sub – „ост“ ва маданият) жамиятшунослик, антропология ва маданиятшунослик атамаси бўлиб, жамият маданиятининг кескин фарқланувчи бир қисмини англатади. Субмаданият ичида ўзига хос кийиниш, жаргон, хатти-ҳаракат ва бошқа маданий нормалар мавжуд бўлиши мумкин. Субмаданиятлар миллий, демографик, профессионал, географик ва бошқа асосларда шаклланиши мумкин. Бундан ташқари, ёшлар орасидаги субмаданиятлар алоҳида ажратилади) мухлисларининг  эски номи hipsters – хипстер билан адаштирмаслик керак.   

Ҳаракатнинг гуллаган даври 1960-70 йиллар эди.

Дастлаб хиппи айрим протестан черковларида ҳукм сурган пуритан ахлоқига қарши чиқади. Шунингдек, муҳаббат орқали табиий покликка қайтишни ва ҳар қандай уруш-низолардан воз кечиш сиёсатини илгари суради. Хиппининг энг машҳур шиорларидан бири: “Муҳаббатли бўлинг, урушманг” қабилидаги «Make love, not war!»дир.

*   *   *

Абдулҳамид Авенс – ёши 70 ни қоралаган, истарали, ўрта узунликда соқол ўстирган, ўткир нигоҳли, бир вақтлар хиппи бўлган одам.  У ўзининг “Гулларнинг болалари” орасида бўлган вақти ва 30 йил бурун Ислом унга кучли таъсир кўрсатиб, ҳаётини буткул ўзгартириб юборганини қуйидагича хотирлайди.

“Онам британиялик, отам уэллислик эди. Мен улар Нью-Йоркка кўчиб келганидан сўнг туғилганман. Кейин биз мен британияча таълим олишим учун Англияга қайтганмиз.  Отам ҳам, онам ҳам руҳиятшунос эди.  Оиламиз динга рағбатли эди деб айта олмайман. Аммо мен 10-11 ёшларимда черковга қатнашни ёқтириб қолдим. Менга ўзимни насроний сифатида ҳис қилиш, черковдаги ибодатларда қатнашиш ёқар эди, бироқ бу узоқ давом этмади – болалигим поёнига етиб ўсмирлигим бошланганда барҳам топди. Кейинчалик Рождествони эл қатори байрам қилибган бўлсам-да, динга ихлосим қолмади.

60-йилларда шовқин-сурон солиб хиппи ҳаракати бошланди. Мен эса ҳар доим ўз йўлимни, ўзимнинг яшаш тарзимни топишни истар эдим. Ана шу туйғуларим таъсирида мактабни тугатгач, “Гулларнинг болалари”га қўшилдим-да, улар билан бирга тоққа чиқиб кетдим.  Ўша ерда биринчи хотинимни учратдим.

60-йилларда хиппини фақат “ишратпарастлик, гиёҳвандлик ва рок-н-ролл” қизиқтирар эди. Шунингдек, уларни табиат қонунларига мувофиқ тарзда табиий равишда жамоа бўлиб ҳаёт кечириш ғояси бирлаштириб турар эди. Ҳатто янги жамият барпо этиш учун пулларини ҳам умумий ғазнага тўплаш ғоясини илгари сурар эди.

Ўша кезларда мен дин ҳақида мутлақо ўйламас эдим. Гўёки менинг ҳаётимда унга ўрин йўқдек эди. Аммо бир сафар шаҳарга тушганимда тасодифан кўп йиллардан бери Ислом билан қизиқиб юрадиган эски танишимни учратиб қолдим. У мени менда жуда катта тассуротлар уйғотган  мусулмонлар жамоаси билан таништирди.

Уларнинг аксари қачонлардир хиппи жамоасида яшаган  мен ва бошқалар билан деярли тенгдош эди ва келиб чиқиши ҳам бир эди. Улар мени қизиқтирган саволларнинг жавобини ва жамиятни қандай шакллантиришни аниқ билар эди. Уларнинг ахлоқи, бир-бири билан муносабати, ҳамма-ҳаммаси мени ўзига торта бошлади. Мен бу одамларнинг мусулмонлигини, бунинг ҳаммаси ислом эканини кўриб жуда қаттиқ ҳаяжонга тушган эдим. Улар бораётган йўл мени ўзига шу қадар жалб қилдики, бошқа ҳеч қандай динга ҳам, таълимотга ҳам эҳтиёжим қолмади.

Менга эшитганларим ва кўрганларимни онгимга сингдириб олиш учун бир оз вақт керак эди. Бироқ ёлғизликда 5-6 кун ўтказганимдан сўнг шунга иқрор бўлдимки, бунинг ҳаммаси – айни ҳақиқат. Қаршимда  калимаи шаҳодатни айтиб Исломга киришдан ўзга йўл қолмаган эди. Албатта, бошимда чарх ураётган шубҳа-гумонлар ҳамон тарк этгиси келмаётган эди. Ахир мен кечагина эркпараст хиппи бўлиб водопроводи, электр энергияси бўлмаган тоғу тошда дайдиб юрган эдим.  Боз устига хотиним, икки фарзандим, дўстларим... улар нима дейди?! Биринчи галда менинг ўзим... ҳаётимни тубдан ўзгартиришга тайёрманми? Ҳаётимнинг сўнгига қадар кунига беш маҳал намоз ўқишга, йилда бир ой рўза тутишга... қодирманми?  

Ўша чоқда хотиним оролга кетган эди. Унинг қайтишини кучли ҳаяжон билан кутар эканман, бу гапни унга қандай айтишни ўйлардим ва юз бериши муқаррар бўлган ҳиссиётлар бўрони ва жанжал-сўронга ўзимни руҳан тайёрлар эдим. Ҳақиқатан, тахмин қилганимдек бўлди... Хотиним менинг айтганларимни эшитиб даҳшатга тушди. У шу қадар қаттиқ бақир-чақир қилдики, уйимизнинг деворлари титраб, рақсга тушиб кетди. Ва охир-оқибат мен уйдан кетдим. Бу воқеа учинчи фарзандимиз туғилганидан кейин бўлиб ўтган эди. Мен ўзимга ўзим бу ҳолда бошқа яшай олмайман дедим. Мен мусулмонлар жамоасига эҳтиёж сезар эдим. Ирландиянинг баланд тоғлари тепасида яшар эканман  Исломга эргашишга ҳаракат қилдим, Рамазон рўзасини тутишга, намозларни вақтида ўташга жидду жаҳд этдим. Аммо бу ишларни ёлғизликда бажариш мушкул эди. Мен Исломдан шубҳаланар эдим, хиппиларнинг турмуш тарзидан янада кўпроқ шубҳаланар эдим... Шубҳа-гумонлар чидаб бўлмас даражага келди ва мен битта йўлни танлашим зарур эди.

Мен Исломни танладим ва кетдим.

Бахтимизга орадан бир неча ҳафта ўтиб хотиним фарзандларимни олиб қайтиб келди. Бир ярим йил давом этган қарама-қаршиликлар ва мен кетганимдан икки кун ўтиб у муслима аёл билан танишиб қолибди. Муслима аёл унга Аллоҳ таолони, Исломни шу қадар чиройли тушунтирибдики, у ўша сўзлар таъсирида Исломга кирибди. Кейин у умрининг охирига қадар Исломда яшаб мўминаларга хос ҳаёт кечирди. Фарзандларимиз ҳам исломий тарбия кўриб вояга етди.

Хуллас, бизнинг тарихимиз қуюндек шиддатли  бошланди, аммо шодумонлик ила давом етди.

Калима шаҳодатни айтиб имон келтирганимда руҳим енгил тортиб қолганини ҳали ҳам хурсандчилик билан эслайман. Бироқ ўзгариш Аллоҳ таолонинг ягоналигини тилим билан айтгунимга қадар юз бера бошлаган эди. Мен мусулмонлар жамоасида бўлиб улар бажарган ишларни бажаришга уринар эдим ва кўплаб фойдали нарсалар топар эдим. Масалан, ибодатни бошлашдан олдин таҳорат олиш ёки ҳожатга кирганда покланиш: “Вай! Бу дин ҳамма нарса ҳақида қайғурар экан, ҳатто  гигиенани ҳам ўргатар экан!”

Шунингдек, таомга ҳам муносабатим ўзгарди. Бурунлари ҳар доим қорним очганидан эмас, кўникма ҳосил бўлгани учун овқат еган бўлсам, рамазонда сабр қилишимга тўғри келди. Рўза тутиш ва намоз ўқиш чоғида жамоат ичида туриб улар каби сабрли, ихлосли бўлиш учун Аллоҳ таолони, Унинг ажру мукофотини эслайман.  Аллоҳ таолони ана шу эслашлар – намозларни вақтида адо этишим, муборак ойда рўзани камолу ихлос ила тутишим – қалбимда сўз билан таърифлаб бўлмас даражада ажойиб туйғулар уйғотар эди, мен тўғри жойда, тўғри вақтда тўғри ишни қилаётганимга ишончим комил эди. Ахир айнан шу нарсалар – ўзи билан ўзи тинчлик ўрнатиш ҳамма учун муҳим эмасми? Инсоннинг қалбини васваса ва сиқилишлардан халос этиб, унга хотиржамлик бахш этадиган Раббимизнинг марҳаматидан умид қилишнинг энг самарали йўлидир.

20 ёшимда ўзимга йўл қидириб, менинг тақдиримда динга энди ўрин йўқ деган қарорга келган эдим. Тасодифни қарангки, собиқ хиппи 1978 йилда ҳаётимнинг тамаддундан узоқ тоғлардаги нурсиз кунларини ортда қолдириб дафъатан мусулмон бўлдим. Аммо Ислом фақат буларни ўзгартирмади, у менинг оилага бўлган муносабатимни ҳам ўзгартирди. Мен ўзимни уч фарзанднинг отаси бўлган оилабоши сифатида масъулиятли  ҳис қилиб, керак қарорлар қабул қилишда қатъиятли ҳис қила бошладим. Дўстларимга нисбатан муносабатимда ҳам ўзгаришлар бўлди.  Ҳақиқий дўстларни ҳам ҳаётий аъмоларингизни ўзгартирганда таниб олар экансиз: кимдир қизиқа бошлайди, кимдир сизнинг ғайритабиий ишларингиз устидан кулади ва секингина сиздан узоқлаша бошлайди. Шундай қилиб, биз тоғдаги ҳаётимизга якун ясаб шаҳарга тушиб келдик.  Бизга кўп одам қўшилмади: Эски қадрдонларимиздан Исломни танлаган бешта оила, холос.  

Мен кимдир Исломга кирмочи бўлиб иккиланиб турган бўлса, унга ҳеч иккиланмасликни маслаҳат бераман. Телевизорда кўраётганингиз ва газеталарда ўқиётганингизга асло ишонманг! Эҳтимол, оила аъзоларингиз, қавму қариндошларингиз, дўстларингиз, ҳамкасбларингиз, раҳбарларингиз... нима деркан деган хавотирдадирсиз. Ёдда тутинг, бу сизнинг ҳаётингиз, Яратувчи билан сизнинг ўртангиздаги ўзаро муносабат. Қалбингизга қулоқ солинг ва ўз йўлингизни топиб олинг!

Манба: overcome.tv

Дамин ЖУМАҚУЛ таржима қилди

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари “Ислом ҳамжиҳатлиги: Ўзбекистон-Озарбайжон мисолида” халқаро илмий-амалий анжуманида сўзлаган маърузасида Ўзбекистонда виждон ва эътиқод эркинлиги таъминланиб, диний бағрикенглик тобора мустаҳкамланаётгани, қисқа вақтда Қорақалпоғистонда “Имом Эшон Муҳаммад” масжиди, Хоразмда “Охун бобо” масжиди, Тошкентда “Сузук ота” масжидини катта мажмуа шаклида бунёд этилаётгани, Сурхондарёда Имом Термизий, Қашқадарёда Абу Муин Насафий мажмуаларининг қайта қурилаётгани, Бухорода Мир Араб олий мадрасаси ва Термиз шаҳрида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази иш бошлагани катта туҳфа бўлгани ҳақида сўз юритдилар.

Айниқса, Самарқандда Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази ташкил этилгани аждодларимизнинг бой маънавий мероси бутун ислом оламида кенг ўрганилишига имконият беришини таъкидладилар ҳамда Ҳазрати Имом мажмуасида Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Ислом академиясининг очилиши ва мамлакатимиз ҳудудларида ақида, калом, фиқҳ, тафсир ва ҳадис мактабларининг ташкил этилиши диёримиздан яна Имом Бухорий, Имом Термизий, Имом Мотуридий, Бурҳониддин Марғилоний каби алломалар етишиб чиқишига катта ишонч уйғотишини айтдилар.

Муфтий ҳазратлари нутқини: “Фурсатдан фойдаланиб, Сиз азиз меҳмонларни диёримизнинг энг мўътабар масканлари бўлган Тошкент, Самарқанд ва Бухоро шаҳарлари  бўйлаб, азиз-авлиёлар хоки поклари қўним топган жойларни зиёрат қилишга таклиф этаман”, деган таклиф билан якунладилар.

Муфтий ҳазратларининг таклифларига биноан анжуманга ташриф буюрган эътиборли меҳмонлар кеча Ҳазрати Имом мажмуасига зиёратга келиб Ўзбекистон мусулмонлари идораси ҳамда Ҳазрати Имом жоме масжиди билан танишдилар. сўнгра Ҳазрати Усмон Мусҳафини, Бароқхон мадрасасини, Қаффол Шоший ва Зиёвуддин Эшон Бобохон мангу қўним топган масканларни зиёрат қилдилар. Тошкент Ислом институтига бориб ўқитувчи ва талабалар билан самимий суҳбат қурдилар. Ундан кейин эса “Минор” жоме масжидига бордилар. Кечаги куннинг энг муҳим воқеаси хорижлик меҳмонларнинг Президент Шавкат Мирзиёев билан учрашуви бўлди.

Бугун тонгдан меҳмонлар муфтий ҳазрат бошчилигида «Афросиёб» тезюрар поездига ўтириб Самарқандга қараб йўлга тушган эди. Улар куннинг биринчи ярмида Самарқандга етиб боришди. Уларни вилоят раҳбарлари ва олиму уламолари, навқирон ёшлар ҳамроҳлигида катта хурсандчилик билан кутиб олишди. Нуфузли меҳмонлар “Регистон плаза» меҳмонхонасига жойлашди ва вақтни ғанимат билиб Имом Бухорий ҳазратларининг зиёратига ошиқдилар.

Жума намозини ушбу муборак масканда ўқидилар. Сўнгра Ўзбекистон Республикасининг Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг қабрини зиёрат этишди.  Энди эса шаҳардаги диққатга сазовор жойларни кўздан кечирмоқдалар.

Дамин ЖУМАҚУЛ

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Аллоҳ таоло акса урганни яхши кўради, эснаганни ёқтирмайди. Сизлардан бирортангиз акса урса ва Аллоҳга ҳамд айтса, уни эшитган ҳар бир мусулмон: «Ярҳамукаллоҳ» дейиши лозим бўлади. Эснаш эса шайтондандир. Сизлардан бирортангиз эснак келганда имкони борича уни қайтарсин. Чунки сизлардан бирингиз эснаса, шайтон унинг устидан кулади». Бир ривоятда: «Сизлардан бирингиз (эснаб) «А-а-а-ҳҳ» деса шайтон ундан кулади» (Муттафақун алайҳ).

Акса уришни яхши кўрилишига сабаб, у фаоллик ва оч ҳолатдан юзага келади. Эснаш эса тўқлик ва дангасалик оқибатидан юзага келади.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Сизлардан бирингиз акса урса: «Алҳамдулиллаҳ» (Аллоҳга ҳамд бўлсин), десин, шунда биродари ёки ҳамроҳи унга: «Ярҳамукаллоҳ» (Сенга Аллоҳнинг раҳмати бўлсин), десин. «Ярҳамукаллоҳ» деса у: «Яҳдийкумуллоҳу ва юслиҳу болакум» (Аллоҳ сизларни ҳидоят қилсин ва ҳолингизни ислоҳ қилсин», деб жавоб қайтарсин» (Имом Бухорий ривояти).

Акса урганда «Алҳамдулиллаҳ» деб Аллоҳга ҳамд айтишнинг ҳикматларидан бири шуки, инсон юзида еттита сув тўплагувчи халтачалар бўлиб, акса урмасдан юрса, ўша халтачалар сув тўплаб қолар экан, натижада ўша сувларни шипрц ёрдамида чиқариб ташланаркан. Аллоҳнинг фазли билан инсон аксирса ўша халтачадаги сувлар акса уриш натижасида чиқиб кетар экан («Суннатдаги илмий мўжизалар академияси»нинг қарори)

Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитганман: «Сизлардан бирингиз акса уриб, Аллоҳга ҳамд айтса, унга ташмит (ярҳамукаллоҳ) айтинглар. Аллоҳга ҳамд айтмаса, унга ташмит айтманглар» (Имом Муслим ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам акса урсалар юзларини қўллари ё кийимлари билан тўсар ва шу билан овозларини пасайтирар эдилар (Имом Аҳмад, Имом Термизий ва Имом Абу Довуд ривояти).

Салама ибн Акваъ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки марта аксирган кишининг «Алҳамдулиллаҳ» деганига икки марта «Ярҳамукаллоҳ» дедилар. Ҳалиги киши учинчи марта аксириб «Алҳамдулиллаҳ» деган эди, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бу шамолаган экан», деб «Ярҳамукаллоҳ» демадилар».

Анасдан розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузурида икки киши акса урди. Уларнинг бирига жавоб қайтардилар. Иккинчисига жавоб қайтармадилар. Ҳалиги жавоб қайтарилмаган киши: «Фалон киши акса урувди, жавоб қайтардингиз. Мен акса урсам, жавоб қайтармадингиз», деганида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «У «Алҳамдулиллаҳ», деди. Сен «Алҳамдулиллаҳ», демадинг», дедилар” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти).

Уламолар акса уриш тўғрисидаги ҳадисларни ўрганиб акса уришнинг қуйидаги одобларини санаб чиққанлар:

акса урувчи юзини қўли ё кийими билан тўсади;

акса урганда имкон борича овозини пасайтиради;

акса ураётганда ўнг ёки чап томонга қараб акса урмайди, чунки икки томонидаги одамга азият бериб қўйиши мумкин;

акса урган одам баланд овозда «Алҳамдулиллаҳ» деб Аллоҳга ҳамд айтади;

акса урувчининг Аллоҳга ҳамд айтганини эшитган ҳар бир одам унга «Ярҳамукаллоҳ» деб жавоб беради;

«Ярҳамукаллоҳ» дейишда мусулмонларни ўзаро бирлаштирувчи ва муҳаббат пайдо қилувчи туйғу бор;

акса уриб «Алҳамдулиллаҳ» демаган одамга «Ярҳамукаллоҳ» дейилмайди;.

Жума хутбаси ўқилаётган пайтда акса урган кишига «Ярҳамукаллоҳ» деб жавоб бериш макруҳ;

ҳожатхонада туриб акса урган киши “Алҳамдулиллаҳ” демайди ва унга «Ярҳамукаллоҳ» дейилмайди;

намозда туриб акса урган кишига «Ярҳамукаллоҳ» деб жавоб берса намози бузилади;

Икки мартадан кўп аксирган одам шамоллагани сабабли аксираётган бўлиши мумкинлиги учун унга «Алҳамдулиллаҳ» деган тақдирда ҳам «Ярҳамукаллоҳ» деб жавоб қайтармаса гуноҳ бўлмайди.

Одилхон қори ЮНУСХОН ўғли,

Тошкент шаҳар, Шайхонтоҳур тумани бош имом-хатиби